گروه اجتماعی
کرونا در حال بازگشت به‌روزهای اوج است، روزهایی که برای ما سراسر وحشت و پریشانی بود. افزایش تعداد مبتلایان و بستری‌ها زنگ خطر و نشانه‌ای برای بروز موج جدیدی در کشور است. کرونا هنوز قابلیت آن را دارد که به‌روزهای اوجش بازگردد! سوم تیرماه حدود ۹۱ شهر در وضعیت زرد قرار داشتند و این رقم در دهم تیرماه به ۱۰۵ شهر افزایش یافت. به نظر می‌رسد با برداشتن ماسک‌ها و عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مقدمات بازگشت به‌روزهای هراس‌انگیز گذشته و آغاز موج هفتم بیماری فراهم‌شده است. 
افزایش مراجعات سرپایی، اولین شاخص در تغییر وضعیت بیماری است که علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران، از افزایش ۵/۱۳ درصدی مراجعات سرپایی کرونا در تهران خبر داده است. 
دکتر پیام طبرسی، عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا نیز در این مورد ابراز نگرانی کرده و احتمال می‌دهد افزایش مراجعات سرپایی، نشانه آغاز موج جدیدی در کشور باشد.
 ما بر روی شاخه بالارونده بیماری قرار داریم و این هم نشانه دیگری از ورود به پیک هفتم است. دکتر طبرسی، ‌با توجه به شرایط فعلی و مبتنی بر تجارب گذشته، تأکید کرده ۱۰۰ درصد میزان بستری و مرگ‌ها افزایش می‌یابد. وقتی کرونا شروع به بالا رفتن می‌کند، می‌رود بالا تا به پیک برسد. هرچند ازآنجایی‌که اکنون تازه روی شاخه بالارونده بیماری قرار داریم، نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی انجام داد. بااین‌حال طی دو روز گذشته، مراجعه سرپایی به بیمارستان مسیح دانشوری سه برابر شده است. 
 نگاهی به آمارهای ترسناک
بررسی آمار مبتلایان روزانه کرونا در هفته‌های اخیر، روند افزایشی تعداد بیماران را نشان می‌دهد؛ در ۱۴ تیرماه،  ۱۰۸۴ بیمار جدید مبتلابه کووید ۱۹ در کشور شناسایی و ۴ بیمار مبتلابه این بیماری جان خود را از دست دادند. ۱۳ تیرماه، ۸ نفر براثر ابتلا به بیماری جانشان را از دست دادند و ۱۰۰۷ بیمار جدید شناسایی شدند. در ۱۲ تیرماه، تعداد مبتلایان ۷۱۷ نفر و شمار جان‌باختگان ۶ نفر بوده است. 
 در ۲۴  ساعت منتهی به‌روز پنج‌شنبه ۹ تیرماه، سه نفر در اثر ابتلا به بیماری فوت کردند و ۵۲۹ بیمار جدید شناسایی شدند. 
این در حالی است که تعداد مبتلایان روز چهارشنبه ۸ تیر بر اساس اعلام وزارت بهداشت ۴۴۱ نفر بود و این روز بدون هیچ مورد فوتی تمام شد. 
روز سه‌شنبه ۷ تیر بدون مورد فوتی و با شناسایی ۴۴۳ بیمار جدید گذشت. روز دوشنبه ۶ تیر یک نفر در اثر ابتلا به کرونا جان باخت، اما تعداد مبتلایان ۳۵۲ نفر اعلام شد. روز یک‌شنبه ۵ تیر هم ۲۹۷ بیمار جدید شناسایی شدند، در روز شنبه ۴ تیر نیز تعداد مبتلایان جدید بیماری کرونا ۱۳۶ نفر بود. 
 پایین بودن تعداد تست‌های تشخیصی در کشور
این آمارها نشانگر آن است که تعداد مبتلایان قطعی بیماری کرونا حدود چهار برابر بیشتر شده است. اما باید در نظر گرفت که این آمار تنها موارد قطعی ابتلا به بیماری کرونا را شامل می‌شود که آزمایش آن‌ها مثبت بوده‌ است. بسیاری از بیماران به‌رغم داشتن علائم خفیف‌ بیماری از مراجعه به مراکز درمانی و انجام آزمایش، امتناع می‌ورزند. تعداد انجام تست‌های تشخیصی در کشور ما پایین است، درحالی‌که دکتر علیرضا ناجی- رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی شهید بهشتی می‌گوید: مردم باید به‌محض بروز علائم حتما تست تشخیص کرونا بدهند چراکه نتایج این تست‌ها برای مطالعات اپیدمیولوژی و برنامه‌ریزی جهت کنترل بیماری مهم است.
در همین حال اصرار مسئولان بهداشتی بر بیان استدلال‌های غیرعلمی و هزینه‌بر بودن تست گیری، نشان می‌دهد مدیریت اپیدمی در کشور ما، مورد رصد و ارزیابی جدی قرار نگرفته است. مسئله‌ای که گلایه‌مندی دکتر حمید‌سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا را در پی داشته است. 
این پرسش او، تأمل‌برانگیز است، این‌که چرا در مدیریت اپیدمی کووید ۱۹ به انجام تست انبوه توجهی نمی‌شود؟ کشور ما از این نظر در بین کشورهای جهان، رتبه ۱۲۰ را به خود اختصاص داده و اصرار مسئولان بهداشتی بر عدم تست انبوه با استدلال های غیرعلمی و بیان هزینه‌بر بودن آن، در حالی است که نتیجه تست کرونا نه برای اهداف بالینی بلکه برای رصد و مدیریت اپیدمی یک ضرورت است. تحقیقات انجام‌شده گویای آن است که تنها یک درصد هزینه‌های بهداشتی درمانی کووید ۱۹ به تست اختصاص می‌یابد و حدود ۵۷ درصد برای دارو، ۲/۱۲درصد برای سی‌تی‌اسکن و ۷/۴ درصد برای ویزیت افراد مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی صرف شده است. علی‌رغم شادمانی برای کاهش چشمگیر جان‌باختگان، افزایش شمار مبتلایان در کشورهای همسایه، این واقعیت را گوشزد می‌کند که هنوز اپیدمی پایان نیافته و هرلحظه امکان طغیان و خیزش اپیدمی وجود دارد و این مسئله اهمیت تست انبوه کووید ۱۹ را نشان می‌دهد. 
اظهارات سوری، حکایتگر آن است که تست کرونا دریچه ما به‌سوی همه‌گیری و نحوه گسترش آن  است. بدون تست، درک ما از همه‌گیری محدود خواهد بود. این مقوله از مهم‌ترین ابزارها در مبارزه برای کاهش انتشار و تأثیر ویروس است. تست‌ها به ما امکان می‌دهند افراد آلوده را شناسایی و درمان پزشکی را سریع‌تر انجام داده و از شدت و انتشار اپیدمی جلوگیری کنیم.  امکان جداسازی افراد آلوده و ردیابی و قرنطینه تماس‌های آن‌ها را فراهم می‌کند و می‌تواند به تخصیص کارآمدتر منابع و کارکنان پزشکی کمک کند. 
علاوه بر این، می‌توان طغیان بیماری را به‌سرعت شناسایی و با استمداد از تیم‌های واکنش سریع غافلگیر نشد. سوری توصیه کرده که با توجه
 به نزدیکی بازگشت حجاج بیت‌الله الحرام و فرارسیدن اربعین و افزایش آمار مبتلایان، هر چه سریع‌تر برای انجام تست از همه یا دستکم بخش بزرگی از افرادی که از سفر حج به وطن بازمی‌گردند، برنامه‌ریزی کرد. 
«در میان بیماران، بسیاری از افرادی که مبتلا شده‌اند از ترکیه آمده‌اند یا از مبادی دیگری با هواپیمایی ترکیش به ایران برگشته‌اند.» عبارتی که از سوی دکتر حمید عمادی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا مطرح‌شده و لزوم توجه به افزایش تست گیری و کنترل‌های مرزی را گوشزد می‌کند. دکتر عمادی با اشاره به شنیده‌هایش بیان می‌کند: «گفته می‌شود که در ترکیه پایان کرونا اعلام‌شده و کسی دیگر ماسک نمی‌زند. این کشور برای جذب توریست تمامی محدودیت‌ها را برداشته و اعلام کرده ابتلا به کرونا ندارد. درحالی‌که هواپیماها، محلی برای شیوع بیماری کروناست. این افراد به کشور برگشته و تمامی اقوام و نزدیکان خود را آلوده کرده‌اند.»
کشور ما در معرض خطر خیزش موارد ابتلا و پیک است و برای کنترل این موضوع، همان‌گونه که دکتر حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گوید: نظام سلامت باید آمادگی لازم را داشته باشد؛ باید تعداد تست‌ها افزایش یابد، کنترل‌های مرزی اعم از هوایی و
 زمینی و … افزایش یابد، باید رصد کنیم تا ببینیم که طغیان‌های ابتلا در کجاها ممکن است رخ دهد و آن‌ها را به‌صورت سریع شناسایی کرده و پاسخ دهیم. بر همین اساس نیاز داریم که تیم‌های واکنش سریع فعال شوند. همچنین نیاز است که ببینیم سطح ایمنی جامعه‌ چقدر است، اگر پیک جدیدی آید و خیزش پیدا کند، سطح ایمنی جامعه ما در حدی هست که بتواند مقابله کند یا این‌که سطح ایمنی به دلیل گذشت زمان پایین آمده و تعداد افراد حساس جامعه افزایش‌یافته و درنتیجه ممکن است که ما پیک بعدی را شاهد باشیم.
 مردم ماسک را کنار گذاشتند!
رعایت پروتکل‌های بهداشتی به پایین‌ترین حد خود از ابتدای آغاز پاندمی کرونا در کشور رسیده و گزارش‌های منتشرشده، حاکی از آن است که کمتر از ۱۰ درصد جامعه از ماسک استفاده می‌کنند. 
کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا، اعلام کرده است که در فضاهای آزاد استفاده از ماسک ضرورتی ندارد و گفتن همین عبارت کافی است تا کسانی که از رعایت پروتکل‌های بهداشتی گریزان‌اند، ماسک را به‌کلی کنار بگذارند. 
دکتر حمید عمادی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در این زمینه تصریح می‌کند: «آن‌هایی که ماسک نمی‌زنند منطق و استدلال‌هایی دارند. ما در کمیته کشوری کرونا حرف‌های دو طرف را شنیده‌ایم و کلاهمان را قاضی کردیم. مخالفان استفاده از ماسک می‌گویند این بیماری کشنده نیست و نوع خفیف شایع شده است و بهتر است مردم این بیماری را بگیرند و مواجهه‌ای پیدا کنند و مصونیتی نسبی برایشان ایجاد شود. از طرفی ماسک هزینه دارد اگر یک خانواده سه یا چهار نفره روزی یکی ،دو ماسک بزنند روزانه هزینه‌ای به این خانواده تحمیل می‌شود. ماسک آلودگی محیط زیستی ایجاد می‌کند. مردم از ماسک خسته شده‌اند و استدلال‌هایی دارند و ازاین‌رو ضرورتی ندارد که امروز سختگیرانه استفاده از ماسک را اجباری کنیم. نقطه مقابل این است که بیماری تمام نشده و در حال گردش است و ما نمی‌دانیم بیماری در آینده چه رفتاری از خود نشان خواهد داد؟! امروز درصد قابل‌توجهی واکسن زده‌اند اما اگر ۶ ماه از اثر واکسن‌ها بگذرد بدن ما مجددا حساس می‌شود و بعد از پایان تابستان که باز دوره‌ای از آخرین واکسن گذشته و با شروع فصل سرما احتمالا بیماری مجددا شایع خواهد شد. این نکته که به مردم بگوییم کرونا تمام‌شده و ماسک‌ها را بردارید این نتیجه را دارد که مردم دیگر ماسک نخواهند زد همان‌طور که امروز هم می‌بینید ولی نظر کمیته علمی این بود که در فضاهای آزاد ماسک واجب نیست ولی در فضاهای بسته‌ای مثل مترو و اتوبوس و در بیمارستان‌ها و چنین مراکزی هنوز هم باید ماسک زد.»
بااین‌همه، دکتر حمید سوری، به‌هیچ‌وجه کنار گذاشتن ماسک را توصیه نمی‌کند: «این‌که صرفا اعلام کنیم فضای باز، باید بدانیم که یک ورزشگاه هم با تراکم جمعیت بالا فضای باز تلقی می‌شود، اما در آنجا احتمال سرایت ابتلا بسیار بالاست. نمی‌توان به‌صورت علمی چنین توصیه‌ای کرد. به‌ویژه در حال حاضر که شرایط کرونا شکننده‌تر شده و خبرهای نگران‌کننده‌ای می‌آید.» بنابراین سوری، اصلا موافق نیست که سختگیری‌های مربوط به رعایت پروتکل‌ها به‌صورت رسمی کاهش یابد، باتوجه به آنکه نتایج مطالعات این احتمال را تقویت کرده که تابستان و اوایل پاییز جهان موج دیگری از کووید را تجربه کند و انتظار می‌رود که موارد ابتلا به‌طور قابل‌توجهی در اوایل پاییز زمانی که فصول تغییر می‌کند و مصونیت بیشتر افراد کاهش می‌یابد افزایش یابد، ممکن است اتفاقات دیگری مانند جهش‌های ویروس کرونا و انواع جدید آن، در پیش‌بینی‌های تابستان امسال نقش داشته باشند.
رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا با تأکید بر این‌که کووید ۱۹ هیچ الگویی ازنقطه‌نظر فصلی ندارد می‌گوید: « ازآنجایی‌که ویروس کرونا به تکامل خود ادامه می‌دهد، به‌احتمال‌زیاد، زیرمجموعه های اُمیکرون، مانند «بی ای ۴ و بی ای ۵» در تابستان امسال بر تعداد مبتلایان می‌افزاید. مطالعات جدید می‌گویند که این ساب واریانت‌ها برای «فرار ایمنی» بهتر یا توانایی جلوگیری از آنتی‌بادی‌های ناشی از واکسیناسیون یا عفونت قبلی جهش می‌یابند.»
پیش‌بینی می‌شود که زیرمجموعه‌های اُمیکرون تابستانی همراه با «عفونت‌های قابل‌توجه» باشد اما احتمالا نرخ بستری‌ها و جان‌باختگان رشد چشمگیری ندارد. مطالعه‌ اخیر در مجله پزشکی نیوانگلند که حمید سوری به آن اشاره دارد، نشان می‌دهد، « بی ای ۴ و بی ای ۵» در فرار از آنتی‌بادی‌ها بهتر از سایر سویه‌های کروناویروس – تقریباسه برابر بهتر از انواع « بی ای ۱ و بی ای ۲» و ۲۰ برابر بهتر از اولین سویه کروناویروس عمل می‌کنند. 
به هرشکل، در چند روز اخیر موارد ابتلا به کرونا و بستری‌های ناشی از این بیماری در کشور افزایشی شده است و محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت از خیز دوباره بیماری کرونا در کشور خبر داده و گفته است: بیشتر مبتلایان جدید با علائمی مانند تب، سرفه، اسهال و استفراغ به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. محمدمهدی گویا در گفت‌وگو با صداوسیما تصریح کرده: «پیش‌ازاین، اُمیکرون در کشور شایع بود و در حاضر زیر سویه «بی ای.۵»  و «بی ای. ۱»««بی ای.۲ زیرسویه نیز به آن‌ها اضافه‌شده است. 
دکتر مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی کمیته علمی مقابله با کرونا نیز بر غالب شدن سویه «بی ای ۴ و بی ای ۵» در ایران تأکید کرده است. 
با افزایش شمار مبتلایان در بیش از۵۰ کشور دنیا و خیزش موارد ابتلا در کشورهای همسایه ازجمله عراق، عربستان، کویت، امارات و ترکیه و پاکستان و قطر، به‌ویژه در شرایطی که زائرانی از عتبات بازگشته‌اند، نگرانی احتمال افزایش موارد ابتلا در کشور ما هم وجود دارد و آن‌طور که حمید سوری، متخصص اپیدمیولوژیست در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرده، «در دو هفته گذشته عمده موارد اپیدمی در آمریکای جنوبی اتفاق افتاده اما درحال حاضر جغرافیای اپیدمی تغییر و به آسیا و به‌ویژه منطقه غرب آسیا و منطقه مدیترانه شرقی کوچ کرده است. تقریبا در تمامی کشورهای منطقه ازجمله کشور ما روند ابتلا افزایشی است»، با این وضعیت می‌توان پیش‌بینی کرد که وقتی شمار روزانه مبتلایان در کشور ما چهاررقمی شود، دورقمی شدن مرگ‌ها هم دور از انتظار نیست و احتمال وقوع آن را 
دکتر مسعود یونسیان مطرح کرده است. 
 عدم موفقیت در تزریق دز سوم
یکی از علل افزایش بیماری به کاهش ایمنی در جامعه بازمی‌گردد و به این سبب، افراد مستعد ابتلا افزایش‌یافته‌اند. بنابراین در صورت تزریق واکسن، از بسیاری موارد پیشگیری می‌شود. «این موضوع به‌ویژه در افراد مسن و افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، صدق می‌کند.
 زیرا بیشترین موارد مرگ‌ومیر و بستری در آی‌سی‌یو مربوط به این گروه‌هاست.» توصیه‌ای از زبان دکتر پیام طبرسی، عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا که می‌گوید: تزریق واکسن یادآور حتما کمک می‌کند که جلوی پیشرفت بیماری در این افراد گرفته شود. اگر قرار باشد شدت بیماری بیشتر شود، شاید نیاز باشد که همه افراد جامعه یک دز واکسن یادآور تزریق کنند. درمجموع تصمیم‌گیری در این زمینه بر اساس شرایط خواهد بود.
تزریق دز اول واکسن در کشور نزدیک به ۷۰ درصد است و حدود هفت میلیون نفر از جمعیت هدف، از تزریق دز دوم  خودداری کرده‌اند. سهم دز سوم نیز همچنان ناچیز است و بیشتر از ۳۵ درصد نشده، این در حالی است که تزریق سه دز واکسن برای جلوگیری از ایجاد بیماری شدید و بستری و مرگ مورد تأکید متخصصان است و از واکسیناسیون کودکان بین ۵ تا ۱۱ نیز استقبالی صورت نگرفته است. طبق آخرین اعلام وزارت بهداشت، تاکنون ۶۴ میلیون و ۶۵۹ هزار و ۱۶۴ نفر دز اول، ۵۸ میلیون و ۱۴ هزار و ۵۴۲ نفر دز دوم و ۲۷ میلیون و ۷۸۱ هزار و ۹۵۲ نفر، دز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند. کرونا هنوز هم نگران‌کننده است و به‌عنوان یک تهدید جدی به شمار می‌رود. حداقل ۷۰ درصد از جمعیت کشور باید در مقابل این ویروس واکسینه شده باشند.
 محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، می‌گوید: تنها ۵۸ کشور در دنیا به این هدف دست‌یافته‌اند. در برخی کشورها این پوشش در حد ۱۳ درصد است. کسانی که از پایان پاندمی صحبت می‌کنند، آیا با پوشش ۱۳ درصدی چنین چیزی امکان‌پذیر است؟
یکی دیگر از شاخص‌هایی که برای پایان پاندمی در نظر گرفته‌شده، واکسیناسیون ۱۰۰ درصدی جمعیت آسیب‌پذیر است. ما در مرحله واکسیناسیون اولیه موفق بودیم، اما به گواه اظهارات محمدمهدی گویا، در نوبت سوم به این موفقیت دست نیافتیم. واکسیناسیونی که در مقابل کرونا انجام می‌شود، در خوش‌بینانه‌ترین شکل ممکن، حدود ۷۰ درصد اثربخشی دارد، دکتر حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به این موضوع تبیین می‌کند که اگر ۱۰۰ درصد مردم واکسن تزریق کرده باشند، ۷۰ درصدشان ایمنی پیداکرده‌اند. حال اگر دو دز تزریق شود، شانس ایمنی افزایش می‌یابد. از طرفی باگذشت زمان سطح ایمنی افراد کاهش می‌یابد. معمولا این واکسن‌ها ۴تا ۶ ماه بعد از آخرین تزریقی که انجام می‌گیرد، سطح ایمنی‌شان کاهش‌یافته و دیگر فرد در مقابل بیماری ایمن نیست. بنابراین لازم است که تزریق مجدد داشته باشند. منتها این کار هم منوط به این است که در سطح کشور یک بررسی داشته باشیم و ببینم که سطح ایمنی جامعه چقدر است، آیا واقعا سطح ایمنی کاهش‌یافته یا فکر می‌کنیم که کاهش‌یافته است. باید یاد بگیریم که بدون مستندات علمی و به‌ویژه مستندات بومی نمی‌توان تصمیم گرفت و از آن دفاع کرد. باید توجه کرد که منظور از دز یادآور این است که افرادی که سطح ایمنی‌شان پایین آمده، بوستر تزریق کنند تا مجددا سطح ایمنی افزایش یابد. اگر واقعا تزریق دز بوستر نیاز باشد و بر اساس مطالعات به این نتیجه برسیم، به صلاح است. درعین‌حال مشخص هم نیست با شرایطی که تداعی کردیم و اعلام کردیم که همه‌چیز عادی شده و … مردم از تزریق دز یادرآور استقبال کنند. باید روی این موضوع هم کار شود که مردم هم برای تزریق دز بعدی واکسن ترغیب شوند. در غیر این صورت ممکن است با شکست مواجه شود و بعدترمیم آن بسیار سخت خواهد بود.