گروه اجتماعی
بعد از کرونا، حالا بیماری قارچ سیاه همه را نگران کرده، البته این بیماری، نوظهور نیست و قبلا هم شایع بوده اما این روزها کمی فرق می کند و با همه‌گیری کرونا میزان ابتلا به قارچ سیاه نیز افزایش یافته و هراس عجیبی به دل‌ها افتاده که نکند این بیماری به ورطه موجی از ابتلا فزاینده منجر شود؟ بسیاری از متخصصان بیماری های عفونی از مدتی قبل با پیک پنجم کرونا، زنگ خطر را برای بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند به صدا در آورده‌اند. این عارضه دامن بیماران و بهبودیافتگان کرونا را می گیرد و اغلب با دردهای شدید و کشنده همراه است.
 بنا بر اعلام محمدرضا صالحی، متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان امام خمینی، داروی این بیماری هم‌اکنون در ایران نایاب شده و در صورت تأمین نشدن سریع ممکن است به کور شدن بیماران مبتلا به قارچ سیاه منجر شود. به گفته او، این بیماران به داروی «آمفوتریسین‌بی» نیاز فوری دارند و در حال حاضر به دلیل نبود این دارو، بیماران مبتلا یا فوت می کنند یا بینایی خود را از دست می دهند اما حیدر محمدی، مدیر کل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو اعلام کرده که داروی بیماری قارچ سیاه این هفته وارد کشور خواهد شد. 
 داروی «آمفوتریسین بی» در بازار آزاد
توزیع داروی قارچ سیاه ماهیانه حدود ۹ هزار عدد بوده که محمدی می گوید با شیوع این بیماری مصرف داروی آن افزایش پیدا کرده و توزیع آن در دو هفته اخیر به صفر رسیده است. 
طی روزهای گذشته، «تجارت نیوز» گزارش داده است که «داروخانه‌ها داروی داروی آمفوتریسین‌بی» ندارند اما در بازار آزاد دارو
 به راحتی پیدا می‌شود. یکی از فروشندگان غیررسمی دارو می‌گوید: «گران شده، هر یک آمفوتریسین بی، چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تومان. یعنی برای ۱۰ عدد ۴۲ میلیون تومان باید پول بدهید. اما قیمت دارو گویا مانند نرخ دلار روزانه شده. دلال دیگری می‌گوید دیروز می‌فروختم
 ۳ میلیون امروز اما ۴ میلیون. اگر می‌خواهید امروز بخرید. فردا گرانتر می‌شود.»
مدیر کل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو می گوید اگر این دارو به مقدار کافی در بیمارستان‌ها موجود شود بازار سیاه آن نیز از بین خواهد رفت و برای این‌که این مشکل را برطرف کنیم میزان واردات این دارو را چهار برابر افزایش داده ایم. 
 ذخایر استراتژیک نداریم
سید علی فاطمی- نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در این باره به «رسالت» می گوید:« داروی «آمفوتریسین بی»  بیش از این داروی پرمصرفی نبود، به همین خاطر داخل کشور تولید نمی شود و به طورکلی وارداتی است و به دلیل مشکلات برخی بیماران کرونایی و آن‌ها که ایمنی بدنشان پایین تر است، وزارت بهداشت واردات این دارو را افزایش داده. هفته قبل بسیار هفته بدی بود چون این دارو به اندازه کافی در کشور موجود نبود، هرچند اگر دارای ذخایر استراتژیک باشیم، هیچ وقت با این مشکلات مواجه 
نمی شویم. مسئله ما این است که ذخایر استراتژیک نداریم و همیشه به اندازه مصرف، دارو در داخل کشور موجود است و حالا قرار شده به اندازه کافی«آمفوتریسین بی» در اختیار قرار گیرد و از این بابت جای نگرانی نیست.»
گویا پزشکان برای برخی بیماران در صورت ابتلا به سویه دلتا و ملتهب شدن ارگان‌های تنفسی، داروهای استروئیدی و دگزامتازون تجویز می‌کنند. این داروها با وجود خاصیت ضدالتهابی که دارند، می‌توانند برای افرادی که دیابت یا سیستم ایمنی ضعیف دارند، خطرناک باشد، به این علت که در صورت ضعیف شدن قدرت دفاعی بدن، احتمال ابتلای فرد به بیماری‌هایی همچون قارچ سیاه به شدت افزایش می‌یابد. به طورکلی کسانی که به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، دیابت، سرطان یا پیوند عضو، بدن ضعیفی دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند و در صورت ابتلا نیز خطر جانی آن ها را تهدید می‌کند. 
رسانه ها به این مسئله پرداخته اند که عفونت قارچی بسیار تهاجمی است و باید به سرعت مداوا شود و پزشکان باید بافت‌های مرده ناشی از عفونت را به سرعت از بدن بیمار جدا کنند. در برخی موارد لازم است بخشی از صورت بیمار برداشته شود تا قارچ به مغز نفوذ نکند. گاه عفونت در حدی پیش‌روی می‌کند که پزشکان ناچار می‌شوند چشم‌های بیمار را تخلیه کنند و مبتلایان در صورت عدم مداوا ظرف چند روز جان می‌سپارند. 
پیش تر در خردادماه سال جاری، مسعود مردانی- عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا از مشاهده مواردی از ابتلا به عفونت قارچ سیاه در تهران خبر داده بود، این که مواردی از این بیماری در برخی بیمارستان‌های تهران مثل بیمارستان لقمان مشاهده شده است.  خیلی زود پس از انتشار خبرهایی درباره شیوع قارچ سیاه در اصفهان و تهران، ۲۰ بیمار مبتلا به قارچ سیاه در استان مازندران نیز شناسایی شدند. این بیماری نادر اما خطرناک به بینی، چشم، ریه و گاهی مغز آسیب می‌رساند و روح‌انگیز نشیبی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، به همین موضوع اشاره کرده است: «این بیماری در مواردی منجر به از بین رفتن بینایی یک یا دو چشم بیمار و لزوم جراحی‌ در ناحیه فک یا سینوس‌ها، آسیب به بافت مغز و بروز علائم سکته مغزی می‌شود.»
این متخصص بیماری‌های عفونی با بیان این که ابتلا به کرونا، موجب قارچ سیاه نمی‌شود گفته است که استفاده از برخی داروهای مربوط به درمان کرونا، ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد و توصیه کرده بیماران سرپایی کرونا تا حد ممکن از کورتون استفاده نکنند. اما متخصصان بر این امر هم تأکید می کنند که اگر شیوه نامه‌های درمانی را به طور دقیق رعایت کنیم و این قارچ زود تشخیص داده شود، درمان می‌شود. 
اکنون با توجه به روند کند واکسیناسیون و طولانی شدن همه‌گیری در کشور موارد ابتلا به این بیماری رو به افزایش است.  
 مصرف زیاد کورتون و بیماری قارچ سیاه
دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ همانند سایر متخصصان از مصرف بی رویه دارو و عوارض درمان کرونا به عنوان عوامل بیماری
قارچ سیاه یاد می کند. عاطفه عابدینی این موارد را در نشست «آخرین وضعیت کرونا در مشهد» که در کلاب هاوس برگزار شده مطرح کرده و در ادامه اظهاراتش، تصویر بهتری از وضع موجود ارائه کرده و صراحتا گفته است: باعث این بیماری خود ما پزشکان هستیم و حالا هم می‌دویم تا آن را درمان کنیم درحالی که واقعیت این است که مهم‌ترین دلیل این بیماری تجویز بسیار زیاد کورتون است. او به این نکته اشاره می کند تا از سیاست‌گذاری و مدیریت در زمینه پیشگیری از کرونا انتقاد کرده و بگوید، درمان آخرین مرحله از بیماری است و زمانی که مردم به این مرحله می‌رسند مطالبات فراوانی دارند که صحیح هم است ولی باید توجه داشت که ابتدا باید با آموزش و امر پروتکل‌های بهداشتی، طیف بیماری‌زایی را کاهش دهیم. ما سرمایه‌گذاريمان را روی مرحله آخر گذاشته‌ایم و خیلی تبلیغ می‌کنیم که نمود این برنامه‌ریزی در کووید مشخص شده است، اما به‌جای مثلا ترک سیگار، باید روی پیشگیری آن کار کنیم. 
اگرچه او بر این امر واقف است که نمی‌شود درمان را کنار گذاشت ولی سیاست‌گذاری و مدیریت درست آن است که اصلا نگذاریم چنین هزینه‌هایی تحمیل شود:« اکنون هزینه فراوانی صرف شیمی درمانی می‌شود ولی باید روی پیشگیری این موضوع کار کنیم.    بهترین سرویس را ارائه می‌کنیم اما خیلی تلاشی برای کم کردن ویروس در سطح جامعه نمی‌کنیم. بر اساس یک محاسبه معمولی بین ۵ الی ۶۰ میلیون تومان هزینه درمانی یک مریض کووید است و مگر مراکز درمانی و بیمه‌ها چقدر توان پرداخت پول دارند.»
عابدینی از مشکلات در حوزه نسخه‌ها هم می گوید و بیمارستانی را به چشم خود دیده که از ورودی بیمارستان تا آی سی یو تمام بیماران داروهای زینک، دیفن‌هیدرامین و … مصرف می‌کردند و به صورت بی‌رویه از داروها استفاده می‌شد و اگر ۳۰۰ تا تخت وجود داشت، تمام بیماران داشتند این داروها را مصرف می‌کردند. دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ می پرسد این چه هزینه‌ای است که به سیستم تحمیل می‌کند؟ علتش این است که برخی از کادر درمان به صورت جدا از سیاست‌گذاری‌ها و دستورالعمل‌ها اقدام می‌کنند.
دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ با اشاره به بیماری قارچ سیاه و تأکید بر این‌که بیماری مذکور از عوارض درمان است، می گوید: دستورالعمل کشوری برای تجویز کورتون ابلاغ شده و این‌که به بیماران چه میزانی داده داده شود، مشخص شده است. در آی سی یو بزرگ بیمارستان مسیح دانشوری تهران قارچ سیاه تاکنون نداشته‌ایم و تنها از بیمارانی که از سایر بیمارستان‌ها پذیرش کردیم چند مورد اندک بود. باید روی دوز کورتون تجدید نظر کنیم و دوز بالا تجویز نکنیم؛ اگر مدیریت نکنیم، هر چقدر هم دارو بیاوریم باز هم کم خواهد بود. 
زهرا ابطحیان، متخصص بیماری‌های عفونی و فلوشیپ بیماری‌های عفونی در نقص ایمنی نیز همین موارد را مورد تأکید قرار داده، این‌که در بیماران مبتلا به کووید، برای آن‌ها که بدحال هستند مجبور می‌شویم از کورتون با دوز بالا استفاده کنیم. کورتون با دوز بالا باعث می‌شود که قند بیماران بالا رود. یعنی در فردی که قبلا دیابت نداشته ممکن است دیابت ایجاد کند یا قند کنترل‌شده فرد از کنترل خارج شود. مصرف بالای کورتون در کنار دیابت کنترل نشده و قند بالا زمینه را برای عفونت قارچی متهاجم زیاد می‌کند. 
در سخنان عابدینی- دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ این مسئله هم بسیار حائز اهمیت است که اگرچه باوجود تمام هشدارها در جلسات و وبینارها و دستورالعمل‌ها درباره کاهش دوز کورتون، با معاونت غذا و دارو صحبت شده تا درمان قارچ سیاه را در دسترس قرار دهند و میزان بیشتری وارد کنند ولی خیلی بعید است که مریض کرونایی بتواند درمان و جراحی قارچ سیاه را پشت سر بگذارد و احتمال مرگ و میر خیلی بالا می‌رود و بنابراین از کادر پزشکی تقاضا شده که مصرف کورتون را مدیریت کنند، چرا که تجویز بیش از حد آن اوضاع را بد خواهد کرد. بعضی از پزشکان از همان ابتدا آنتی‌بیوتیک وسیع به بیماران می‌دهند که به گفته عابدینی، اشتباه است. 
 داروی «اَکتِمرا» یا «تِمزیوا» از کورتون قوی تر است
اما رئیس شبکه ملی تحقیقات بیماری‌های تنفسی به افزایش مصرف داروی «اَکتِمرا» یا «تِمزیوا» اشاره کرده که در دو هفته آخر مرداد  ناگهان افزایش جدی پیدا کرده و آنطور که مصطفی قانعی می گوید، این دارو از «کورتون» خیلی قوی‌تر است و بدن بیمار برای بیماری‌های قارچی، مستعد می‌شود. 
قانعی این را هم می گوید که بیماری «قارچ‌سیاه» از کسی به کسی دیگر منتقل نمی‌شود واین بیماری عمومیت ندارد، بلکه فرصت طلبی می‌کند و پس از کاهش سیستم ایمنی فرد بیمار، عوارض خود را سریع نشان می‌دهد. 
مسعود یونسیان- استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه، توضیحات کامل را به «رسالت» ارائه می کند. او می گوید: «بیماری قارچ سیاه، توسط قارچی به نام موکور ایجاد می شود و واگیردار هم نیست، یعنی لازم نیست با بیماری که مبتلا به این بیماری است تماس داشته باشیم تا درگیر قارچ سیاه شویم. عاملش در محیط وجود دارد و همه با آن سروکار داریم اما بدن افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف شده، برای رشد این قارچ مستعد است، مثل بیماری های دیابت پیشرفته و سرطان و افرادی که پیوند شده اند و یا مبتلا به ایدز هستند و سایر بیماری های پیشرفته. بنابراین قارچ سیاه، ناشی از کووید ۱۹ نیست بلکه ناشی از درمان‌هایی است که ضرورت دارد برای کووید ۱۹ انجام دهیم اما در اینجا نکته بسیار ظریفی وجود دارد، این‌که اگر به اندازه کافی و در شرایطی که ضرورت دارد، این درمان‌ها و داروها را استفاده کنیم، هرگز این تعداد مبتلا به قارچ سیاه را نمی بینیم. منظورم از ضرورت داشتن این است که در مراحل اولیه بیماری، ما سیستم ایمنی قوی می خواهیم تا بتوانیم جلوی تکثیر ویروس را بگیریم و اجازه ندهیم گسترش پیدا کرده و ریه ها را درگیر کند. لذا اینجا نه تنها به داروهای ضعیف کننده سیستم ایمنی نیاز نداریم بلکه باید سیستم ایمنی قوی داشته باشیم و برای پیشگیری ویتامین دی و سلنیوم استفاده کنیم تا ویروس نتواند وارد بدن شود و یا اگر وارد بدن شد، فرم شدید و پیشرونده ایجاد نشود اما در مراحلی از بیماری که در درصد ناچیزی از افراد رخ می دهد، ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه شروع به خودزنی کند، یعنی این سیستم به فعالیت علیه خود بدن اقدام کند. منظورم از ناچیز این است که حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد افرادی که ویروس وارد بدنشان شده و اصطلاحا آلوده می شوند بدون این‌که نیاز به بستری و داروهای ضد ویروسی داشته باشند، بهبود می یابند. برای این ها فقط داروهایی برای کنترل تب، مثل تب بر و مسکن و داروهایی برای کنترل سرفه با ترکیبات آنتی هیستامین و رساندن مایعات و استراحت مطلق نیاز است. درصد کمی از افراد ممکن است این درمان‌ها پاسخ ندهد و افراد بستری شوند. 
در افراد بستری، پزشک متخصص براساس وضعیت بالینی بیمار و نتایج آزمایش‌ها و تصویربرداری و تمامی جوانب و شرایط ممکن است تصمیم بگیرد که از داروهای دیگری استفاده کند. وقتی این ها هم جواب ندهد، مجبور می شوند از داروهای ضدویروس استفاده کنند. درصد کمی از این افراد که در بیمارستان بستری هستند، دچار حالتی می شوند که به آن طوفان «سایتوکاینی» 
می گویند، یعنی بدن به اشتباه بافت های خودش را تخریب می کند، در اینجاست که می توان از داروی کورتون استفاده کرد و طبیعتا تعداد این بیماران آن‌قدر کم است که احتمال رخ دادن این عارضه به مراتب از مرگ براثر کووید ۱۹ کمتر است. به بیان دیگر در این مرحله که تعداد کمی بیمار وارد می شوند، اگر مداخله نکنیم، بیمار جانش را از دست می دهد و مداخله می کنیم تا سیستم ایمنی اش به طور موقت سرکوب شود و آن فرد از مرگ حتمی نجات پیدا کند، درصد ناچیزی از این افراد ممکن است به قارچ سیاه مبتلا شوند. این درصد ناچیز وقتی در تعداد کم بیماران این مرحله ضرب شود، مشخص خواهد شد که تعداد کمی به قارچ سیاه مبتلا می شوند و ما این را می پذیریم چون ده‌ها برابر این مسئله، از مرگ پیشگیری می کنیم. حالا تصور کنید که درست رفتار نکنیم و از روز ابتدای آلودگی و شروع علائم به همه افراد کورتون بدهیم. اولا در فازهای اولیه باید سیستم ایمنی را تقویت کنیم که با این اقدام، سیستم ایمنی تضعیف می شود، بنابراین روند بیماری را با مشکل مواجه می کنیم. در ثانی تعداد بسیار زیادی از افرادی که کورتون دریافت می کنند حتی اگر منجر به آثار بد بر روی درمان کرونا نشود و حتی اگر درصدی ناچیزی هم بیماری قارچ سیاه را بگیرند؛ این درصد ناچیز از یک جمعیت میلیونی، رقم بزرگی خواهد بود و مشکلی که ما در حال حاضر در جامعه داریم این است که درمان زودهنگام و نابه‌جا در بیمارانی که نیاز به مداخلات درمانی پیچیده ندارند توسط افرادی صورت می گیرد که متأسفانه تخصص و تبحر کافی ندارند.»
درمان‌های غیراستاندارد و شیوع قارچ سیاه 
یونسیان با بیان این‌که مواردی را به چشم خود دیده ام که به محض مثبت شدن تست فرد، فاویپیراویر و رمدسیویر تجویز می شود، تصریح می کند: « این مسائل باعث می شود، کفه عوارض داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مثل کورتون بر فوایدش غلبه کند. این‌که ما چقدر باید از بیماری نگران شویم بستگی به این دارد که چقدر درمان غیراستاندارد و غیرضروری انجام می دهیم. هرچقدر درمان‌های ما کنترل شده تر باشد و با مراقبت و نظارت دقیق یک فرد متخصص و آگاه صورت گرفته باشد و نسخه‌ها باتوجه به علائم بالینی و وضعیت تصویربرداری ریه و علائم آزمایشگاهی صورت گرفته باشد، ما نگرانی مان از این بیماری کمتر می شود. یک شعار وجود دارد، این‌که هر دارویی اعم از سنتی و صنعتی و یا مصنوعی و آنچه در طبیعت وجود دارد، اگر قرار بر تأثیرگذاری باشد، قطعا عوارضی هم خواهد داشت. ماده ای که در یک دوزاژ تأثیر دارد، در یک دوزاژ دیگر حتما عارضه می دهد. اگر بگویند فلان دارو هیچ عارضه ای ایجاد نمی کند و خطری ندارد، هیچ خاصیت دارویی هم نخواهد داشت. بنابراین برای هر دارویی که ما می خواهیم تجویز کنیم باید بالانس کرده و سبک و سنگین کنیم که آیا دادن این دارو به نفع است یا ندادنش و اگر پزشکان سنتی و کلاسیک ادعا می کنند که فلان ماده دارویی اگر فایده ای نداشته باشد، ضرر هم ندارد، از روی ناآگاهی است. دارو چیزی است که در یک مقدار باعث اثرات مفید و در مقدار بیشتر و برای فردی که به آن نیاز ندارد باعث عارضه می شود.»استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خاتمه عنوان می کند: «بیماری قارچ سیاه می تواند دردسرساز باشد. وقتی ما به شکل غیرمتناسبی داروها را تجویز کنیم، آن موقع تعداد بالا می رود و می تواند دردسرساز باشد و در اینجا می توان این مثال را ذکر کرد که در ابتدای رخداد پاندمی کرونا، صحبت از این بود که با الکل می توان محیط را گندزدایی کرد و بعضی ها تصور می کردند با خوردن الکل می توانند معده خود را شست و شو بدهند و با فرض این‌که ویروس داخل معده می رود، الکل خوردند و متأسفانه بعضی از این الکل ها هم صنعتی بود و در یک مقطعی تعداد مرگ‌ها براثر مصرف الکل صنعتی از تعداد مرگ‌ها و عوارض ناشی از کرونا در بعضی از شهرها بیشتر شده بود و برای این پدیده مصادیقی هم داریم.»