حسن شجاعی- دبیر گروه فرهنگی
سینمای دفاع مقدس هم مانند جنگ تحمیلی عمری نزدیک به ۴۰ سال دارد و از ابتدای دهه ۶۰ که فیلم‌سازان کشورمان به ساخت فیلم‌هایی با ژانر دفاع مقدس گرایش پیدا کردند تا امروز شاهد ساخت و تولید فیلم‌های فاخر و گاها کم‌فروغی بوده ایم که از دستاوردهای این مقاومت جانانه حکایت دارند.
«مرز» نخستین فیلمی است که در سال ۶۰ با رویکرد جنگ تحمیلی به کارگردانی جمشید حیدری و نویسندگی سیروس الوند و با بازی سعید راد و مرحوم داود رشیدی بر روی پرده رفت و در آن اهالی یک روستای مرزی در برابر هجوم ارتش دشمن مقاومت کرده و با کمک یک استوار اخراجی ارتش به نام مختار آموزش نظامی می‌بینند. آن‌ها سرانجام با رهبری مختار بر ارتش دشمن پیروز می‌شوند. ازاینجا بود که آرام‌آرام جرقه ساخت فیلم‌هایی با محتوای جنگ دستمایه کار کارگردانان مختلف قرار گرفت و در طی دهه‌های مختلف این روند به شکل های گوناگون ادامه یافت.
بااین‌که ساخت فیلم‌های جنگی در جهان سابقه طولانی و به بیش از یک‌صدسال می‌رسد اما در ایران ژانری بی‌اهمیت تلقی می‌شد و در طول سال‌های قبل از انقلاب نیز به‌جز یکی، دو فیلم کمتر به این حوزه توجه شد. اما بعد از آغاز جنگ تحمیلی و به‌دلیل فضای حاکم بر جامعه استفاده از سوژه‌هایی با محوریت جنگ برای تهیه‌کنندگان و کارگردانان مهم تلقی شد و ازآن‌پس شاهد ساخت فیلم‌های متعددی بودیم که هرکدام از زاویه دید خود به مقوله جنگ می‌پرداختند. شاید یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در سال‌های ابتدایی جنگ در ساخت این فیلم‌ها موردتوجه قرارگرفت بحث معنویت بود و به این بخش از مفاهیم دفاع مقدس بیش از موضوعات دیگر توجه می‌شد. اما در ادامه این روند موضوعات سیاسی نیز به سینمای دفاع‌مقدس راه پیدا کرد و فیلم‌هایی مانند آژانس شیشه‌ای بر پرده سینماها آمدند تا از منظر پرده نقره‌ای برخی مشکلات سیاسی مرتبط با سال‌های پس از جنگ برای مردم به نمایش درآید. سینمای دفاع مقدس در این سال‌ها از حوزه طنز نیز بی‌بهره نبود و فیلم لیلی با من است کمال تبریزی اوج شوخی با دفاع مقدس به شمار می‌رفت که با استقبال زیاد مخاطبان نیز مواجه شد.
با نگاهی به فیلم‌های ساخته‌شده در طول این۴۰ سال ارائه آماری از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های این سال‌ها خالی از لطف نیست. مرحوم ساموئل خاچیکیان کارگردان صاحب سبک سینمای ایران در سال ۶۴ فیلم سینمایی «عقاب‌ها» را کارگردانی کرد. این فیلم سینمایی
به مدت ۲۲ سال بر پرده سینماها بود و در مجموع بیش از ۱۰ میلیون نفر آن را در سینما تماشا کرده‌اند. عقاب‌ها به دلیل داشتن این میزان قابل‌توجه از مخاطب تا امروز محبوب‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم سینمایی به شمار می‌رود. در رتبه بعدی پربیننده‌ترین فیلم سینمای ایران نیز فیلم «کانی مانگا» به کارگردانی مرحوم سیف‌الله داد قرار دارد. این فیلم با بیش از ۷ میلیون بار دیده شدن در سینماها گوشه‌ای از توان سینمای دفاع مقدس برای کشاندن مردم به سینماها را به نمایش گذاشت. در سال‌های اخیر هم سه‌گانه «اخراجی‌ها» ساخته مسعودده‌نمکی جزو رکوردداران بیشترین میزان مخاطب سینما به شمار می‌رود.
اما شاید مهم‌ترین اتفاقی که در طول سال‌های اخیر در سینمای دفاع مقدس روی‌داده حضور کارگردانان جوان و جویای نام است که با جسارت بیشتری فیلم می‌سازند و با مخاطب شناسی درستی که دارند به دنبال ارائه کارهای فاخر و درعین‌حال تماشاگرپسند نیز هستند. پس از حضور موفق نسل فیلمسازانی نظیر ابراهیم حاتمی کیا و رسول ملاقلی‌پور امروز نوبت جوانانی نظیر محمدحسین‌مهدویان و بهرام توکلی و سعید ملکان است تا با ساخت ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز و تنگه او قریب جا در پای بزرگان سینمای ایران گذاشته و حیاتی تازه به این سبک از سینمای ایران بدهند.
با همه این احوالات سینمای دفاع مقدس بسیار مظلوم واقع‌شده و درحالی‌که هم ازنظر محتوا و سوژه سرشار است و هم جوانان علاقه‌مند زیادی دارد تا در این حوزه‌ها به تولید آثار فاخر دست بزنند اما متولیان فرهنگی کشور کمتر در این زمینه مددکار هستند و گویا قرار نیست زیردست و بازوی این جوانان را بگیرند. از سوی دیگربا توجه‌به‌این‌که رسانه ملی هم در این‌مضمون سریال‌های زیادی را روی آنتن برده ،اما انتظار از آن بسیار بیشتر از این است. در این‌خصوص‌علی عسکری رئیس رسانه ملی هم لب به اعتراف گشوده و می‌گوید: حتما در این زمینه آنچه را باید انجام نداده‌ایم، اما امیدواریم بتوانیم ازاین‌پس حق مطلب را ادا کنیم.اگر از سفر به چزابه، کیمیا، شوق پرواز، در چشم باد خوش‌رکاب و خاک سرخ بگذریم که در جای خود سریال‌های فاخری بودند اما غیرازاین به‌سختی می‌توان اثری درخور در رسانه ملی پیدا کرد که در اذهان باقی‌مانده باشد و واقعا حق مطلب از سوی رسانه ملی ادا نشده است. مردم ما هنوز علاقه‌مند و دوستدار فیلم‌ها و سریال‌های حوزه دفاع مقدس هستند و باعلاقه آن‌ها را دنبال می‌کنند اما گویا دست‌اندرکاران تولید فیلم و سریال در کشور با این نیاز مخاطب غریبه هستند و اگر نبودند باید در سال شاهد ساخت و تولید آثار بسیاری بودیم که هرکدام حرف‌های زیادی برای نسل جدید دارد. دل وقتی بیشتر به درد می‌آید که موضوع و محتوا در حوزه دفاع مقدس به‌اندازه‌ای است که شاید سال‌های سال ما را از این منظر بی‌نیاز کرده و می‌تواند سوژه‌های جذاب را برای کارگردانان به همراه داشته باشد.سینمای دفاع مقدس نیازمند حمایت مادی و معنوی متولیان فرهنگی کشور در بخش‌های دولتی و خصوص است و اگر در برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در اسناد بالادستی حوزه فرهنگی کشور به این مهم توجه بیشتر شود و دولت و مجلس هم در این زمینه همراهی نمایند روایت دفاع مقدس از پرده نقره‌ای سینما بیننده برای دیدن بسیار دارد.