گروه فرهنگی
در روزهای پایانی سال و فرارسیدن عید نوروز بسیاری از مردم طبق سنوات گذشته به فکر دیدوبازدید و رفت‌وآمدهای نوروزی هستند اما امسال هم مانند پارسال کرونا سبب شده تا این رفت‌وآمدها کاسته شده و به دیدارهای مجازی ختم شود. بااین‌وجود و بااین‌که شاید این ملاقات‌ها کاسته شده باشد اما یکی از آفت‌هایی که همواره بسیاری از خانواده‌ها را در این دیدوبازدیدها آزار می‌دهد چشم و هم‌چشمی و حسادت به زندگی‌های یکدیگر است که سبب شده تا بسیاری از خانواده‌ها که از توان و وسع کافی برای بهبود شرایط زندگی ندارند دچار معضلات اجتماعی فراوانی شوند.
در فضايی‌که کرونا باعث رکود کسب‌وکارها و در ادامه کاهش درآمد خانوارها شده نیاز است تا در اداره زندگی و مدیریت آن نیز تغییرات اساسی مدنظر قرار گیرد و یکی از راه‌هایی که می‌تواند آرامش و آسایش را به دامان خانواده‌ها بازگرداند دوری از حسادت و چشم و هم‌چشمی است.
ازآنجایی‌که زمان، بسیار محدود و فرصت عمر کوتاه است، هرکسی می‌کوشد تا به‌سرعت به کمالات مطلوب ازنظر خود دست یابد. خداوند متعال در آیه ۱۳۳ سوره آل‌عمران، همین کوتاهی عمر و فرصت دستیابی به کمال را از انسان‌ها خواسته است تا در این کار سرعت و شتاب ورزند؛  زیرا انسان تنها در همین مدت کوتاه عمر است که می‌تواند به کمالات بایسته و شایسته‌اش برسد. همچنین ازآنجایی‌که امکانات دنیوی بسیار محدود است دستیابی به کمال مطلق نیازمند رقابت شدید میان انسان‌هاست؛ زیرا هرکسی می‌بایست با توجه به محدودیت‌های دنیوی، کمالات را به دست آورد و آن را در خود تحقق بخشد. ازاین‌رو رقابت برای دستيابی سریع‌تر و بیشتر به کمالات در میان آدمی شکل می‌گیرد.
 بر همین اساس خداوند در آیه پیش‌گفته و همچنین آیات دیگر ازجمله ۱۴۸سوره بقره و ۴۸سوره مائده خواهان رقابت و بردن گوی سبقت از دیگران می‌شود. ازنظر قرآن، فرصت کوتاه عمر برای مردم همانند میدان مسابقه‌ای است که هرکسی می‌بایست با سرعت تلاش کند تا به خط پایان برسد و گوی سبقت را از دیگران برباید و بر تخت کمالات تکیه زند.
بر این اساس، می‌توان گفت که دنیا و فرصت کوتاه عمر، میدان رقابت شدید میان انسان‌هاست و کسانی در این میدان پیروز و سربلند هستند که افزون بر شتاب و سرعت، بهترین وضعیت را برای خود پدیدآورند. اینجاست که مسئله رقابت سازنده و سالم در برابر رقابت غیر سازنده و ناسالم مطرح می‌شود.
برای بررسی بیشتر این موضوع پای صحبت‌های امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس نشستیم تا از منظر ایشان در این زمینه بیشتر جویا شویم.
 حسادت، زنگ هشدار لغزش موقعیت اجتماعی
وی در گفت‌وگو با «رسالت» عنوان کرد: «مقوله چشم‌وهم‌چشمی، امری‌ آسیب‌پذیر ا‌ست که می‌بایست از ریشه آن را قطع  و از جامعه حذف کرد. هنگامی‌که فرد به آینده می‌اندیشد، بدیهی است که تصورات خوب را پیش روی خود قرار می‌دهد تا به‌موجب آن‌ها تحرک و انگیزه را در دل خود زنده کند. بی‌شک هدف توأم باانگیزه، امری‌ مثبت و به ارتقای سطح زندگی‌ و چه‌بسا موقعیت اجتماعی فرد نیز کمک می‌کند. حال‌ گمان کنید که در نقطه مقابل ماجرا، فردی قرار دارد که به هیچ آینده‌ای اعتنا نکرده و برایش نیز داشتن مقام، منزلت، شغل و ‌یا رقابت برای بهبود شرایط‌ اهمیت ندارد. به‌طور حتم چنین امری، آسیب‌پذیر و از رونق‌ جامعه جلوگیری‌ می‌کند.‌»
وی افزود: «رقابت توأم با کوشش برای ارتقا سطح زندگی، موجب پویایی جامعه و رونق اقتصادی خواهد شد. گفتنی ا‌ست که رقابت به معنای تلاش همگام برای دستیابی به‌‌ هدف است.» 
قرایی مقدم تصریح کرد: «هنگامی‌که یک فرد در مقوله رقابت خود، دیگری را از رسیدن به هدف خود بازمی‌دارد و تلاش می‌کند تا‌ مانع از دستیا‌بی او به موفقيت شود، رقابت به حسادت مبدل می‌گردد و در سطح جامعه
 آسیب آفرینی می‌کند. به‌طور مثال در یک مسابقه فوتبال هیچ‌یک از بازیکنان تلاش نمی‌کنند دیگری را مصدوم یا از بازی‌ حذف کنند بلکه سعی دارند با بازی بهتر، تیم خود را برنده و به هدف خود برسند. رقابت نیز درست به همین معناست و اگر حسادت یا در اصطلاح عام چشم و هم‌چشمی به آن آمیخته شود خطرآفرین خواهد بود.»
این جامعه‌شناس همچنین خاطرنشان کرد: «سبقت جویی و تلاش هنگامی منجر به پوپایی جامعه می‌گردد که هر دو قطب ماجرا، در جهت تحقق اهداف خود گام بردارند، راضی به شکست دیگری نباشند و تنها برای پیروزی خود تلاش کنند.»
او یادآور شد: «در مسابقه دو زندگی، سبقت جویی امری نیک اما چشم و چشمی،‌ بلا است. بنابراین نیاز است تا با دلی آکنده از حسادت، برای‌ اهداف خود تلاش و درراه رسیدن به آن کوشش کنیم‌‌.‌»
از هم‌گرایی تا‌ جامعه توسعه‌یافته 
وی گفت: «چشم و هم‌چشمی، صدمات روحی، روانی و همچنین آسیب اقتصادی دارند. چراکه که فرد همواره در راه شبیه فرد دیگر شدن، هزینه می‌کند و هیچ‌گاه خود و زندگی خود را‌ کامل نمی‌داند. رقابت یا ما گرایی، افراد را از یکدیگر دور و جامعه را ازهم‌گسیخته می‌کند اما هم‌گرایی‌ موجب تحقق اهداف و نشاط جامعه می‌‌گردد.»
قرایی مقدم ادامه داد: «جامعه توسعه‌یافته سرمایه اجتماعی را افزایش می‌دهد. بنابراین رقابت سالم در راستای تحقق اهداف حائز اهمیت است و به همین میزان نیز چشم و هم‌چشمی می‌تواند، از توسعه جامعه، افزایش سرمایه اجتماعی و تحقق اهداف جلوگیری کند.»
او در پایان این گفت‌وگو همچنین متذکر شد که اگرچه در ظاهر امر
چشم و هم‌چشمی افراد  را همانند شخص هدف می‌کند اما در باطن آسيب‌های روحی و روانی را‌ رقم می‌زند كه هیچ‌گاه فرد به حس تکامل دست نیابد‌. بنابراین ضرورت دارد تا از حسادت پرهیز و به رقابت سالم، روی آورد.