احسان تقدسی 
با گذشت ۴۰ روز از سر کار آمدن دولت جدید در آمریکا و تعلل دولت بایدن در پیوستن به برجام، باید منتظر تحولات جدیدی در منطقه و شکل‌گیری دورجدیدی از تنش بین ایران و آمریکا باشیم. نپیوستن بایدن به برجام ازآن‌جهت اهمیت دارد که وی در همه ۳ سال گذشته – تا پیش از ورود به کاخ سفید- منتقد خروج ترامپ از برجام بود و از منظر منافع آمریکا آن را به ضرر منافع ملی کشورش می‌دانست. حال این سؤال مطرح می‌شود که دلیل تعلل بایدن در پیوستن به برجام چیست؟ آیا او از آنچه در دوران انتخابات درباره بازگشت فوری به برجام در صورت ورود به کاخ سفید گفت، پشیمان شده است؟ آیا اصلا موضوع برجام و ایران در اولویت‌های او هست؟ پاسخ به این سؤالات را باید در چند محور دید که به‌طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌شود: اختلاف‌نظرهای جدی در تیم تصمیم گیر کاخ سفید در مورد ایران. در یک‌سوی میز بلینکن وزیر خارجه و سالیوان مشاور امنیت ملی بایدن نشسته‌اند که معتقدند تنها راه امتیاز گرفتن از ایران حفظ فشارهای اقتصادی دوره ترامپ و مدیریت معقول آن به سبک دموکرات‌ها است. از منظر آن‌ها این ایران است که باید به سر میز مذاکره برگردد و به تعهدات برجامی خود متعهد باشد تا بعد آمریکا بتواند با صحت سنجی تعهد ایران به برجام، درباره بازگشت آمریکا به برجام تصمیم بگیرد. این نگرش کاملا از سوی ایران رد شده است. از منظر ایران، این آمریکا بود که با خروج از برجام آن را نقض کرد. در سوی دیگر میز تیم سیاست خارجی آمریکا فردی چون« رابرت مالی» ایستاده که معتقد است آمریکا به دلیل خروج از برجام مقصر اوضاع فعلی است و باید قدم اول را بردارد. رابرت مالی اگرچه فعلا در کاخ سفید چهره مهمی محسوب می‌شود اما با توجه به دست بالاتر بلینکن و سالیوان بعید است با ادامه روند فعلی حضور وی در کاخ سفید مدت زیادی طول بکشد. احتمالا جانشین وی رویکردی مانند سالیوان و بلینکن خواهد داشت.دلیل دیگری که درباره تعلل بایدن در پیوستن به برجام باید جست‌وجو کرد تلاش وی برای درگیر نشدن وی با اول مخالفان جمهوری‌خواه و دوم متحدان خارجی آمریکا مثل اسرائیل و عربستان در موضوعی از نگاه وی انحرافی و کم‌اهمیت است. پیوستن دوباره آمریکا به برجام می‌تواند بایدن را به‌راحتی حتی با دموکرات‌هایی که منتقد پیوستن آمریکا به برجام هستند هم دچار چالش  ‌کند. اولویت اول بایدن حل‌وفصل مشکلات داخلی آمریکا به‌خصوص در حوزه اقتصاد است و وی در این راه به همه منتقدان و مخالفان سیاسی حزبی خود نیاز دارد. برجام به‌طور عجیبی خط قرمز بسیاری از جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها شده است. هرچه که باشد آمریکا نیاز به حل‌وفصل ماجرای برجام دارد. هم ایران و هم آمریکا به دلایل قابل‌درکی معتقدند گام اول باید از سوی طرف مقابل با عمل به تعهدات برجامی‌اش برداشته شود. آمریکا در پیشبرد هدف خود در حال استفاده از توان بالای دموکرات‌ها در ایجاد اجماع بین‌المللی است. بااین‌حال اشتباهات تاکتیکی آمریکا به‌خصوص در دوران ترامپ، استدلال آمریکا را در مقایسه با استدلال ایران در موضع ضعف قرار داده است. پس راه‌حل بایدن چیست؟ بایدن برای بازکردن راهی به‌سوی برجام و تشویق ایران گام‌های بی هزینه‌ای را درنظر دارد. مهم‌ترین این گام‌ها یکی آزاد کردن پول‌های بلوکه‌شده ایران در برخی کشورها مثل کره جنوبی و عراق است. در همین ارتباط چراغ سبزهایی هم در روزهای گذشته داده شده است. به عبارت ساده‌تر بایدن در ازای آزاد کردن پول ایران به دنبال تظاهر به امتیاز دادن است درحالی‌که بلوکه شدن پول‌های ایران در این مدت علاوه بر این‌که نقض برجام بوده در قوانین بین‌المللی هم بنیادی نداشته است. گام دیگر بایدن به‌احتمال زیاد صدور مجوز وام گرفتن ایران از صندوق بین‌المللی پول است. ایران درخواست وام ۵ میلیاردی کرده است. بازپرداخت این وام با توجه به وضعیت پرسنگلاخ روابط ایران با غرب، می‌تواند خود محل فشار جدیدی بر ایران باشد. گام دیگری که فعلا امکان تحقق آن محدود اما بعید نیست دادن مجوز به شرکت‌های اروپایی برای بازگشت به ایران است. تجربه حضور این شرکت‌ها در دوران طلایی اجرای برجام برای اروپایی‌ها وسوسه‌برانگیز است و برای ایران مایه عبرت. با توجه به ماهیت غیرقابل‌اعتماد سیاست خارجی آمریکا و تبعیت کامل اروپایی‌ها از آن، صدور جواز حضور دوباره چند شرکت نفتی و خودرویی در بلندمدت  سود چندانی برای ایران نخواهد داشت بلکه برعکس می‌تواند شرایط سخت سال اول بعد از خروج آمریکا از برجام را به‌طور شدیدتری تکرار کند. هدف آمریکا از امتناع در عمل به تعهدات برجامی آمریکا چیست؟ دولتمردان مؤثر در دولت بایدن از همان روز اول حضور در کاخ سفید به‌صراحت گفته‌اند که برجام پاسخی به اقتضائات دوران ریاست جمهوری اوباما بود و دنیای بعد از ترامپ، داستان خاص خود را دارد. آنچه آن‌ها می‌گویند اشاره مستقیمی به حذف توان دفاعی ایران و به‌طور خاص توان موشکی ایران دارد اگرچه آن را در قالب دیپلماتیک بیان می‌کنند. سیلی موشکی عین الاسد، هدف قرار دادن پایگاه‌های داعش از داخل خاک ایران و فاصله چندصدکیلومتری و … سبب شده تا آمریکایی‌ها به دنبال حفظ حاشیه امن برای دوستان منطقه‌ای خود و به‌طور ویژه اسرائیل و بعد عربستان سعودی باشند. یکی از مهم‌ترین دلایل بایدن تلاش برای تحمیل برجام ۲ به ایران با اسم رمز گفت‌وگو بر سر موضوعات جدید است. مدل مدنظر دولت آمریکا برای ایران چیزی جز مدل لیبی نیست: خلع سلاح هسته‌ای و موشکی و سپس سرنگونی نظام قذافی. این تصور در برخی دولتمردان ایرانی وجود داشت که بایدن در همان ۲۰ ژانویه که وارد کاخ سفید می‌شود بازگشت به برجام و تعهدات آمریکا را کلید خواهد زد. نه تنها  این‌طور نشد بلکه بایدن در حال زمینه‌چینی برای زمینی است که فشارهای ترامپ در مقابل آن به شوخی شبیه باشد. دلیل اشتباه محاسباتی دولتمردان هم چیزی جز آشنا نبودن با فضای سیاست بین‌الملل و دموکرات-جمهوری خواه کردن سیاست آمریکا در قبال ایران است.