فاطمه سیاحی
مهمان ویژه‌ عراق که با استقبال نخست‌وزیر به بغداد آمده بود، سرانجام با بدرقه‌ رئیس‌جمهور سفرش به این کشور را پایان داد. رهبر کاتولیک‌های جهان بعد از سه روز سفر به نقاط مختلف عراق و دیدارهای مختلف، تقریبا هم هدفش را بیان کرد و هم پاسخی برای مسائل مدنظرش گرفت. تکرار موضع پاپ فرانسیس در خصوص خاتمه یافتن خشونت، افراط‌گرایی و مشارکت بیشتر مسیحیان در جامعه عراق، باعث می‌شود که این مسئله به‌عنوان خواسته‌  اصلی او از این سفر قلمداد شود. البته وی در دیدارهای خود با مسئولین دولتی بر مسائل مهم دیگری نیز تأکید داشت. ازجمله؛ هم‌افزایی سیاسی، جامعه  دموکراتیک، به قدرت رسیدن پاک‌دستان و رفع فساد، تداوم روند کمک‌رسانی به ملت عراق و پایان اختلافات داخلی.این امر نشان‌دهنده‌  آن بود که پاپ فرانسیس به مسائل اصلی کشور عراق آگاه است  و این را هم می‌داند که بخشی از این چالش‌ها باید به دست دولت و احزاب حل شوند  و برخی از آن‌ها هم نیازمند حمایت‌های خارجی هستند. در پاسخ برهم صالح هم با تأکید بر تداوم همکاری‌ها جهت ریشه‌کَنی تروریسم، دوری عراق از ظلم و رادیکالیسم و امیدواری به این‌که سفر پاپ فرصتی تاریخی برای تأکید مجدد بر ارزش‌های انسانی باشد، نوع نگاه دولتِ این کشور به این سفر و سیاست خارجی آن در آینده را مشخص کرد. بر این اساس بغداد همچنان به دنبال جذب همکاری‌های بین‌المللی جهت بازسازی کشور و تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی را به‌عنوان دو راهبردِ مهم پیگیری خواهد کرد. همچنین مقامات دولت عراق دیدگاه خود مبنی بر نتایج مثبت و افزایش پرستیژ ملی کشورشان درصحنه بین‌الملل را در اثر سفر پاپ که در نوع خود بی‌سابقه بوده منعکس کردند.آنچه در این سفر به چشم آمد، استقبال پرشور مردم از پاپ فرانسیس و حضور هزاران نفری در سخنرانی‌‌های وی بود. این جمعیت از اطراف فرودگاه بغداد تا ورزشگاه فرانسو حریری اربیل، در قاب عکس خبرنگاران پیدا بود. اما باید گفت این استقبال برای جمعیت مسیحی و ایزدی‌ها طعمی متفاوت  داشت. آن‌ها در دیدار با رهبر دینی‌شان امید را هدیه گرفتند و به حمایت، دلگرم شدند. این حس‌‌وحال مسیحیان از کلیسای حوش‌البیعة و مراسم سخنرانی پاپ برای خانواده‌های مسیحی گرفته تا در تصاویر مراسم قرقوش -بزرگ‌ترین شهر مسیحی نشین عراق- که جمعیتی از تمام طوایف با همه رده‌های سنی را در کنار هم جمع کرده بود، مشاهده می‌شد. بااین‌وجود نباید فراموش کرد که خواسته‌ی اصلی مسیحیان عراق اصلاح قوانین، به‌طور منصفانه و حفظ منافع تمام گروه‌ها و اقلیت‌هاست‌. خواسته‌ای که نماینده‌  سابق مسیحیان عراق نیز به آن اشاره و دیدار پاپ با آیت‌الله سیستانی را گامی در جهت تحقق این برابری دانست؛ آن‌ها به دنبال راه‌حلی برای تعدیل و اصلاح قوانین اساسیِ این کشورند.شایان ذکر است که دیدار تاریخی بین‌الادیانی در شهر باستانی اور و مراسم نیایش مشترک، به یکی از پرمعناترین جمع‌های این سفر تبدیل شد. به‌طوری‌که مصطفی الکاظمی روز ششم مارس را به‌عنوان «روز صلح و تسامح» در عراق نام‌گذاری کرد. فراتر از این‌ها اما، موضع هماهنگ شیعیان و اهل سنت عراق در حمایت از نقش آیت‌الله سیستانی و نتایج دیدارش با پاپ، از مهم‌ترین رویدادی است که می‌توان به آن پرداخت‌. آیت‌الله سیستانی در خانه‌  کوچک خود در شارع الرسولِ نجف، در حالی با پاپ فرانسیس دیدار داشت که واکسنی هم برای کرونا دریافت نکرده بود. همچنین وی در این دیدار اجازه حضور هیچ‌یک از مسئولین دولتی را نداد. آنچه از ابتدا نمایان شد، انتظار آمدن مهمان و خوشامد‌ گویی به او توسط آیت‌الله سیستانی بود. ساعت‌ها بعد صحنه‌هایی از حواشی این دیدار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که عمیقا فرهنگ متفاوت شیعی را بازتاب می‌داد؛ درحالی‌که لحظه ورود به عراق از پاپ با شمشیر نیام استقبال شد، نگهبان منزل آیت‌الله سیستانی، لحظه نزدیک شدن پاپ و همراهان به منزل به خاطر سلاحی که در دست داشت روی خود را برگرداند تا با سلاح از مهمانان استقبال نکرده باشد.مهم‌تر از این‌ها مواضع دقیق و استوار آیت‌الله سیستانی و  ردهای قاطعانه‌ای بود که به برخی از مسائل دادند؛ رد مسائلی که انگار گویای تمام دشواری‌های جهان اسلام از فلسطین و یمن تا سوریه و ایران بود. جالب‌توجه این‌که این مواضع مورد تأیید علما و سیاسیون سُنی‌مذهب هم واقع شد و از تصمیماتش استقبال کردند. نقش قابل‌ستایش مرجعیت و بیت شیعی در عراقِ امروز، نتایج مثبت و ثمراتی دارد که در حال و آینده می‌توان از آن‌ها بهره برد. قدرت فرهنگی و سیاسیِ امروز شیعیان در عراق، نشان داد که پویایی فقه شیعه و ظرفیت‌های آن برای به کار گرفته شدن در امر حکومتی، تسامح و تساهل اعتقادی تنها در متن کتاب بیان نمی‌شود.چهار دهه بعد از مطرح‌شدن جمهوری اسلامی در ایران به‌عنوان یک نظام سیاسی شیعی‌مذهب، حالا بیت شیعی عراق به‌عنوان یک اقلیت، چنین ظرفیت نقش‌آفرینی را در یک سیستم مردم‌سالار چندقومی به عرصه نمایش گذاشت.الگوی سیاسی موفقی که جمهوری اسلامی ایران ارائه داد و حالا ظرفیت انتقال قدرتش به کشوری در همسایگی را اثبات کرد، در آینده نیز حرف‌های زیادی برای گفتن خواهد داشت. بی‌شک قدرت در بیت شیعی عراق، بر توانمندی‌ها و بازدارندگی‌های محور مقاومت خواهد افزود. آیت‌الله سیستانی دیدار با پاپ، یکی از محورهای گفت‌وگو را به فلسطین اختصاص داد و به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی قاطعانه «نه» گفت. اتفاقی که باعث شد تا کاربران فضای مجازی عراق در ۷مارس، هشتگ «ألمرجعیة ضد إلتطبیع/ مرجعیت مخالف عادی‌سازی است» را ترند کنند. مردم عراق با این حمایت نشان دادند که سازش‌ناپذیری در برابر رژیم صهیونسیتی و محکومیت روند عادی‌سازی، مشکل‌تراشیِ سیاسی و جزم‌اندیشیِ دینی نیست؛ بلکه مسئله‌ای حقوقی و انسانی از ملتی مظلوم است که همچنان از حمایت مسلمانان برخوردار است. درحالی‌که اهل سنت با سکوت پذیرفتند، مذهب تشیع در بالاترین سطوح گفتمانی بین‌الادیانی خود این مسئله‌  ارزشی را حفظ و مجددا بر اهمیتش تأکید کرد. البته این نخستین باری نیست که شیعیان با قاطعیت به سمت رویارویی با چالش‌های زمان می‌روند، قطعا در آینده هم می‌توانند حمایت‌های سایر مذاهب اسلامی را با همین مسیر اعتدالی و انسانی کسب نمایند.