پژوهشهای کاربردی چراغ راه پیشرفت
علی پژوهش
دین مبین اسلام مبتنی بر تربیت و تعالی انسان است و رسول مهربانیها هدف خود از دعوت به اسلام را صراحتا کمال انسان معرفی میکنند. انقلاب اسلامی ایران ۱۴ قرن بعد از دعوت همگانی حضرت محمد (ص) در حالی به ثمر مینشیند که احیای اسلام ناب محمدی و تربیت نسل عاشورایی برای فردای مهدوی شیعه از اصلیترین انگارههای فکری بنیانگذار فقید آن است. تربیت چنین نسلی که متضمن تحقق این اهداف عالیه هستند و قرار است حسینی تربیت شوند تا در عاشورای زندگی خود یاور مهدی قائم (عج) باشند نیازمند این است که اندیشه اسلامی در وجود آنها متبلور شود.
نکته واضح و روشن این است که تحقق چنین مطالبهای با علوم انسانی که وارداتی است و گاهی حتی در تضاد باارزشهای اسلامی محقق نخواهد شد. مقام معظم رهبری بارها در سخنرانیها و سیاستهای ابلاغی خود موکدا از لزوم بازنگری در چارچوبهای مرسوم در علوم انسانی صحبت کردهاند برای مثال در سیاستهای ابلاغی برنامه پنجم توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بندی را ابلاغ میفرمایند که تحول و ارتقا علوم انسانى با تقویت جایگاه و منزلت این علوم، جذب افراد مستعد و با انگیزه، اصلاح و بازنگرى در متون و برنامهها و روشهاى آموزشى، ارتقا کمى و کیفى مراکز و فعالیتهای پژوهشى و ترویج نظریهپردازى، نقد و آزاداندیشی مورد انتظار ایشان است.
معظم له در آبان ماه سال جاری و در سخنرانی سالانه خود به مناسبت سالروز تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و روز دانشآموز که با توجه به شرایط همهگیری بیماری کرونا امسال بهصورت تلویزیونی پخش شد به ترسیم مؤلفههای قدرت پرداختند و فرمودند ایران اسلامی برای گذر از این پیچ تاریخی نیاز دارد که قوی شود، موضوعی که محقق نمیشود مگر با اصلاح ساختار سهضلعی فرهنگ، امنیت و اقتصاد، ایشان بهدرستی از موضوعی سخن میگویند که بسیاری به آن توجه ندارند، اگر قرار است از دشمن و توطئههای خصمانه وی عبور کنیم نیاز به سربازانی داریم که دلباخته فرهنگ غربی نباشند و پارادایم فکری آنها به نحوی شکلگرفته باشد که به توان خود و شعار ما میتوانیم اعتقاد قلبی داشته باشد و عقیده قلبی داشته باشد به وعده صادق قرآن کریم که ان مع العسر یسرا، البته که شاید این گذر از سختی و ورود بهآسانی به دلایل مختلفی که از حوصله این بحث خارج است در دنیای فانی محقق نشود و خداوند یکتا این راحتی و آسایش را در دنیای باقی به بنده خود ارزانی دارد.
البته مقصود از سرباز در اینجا لزوما نیروی رزمنده نیست، دانشمندی که برای ارتقای علمی کشور تلاش میکند، پزشکی که در راه مهار پاندمی کرونا ممارست میکند، مدیری که انقلابی است و بدون نگاه به دست اجنبی برای تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی گام برمیدارد همه سرباز خلف نظام فکری انقلاب اسلامی هستند . حال شکلگیری چنین پارادایم فکری نیازمند بسط این اندیشه و تولید فکر بر مبنای ارزشهای اسلامی است که بهطورقطع یکی از راههای آن کاربردی سازی پژوهشهای حوزه علوم انسانی و توجه بیشتر به تلاشهای آنان است به همین بهانه و به مناسبت هفته پژوهش در گفتوگو با دکتر امید علی مسعودی عضو هیئتعلمی دانشگاه سوره و از اهالی فرهنگ و رسانه به بررسی نقش پژوهش و پژوهشگران در علوم انسانی و تحقق مطالبه اسلامی شدن آنها پرداختیم.
آقای دکتر جایگاه پژوهش در علوم انسانی را چگونه ارزیابی میکنید و چطور میتوان به سمت کاربردی سازی پژوهشها در علوم انسانی خصوصا رسانه حرکت کرد ؟
علوم انسانی دورههای مختلفی را طی کرده است تا به وضعیت کنونی برسد. از ابتدای شکلگیری خصوصا در جامعهشناسی که یک نگاه پوزیتویستی توسط اندیشمندانی چون کنت و دورکیم بر علوم انسانی حاکم بود و انسان را بهمثابه یک شی در آزمایشگاه جامعه بررسی میکردند این سیر آغاز شد و با اندیشه نظریهپردازانی چون وبرکه انسان را پدیده معرفی کردند و با اتکا به روش پدیدارشناسانه انسان و مسائل او را تحلیل کردند این مسیر روی به تکامل گذاشت.معرفی رویکرد پدیدارشناسانه بهتدریج سبب جایگزین شدن روشهای کیفی بهجای رویکردهای کمی در علوم انسانی شد که این مهم، رشد جایگاه علوم انسانی را به دنبال داشت، چراکه دیگر پژوهشگران حوزه علوم انسانی مانند فیزیکدانان یا دانشمندان علم شیمی نگاه شی انگارانه به انسان نداشتند و او را بهعنوان یک پدیده اجتماعی تحلیل میکردند، انسانی که روح، عقل و اندیشه دارد و این خرد و نگرش همواره در حال تکامل و تحول است بنابراین با خط کش گذاری و نگاه شی انگارانه نمیتوان با آن برخورد کرد. لذا معتقدم جایگاه پژوهش در علوم انسانی در سراسر جهان ازجمله ایران رو به رشد است. خوشبختانه در سالهای اخیر با روندی آرام بهسوی کاربردی سازی علوم انسانی درحرکت هستیم . البته در این امر نمیتوان منکر نقش رسانهها خصوصا نشریات علمی پژوهشی شد که خوشبختانه تعداد آنها نیز بهطور روزافزون در حال افزایش است بنابراین بنده بهزعم خود به آینده پژوهش در علوم انسانی خوشبین و افق روشنی را متصور هستم .
به نظر شما پژوهشگران عرصه فرهنگ و ارتباطات با چه چالشهایی در ایفای نقش علمی خود در جامعه دانشگاهی روبهرو هستند؟
نخستین چالشی که به ذهن بنده میرسد افراطوتفریط دانشگاهها در پرداختن به موضوعاتی است که در حوزه عمومی جامعه مطرح است گاهی به برخی از حوزهها بیش از کشش جامعه پرداخته میشود درحالیکه موضوعات بنیادیتری مغفول میمانند. چالش بعدی کهدانشگاهها درگیر آن هستند، انرژی است که برای برخی از پژوهشها مصرف میشود اما نتیجه کار آنگونه که باید کاربردی درنمیآید. خاطرنشان میکنم این معضل صرفا مربوط به حوزه ارتباطات در علوم انسانی نیست و میتوان گفت تمام شاخههای علوم انسانی با آن درگیر هستند. برای مثال در حوزه جغرافیا مدتها قبل از وقوع زلزله بم یا سیل آققلا پژوهشگران هشدارهای لازم را به مسئولین مربوطه داده بودند، حتی تلفات احتمالی نیز پیشبینیشده بود که متأسفانه عدم توجه مدیران میدانی باعث شد خسارتها از پیشبینیها نیز عبور کند و بحران بزرگتری برای کشور اتفاق بیفتد
این اتفاقات جملگی حاکی از اهمیت جایگاه پژوهش در علوم انسانی است و البته لزوم تغییر نگرش در مسئولین نسبت به پژوهش در علوم انسانی تا با کاربردی سازی آن کیفیت زندگی انسانی را ارتقا دهند.
نقش پژوهشگران فرهنگ و ارتباطات در تحقق شعار علوم انسانی اسلامی ایرانی چیست ؟
بنده فکر میکنم اینکه پژوهشگران ما بروند و علوم انسانی جدید بسازند لازمه این کار نیست. تصورم این است که برای تحقق علوم انسانی اسلامی باید پژوهشهایی انجام دهیم که ماحصل آن اشباع نظریات موجود باشد، تحقق این گذاره و اشباع شدن نظریههای موجود باعث تحقق این شعار در عرصه عمل خواهد شد و اینکه به دنبال ساخت علوم انسانی ایرانی اسلامی باشیم بدون به نتیجه رسیدن این موضوع محقق نخواهد شد.
نقش پژوهشگران در تحقق رسانه تراز انقلاب اسلامی را چطور ارزیابی میکنید؟
معتقدم در این مقوله ما یک وضع موجود داریم و یک وضع مطلوب، شرایط موجود آن چیزی است که امروز ما در رسانههای ایران با آن روبهرو هستیم و وضع مطلوب نقطهای است که آرمانهای انقلاب اسلامی آن را ترسیم میکند. اعتقاد بنده این است که وظیفه پژوهشگران علوم انسانی کاهش فاصله میان وضع موجود و وضع مطلوب است . میدانید که از دانشگاه بهعنوان سمبل و مرکز آرمانهای یک جامعه انسانی یاد میشود بنابراین به نظرم دانشگاه برای تحقق رسانه تراز انقلاب اسلامی باید این فاصله بین دونقطه را با پژوهشهای کاربردی خود پوشش دهند تا آرمانهای جامعه انقلابی ایران محقق شود .
پژوهش , علوم انسانی , علی پژوهش
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.