پرهیز از شتابزدگی در طرح جمعیت
گروه اجتماعی
کمیسیون مشترکی در مجلس یازدهم برای بررسی نهایی طرح «جمعیت و تعالی خانواده» تشکیلشده است. این کمیسیون برای بررسی طرح مذکور، فرصت یکماهه دارد که هماکنون در این فرصت به سر میبرد. بامطالعه آخرین نسخه آن مشخص میشود ایرادات و نقاط مبهم جدی همچنان در متن آن وجود دارد. ضروری است که این موار د بیان شوند تا طرح، اصلاح و کارآمدتر شود. بر همین اساس یکی از نقاط مبهم؛ یعنی هدف از تدوین طرح در موضوع جمعیت را موردبررسی قرار دادهایم.
در ابتدای طرح، هدف آن چنین معرفی شده است؛ «حمایت از خانوادههای ایرانی و افزایش نرخ باروری کل به بیش از سطح جانشینی بهمنظور تعادل در هرم سنی توأم با ارتقای شاخصهای کیفی در راستای تحقق سیاستهای کلی جمعیت.» در گام نخست باید مشخص شود مسئله اصلی جمعیت کشور ازنظر طرح کدام است؟ از عبارات فوق میتوان دریافت مسئله اصلی موردنظر طرح «عدم تعادل در هرم سنی جمعیت» است. هدف طرح و یا راهحل مسئله نیز «ایجاد تعادل در هرم سنی» عنوانشده است و این امر با حمایت از خانوادههای ایرانی و افزایش نرخ باروری کل به بیش از سطح جانشینی محقق خواهد شد. قبل از بررسی هدف طرح، لازم به یادآوری است که جمعیت کنونی ایران در وضعیت پنجره جمعیتی قرار دارد، اما حدود ۲ دهه است که نرخ فرزندآوری زیر سطح جانشینی است و جمعیت کشور با روند فعلی خود در آیندهای نهچندان دور وارد مرحله سالمندی خواهد شد. درواقع جمعیت یکموضوع بلندمدت، فرآیندی و دارای مراحل و سطوح مختلف است که لازم است برای حل صحیح مسئله، این موارد مد نظر قرار گیرند.
در گام دوم باید مشخص باشد که طرح، کدام مقاطع زمانی را در برمیگیرد؟ طرح صرفاًبرای قبل از شروع بحران نوشتهشده است یا برای زمان بعد از وقوع بحران نیز برنامه دارد؟ در گام سوم نیز باید به موضوع تناسب داشتن هدف، مخاطب و مسیر انتخابی با مقاطع زمانی موردنظر پرداخت. انتخاب هدف، مخاطب و مسیر مشخص، واضح و عقلانی و متناسب با مقاطع زمانی از ملزومات تحقق کامل و راهگشای طرح جمعیت است.
حال برگردیم به هدف طرح که میگوید « ایجاد تعادل در هرم سنی.» این هدف برای قبل از شروع بحران جمعیتی نوشتهشده است، اما جزئیات لازم را ندارد و تناسب در آن رعایت نشده است. باید مشخص کرد منظور دقیق از ایجاد تعادل در هرم سنی جمعیت کدام است؟ شاخصههای دستیابی به هرم سنی متعادل چیست؟ زمان لازم برای ایجاد این تعادل چقدر است؟ این سؤالاتی است که برای داشتن یک برنامه کارآمد و مطلوب در موضوع جمعیت باید به آنها پاسخ روشن داد.
برای توضیح بیشتر باید گفت: دربند اول سیاستهای کلی جمعیت آمده است «ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی.» عبارت افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی عینا در متن هدف طرح نیز بهصورت کلی بیانشده است، درصورتیکه بیان جزئیات آن ضروری است. در اینجا مشخص نیست چه میزان بالاتر از حد جانشینی( ۲٫۱ فرزند به ازای هر زن) موردنظر است؟ بهعنوانمثال آیا نرخ فرزندآوری ۲٫۵ موردنظر است؟ مقصود نرخ فرزندآوری ۶ فرزند به ازای هر زن ایرانی است یا…؟ نامشخص بودن سطح فرزندآوری، هدف «ایجاد تعادل در هرم سنی» را با خلل روبهرو خواهد کرد. اینکه چه میزان فرزندآوری لازم است تا هرم سنی متعادل موردنظر محقق شود بیاننشده است. بهعنوانمثال: برای رسیدن به تعادل در هرم سنی موردنظر در مدتزمان ۱۰ سال باید به نرخ فرزندآوری ۲٫۵ دست پیدا کنیم. این شرایط مستلزم تأمین فلان نیازها و امکانات مشخص است، باید بهمان مخاطب را در نظر گرفت و مسیر شماره ۳ را انتخاب کرد. لازم به ذکر است همه این موارد باید قابلیت اندازهگیری داشته باشند و ضروری است که شاخصهای سنجش نیز مشخص گردند؛ بهطوریکه بهعنوانمثال پس از گذشت ۳ سال بتوانیم میزان حرکت به سمت تحقق هدف را با شاخصهای معرفی شده اندازهگیری کنیم.
همچنین متن طرح صرفا به ایجاد تعادل در هرم سنی با حمایت از خانوادههای ایرانی و افزایش فرزندآوری به بیش از سطح جانشینی توجه دارد و هیچ اشارهای به حفظ و تثبیت آن وضعیت مناسب ایجادشده نکرده است؛ درصورتیکه باید تعادل ایجادشده را حفظ و تثبیت کرد. همچنین در هدف آمده است «حمایت از خانوادههای ایرانی و افزایش نرخ باروری کل به بیش از سطح جانشینی بهمنظور تعادل در هرم سنی… ». این عبارت صحیح نیست؛ بلکه «افزایش نرخ باروری کل به بیش از سطح جانشینی بهمنظور تعادل در هرم سنی از طریق حمایت از خانوادههای ایرانی…» صحیح است. دلیل آن است که حمایت از خانوادهها در جهت افزایش سطح فرزندآوری انجام خواهد شد تا هرم سنی متعادل شود وگرنه حمایت صرف از خانوادهها که خود باعث تعادل در هرم سنی نخواهد شد. بنابراین لازم است هدف طرح، اصلاح گردد. بهعنوان نمونه، هدف پیشنهادی برای طرح «جمعیت و تعالی خانواده» این است:
افزایش نرخ باروری کل به ۲٫۵ تا سال ۱۴۱۰ از طریق حمایت از خانوادههای ایرانی بهمنظور تعادل در ساختار سنی جمعیت و حفظ و ارتقای جوانی جمعیت کشور.
اعداد بیانشده فرضی هستند و باید بهصورت کارشناسی مشخص شوند.
مجلس یازدهم در موضوع طرح جمعیت نباید هیجانی و با شتاب عمل کند. در مورد جمعیت یکبار در دهه ۷۰ عجله کردیم که هنوز ثمرات تلخ آن را نچشیدهایم. ضروری است که طرح جمعیت در کمال آرامش و بهصورت همهجانبه مورد کارشناسی قرار گیرد تا ایرادات موجود در آن مرتفع شوند. هر چه طرح مذکور پختهتر و کاملتر باشد، به بهترین وجه ممکن مشکلات بیشتری را در حوزه فرزندآوری کشور حل خواهد کرد.
جمعیت , جمعیت و تعالی خانواده
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.