امروزه ترانزیت  به یکی از مفاهیم استراتژیک در درآمدزایی جهانی و منطقه ای دولت ها تبدیل شده و بارها شاهد تأکیدات مقام معظم رهبری در این زمینه بوده ایم ، اما همچنان پای اقتصاد در بخش ترانزیت می لنگد و فعال نشدن کریدور شمال و جنوب نمونه ای زنده در این باره است . رهبر انقلاب در سخنانی در روز ۱۱ آبان امسال بار دیگر با تأکید بر اهمیت صنعت ترانزیت و درآمد حاصل از آن، از کم کاری دولت های گذشته در پرداختن به این مهم انتقاد کردند. این کم کاری در حالی صورت می پذیرد که طی سال های اخیر و پس ازشکل گیری تحریم های گسترده علیه جمهوری اسلامی ایران، تأکید معظم له همواره بر لزوم فاصله گرفتن اقتصاد کشور از فروش نفت و حرکت به سمت غیر نفتی سازی چرخه درآمد ملی ایران بوده تا از این طریق بتوان علاوه بر تأمین هزینه های مورد نیاز روزمره کشور، به بهبود زیرساخت های لازم برای توسعه صنایع مهمی چون ترانزیت پرداخت.
کارشناسان اقتصادی تأکید  دارند که راه اندازی یک مسیر ترانزیتی می تواند بر خلاف خام فروشی در بخش هایی چون نفت و معادن، برای یک عمر درآمدی ملی برای یک کشور ایجاد کرده و از سوی دیگر، منجر به ایجاد همبستگی و وابستگی متقابل در اقتصاد خارجی آن کشور و همسایگان شود.
 نگاهی به کریدور شمال- جنوب
کریدور شمال-جنوب، یکی از کریدورهای مهم اقتصادی و تبادل کالای دنیاست که از سال ۲۰۰۰ طی طرحی قرار شد به جای عبور از مسیر فعلی و سنتی آن مشتمل بر تردد دریایی از اقیانوس هند به کانال سوئز و سپس به سمت شمال اروپا، از مسیر ایران به سمت قفقاز یا آسیای میانه و سپس روسیه و نهایتا شمال اروپا تغییر جهت دهد.
بررسی ها نشان می دهد که استفاده از این کریدور می تواند ۳۰ تا ۳۵ درصد در هزینه و زمان حمل صرفه جویی به دنبال داشته باشد .
تحلیلگران اقتصادی می گویند در صورت احداث قطعه ریلی رشت -آستارا ، می توان گفت که بندر بمبئی در هند تا هلسینکی فنلاند به طول ۱۳ هزار کیلومتر، با اتصال مستقیم ریلی و با عبور از خاک ایران به یکدیگر متصل خواهند شد که این امر می تواند افزایش درآمدهای ارزی کشور، ایجاد اشتغال و…را در پی داشته باشد.
 چرا کریدورشمال –جنوب شکل نگرفت
علیرغم  علاقه مندی روس ها و هندی ها برای سرمایه گذاری در مسیر جدید، تا کنون به دلایل مختلفی از جمله کمبود زیرساخت های
ریلی، جاده ای و بندری، تحریم های بین المللی و از همه مهم‌تر نبود هماهنگی میان دستگاه های ذی ربط در اجرای کریدور از قبیل سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت راه آهن، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، نیروی انتظامی و راهور ناجا، گمرک، و …  این طرح معطل مانده و نتوانسته رنگ اجرا به خود بگیرد. در عین حال احداث زیرساخت های حمل و نقلی لزوما به معنی داشتن ترانزیت مؤثر و عبور بار و ترافیک از آنها نیست بلکه آنچه در ترانزیت اهمیت دارد، رفع مشکلات فرآیندی و نرم افزاری است.
به عنوان مثال تکمیل پروژه هایی مانند راه آهن رشت-آستارا، ساماندهی نشدن جاده هاو بنادر ، نبود مسير کشتی رو  و هزاران موضوع دیگرباعث شده تااین کریدور همچنان درمیانه راهی ۲۱ ساله بماند . این درحالی است که تکمیل خط آهن رشت–آستارآنقدرمهم است که یکی ازموضوعات مطرح شده دردیداررهبرانقلاب با رئیس‌جمهور روسیه بوده و راه‌اندازی آن ضروری و به نفع هر دو کشور اعلام می‌شود.
البته طی سال‌های اخیر، طرف روس پیشنهاد اعطای خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری برای این پروژه‌ها را به ایران داده که متأسفانه این اقدام تاکنون و در دولت‌های قبل  به کندی پیش رفته است و هنوز به سرانجام نرسیده است . 
 جنگ اوکراین فرصتی بی بدیل
به دنبال حمله روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌های گسترده کشورهای اروپایی و آمریکا علیه روس‌ها؛ علاوه بر توقف حمل و نقل دریایی به بنادر مهم روسیه راه آهن سراسری شرقی–غربی این کشور همکارای خودرا از دست داده است. بنابر این در حال حاضر روسیه بیش از هر زمان دیگری برای مبادله کالا و تجارت هشت میلیارد دلاری با هندوستان و کشورهای جنوب و شرق آسیابه مسیرکریدورشمال–جنوب نیازپیداکرده است.
اخیرا جبار کوچکی نژاد، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به اهمیت بسیار بالای بنادر شمالی برای اقتصاد ایران در مقطع زمانی کنونی، گفت: اتصال بنادر شمالی به ریل، لازمه توسعه ترانزیت در کشور است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در مقطع زمانی کنونی بنادر حاشیه دریای‌خزر از اهمیت بسیار بالایی برای کشور برخوردار هستند، اضافه کرد: اگر بتوانیم ۳۵ کیلومتر اتصال ریلی از رشت به بندر کاسپین را برقرار کنیم و شاهد اتصال کامل شبکه ریلی بنادر شمالی کشور باشیم به طور حتم توسعه ترانزیت و حمل‌ونقل کانتینری کشور محقق خواهد شد.
در این میان تصمیم اخیر روسیه برای سرمایه گذاری در دو پروژه راه آهن در شرق و غرب دریای خزر یک پالس مشخص برای شکل گیری نظم جدید از مسیر کریدورهای اقتصادی است.
چندی قبل برای نخستین بار محموله ترانزیت چندوجهی از مبدأ روسیه به مقصد هند مسیر خود را از طریق کریدور شمال – جنوب ایران موسوم به INSTC آغاز کرد پس از رسیدن  به بندرعباس  و با تحویل گرفتن دو کانتینر ۴۰فوتی از طریق آب های ایران به سواحل غرب هند مسیر خود را ادامه داد.
همچنین از منظر کارشناسان عبور آزمایشی دو محموله کانتینر ۴۰فوتی از کریدور شمال -جنوب توسط شرکت کشتیرانی ایران از مبدأ روسیه به مقصد هند از طریق ایران، کریدور شمال – جنوب را بعد از سال ها مذاکره و رایزنی فعال کرده است.
دراین میان  به اعتقاد برخی کارشناسان«به نظر می رسد اقتصاد جهانی به بلوک های مجزایی در حال تقسیم است. هر یک از این بلوک ها در تلاش برای حفاظت از خود و بی تأثیر کردن اقدامات دیگری است. نتایج این دوگانگی برای اقتصاد جهان قابل توجه خواهد بود و 
سیاست گذاران باید این اثرات را بشناسند و در پی جبران آن باشند.»، روسیه نیز تلاش مشخصی برای طراحی یک روند جدید بر پایه اتحادهای نوین جهت کسب حداکثر انتفاعات اقتصادی دوجانبه را در دستور کار قرار داده است، در این بین نقش غیر قابل انکار ژئوپلیتیک ایران نیز به یک عامل تعیین کننده در پیشبرد راهبردهای ژئواکونومی قدرت‌های نوظهور در منطقه آسیا تبدیل شده است.
  درآمد هنگفت غیر نفتی
جدای از ظرفیت عظیم انرژی کشورمان،برآورد شده است که اگر کشور به درآمد ترانزیت ۵۰ میلیون تن کالا دست پیدا کند، می تواند از درآمدهای نفت بی نیاز شود به همین دلیل  دولت سیزدهم پس از اینکه سکان مدیریت کشور را از نیمه مردادماه سال گذشته در دست گرفت، توسعه دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه را در دستورکار قرار داد .
در این زمینه چندی قبل برای نخستین بار محموله ترانزیت چندوجهی از مبدأ روسیه به مقصد هند مسیر خود را از طریق کریدور شمال – جنوب ایران موسوم به INSTC آغاز کرد و پس از رسیدن  به بندرعباس  و با تحویل گرفتن دو کانتینر ۴۰فوتی از طریق آب های ایران به سواحل غرب هند مسیر خود را ادامه داد. همچنین عبور آزمایشی دو محموله کانتینر ۴۰فوتی از کریدور شمال-جنوب توسط شرکت کشتیرانی ایران از مبدأ روسیه به مقصد هند از طریق ایران، کریدور شمال – جنوب را بعد از سال ها مذاکره و رایزنی فعال کرد. بر اساس طرح کریدور شمال – جنوب، با عبور دریای سیاه، کالا به بنادر بلغارستان می رسد و راهی برای دستیابی به اتحادیه اروپا وجود خواهد داشت.اینها همه نشانه هایی است که به دولت سیزدهم یادآور می شود که نباید در راه اندازی این کریدور تعلل کند حالا باید دید که آیا دولت سیزدهم می تواند این مهم را عملی سازد؟