محمدحسن دهقانی/ کارشناس استراتژیک 
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور پیشین آمریكا، باهدف اعمال فشار بر ایران برای مذاكره بر سر توافقی مطلوب‌تر با کشورش، در ماه می ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. به همین منظور، آمریکا سیاست «فشار حداکثری» را در دستور کارش قرار داد که خسارات قابل‌توجهی برای کشور به بار آورده است. اقتصاد ایران در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۹ با افت ۷درصدی مواجه شد و ارزش پول کشور به پایین‌ترین حد ممکن رسید. واشنگتن اخیرا تحریم‌های بیشتری را علیه سیستم بانکی جمهوری اسلامی اعمال کرده است.
با این وجود، تهران پیشنهاد مذاکره مجدد بر سر این توافق را  به‌شدت رد کرده و خواستار عمل همه طرف‌های موجود در برجام به تعهدات خود شده است. 
در این راستا پس از اجرای سیاست«صبر استراتژیک»با
کم کردن میزان تعهدات خود به‌صورت مرحله‌ای اقدام به اجرای سیاست «ابتکار و تهاجم» کرده تا در این صورت بتواند با اجرای غنی‌سازی ۲۰ درصد درواقع به صورت فعالانه به جامعه بین‌المللی بگوید که در صورت عدم اجرای تعهدات خود با برخورد هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران مواجه خواهند شد.
درواقع ایران با اتخاذ این سیاست تلاش دارد تا به جامعه جهانی علی‌الخصوص ایالات‌متحده ثابت کند که راه برخورد با این موضوع تنها به صورت عزتمندانه و با تأمین منافع مشترک میسر است. 
همچنین یکی دیگر از اهداف این سیاست ایجاد قدرت فعال در مقابل تمام راهبردهای طرف غربی است که به ایران این امکان را می‌دهد به صورت گام به گام « تولید قدرت» کرده و از مزایای آن بهره ببرد.  
البته اختلاف‌نظرهای زیادی در جناح‌های سیاسی هر دو کشور  روی این موضوعات وجود دارد، بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، پس از اجرای سیاست فشار حداکثری که اثرات نسبتا زیادی بر روی اقتصاد ایران گذاشته و نارضایتی‌های را در بین بدنه ضعیف جامعه ایران درست کرده است جمهوری اسلامی ایران وادار می‌شود به میز مذاکره برگردد، عده‌ای هم این سیاست را ابزاری در دست دولت برای اعمال فشار به جناحی که مخالف مذاکره هستند می‌دانند، که البته این موضوع نیز در بدنه کارشناسی آمریکا هم وجه کاملا مشابهی دارد.
این در حالی است که عده‌ای از کارشناسان معتقدند در هر صورتی دور جدیدی از «دیپلماسی رفت و برگشت» (به ‌معنی میانجیگری بین طرفینی از طریق رفت‌وآمد نمایندگان میانجیگر در بین دو کشور به ‌منظور حصول به یک راه‌حل قطعی در حال شکل‌گیری است.) بین تهران و واشنگتن پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه‌های آینده برگزار می‌شود. 
«جو بایدن»، رئیس‌جمهور منتخب و نامزد حزب دموکرات گفته است، به برجام بازمی‌گردد. مذاکرات برجام زمانی صورت گرفت که وی معاون رئیس‌جمهور آمریکا بود. این در حالی بود که «دونالد ترامپ» ابراز اطمینان کرده بود در صورت انتخاب مجدد می‌تواند ظرف چند هفته توافق جدیدی را با ایران حاصل کند، این یعنی هر دو حزب خواستار بهترین توافق با جمهوری اسلامی ایران هستند.
با وجود اختلاف‌نظر مخالفان و موافقان توافق هسته‌ای در ایالات‌متحده بر این باورند که اعمال مجدد تحریم‌ها بر جمهوری اسلامی در دو سال گذشته، اهرم‌های فشار قابل‌توجهی ‌را برای استفاده علیه این کشور در اختیار آمریکا قرار داده است. با این حال، دو طرف در مورد این‌که آیا آمریکا باید از این اهرم فشار برای دستیابی به توافق بهتر در چارچوب آن معامله قبلی استفاده کند، یا این‌که فشار را برای گرفتن امتیازات جذاب‌تر از ایران، ازجمله پایان دادن به برنامه غنی‌سازی اورانیوم این کشور افزایش دهد، باهم اختلاف نظر دارند. 
دولت «بایدن» در ازای اعمال محدودیت‌های بیشتر در قبال فعالیت‌های هسته‌ای ایران نسبت به آنچه در توافق اصلی موردنیاز است، پیشنهاد لغو تحریم‌ها را ارائه می‌دهد، هر دو جناح حاکم تصور می‌کنند که ایران برای مذاکرات جدید ناامید است.
با این وجود، گفتمان رایج در مورد ایران در چارچوب سیاست خارجی واشنگتن، دور شدن از اصل مطلب را به همراه دارد. از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، فضای سیاسی ایران دچار یک تحول ساختاری شده که اساسا محاسبات دیگر کشورها را تغییر داده است. ایران منابع جدیدی از قدرت داخلی و بین‌المللی را در اختیار دارد و به نظر می‌رسد خیلی کمتر از آنچه واشنگتن تصور می‌کند، آمریکا را موردتوجه قرار داده و به آن کشور متوسل ‌می‌شود.
 انسجام جدید
شهادت «سردار سلیمانی»، همراه با کارزار تحریم‌های آمریکا که ریاست جمهوری آن را «جنگ اقتصادی» توصیف کرده، یک همکاری هماهنگ در بین جناح‌های سیاسی کشور با نیروهای نظامی به وجود آورده است. از آخرین دور مذاکرات، ایران نشان داده که قادر است نیمی ‌از تولید نفت عربستان را متوقف کند، پهپادهای آمریکایی را در خلیج‌فارس سرنگون کند و حملات موشکی بالستیک را علیه سربازان آمریکایی در عراق ترتیب دهد. 
در ماه سپتامبر، امتناع سازمان ملل از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران یک پیروزی دیپلماتیک برای ایران بود. اکنون روابط جمهوری اسلامی با روسیه   محکم‌تر شده و در حال نهایی کردن یک توافقنامه استراتژیک ۲۵ ساله با چین هستیم. تهران با استقبال از حضور مسکو و پکن در غرب آسیا برای متعادل کردن نقش آمریکا در منطقه، همراه با برخی از همسایگان خود به علاوه روسیه و چین به دنبال ایجاد باشگاه مخالفین آمریکا در منطقه‌ای است که دلار نقشی در دادوستد آن‌ها نداشته باشد. 
همچنین ایران اکنون برای دستیابی به منافع امنیتی و اقتصادی، به روسیه و چینی متوسل شده که به‌طور فزاینده‌ای ضدآمریکایی هستند. این تغییر چشمگیر است، به ویژه با توجه به این‌که پیش از این در طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵، چین و روسیه اغلب به دلیل جلب رضایت واشنگتن، علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران رأی مخالف می‌دادند. این کشورها اکنون متحدان استراتژیک تهران هستند، همچنین خصومت مشترک آن‌ها با آمریکا اختلاف عقیده قبلی آن‌ها با ایران را کاهش داده و جبهه‌ای هماهنگ ایجاد کرده است.
در آغاز شیوع ویروس کرونا، ناظران آمریکایی ایران را به خاطر ناتوانی در کنترل این بیماری که معتقد بودند حاصل کوته‌فکری و بی‌کفایتی این کشور است، سرزنش می‌کردند. با این حال، چند ماه بعد، بسیاری از ایرانیان دیدند که ثروتمندترین ملت جهان یعنی آمریکا نتوانست شیوع این بیماری را بهتر از آنچه كه كشور همه جور تحریم شده ایران کنترل کرده بود، مدیریت کند. علاوه بر این، آمریکا در زمان شیوع کووید ۱۹، اقدامات گسترده تحریمی و غیرمنصفانه‌ای را برعلیه مردم جمهوری اسلامی اعمال کرده که درواقع این امر صحت ادعاهای تهران مبنی بر این‌که واشنگتن برای مردم ایران آرزوی سلامتی ندارد و مخالفت آمریکا با برنامه هسته‌ای فقط بهانه‌ای برای نابودی این کشور است، مهر تأیید می‌زند.
  امتیاز کمتر در قبال خواسته کمتر
در نقطه مقابل ، آمریکایی‌های موافق برجام ، معتقدند که اگر آنان مایل هستند امتیاز بیشتری از ایران بگیرند، باید در عوض چیزهای بیشتری به این کشور بدهند. با این حال، عوامل داخلی و ژئواستراتژیکی که در بالا ذکر شد، وضعیت ایران را در هر مذاکره هسته‌ای حساس‌تر از گذشته خواهند کرد. مواضع اخیر رهبری و مقام‌های دیپلماتیک بیش از گذشته این موضوع را مشخص کرده است. «ظریف» در گفت‌وگوی اخیر خود با «فرید زکریا» در شورای روابط خارجی اظهار کرد که ایران «مطلقا» درباره توافق هسته‌ای مذاکره نمی‌کند. در حقیقت، ایران اکنون از آمریکا درخواست می‌کند تا به دلیل نقض توافقنامه بین‌المللی مورد تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد، غرامت آن را جبران کند. برخی ممکن است این سخنان را به دلیل این‌که صرفا چانه‌زنی برای مطالبه بیشتر از واشنگتن است، رد کنند؛ اما شرایط ایران به مرحله حساسی رسیده که توافق هسته‌ای آن را تضمین نمی‌کند: ایران باید بتواند نفت خود را بفروشد و از عواید آن برای خرید آنچه موردنیاز است، استفاده کند. قبل از خروج آمریکا از برجام و علی‌رغم وعده‌های واشنگتن در زمان «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوراسبق این کشور، ایران در انجام معاملات دلاری با موانع زیادی روبه‌رو بود، زیرا مؤسسات مالی بین‌المللی به‌شدت منطبق با قوانین تحریم‌های آمریکا عمل می‌کردند.
به‌طورکلی جمهوری اسلامی ایران، نسبت به سال ۲۰۱۵ با اطمینان بیشتر و اختلاف نظر کمتری، هم در بین مردم و هم مسئولان نسبت به یک بسته مهم لغو تحریم‌های آمریکا امیدوار و دل‌خوش نیستند، علی‌رغم این‌که بسیاری در واشنگتن به‌اشتباه تصور می‌کنند که مردم در خصوص منافع ملی خود کوتاه می‌آیند .  جمهوری اسلامی با مشخص کردن اهداف خود از مذاکره بعدی که  با پیش‌شرط لغو کامل تحریم‌ها و عدم مذاکره مجدد بر روی برجام، درواقع موضع پیش دستانه و بسیار هوشمندانه‌ای را در برابر ایالات‌متحده اتخاذ کرده است. 
باید گفت دور بعدی مذاکرات در صورتی که با راهبرد« تولید قدرت »در درون همراه باشد قطعا با سختی بر گام‌های خاص، معاملاتی، سریع و برگشت‌پذیر متمرکز خواهد شد.