محسن رفیعی
باخیانت شرکت‌های خارجی به‌ویژه تولیدکننده‌های کره‌ای، که دستورکار خود را تماما از آمریکایی‌های می‌گیرند، خلأ ۶۰ درصدی در تولید لوازم‌خانگی در کشور به‌شدت مشکل‌ساز شد و شاهد کم شدن لوازم و سوءاستفاده‌های مختلف ازجمله احتکار، افزایش قاچاق و … در این حوزه بودیم.
 از طرفی خروج برندهای کره‌ای لوازم‌خانگی از بازار ایران، بالاخره فضایی ایجاد کرد تا تولیدکنندگان داخلی لوازم‌خانگی بتوانند نفسی تازه کنند و خون در رگ‌های کارخانجات داخلی به جریان بیفتد. فرصتی که هم می‌تواند باعث اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی در کشور شود، هم از خروج سالانه میلیاردها دلار ارز بابت واردات قطعات جلوگیری کند. با همت تولیدکننده‌های داخلی ، این کمبود ۶۰ درصدی تا حد قابل‌توجهی جبران شد. درواقع بار سنگین تحریم لوازم‌خانگی بر دوش تولیدکننده‌های داخلی افتاد و مردم باید بدانند که در کشوری تنفس و حیات دارند که مستعد مقابله و مقاومت با انواع تحریم‌ها و خیانت‌ها در حوزه ساخت و تولید است. بااین‌وجود، تولیدکننده‌ها مشکلات بسیاری را به‌علت عدم هماهنگی‌های لازم در مجموعه وزارت صمت و بانک مرکزی داشته‌اند. در این‌جا سعی داریم که به بخشی از مشکلات تولیدکننده‌ها بپردازم، چراکه اولین پیامد این بی‌کفایتی در دولت، افزایش افسارگسیخته قیمت لوازم‌خانگی است که به‌طور مستقیم قدرت خرید مردم را کاهش داده  و موجب نارضایتی‌های زیادی مخصوصا در بین خانواده‌هایی که درگیر تهیه جهیزیه هستند شود. حال علت افزایش قیمت لوازم‌خانگی تولیدات داخل دقیقا از کجاست؟ آیا در بازار، این افزایش قیمت رخ می‌دهد یا مشکل چیز دیگری است؟  نکته قابل‌توجه اینجاست که با توجه به وضعیت قدرت خرید مردم و رکود بازار، بیشتر فروشنده‌ها برای این‌که بتوانند امورات خود را بگذرانند، فقط با یک سود ۲۰۰ یا ۵۰۰ هزارتومانی کالا را می‌فروشند. بنابراین نمی‌توان گفت که در بازار لوازم‌خانگی گران‌فروشی داریم بلکه به دلیل افزایش نرخ مواد اولیه و بالا رفتن قیمت تمام‌شده، شاهد «گرانی» کالاها هستیم. باید گفت که طی ماه‌های اخیر هزینه‌های تولید برای تولیدکنندگان لوازم‌خانگی به‌شدت افزایش‌یافته است. به‌عنوان‌مثال ورق‌های فولادی که در این رابطه مورداستفاده قرار می‌گیرد. عرضه فولاد در بورس کالا عملا امکان ظهور منحوس دلالان را در بورس کالا فراهم کرد تا با خرید محصولات زنجیره فولاد به قیمت‌های کمتر در بورس کالا و فروش آن به قیمت‌های بالاتر در بازار آزاد، از رانت عظیم موجود در این اختلاف قیمتی بهره‌مند شوند و عملا سودی که باید به جیب تولیدکننده برود، به‌حساب دلال واریز شد. این سیاست مبتنی بر کارشناسی غلط و مخرب، علاوه بر این‌که انگیزه‌های تولیدکننده را برای عرضه بیشتر کاهش می‌داد، موجب شد تا مصرف‌کنندگان نهایی محصولات فولادی ازجمله تولیدکنندگان لوازم‌خانگی برای تهیه مواد اولیه تولیدات خود از بورس کالا دستشان کوتاه شده و ناچار شوند باقیمت‌هایی که دلالان تعیین می‌کنند، از بازار آزاد مواد اولیه خود را تأمین کنند. هرچند با تصمیم‌گیری مجلس مقرر شد این سیاست رانت زا لغو شود و کل زنجیره محصولات فولادی در بورس کالا با مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین قیمت و عرضه شود، اما اگر دولت و مجموعه وزارت صمت از ابتدا با حذف این سیاست مخرب موافقت می‌کردند  و به‌جای تعیین سقف قیمت برای تولیدکننده، سیاست تعیین کف عرضه برای تولیدکنندگان فولادی تعیین می‌کرد، صنایع داخلی ازجمله لوازم‌خانگی قدرت رقابت بیشتری با افزایش تولید خود، کسب می‌کردند و همین موضوع می‌توانست افزایش تولید قیمت‌ها را هم تعدیل کند. تولیدکنندگان معتقدند که اگر دستیابی به مواد اولیه تسهیل شود و نظارتی بر نرخ این مواد باشد، نه‌تنها میزان تولید افزایش می‌یابد بلکه قیمت‌ها نیز مطابق با انتظار مردم کاهش می‌یابد، اما در حال حاضر به دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید و عدم نظارت بر این بخش، این امر امکان‌پذیر نیست. یکی دیگر از عللی که درباره افزایش قیمت لوازم‌خانگی مطرح می‌شود، کاهش تولید به علت مشکلات ارزی تولیدکنندگان در بحث تأمین مواد اولیه بوده است. بااین‌حال آمار تولید وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان از افزایش تولید در لوازم بزرگ دارد. آخرین آمار دفتر آمار و فرآوری داده‌های وزارت صمت مربوط به دوماهه نخست امسال است که نشان‌دهنده رشد میزان تولید در سال جاری است. میزان تولید در برخی لوازم نسبت به مدت مشابه سال گذشته تا ۱۵۰ درصد افزایش تولید را نیز تجربه کرده است.  علت اصلی این افزایش صرفا به خاطر خروج مدل‌های خارجی بوده است چراکه درعین‌حال ما شاهد رکود در بازار لوازم‌خانگی هستیم. یعنی باوجود رکود، برخی تولیدات تا ۱۵۰ درصد افزایش در تولید داشته است. به‌عنوان‌مثال در این مدت در تولید ماشین لباسشویی با افزایش ۱۱۵ درصدی و در تلویزیون با افزایش ۵۰ درصدی روبه‌رو بوده‌ایم. طبق این آمار، تولید تلویزیون با افزایش ۵۳/۷ درصدی از ۷۲ هزار ۹۰۰ دستگاه در دوماهه نخست سال پیش به ۱۱۲ هزار دستگاه در دوماهه اول امسال رسیده است. همچنین تولید لباسشویی نیز با افزایش در سال جدید مواجه بوده به‌گونه‌ای که ماشین لباسشویی با افزایش ۱۵۴/۸ درصدی از ۴۸ هزار و ۳۰۰ دستگاه در دوماهه نخست سال ۱۳۹۸ به ۱۲۳ هزار و ۲۰۰ دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. در تولید یخچال و فریزر نیز افزایش تولید ۱۰/۳ درصد بود که از ۱۷۳ هزار و ۶۰۰ دستگاه در دوماهه نخست پارسال به ۱۹۱ هزار و ۴۰۰ دستگاه در مدت مشابه امسال رسیده است. بااین‌حال تولید الکتروموتور در دوماهه اول امسال با کاهش ۱۹/۸ درصدی نسبت به مدت مشابه پارسال مواجه شده است. ناگفته نماند که بخشی از مواد اولیه داخلی است و بخشی دیگر از خارج تأمین می‌شود. به‌طور میانگین در صنعت لوازم‌خانگی ۶۵ تا ۷۰ درصد مواد اولیه، اجزا و قطعات بومی‌سازی شده است.  در انتها می‌توان گفت که مشکلات ارزی فقط در بخش لوازم‌خانگی مشکلاتی را ایجاد نکرده، بلکه کمبود منابع ارزی دولت و عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات در بسیاری از حوزه‌های تولید، مشکلاتی را ایجاد کرده است و از این نظر برخوردهای دولت با صادرکنندگان متخلف اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.