نفیسه امامی 
روی کار آمدن دموکرات‌ها در آمریکا و وعده قبلی آن‌ها نسبت به احیای برجام، از زمان حضور بایدن در کاخ سفید باعث شد در داخل، زمزمه بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و رفع تدریجی محدودیت‌های تحریمی موردتوجه قرار بگیرد. حالا و با ازسرگیری نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور هیئت‌های نمایندگی ‌ایران و کشورهای ۱+۴ در وین از دو روز گذشته، چشم‌اندازی از رفع تحریم‌ها در داخل ایجادشده است تا به این واسطه محرکی برای اقتصاد ایجاد گردد و گره‌هایی از آن باز شود. 
 رئیس‌جمهور چندی پیش اعلام کرد آمریکا می‌تواند در یک ساعت تعهداتش در برجام را انجام دهد، درحالی‌که این موضوع با واقعیت متفاوت است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه به‌تازگی لغو همزمان تحریم‌های آمریکا علیه کشور را امکان‌پذیر ندانسته و شرط بازگشت کامل ایران به تعهدات برجام  را رفع کامل تحریم‌های آمریکا و راستی‌آزمایی آن عنوان کرده است. 
درواقع تحریم‌های ایران یک‌شبه وضع نشده‌اند که به‌یک‌باره هم لغو شوند. مذاکرات برای رفع تحریم‌های ایران از دولت‌های قبلی آغازشده بود و به امضای برجام رسید. غرب در جریان مذاکرات خود همواره بر محورهای حقوق بشری، مسائل هسته‌ای و رعایت دموکراسی در ایران تأکید داشت و با استفاده از ابزار زور و فشار به دنبال به کرسی نشاندن خواسته‌های خود بود. 
امضای برجام در دوران ریاست جمهوری اوباما در نظر بسیاری به‌عنوان روزنه‌ای برای بالا رفتن میزان فروش نفت و رفع تحریم‌های بانکی به‌عنوان دو مقوله مهم و اثرگذار برای کشور تلقی گردید، اما خروج ترامپ از این معاهده و بدعهدی کشورهای اروپایی باعث شد هرگز اقتصاد ایران از مزایای برجام بهره‌مند نشود. 
درواقع برخورداری از مزایای برجام نه‌تنها عاید کشور نگردید، بلکه تحریم‌های دیگری از سوی دولت آمریکا برای افراد و شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف ایران نیز درنظر گرفته شد تا شرایط را برای کشور بیش‌ازپیش چالش‌برانگیزتر کند. 
رفع تحریم‌های کشور ازجمله بانکی و فروش نفت حیاتی است، چراکه انجام تبادلات بین‌المللی نیازمند جابه‌جایی پول است و طرف مقابل برای سرمایه‌گذاری اعتماد لازم را باید کسب کند. لغو تحریم‌ در شرایطی مؤثر خواهد بود که علاوه بر تحریم‌های متوقف‌شده ذیل برجام، تحریم‌های اعمال‌شده پس از برجام نیز رفع گردد و دولت آمریکا تعهد دهد هیچ تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نمی‌کند.
 با استفاده از تجربه امضای برجام قبل، سازوکار بازگشت تحریم‌ها باید به نحوی اتخاذ گردد که شرایط بازگشایی صرفا منوط به نظر یک مقام بی‌طرف باشد تا در صورت انجام تعهدات توسط ایران، طرف مقابل نتواند یک‌جانبه در هر موعد ۱۲۰ یا ۱۸۰  روزه تحریم‌ها را بازگرداند. 
طبق برجام طرف مقابل ایران ملزم شده بود از انجام بعضی از اقدامات ممانعت به عمل نیاورد به این معنی که وقتی در پیوست دوم برجام به چشم‌انداز تعهدات کشورهای اروپایی و روابط ایران و اروپا بعد از برجام توجه می‌شود، اروپایی‌ها اشاره نکرده‌اند که سرمایه‌گذاری در ایران، بازرسی کشتی‌ها و خرید نفت از ایران را انجام می‌دهند، بلکه عنوان‌شده بود مانع از انجام این اقدامات نمی‌شوند. به همین دلیل کشورهای اروپایی در برجام بیان می‌کنند که به تعهداتشان پایبند مانده‌اند، اما ایران و آمریکا بر سر قول‌های داده‌شده نماندند. 
ایران در قبال تعهدات سنجش ‌پذیر از طرف مقابل تعهدات حقوقی و امضا گرفت، زیرا طرف ایرانی تصور می‌کرد تنها راه فشار آوردن به آن‌ها همین تعهدات خواهد بود، اما شاید طرف اروپایی در عمل در سال‌های ۹۵ و ۹۶ در این چارچوب عمل نکرد، ولی سعی کرد نفع ایران را از برجام کاهش دهد. 
در شکل دیگری از اعمال تحریم‌ها، طرف مقابل ایران در برجام به‌طور مستقیم وارد نشد، اما از طریق کشور ثالث جلوی منفعت رسانی
 به ایران را گرفت. این موارد مربوط به اجرای دوره قبل برجام بود. متأسفانه ایران تعهدات حقوقی طرف مقابل را در چارچوب قانون داخلی کشور آن‌ها به رسمیت شناخت و متناسب با تغییرات سیاست داخلی آمریکا مجبور شد خواسته‌های خود را تغییر دهد. 
 تجربه بازاعمال تحریم‌های آمریکا 
حالا در شرایطی که دوباره باب مذاکره بازشده است، اگر ایران مجددا به توافق در برجام برسد و به یک سری از قواعد جدید دست یابد، با توجه به اینکه دنیا قدرت باز اعمال تحریم‌های آمریکا را تجربه کرده است، بسیار سخت خواهد بود که کشور یا شرکتی با ایران ارتباطی بیشتر از ۱۸۰ روزه برقرار کند. 
بازگشت‌پذیر بودن تحریم‌ها به‌تنهایی توانست مانع ایجاد عواید اقتصادی برای ایران شود، زیرا شرکت‌ها یک‌بار تجربه خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها را مشاهده کردند. شرکت‌ها و بانک‌ها می‌دانند افزایش ریسک همکاری با ایران وجود دارد و احتمال خروج آمریکا از توافق هست  و این موضوع یک‌بار تجربه‌شده است.
اگر با فرض اینکه کنگره آمریکا تحریم‌های ایران را لغو کند، این اقدام شکل حقوقی نخواهد داشت، زیرا وقتی  قدرت و تجربه اعمال تحریم‌ها علیه ایران را دارد، همه قوانین برای بازگشت دوباره تحریم قابل‌اجرا خواهد بود. بنابراین احتمال دارد پایداری رفع تحریم‌ها با ریسک همراه شود. درنتیجه داشتن یک تعریف صرفا حقوقی از بازگشت آمریکا به برجام یک خطای راهبردی است. 
با این توصیفات درنهایت برجام نوشته‌شده است و امکان ایجاد تغییرات این حق را به‌طرف مقابل هم می‌دهد که آن را اعمال نماید. راه‌حلی که می‌توان برای وضعیت فعلی در نظر گرفت، قاعده بازگشت ذیل
 بند ۳۶ و ۳۷ برای ایران و قاعده بازگشت ایران از خارج برجام به داخل برجام است تا به نحوی تعریف شود که ایران دچار ریسک‌ نشود، بدون اینکه تغییری هم در متن برجام ایجاد شود. 
حداقل‌ترین امتیاز برای ایران در راستای احیای دوباره برجام از جنس تعریف مجموعه‌ای از اهداف سنجش پذیر تعهدات طرف مقابل می‌شود و می‌توان این اهداف را برای طرف مقابل به‌گونه‌ای تعریف کرد که نه‌تنها محدودکننده بلکه دارای جذابیت هم باشد. 
در شرایط کنونی خوش‌بینی درباره رفع تحریم‌های آمریکا، بازارها را در انتظار واکنش به آن نگه‌داشته است. تحریم به‌نوبه خود هرگز مقوله خوشایندی برای هیچ کشور و اقتصادی نیست، اما داشتن نگاه واقع‌بینانه برای ایجاد گشایش‌های اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 
درصورتی‌که مذاکرات برجامی با رعایت موارد گفته‌شده به امضا برسد، توقف یا لغو تحریم‌ها می‌تواند اثر واقعی خود را بر اقتصاد نمایان کند و در غیر این صورت، بازگشت به برجام راهگشای اقتصاد نخواهد بود.
 تأکید رهبر معظم انقلاب براینکه برای نجات اقتصاد کشور نباید منتظر پایان تحریم‌ها بود نیز در همین راستاست، زیرا اگر ایران بتواند با تکیه‌بر توان داخلی، تحریم‌ها را بی‌اثر کند، عامل تحریم کننده نیز از ادامه تحریم‌ها دست بر خواهد داشت چون متضرر خواهد شد.
باید متذکر شد که اقتصاد ایران از تحریم‌های خارجی آسیب‌دیده و این مسئله غیرقابل کتمان و قابل‌مشاهده است، اما نباید شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که اقتصاد از تحریم‌های داخلی نیز متضرر شود و باوجود قوانین زائد و دست و پاگیر، رانت، بوروکراسی اداری و عدم‌حمایت از آن روزبه‌روز کوچک‌تر و ضعیف‌تر گردد. 
لغو تحریم‌ها خواسته همه دلسوزان کشور است، اما در شرایطی که معاهدات بین‌المللی ازجمله برجام مسئولیت‌پذیری و تعهدآوری طرف مقابل را به همراه داشته باشد، نه اینکه تبدیل به جاده‌ای یک‌طرفه‌ای شود که فقط اروپا و آمریکا را منتفع نماید و دستاورد جدی را در عمل برای کشور به ارمغان نیاورد.