وقتی بلاگرها نسخه پیچ می‌شوند!
بلاگرها باهدف کسب سود به هر حیطه‌ای ورود می‌کنند؛ گاه در قامت روانشناس بالینی ظاهر شده و گاه مروج سبک خاصی از زندگی و یا معرف و مبلغ رستوران‌ها و محصولات آرایشی‌اند… با‌این‌حال از همه نگران کننده‌تر ورود آنان به حوزه سلامت است، اینکه داروهای مختلفی را از قرص‌های لاغری و داروهای بیهوشی گرفته تا داروهای مخصوص سقط جنین توصیه و تجویز می‌کنند که به‌طور قطع با تهدیداتی نظیر منقضی بودن و تقلب همراه است. این طبقه نوظهور برای سودجویی، مخاطبان را فریب داده و نظام سلامت کشور را با خطرات و آسیب‌های جدی مواجه می‌کنند.
امروزه فراگیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی از یک سو و خلاء قانونی برای تبلیغات در این شبکه‌های ارتباطی از سوی دیگر منجر به این شده تا بازاریابی و تبلیع دارو جای خودش را در فضای مجازی باز کند. حالا این بستر، به جولانگاه اقدامات سوداگرانه افرادی بدل شده که با مخفی کردن هویت واقعی خود، سعی در کلاهبرداری و عرضه اقلام غیرمجاز دارند. کسانی که تنها به پر شدن جیب‌های‌شان و کسب سود‌های کلان و چندصدمیلیونی می‌اندیشند و شاید سلامت و جان مردم برای‌شان کوچک‌ترین اهمیتی ندارد. سازمان غذا و دارو به‌هیچ‌عنوان سلامت و اصالت هیچ یک از اقلامی که در فضای مجازی عرضه شوند را به رسمیت نمی‌شناسد و اخیرا اعلام کرده این اقلام خارج از زنجیره تامین رسمی بوده و احتمال جایگزینی داروهای تقلبی در آن‌ها بسیار بالاست.
روابط عمومی این سازمان مکرر در مورد تبلیغ دارو‌هایی همچون واکسن گارداسیل در صفحات برخی از بلاگرها هشدار داده؛ این درحالیست که تبلیغ دارو به هر شکل در قانون کشور ممنوع اعلام‌شده و فروش و عرضه آن در فضای مجازی اکیدا ممنوع است؛ چراکه در حوزه فرآورده‌های سلامت محور، میان گیرنده خدمات و ارائه کننده خدمات، عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد. ضمن آنکه مطابق تاکیدات سجاد اسماعیلی، سخنگوی سازمان غذا و دارو «تبلیغ و عرضه اقلام دارویی توسط عده‌ای غیرمتخصص و سودجو با منافع شخصی صورت می‌گیرد که گاه براساس گزارش‌های دریافتی فرآورده‌ها در این بستر با ۱۰ برابر قیمت واقعی به فروش می‌رسند؛ همچنین در مواردی مکمل‌های عرضه شده فاقد اصالت بوده و یا مواد مخدر در ترکیبات آن دیده شده است.»
سیامک افاضلی، استراتژیست دارویی در این مورد به «رسالت» می‌گوید: «تجویز و عرضه دارو باتوجه به مضرات و عوارض جانبی که می‌تواند داشته باشد، در اختیار پزشک و داروساز قرار‌گرفته و اگر مصرف دارو، کاملا آزاد باشد، تبعات بسیار سنگینی را به سلامت جامعه تحمیل خواهد کرد. دارو فاصله بین غذا و سم محسوب می‌شود و اگر از یک میزانی بیشتر مصرف شده و یا نابجا استفاده شود، باعث عوارض سمی وخیمی در بدن شده و در موارد حاد‌تر مرگ را به‌دنبال دارد، به همین خاطر است که در تمام کشورها فعالیت در این حیطه، مستلزم تحصیلات دانشگاهی و طی کردن دوره‌های کارورزی است، و بدون رعایت این دو اصل، اجازه نمی‌دهند فرد یا افرادی در رابطه با مصرف دارو توصیه خاصی داشته باشند، متاسفانه در کشور ما باتوجه به مشکلات و معضلات عدیده و خلاء قانونی و ضعف عملکردی دستگاه‌های نظارتی، افرادی که هیچ ارتباطی با سیستم دارویی و پزشکی کشور ندارند و در این زمینه تحصیل نکرده‌اند، به آسانی با پوشیدن روپوش سفید، کلیپ و ویدئویی منتشر و در قالب آن توصیه‌هایی را درباره مصرف دارو مطرح می‌کنند که این توصیه‌ها حتی می‌تواند به مرگ مصرف کننده دارو منتهی شود. به طورکلی در حوزه محصولات سلامت محور به نسبت دیگر کالاها، این پروپاگاندا و به‌اصطلاح هجمه تبلیغاتی بی‌اساس مشهود‌تر است و به همین علت سوء مصرف و تداخلات دارویی در کشورمان بالاست. در شبکه‌های اجتماعی گاه دیده شده بلاگرها برای عفونت‌های مختلف که در بدن ایجاد می‌شود، به مخاطبانشان مصرف آنتی‌بیوتیک را توصیه و پیشنهاد می‌کنند، درحالی که مشخص نیست تحصیلات و رشته تخصصی این افراد با دارو و حوزه سلامت مرتبط است یا خیر. حتی اگر فرد پزشک هم باشد بازهم اجازه توصیه همگانی ندارد و سازمان غذا و دارو به‌عنوان ناظر بر سلامت مردم از باب مصرف دارو متاسفانه ابزار‌های لازم را برای برخورد با کسانی که مروج مصرف بی‌رویه محصولات سلامت محور هستند در اختیار ندارد. در‌نهایت می‌بینید که فردی از یک شهرستان کوچک در عطاری خود، داروهای شیمیایی را تجویز و توصیه می‌کند. یا فرد دیگری که هنوز دیپلم نگرفته، در اینستاگرام و یا سایر شبکه‌های اجتماعی به حیطه تخصصی دارو ورود کرده و توصیه‌ها و اطلاعات غلطی را با مخاطبانش به اشتراک می‌گذارد و یا برای بیماری‌های قلب و عروق که تجویز دارو و ارائه هر شیوه درمانی بسیار حساسیت‌برانگیز است، موارد عجیب و غریبی را توصیه می‌کنند که این مسئله مانع از این می‌شود که بیمار، به پزشک مراجعه کرده و در سیکل درمان قرار بگیرد. در‌نهایت ممکن است با از‌دست‌رفتن فرصت، آسیب جدی‌ای ایجاد شده و یا فرد جانش را در این مسیر از دست بدهد.»
لزوم ورود مجلس دوازدهم به تجویز دارویی بلاگرها
افاضلی با اظهار تاسف می‌گوید: «برای برخورد با این مدل تبلیغات غیرواقعی، ساختار مدون و منظمی در اختیار نداریم، بنابراین باید حتما در مجلس جدید این مسئله با جدیت پیگیری شود تا قوانین سختگیرانه‌ای در این حوزه وضع شده و دخالت در امور پزشکی تاوان بسیار سنگینی داشته باشد. از سوی دیگر باید برای رصد و رهگیری و برخورد با متخلفان فضای مجازی که در حوزه محصولات سلامت محور فعالیت کرده و توصیه‌های پزشکی غیرمعقول می‌دهند، بودجه و امکانات لازم اختصاص یابد. نباید اجازه داد وضعیت آنچنان نابسامان شود که عده‌ای به‌راحتی با جان مردم بازی کنند. بحث مهم دیگر، گذاشتن فیلتری برای تمیز دادن سره از ناسره است و شهروندان باید بتوانند به محصولات تبلیغی و اطلاعات درست دسترسی داشته باشند، نه اینکه بستر و زمینه لازم را برای فعالیت بلاگرها با تبلیغات فریبکارانه فراهم کرد تا آنان مخاطبان خود را به مصرف دارو‌هایی که اصالتشان مشخص نیست اغوا و ترغیب کنند. تبلیغ این دارو‌ها که عمدتا برای تولیدکننده و توزیع کننده سود اقتصادی دارد، عمدتا فاقد مجوز‌های سازمان غذا و داروست و خارج از چرخه این سازمان تبلیغ می‌شوند. فضای مجازی عملا به بازار سیاهی برای عرضه محصولات جعلی و پرخطر بدل شده است.»
قرار نیست داروسازان، سلبریتی فضای مجازی باشند!
این استراتژیست دارویی در پاسخ به این پرسش که آیا کسانی که داروساز هستند می‌توانند شرکت و یا داروی خاصی را تبلیغ کنند؟ عنوان می‌کند: «این محدودیت و ممنوعیت برای داروسازان هم وجود دارد. حتی داروسازان هم مجاز نیستند دارویی را تبلیغ کنند. اساسا تبلیغ عمومی دارو به‌هیچ‌عنوان طبق قانون مجاز نیست و هیچ داروسازی اجازه این کار را ندارد. در رابطه با سایر محصولات سلامت محور نیز اعم از محصولات آرایشی و بهداشتی و یا محصولاتی که از نظر قانونی قابلیت تبلیغ دارند، باید تبلیغات در چارچوب قوانین و به صورت مستند و مستدل باشد. قرار نبوده و نیست که قشر تحصیل کرده ما به سلبریتی شبکه‌های مجازی تبدیل شوند. قرار است اگر اطلاعاتی در رابطه با محصولات سلامت محور در شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌شود، این اطلاعات علمی باشد، کما اینکه در رسانه‌های رسمی هم مباحث علمی پیرامون مسائل پزشکی و دارویی مطرح می‌شود که هدف صرفا اطلاع‌رسانی بهینه به مردم و جلوگیری از خطا در استفاده از محصولات سلامت محور است و در چارچوب قانون فعالیت می‌کنند، نه اینکه پزشکان و داروسازان ما سوار موج عوام‌فریبی شده و در شبکه‌های مجازی صحبت‌ها و مسائلی را مطرح کنند، که در‌نهایت جنبه تبلیغاتی داشته باشد و آن شئونات علمی رعایت نشود. حتما باید بر این حوزه نظارت کرد تا تخلفی صورت نپذیرد، همانطور که داروخانه‌ها مرتب تحت نظارت و بازرسی هستند. متاسفانه فضای مجازی را به حال خود رها کرده‌ایم و تقاضای گنگی در جامعه ایجاد شده در رابطه با محصولاتی که عمدتا به‌صورت قاچاق وارد کشور شده و به‌دست مصرف کننده می‌رسد، به‌ویژه در زمینه داروهای لاغری این اتفاق شایع است و عمدتا هم به‌صورت داروهای تزریقی وارد شده و معلوم نیست از چه زنجیره‌ای آمده، و سلامت و اصالت آن زیرسوال است. به هر شکل یک بازار سیاهِ بسیار بزرگ و غیرعلمی ایجاد شده و مشخص نیست در آینده چه عوارض جانبی خواهد داشت. همه ما بهتر است به یاد بیاوریم که در دوران کرونا واکسن آسترازنکا باعث انعقاد خون غیرطبیعی در بعضی از مصرف‌کنندگان شد، بنابراین استفاده از هر دارویی تا زمانی که امتحانش را پس نداده و سازمان غذا و دارو تاییدیه آن را صادر نکرده، با ریسک بسیار بزرگی همراه است.»
افاضلی معتقد است: سالم‌ترین دارو‌ها نیز با بروز یک سری اثرات جانبی همراهند. این اثرات بعضا شناخته شده و یا ناشناخته‌اند. نمی‌توان تاثیرات هر محصول شیمیایی یا گیاهی که وارد بدن می‌شود را در سریع ترین زمان ممکن رهگیری کرد و بعضا این تاثیرات در بلندمدت باعث تغییراتی شده و می‌تواند عامل برخی بیماری‌ها باشد و به‌سرعت تعداد مبتلایان به برخی از امراض را افزایش دهد.
افاضلی در مورد دسترسی بلاگرها به دارو‌ها و عرضه آن‌ها اظهار نگرانی کرده و تاکید می‌کند: «بلاگر‌های دارو به انواع و اقسام اقلام دارویی دسترسی دارند که این نشان‌دهنده اتحاد نا‌میمون شبکه قاچاق با اینفلوئنسر‌ها و بلاگرهاست و این اتحاد، کانال جدیدی را برای توزیع داروهای قاچاق در حوزه لاغری و زیبایی و سایر حوزه‌هایی که با اقبال عامه جامعه همراه است ایجاد کرده است. به این دلیل که قوانینی وضع نشده و برخورد‌ها با ملایمت و کندی صورت گرفته، این افراد خارج از هر چارچوب و قید و‌بندی در شبکه‌های اجتماعی خیلی سریع باهم متحد شده و از جهل عامه مردم نسبت به دارو و خطرات آن سوء استفاده می‌کنند.»
تحمیل آسیب‌های برگشت‌ناپذیر به مردم
آرش محبوبی، رئیس انجمن داروسازان تهران از دیگر صاحب‌نظران این حوزه به «رسالت» می‌گوید: «اغلب کسانی که به‌عنوان بلاگر در این حوزه تبلیغ می‌کنند، تخصصی ندارند و با دریافت مبالغ هنگفت دست به تبلیغ یک محصول خاص می‌زنند، آن هم با طرح ادعا‌هایی که اثبات نشده است. در کنار این‌ها برخی افراد گروه پزشکی و فارغ‌التحصیلان داروسازی در حوزه سلامت اطلاع‌رسانی می‌کنند تا فرهنگ بهداشت و درمان مردم را ارتقاء دهند. ولی طبق قوانین نظام پزشکی تبلیغات برای برند خاص ممنوع است و این مسئله با اطلاع‌رسانی در مورد کمبود ویتامین‌ها و توضیح و تشریح بیماری ها متفاوت است، اما بلاگرها با هدف ایجاد مصرف القایی محصولی را تبلیغ و از مرز اطلاع‌رسانی عبور می‌کنند. ما در این مورد متاسفانه نقص داریم و در بسیاری از مواقع، کسانی که در فضای داروخانه کلیپ و ویدئو منتشر و دارویی را به طور مشخص تبلیغ می‌کنند، داروساز نیستند، بعضا پرسنل داروخانه‌اند یا افرادی هستند که از چنین بستری سوء استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد قوانین ما در این حوزه باید کامل‌تر شده و بازدارنده باشد تا آسیب‌های فعلی به حداقل ممکن برسد. بلاگر‌های دارویی عمدتا در چند حوزه مشخص بازاریابی و تبلیغ می‌کنند که یکی در مورد داروهای چاقی و لاغری و دیگری داروهای ترک اعتیاد و محرک‌های جنسی است و متاسفانه مردم هم اعتماد می‌کنند و آسیب‌های بعضا برگشت‌ناپذیری را متحمل خواهند شد.»
محبوبی در ادامه از نبود سازوکار‌های نظارتی انتقاد کرده و عنوان می‌کند: «دستکم روشی برای اخذ مجوز و نظارت بر این فضا، وجود ندارد و پیش‌بینی‌های لازم صورت نپذیرفته و تازه پس‌از‌آنکه اتفاق نا‌گواری رخ می‌دهد امکان برخورد وجود دارد. تصور می‌کنم مهمترین اصلی که باید مورد‌توجه باشد، تغییر دیدگاه است و باید قوانین را پیشتاز کرده و به گونه‌ای عمل کنیم که جلوی آسیب را بگیریم. در این زمینه نحوه و چگونگی اطلاع‌رسانی باید تغییر کند و امکانی برای آگاهی‌رسانی افراد متخصص فراهم شده و مرز اطلاع‌رسانی، تبلیغ و القا فروش هم مشخص باشد.»
نظارت بر فعالیت بلاگرها با اعمال قوانین سختگیرانه
رئیس انجمن داروسازان تهران با اشاره به نمونه‌های جهانی تبلیغ دارو از سوی بلاگرها تصریح می‌کند: «معمولا در حوزه آرایشی و بهداشتی این امکان در اغلب نقاط جهان فراهم است اما برای تبلیغ دارو در همه‌جای جهان ممنوعیت وجود دارد. چراکه دارو سم است و تبلیغ برای مصرف یک یا چند دارو به طور مشخص، ممکن است منجر به سوء مصرف شده و عوارض جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. در هیچ کجای جهان این‌گونه نیست که شما به آسانی و بدون دریافت مجوز به این حوزه ورود کنید. اگرچه در اغلب کشورها اطلاع‌رسانی برای جامعه تخصصی صورت می‌گیرد، اما هدف افزایش مصرف دارو نیست، بلکه مقصود رسیدن دارو به‌دست بیماران و ارتقاء آگاهی عمومی است. در کشور ما بازار دارو رها و بی‌ضابطه است، حتی بلاگرها به حوزه واکسن‌ها ورود کرده و تبلیغ می‌کنند، درحالی که در هیچ کشوری چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. این را هم باید در نظر داشت که بلاگرها در سایر نقاط جهان توجیه هستند و می‌دانند که نباید به حوزه تبلیغ دارو ورود کنند و نظارت‌ها و قوانین هم به شکل سفت و سختی اعمال می‌شود. در جامعه ما این امکان به‌راحتی فراهم است، حتی مردم در مورد سلامت و بیماری‌ها نظرات غیرتخصصی می‌دهند. در دورهمی‌های خانوادگی برای بیماری‌های مختلف، انواع و اقسام توصیه‌های درمانی مطرح می‌شود اما در هیچ کجای جهان چنین فرهنگی وجود ندارد. اگر کسی بخواهد به فرد دیگری در این زمینه توصیه و پیشنهادی ارائه بدهد، باید حتما تخصص لازم را در این حوزه کسب کرده باشد. چنانچه فرد غیرمتخصصی در حوزه سلامت دخالت کرده و براثر این دخالت، اتفاق نا‌گواری رخ دهد، باید پاسخگو باشد، اما در کشور ما برای این مسئله زیاد سختگیری نمی‌شود.»
محبوبی خاطرنشان می‌کند که «شبکه‌های اجتماعی و بلاگرها همانند تیغ دو دم عمل می‌کنند، اگر در مسیر درستی از این ابزار‌ها استفاده شود، می‌توانند فرهنگ اجتماعی و سطح اطلاعات مردم را بالا ببرند. به نظر می رسد که باید به برخی از متخصصان این حوزه اجازه اطلاع‌رسانی داد و تشخیص افراد متخصص و غیرمتخصص در شبکه‌های اجتماعی با صدور یک نماد اعتماد از سوی وزارت بهداشت و یا نظام پزشکی برای مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی مشخص شود. این موضوع در کنار ساختار‌های قانونمند می‌تواند حوزه سلامت را از نابسامانی خارج کند، منتها مشروط به اینکه فرصتی باشد تا قانونگذاران به این حوزه هم بپردازند.»
این مطلب بدون برچسب می باشد.
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.