|حسن شجاعی- دبیرگروه فرهنگی|
جایگاه امام رضا علیه‌السلام در بین شیعیان جهان به‌اندازه‌ای ارزشمند است که از سرتاسر گیتی محبان اهل‌بیت و دوستداران این امام رئوف برای زیارت مضجع شریف این امام بزرگوار رنج سفر به مشهد مقدس را به تن می‌خرند تا از برکات و آثار وجودی ایشان بهره‌مند شوند.    
شاید یکی از مهم‌ترین خصلت‌ها و آثار ماندگار امام رضا علیه‌السلام، ایجاد وحدت بین شیعیان و اتصال حلقه وحدتی است که بین آن‌ها وجود دارد و این مسئله سبب شده تا حتی امروز نیز شاهد باشیم شیعیان ازجمله متحدترین فرقه‌های اسلامی تلقی شده و همواره وحدتی مثال‌زدنی را در مسائل و مشکلات مختلف از یکدیگر به نمایش بگذارند.    
برای آشنایی با این خصلت و یادگار ماندگار امام رضا علیه‌السلام در دوران حضور در ایران گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد مالمیر از اساتید حوزه ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
وی در ابتدای این گفت‌وگو با اشاره به اینکه اهل‌بیت عصمت و طهارت هرکدام مانند مشعل و چراغی هستند که اقتدا و توجه به آن بزرگواران موجب رستگاری و عاقبت‌به‌خیری و سعادتمندی انسان می‌شود، در خصوص ویژگی‌های حضرت علی ابن موسی‌الرضا علیه‌السلام گفت: سراسر حیات و زندگی ایشان برای ما قابل الگو گیری و توجه است. اما نکته مهمی که در مورد این امام همام یا هرکدام از ائمه باید در ذهن داشته باشیم این است که امام مکلف به دستورات الهی است و هر آنچه از اوامر و نواهی به ما منتقل می‌کند منطبق بر دستورات الهی صورت می‌گیرد.وی ادامه داد: اگر امام وارد میدان جنگ می شود و مبارزه فیزیکی می‌کند، دستور الهی است، اگر سکوت می کند دستور الهی است  و  اگر صلح و هجرت می‌کند دستور الهی است. در مورد شخص امام رضا علیه‌السلام نیز این مسئله همواره در حیاتشان موردتوجه قرارگرفته و
اوامر و دستورات الهی مبنای بیانات و افعال ایشان بوده است. « وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى » یعنی از روی هوا و هوس سخن نمی‌گفتند، چراکه او امام است و عصمت دارد و منصوب الهی است.    
حجت السلام مالمیر در ادامه در خصوص ویژگی‌های  امام رضا علیه‌السلام خاطرنشان کرد: زندگی ایشان جایگاه اخلاقی و اوصاف متعدد سیاسی و علمی و فرهنگی دارد که پرداختن به هرکدام از آن‌ها نیازمند ساعت‌ها تحقیق و جست‌وجو است. اما امروز قصد دارم در خصوص چرایی حضور امام رضا علیه‌السلام در ایران و دلایل این سفر و اثراتی که این حضور ارزشمند بر شیعیان تا به امروز گذاشته نکاتی را یادآور شوم. از ابعاد مختلفی می‌شود این موضوع را بررسی کرد. شاید یکی از مهم‌ترین این ابعاد وحدتی بود که بین شیعیان ایجاد شد. این وحدت هم از منظر اعتقادی و فکری موردتوجه است و هم از حیث سیاسی. این همان  نقطه درخشان حضور امام رضا علیه‌السلام و ثمره حضور ایشان در ایران است.     
این استاد حوزه ادامه داد: نکته دیگر که با این بحث مرتبط است چرایی آمدن ایشان به ایران است و همان‌طور که همه می‌دانیم ایشان بافرمان مأمون راهی ایران شدند و خلیفه عباسی برای راضی نمودن امام دوماه تلاش کرد اما امام نمی‌پذیرفتند تا اینکه مأمون ایشان را تهدید به مرگ کرد. از این زمان است که شاهد وداع متفاوتی از امام رضا علیه‌السلام با خانواده و مزار پیامبر هستیم تا نشان دهند این اتفاق با اجبار و نه از روی علاقه انجام می‌شود. نکته دوم در این زمینه این است که امام موظف بودند حفظ جان کنند چراکه رسالاتی به عهده داشتند و اگر در مدینه به شهادت می‌رسیدند این رسالات ناقص می‌ماند. نکته سوم هم فرصتی بود که برای نشر معارف الهی و اهل‌بیت ایجاد شد.    
 حجت‌الاسلام مالمیر ادامه داد: حضور امام رضا علیه‌السلام در ایران یک اتفاق متفاوتی را ایجاد کرد که زمینه وحدت شیعیان شد. امام رضا قبل از اینکه وارد ایران شوند اهداف مأمون و دلایل حضورشان را مشخص کرده بودند، اما وقتی وارد ایران شدند با توجه به تفاهماتی که با خلیفه عباسی درزمینه عدم دخالت در عزل و نصب‌ها و یا دخالت در امور حکومت داشتند به دنبال برنامه‌های یکسری کارها پرداختند که به‌صورت عمومی معارف امام شناسی را برای عامه مردم بیان می‌کردند.    
وی ادامه داد: نکته متفاوتی که در نحوه تبلیغ امام رضا علیه‌السلام با اجداد طاهرینش وجود دارد این است که قبل از ایشان این معارف به اصحاب خاص توسط اهل‌بیت گفته می‌شد. مثلا امیرالمؤمنین علیه‌السلام به کمیل، مالک، عمار و سلمان معارف را منتقل می‌کردند یا امام صادق علیه‌السلام به هشام و زراره این مباحث را در میان می‌گذاشتند، اما امام رضا علیه‌السلام به دلیل فضای بازی که در آن ایام به وجود آمده بود این مسائل را به‌صورت عمومی بیان می‌کردند. می‌توان گفت آغاز رسمی طرح موضوعامام شناسی از سوی ایشان با ذکر حدیث معروف حدیث سلسله‌الذهب در نیشابور بود، آنجا که فرمودند« کَلِمَةُ لا إلهَ إلّا اللّهُ حِصنی فَمَن دَخَلَ حِصنی اَمِنَ مِن عَذابی بِشُروطِها وَ أنَا مِن شُروطِها.» یعنی هیچ معبودی به‌جز الله نیست. دژ و حصار من (خدا) است پس هر کس به دژ و حصار من داخل شود از عذاب من امنیت خواهد یافت و این شروطی دارد و من(علی بن موسی الرضا) یکی از آن شرط‌ها هستم. این بیان امام رضا علیه‌السلام نشان داد برای  اینکه انسان از عذاب الهی در امان باشد و وارد فضای توحیدی شود شروطی دارد و من که امام هستم یکی از این شروط است.    
 این استاد حوزه خاطرنشان کرد: امام رضا علیه‌السلام در مناظرات و بحث‌های مختلف از ویژگی‌های مختلف امام و امامت می‌گفتند و بیان اینکه امام عصمت دارد، علم لدنی دارد، منصوب از طرف خداست و وظیفه هدایتگری دارد درس امام شانسی عمومی می‌دادند و وقتی شرایط برای شیعیان فراهم شد، سادات و علویان هم به کمک آمدند و این معارف را در سراسر بلادی که تحت حکمرانی مأمون بود به گوش همه مردم رساندند. بنابراین یک آموزش همگانی در حوزه امام شناسی در زمان امام رضا علیه‌السلام اتفاق افتاد به‌طوری‌که برای مردم شناختی از اوصاف امام فراهم شد.
حجت‌الاسلام مالمیر سپس بابیان اینکه وقتی آموزش کافی داده شد شیعه باید امتحان شده و از این امتحان نیز سرفراز خارج شود، یادآور شد: شما ببینید بعد از شهادت امام رضا علیه‌السلام شیعه باید امتحان می‌داد و این امتحان با امام جواد علیه‌السلام صورت گرفت. بااینکه ایشان یک کودک خردسال و به تعبیری در ۷ یا ۹سالگی بودند به امامت رسیدند و متعارف هم نبود در این سن به امامت رسیدن. این‌یک آزمایش بود تا شیعیان نحوه پذیرش و برخورد با امام زمان خود را ببینند. در سطور بالا اشاره کردم که چون امام رضا علیه‌السلام اوصاف امام را بیان فرموده بودند، سن و سال از اوصاف امامت نبود و عصمت و علم لدنی و قدرت هدایتگری و در سلامت روحی و جسمی بودن و سخنی از هوا  و هوس نگفتن از شرایط امامت بیان‌شده بود به همین خاطر امامت جوادالائمه علیه‌السلام پذیرفته شد و این سلسله تا زمان حضرت قائم ارواحنا فدا ادامه یافت و شیعیان دچار تفرقه نشدند. این وحدتی بود که امام رضا علیه‌السلام در بین شیعیان ایجاد کردند و ما امروز اثرات آن را مشاهده می‌کنیم. باید امروز در نظر داشته باشیم امام رضا علیه‌السلام برای ما چه کرده‌اند و الگوی ایشان را به کار ببندیم. شما ببینید وحدتی که امروز در ایران و در محور مقاومت شیعیان وجود دارد از آموزه‌هایی است که امام رضا علیه‌السلام به شیعیان نشان دادند و این سبب شده امروز ما ثمره آن را ببینیم و خیرات فراوانی در جهان اسلام ایجاد شود.    
وی در پایان گفت:  ان شاءالله همه ما مشمول آموزه‌ها وتوجهات و عنایات امام رضا علیه‌السلام باشیم و در مسیر زندگی سیاسی و اجتماعی خود بشناسیم کسی را که باید از او الگو و تبعیت کنیم.