گروه اجتماعی
ماه‌هاست که بسیاری از کشورها در سراسر دنیا بی‌وقفه با استفاده از رویکردهای متداول و غیرمتداول کوشش کرده‌اند، واکسنی برای بیماری همه‌گیر کروناویروس بیابند که برخی از شرکت‌ها در این راه به موفقیت‌هایی دست یافته اند و در حال آزمایش محصول خود هستند تا هرچه زودتر آن را به دست عموم جامعه برسانند. در کشور ما هم، مراحل ایمنی و ایمنی زایی واکسن غیر فعال شده کووید ۱۹ در قالب مطالعه فاز یک انسانی، پس از صدور مجوز آزمایش بالینی از سوی وزارت بهداشت آغاز شده که در ابتدا با تزریق بر روی ۳ نفر از داوطلبان صورت پذیرفت و ۱۵ دی ماه اعلام شد، با تزریق تست واکسن کرونا بر روی ۴ نفر دیگر، این آزمایش در مرحله نهایی بر روی ۵۶ نفر دنبال می شود. 
پیام طبرسی، عضو کمیته تحقیقات واکسن کوو ایران برکت، هفدهم دی ماه در برنامه گفت‌وگو ۱۸:۳۰ شبکه خبر تأکید کرده، یک تیم پزشکی به صورت ۲۴ ساعته تمامی علائم افراد دریافت کننده واکسن ایرانی کرونا را کنترل می کنند. در افرادی که واکسن ایرانی تزریق شده تاکنون هیچ عارضه ای مشاهده نشده است و در مرحله اول، آزمایشات لازم از آن‌ها گرفته شد و به منزل رفتند تا هفته آینده برای تزریق دوم آماده شوند. 
عضو کمیته تحقیقات واکسن کوو ایران برکت ابراز امیدواری کرده که اگر واکسن کرونای تولید ایران، تمام مجوز‌ها را کسب کند تا پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ به تولید انبوه می‌رسد چرا که ستاد اجرایی فرمان امام در گروه دارویی برکت امکان تولید انبوه آن را فراهم کرده است و این نهاد آمادگی تولید ۵/۱۲ میلیون دز واکسن را در ماه دارد. 
روز گذشته، مقام معظم رهبری هم در سالروز قیام تاریخی مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ واکسنی که برای کرونا آماده شده را مایه افتخار دانستند و گفتند: «این را انکار نکنند. این مایه عزت است. در موردی به آزمایش انسانی رسید و موفق بود، سعی نکنند این را انکار کنند. برخی همه توانمندی‌ها را انکار می‌کنند؛ عین همین اتفاق درباره سلول‌های بنیادی رخ داد. وقتی این کار بزرگ را انجام دادند عده‌ای پیغام می‌دادند که خیلی این‌ها را باور نکنید. برخی به خود من گفتند خیلی قابل قبول نیست، اما ما باور کردیم و ۱۰ برابر هم پیشرفت کردیم. الان هم واکسن ایرانی کرونا تست انسانی شده است و ان‌شاءالله کامل‌تر خواهد شد و تا الان موفق بوده و بعد از این هم موفق خواهد بود ان‌شاءالله. من از وزارت بهداشت و همه دست‌اندرکاران تولید این واکسن تشکر می‌کنم.» 
صعود آمار مبتلایان و جان‌باختگان در آمریکا و انگلیس/ مسئله کارایی واکسن فایزر
ایشان در بخش دیگری از اظهاراتشان بر ممنوعیت ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی تأکید و تصریح کردند: «اگر آمریکایی‌ها توانسته بودند واکسن تولید کنند این افتضاح در کشور خودشان به بار نمی‌آمد. چند روز پیش در ظرف ۲۴ساعت، چهار هزار نفر تلفات داشتند. این‌ها اگر واکسن بلدند درست کنند اگر کارخانه فایزرشان می‌تواند واکسن درست کند خودشان مصرف کنند این‌قدر مرده و کشته زیاد نداشته باشند؛ انگلیس هم همین جور. من واقعا به این‌ها اعتماد هم ندارم. نمی‌دانم، گاهی می‌خواهند واکسن را روی ملت‌های دیگر امتحان کنند.»
صعود آمار ابتلا به بیماری کووید۱۹ که تاکنون در ۲۱۸ کشور و منطقه در جهان شیوع یافته نشان می دهد، آمریکا تاکنون با بیش از ۱/۲۲میلیون مبتلا و بیش از ۳۷۴ هزار جان‌باخته، در ثبت قربانیان این بیماری رکورددار است و ضعیف ترین عملکرد را در مهار و کنترل کرونا از خود به جای گذاشته، انگلیس هم با دو میلیون و ۸۸۹ هزار و ۴۱۹ مبتلا، تعداد جان‌باختگانش از ۷۸ هزار نفر عبور کرده و در صدر فهرست بیشترین قربانیان کرونا در بین کشور‌های اروپایی قرار دارد، اما فارغ از روند رو به رشد آمارها، مسئله کارایی واکسن نیز مطرح است. طی روزهای قبل این خبر در رسانه ها بازتاب یافت که «پس از یک پرستار، این بار یک پزشک آمریکایی بخش اورژانس ۹ روز پس از دریافت واکسن کووید۱۹ فایزر به این بیماری مبتلا شده است.» رسانه‌های نروژ هم از «فوت دو سالمند بعد از تزریق این واکسن خبر داده اند.» بنابراین فایزر یکی از پربحث‌ترین واکسن‌های جهان است که در ابتدا نحوه نگهداری سخت و توزیع آن و این‌که باید در دمای زیر ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود، خبرساز شد و اکنون هم ماجرای ابتلای مجدد افرادی که واکسن زده اند، به کرونا منتشر شده و حاشیه هایی را در مورد بی تأثیر بودن آن به سطح رسانه‌ها کشانده است. حال آنکه شرکت داروسازی آمریکایی فایزر ۱۹ آبان اعلام کرده بود، واکسن کرونا تولیدی این شرکت تا بیش از ۹۰ درصد انسان را در مقابل ویروس کرونا ایمن می‌کند.
   از بیماری سفلیس تا وبا  و  طاعون، نتیجه آزمایش‌های مخفی زیر پوشش پژوهش های علمی 
سوای همه این مسائل، آمریکا قابل اعتماد نیست. دولت این کشور در طول تاریخ بارها با انجام آزمایش‌های مخفی زیر پوشش پژوهش های علمی، انسان‌های بی‌گناه را وسیله دستیابی به اهداف درمانی خود کرده است، به عنوان نمونه در اوایل قرن بیستم ارتش آمریکا در فیلیپین، ۵ زندانی را به بیماری طاعون و ۲۴ نفر را به وبا و ۲۹ نفر را به بری بری مبتلا کرده اند که از این تعداد ۱۳ نفر جان باختند. سازمان بهداشت عمومی آمریکا باری دیگر در مطالعه ای بالینی موسوم به آزمایش «سفلیس» در مؤسسه تاسکیگی ۴۰۰ مرد سیاهپوست از طبقات محروم جامعه که به بیماری سفلیس مبتلا بودند را انتخاب کرد و با امتناع از دادن دارو به آن‌ها، اثرات این بیماری را بر بدن انسان بدون اطلاع آزمایش شوندگان مورد مطالعه قرار داد. این آزمایش که از سال ۱۹۳۲ شروع شده بود، سرانجام در سال  ۱۹۷۲ به پایان رسید، این درحالی بود که پس از ۴۰ سال تنها۷۴ نفر از این افراد زنده بودند، نمونه دیگری از همین آزمایش در دهه ۱۹۴۰ در گواتمالا انجام گرفت که طی آن، ۷۰۰ نفر به صورت تعمدی به سفلیس و سایر بیماری ها مبتلا شدند. 
تحقیقات صورت گرفته به وسیله کمیسیونی که به دستور باراک اوباما تشکیل شده بود هم اثبات می کرد محققان آمریکایی در آن زمان در جریان بررسی تأثیرات داروی پنیسیلین در درمان بیماری های مقاربتی، ۱۳۰۰ نفر را در گواتمالا در معرض آلودگی به باکتری های عامل بیماری‌های مقاربتی قرار داده اند اما دولت آمریکا هیچ گاه خسارت این آزمایش مرگبار را پرداخت نکرد و تنها پس از ۶۰ سال به یک عذرخواهی اکتفا کرد، آلوده کردن عمدی افراد به بیماری‌های مختلف و قرار دادن افراد در معرض سلاح‌های زیستی یا شیمیایی و تزریق مواد شیمیایی سمی و رادیواکتیو که بیشتر آن‌ها روی سیاهپوستان، کودکان و افراد کم توان جسمی و خانواده‌های فقیر و اقلیت های قومی و زندانیان کشورهای مختلف صورت گرفته، تنها گوشه ای از اقدامات ضد بشری آمریکاست.
همچنین دولت این کشور از نظامیان خود برای آزمایش سلاح های شیمیایی و بیولوژیکی استفاده کرده در حالی که آنان بی خبر بوده اند. اگر ریشه‌ امراض مهلکی چون ایدز، هپاتیت، جنون گاوی، سل و صدها مرض دیگر را جست‌و‌جو کنیم، درمی‌یابیم که منشأ اکثر آن‌ها در آزمایشگاه‌های پنتاگون و سی.آی.ای است.
در آمریکا طی سال‌های ۱۹۰۱ الی ۱۹۸۰ امراض کشنده و ساری کاهش چشمگیری یافته بود اما به یکبارگی از ۱۹۸۱ الی ۱۹۹۵ این بیماری‌ها ۵۸ درصد افزایش یافت و علت آن هم آزمایش سلاح بیولوژیکی و شیمیایی  بر شهروندان این کشور بود.
   آمریکا خالق ایدز
از سوی دیگر شواهد علمی و قانع‌کننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس اچ‌آی‌وی نتیجه یک طرح دومحصولی از برنامه ویروس ویژه ایالات متحده بوده است. برنامه ویروس ویژه یک برنامه ویروسی توسعه یافته توسط دولت فدرال بوده است که در ایالات متحده از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۸ در جریان بوده است. ویروس ویژه سپس به عنوان واکسن در آفریقا و منهتن مورد استفاده قرار گرفته است. مدت کوتاهی پس از این موضوع، جهان با یک عفونت ناشی از یک رتروویروس انسانی روبه‌رو شد که با هر بیماری شناخته شده انسانی دیگری متفاوت بود. 
مدارک نشان می‌دهد ایالات متحده به دنبال ساخت یک ذره ویروسی بوده است که روی سیستم دفاعی بدن تاثیر منفی می‌گذارد و این دقیقاً همان کاری است که ویروس اچ‌آی‌وی انجام می‌دهد. این برنامه با ایجاد تغییراتی در ژنوم ویروس ویسناپیگیری شده است. با توجه به مقالات و گزارشاتی که در ایالات متحده منتشر شده است، ویروس اچ‌آی‌وی تکامل و تغییر یافته ویروس خاص ویسناست. بتازگی دانشمندان با اطمینان ۱۰۰ درصد اعلام کرده‌اند پیدایش ایدز به آزمایشگاه بازمی‌گردد و ویروس اچ‌آی‌وی یک ویروس ساخته بشر است. این موضوع هنگامی رنگ واقعیت بیشتری به خود می‌گیرد که مقاله‌ای مربوط به رابرت گالو در رابطه با ویروسی ویژه دیده می‌شود که این مقاله مربوط به سال ۱۹۷۱ است. 
مقاله سال ۱۹۷۱ رابرت گالو دقیقاً مشابه اطلاعیه وی در سال ۱۹۸۴ است؛ هنگامی که وی کشف ویروس اچ‌آی‌وی به عنوان عامل بیماری ایدز را اعلام کرد. پس از بررسی مدارک روشن می‌شود رابرت گالو حق اختراع خود در بیماری ایدز را پیش از اینکه به همراه «مارگارت هکلر» (وزیر وقت بهداشت ایالات متحده) معرفی کند، به ثبت رسانده است. 
موارد فاش شده از برنامه مخفی ایالات متحده و همچنین ۱۵ گزارش پیشرفت فاش شده از این برنامه، شواهد انکارناپذیری است که نشان می‌دهد ایالات متحده با طرحی مخفی به دنبال کاهش جمعیت بشریت بوده است. ایالات متحده در قالب این پروژه به دنبال ساخت ویروسی ویژه برای از بین بردن گروهی از انسان‌ها بوده است. بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۸ میلادی، مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار به پروژه مخفی ویروس فدرال اختصاص داده شده که نتیجه آن خلق ویروسی به نام اچ‌آی‌وی بوده است. همه این اتفاقات را که مثل پازل در کنار هم قرار می دهیم، بیشتر درمی یابیم نمی توان به واکسن فایزر اطمینان داشت، فایزر با همکاری شرکت آلمانی «بایون‌تک» این محصول را تولید کرده است، آلبرت بورلا، مدیرعامل این شرکت، گفته است دستیابی به این واکسن «یک روز عالی برای علم و بشریت» رقم زده و این شرکت در حال رسیدن به «نقطه عطف» در روند تولید این واکسن است اما عوارض جانبی آن، پرسش های فراوانی را به ذهن متبادر می کند، ضمن این‌که سازمان غذا و داروی آمریکا در حدود چندین هفته قبل اعلام کرده، تاکنون ۶ نفر از داوطلبان در جریان آزمایش واکسن فایزر که به طور مشترک توسط شرکت آمریکایی فایرز و شرکت آلمانی بیون تک ساخته شده است، جان‌ خود را از دست داده‌اند، بنابراین ابراز نگرانی مقام معظم رهبری کاملا بجاست و از تدابیر و هوشمندی ایشان حکایت دارد. از این رو، سخنگوی جمعیت هلال احمر گفته که به دلیل سخنان رهبری، ورود ۱۵۰ هزار دز واکسن شرکت فایزر از آمریکا منتفی شد. 
محمدحسن قوسیان مقدم در عین حال تأکید کرده که واردات این واکسن‌ها به ایران قطعی نشده بود و در حد توافق اولیه بود. 
او اعلام کرده که قرار است یک میلیون واکسن کرونا از یکی از کشورهای شرقی در اختیار جمعیت هلال احمر قرار گیرد. 
 ماجرای خون‌های آلوده فرانسه
اما مقام معظم رهبری در سخنان دیروز خود بر این نکته هم تأکید کرده اند که: «به فرانسه هم خوشبین نیستیم چون سابقه خون‌های آلوده را دارند.» 
ماجرا به دو، سه دهه قبل بازمی گردد و در جریان جنگ ایران و عراق و در خلال سال‌های ۶۲ و ۶۳، انستیتو «مریو» که اکنون در مالکیت شرکت سنوفی اَوِنتیس فرانسوی است فاکتور‌های انعادی آلوده به «اچ‌ آی وی» را برای استفاده بیماران هموفیلی به برخی کشور‌ها از جمله آلمان ، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق ، ایران و… صادر کرد. همین مسئله باعث شد تعدادی از بیماران هموفیلی و تالاسمی که از این فرآورده‌ها به عنوان دارو استفاده کردند به این ویروس مبتلا شده و جان خود را از دست بدهند.
براساس گزارش‌ها آلوده بودن این فاکتور‌ها از سوی نماینده شرکت مریو در ایران در نامه‌ای به مقامات وزارت بهداشت فاش شد. سپس به دنبال مشخص شدن این موضوع که منشأ آلودگی فرآورده‌های خونی در پرونده هموفیلی‌ها خارجی بوده است، سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۸۷ از شرکت فرانسوی شکایت کرد و در ادامه وزارت بهداشت و دفتر حقوقی ریاست جمهوری وارد مسیر پرونده شدند. با اثبات قصور شرکت فرانسوی در تولید محصول سالم، سایر کشور‌ها‌ نسبت به دریافت غرامت از این شرکت اقدام کرده و توانستند خسارت خود را دریافت کنند. ایران تنها کشوری است که تاکنون موفق به دریافت خسارت خود از شرکت مریو نشده است.
فابیوس متهم بود که هرگونه تشریفات در زمینه انجام آزمایش‌ها از نمونه‌های خونی را لغو کرده و خون‌های آلوده بدون این‌که مراحل آزمایش را پشت سر بگذارند، وارد بازار شدند. او دستور غربالگری را زمانی صادر کرد که محموله خون های آلوده، صادر شده بود. 
هرچند که رأی دادگاه به این دلیل واهی که مستندات کافی نیست به تبرئه فابیوس منجر شد اما این نقطه تاریک در پرونده دشمنی های فرانسه قابل کتمان نیست، اگرچه غرامت بیماران این پرونده از سوی دولت ما به این افراد پرداخت شده اما فرانسه در قبال این موضوع هیچ غرامتی پرداخت نکرده است!
 اعتماد به واکسن داخلی و امید به موفقیت مطالعات انسانی
همه این مسائل کنارهم گویای آن است که باید به واکسن داخلی اعتماد کرد و برای خریداری آن از کشورهایی اقدام نمود که سابقه دشمنی با جمهوری اسلامی را در کارنامه خود ندارند. پیش‌تر«محمدحسین یزدی»، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیر گروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران به ما گفته بود، «همه امیدمان به همین است که بتوانیم فازهای انسانی این واکسن را هم به خوبی طی کنیم و خودمان با زیرساخت و دانش فنی، بدون وابستگی به دیگر کشورها و ایستادن در صف انتظار، اقدام کنیم. ما نمی توانیم به صورت صددرصدی اعتماد کنیم که این واکسن به دست ما می رسد. آیا فایزر می تواند واکسن را به تمامی جمعیت دنیا برساند؟ حداقل باید ۵ میلیارد نفر در دنیا واکسینه شوند تا ما بتوانیم کووید را تحت کنترل دربیاوریم. این ۵ میلیارد با دو بار تزریق در هر فرد، ۱۰ میلیارد دز خواهد بود، کدام کمپانی توانایی دارد که ۱۰ میلیارد دز واکسن تولید کند؟ تقریبابه لحاظ آماری محال به نظر می رسد که یک کمپانی بتواند به تنهایی تولیدکننده و تأمین کننده این واکسن در سراسر دنیا باشد. بنابراین هر کشوری مجبور است به راهکار درونی خودش فکر کند، بعضی کشورها زیرساخت رادارند و با یک کمپانی صحبت می کنند و تکنولوژی را می گیرند و تولید می کنند، بعضی کشورها ممکن است یک قدم از این هم فراتر بروند و بگویند علاوه بر این که دارای زیرساخت های لازم هستیم، سعی می کنیم برای انتقال دانش فنی مذاکره کنیم و حتی برای تولید دانش فنی هم تلاش خواهیم کرد، کما این که کشور ما از همان ابتدا این کار را کرده است و در منطقه خاورمیانه، ایران و مصر دو کشوری بودند که دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی شان توانستند دو واکسن را در سازمان جهانی بهداشت ثبت کنند. کنسرسیومی مثل کوواکس هم وجود دارد که همه کشورها تقریبادر آن عضویت دارند و هر واکسنی که ثبت شود، همه می توانند پیش خرید کنند ولی مضاف برآن، هر کشوری به طور مجزا می تواند و باید زیرساخت های خودش را فعال کند.» 
«محمدحسین یزدی» بر این مسئله هم تاکید کرده که کمپانی سرم  هند که با کمپانی آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد در ارتباط بوده، قرار است یکی از پلنت های تولید اصلی این واکسن در دنیا باشد و حاضرشده ۲۰ میلیون دز را به ایران بفروشد، اما چالش های اقتصادی ما کم نیست و سیاست های خصمانه ای به طور ناجوانمردانه علیه کشور ما پیاده می شود و اجازه نقل وانتقال پول را در بسیاری موارد نداریم، لذا باید نگاه اصلی این باشد که دانش فنی را ایجاد کنیم، چون توان علمی اش را در ایران داریم و البته سوای این اظهارات، واکسن آسترازنکا/آکسفورد با اما و اگرهایی همراه است. ایندیپندنت در گزارشی اعلام کرده است، بیش از یک ماه از انتشار گزارش بروز واقعه‌ای نامطلوب ناشی از تزریق واکسن تولیدی شرکت آسترازنکا در آزمایشات مرحله سوم واکسن کووید۱۹ در هندوستان می‌گذرد. این واقعه در ماه گذشته در ناحیه «چنانی» در جنوب هند و در جریان آزمایش‌های واکسن کرونای شرکت آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد رخ داده است. همسر این مرد گفته که رفتار شوهرش تغییر کرده است و نیز نسبت به نور و صدا حساسیت نشان می‌دهد. بیمارستانی که پس از بروز عوارض این بیمار او را تحت معالجه قرار داده می‌گوید او «به محیط اطرافش آگاه نبوده» است. رسانه‌های محلی همچنین گزارش داده‌اند که فرد مذکور از تاریخ ۱۱ تا ۲۶‌ اکتبر تحت معاینات پزشکی گسترده قرار گرفته بود.  
همسر این مرد به نشریه «هندو» گفته وضع مزاجی شوهرش از ماه اکتبر قدری التیام یافته اما هنوز به طور کامل بهبود نیافته است و آن‌ها به یک متخصص اعصاب دیگر مراجعه کرده‌اند.   
این نخستین باری نیست که واکسن آسترازنکا/آکسفورد زیر بررسی‌های دقیق قرار می‌گیرد. در واقع در آخر هفته‌ای که گذشت موارد تشابه میان عوارض جانبی داوطلب شهر «چنانی» با داوطلب دیگری در انگلیس که در ماه سپتامبر پس از تزریق این واکسن تجربه کرده بود بررسی شد. عوارض جانبی بیمار انگلیسی موجب توقف آزمایشات این واکسن در سطح جهانی شد که پس از بررسی‌های لازم از سرگرفته شد.   
در ماه اکتبر نیز داوطلبی که در آزمایشات واکسن کرونا شرکت کرده بود درگذشت. روند آن آزمایشات متوقف نشد زیرا شرکت سازنده این واکسن گفت متوفی بخشی از یک گروه کنترل آزمایشات بوده است. 
حتی پس از آنکه آسترازنکا درماه نوامبر اطلاعات مربوط به مؤثر بودن واکسن را منتشر کرد، داده‌های مذکور به دلیل آنکه دو شاخص متفاوت تأثیر واکسن را ارائه داده بود، مورد سؤال قرار گرفت. پاسکال سوریوُ، مدیرعامل آسترازنکا بعدا اذعان داشت که برای ارزیابی این داده‌ها به «مطالعات بیشتری» نیاز است اما افزود انتظار ندارد این امر روند تقاضای مجوز برای این واکسن را آهسته  کند.
به هر ترتیب، مدت‌هاست در سراسر دنیا کارزاری برای دستیابی و ساخت واکسن به راه افتاده و روش‌های مختلفی مانند استفاده از ویروس غیرفعال شده، ام آران ای ویروسی، حامل‌های ویروسی، پروتئین‌های نوترکیب و… برای تولید واکسن در حال به کارگیری است تا از میان آن‌ها مؤثرترین روش برای مقابله با این بیماری ویروسی گسترده مشخص شود. در ایران نیز مطالعاتی برای تولید واکسن کرونا به روش ویروس کشته و ضعیف شده در دست اقدام است که به مرحله کارآزمایی بالینی و بررسی میزان ایمنی زایی در بدن انسان رسیده است. آن‌طور که وزیر بهداشت اعلام کرده، « ۱۰۰ سال است در منطقه واکسن‌ساز هستیم. کسانی که فکر می کنند، اولین بارداریم واکسنی را تزریق می کنیم، بسیار در اشتباه هستند. در سال ۱۲۹۹ انستیتو پاستور داشتیم و در سال ۱۳۰۳ انستیتو رازی را داشتیم، تمام مردم دوران زندگی‌شان را با واکسن‌های ایرانی آغاز کردند. ما اولین واکسن‌سازی آسیا بودیم و ما بودیم که به بسیاری از کشورهای دنیا و منطقه واکسن صادر می کردیم. البته مظلوم ماندن و مغفول ماندن این دو مؤسسه بزرگ بین‌المللی لطمه هایی را به توسعه واکسن سازی کشور زد، اما ما بر سر آنیم که با کمک معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و همچنین بقیه ساختارهای وابسته اعم از انستیتو پاستور، رازی و بخش خصوصی، این مزیت کشورمان را به دنیا عرضه کنیم. وزیر بهداشت با تأکید براین که ما در کشور پلتفرم‌های مختلفی را به طور همزمان دنبال کردیم، گفته، یکی از آن‌ها آزمایش انسانی است که آغازشده. برای این که از دنیا عقب نمانیم و درعین حال بتوانیم اگر یک پلتفرم موفق نبود، پلتفرم دیگری را به عنوان تولید ملی جایگزین کنیم، تمام راه ها را رفتیم. در روزهای آتی زحمتی که همکارانمان در انستیتو رازی کشیدند و کارشان را بر روی مدل های حیوانی انجام دادند و دارند مجوز تست انسانی را دریافت می کنند، تجربه خواهیم کرد. انستیتو رازی به عنوان یکی از بزرگ ترین و باسابقه ترین واکسن سازهای منطقه است. بعدازآن پلتفرم جدید دیگری قرار دارد که وارد فاز حیوانی شده و به تدریج وارد فازم انسانی خواهد شد. تیم علمی در حوزه فرمولاسیون ها، مرحله تست حیوانی، بعدازآن تست انسانی و از همه مهم تر رسیدن به صنعت تولید این واکسن اقدام می کنند. امیدوارم در آینده بسیار نزدیک شاهد شروع فاز دوم بالینی و سپس فاز سوم انسانی باشیم و ان شاءالله به سمت تولید ملی و تقویت غرور ملی در آینده ای نزدیک پیش رویم.»
به اذعان صاحب‌نظران، واکسن ما ضمن ایجاد مصونیت، عارضه جانبی هم نخواهد داشت. سال های متمادی القای پاسخ های ایمنی از طریق تحویل عوامل بیماری‌زای غیرفعال شده، یک روش واکسیناسیون استاندارد و موفق بوده است و مطابق اظهارات جلیلی، مدیر تیم تحقیقاتی تولید واکسن ستاد اجرایی فرمان امام، مثل دیگر واکسن‌های دنیا در دو دز صفر و در ۱۴ روز این اقدام صورت می پذیرد و هنگامی که آخرین فرد واکسن را تزریق کرد، ۲۸ روز بعدازآن فاز اول به پایان می رسد و در ادامه، نتایج مورد تجزیه وتحلیل قرار خواهد گرفت. طبق اظهارات مینو محرز، مسئول ارزیابی علمی واکسن کرونای تولید داخل، واکسن اولی که تزریق شود، بعد از مدتی آنتی بادی در بدن فرد تولید می شود اما آنتی بادی اصلی که مصونیت سازی ایجاد می کند، بعد از تزریق دوم صورت می گیرد.