نفیسه امامی 
موضوع مالیات ستانی از افراد با درآمد بالا طی سال‌های اخیر در محافل مختلف بارها به‌طورجدی مطرح شد، اما هرگز نتوانست جامه عمل بپوشد. آن‌طور که از ظواهر امر برمی‌آمد افراد و نهادهای خاصی جلوی تصویب قوانین مربوط به اخذ مالیات از ثروتمندان و فعالیت‌های سوداگرانه را در گذشته می‌گرفتند و همین امر به یکی از دلایل ناکارآمدی نظام مالیاتی ما تبدیل شد. 
پیش‌تر موضوعاتی مانند مالیات بر سود سپرده، مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات بر مجموع ثروت و درآمد، مالیات بر عایدی سرمایه و پایه‌های مالیاتی مختلف دیگری مطرح شدند، اما متأسفانه یا اجازه تصویب پیدا نکردند و یا در صورت تصویب آن اجرایی  نشدند. برایند این فرآیند باعث شد تا سهم درآمدهای مالیاتی که جزو درآمدهای پایدار و متداوم محسوب می‌شود، کاهش پیدا کند و به جبران کسری بودجه دولت که هرساله با آن روبه روست، کمکی نرساند. 
طبق بررسی‌های انجام‌گرفته، مالیات در بیشتر اقتصاد‌های پیشرفته دنیا بیش از ۸۰ درصد درآمد‌های دولتی را تشکیل می‌دهد، اما در کشور ما کمتر از ۵۰ پایه مالیاتی تعریف‌شده که در حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد درآمد‌های دولت از مالیات را تشکیل می‌دهد و ایران را به بهشت مالیاتی ثروتمندان تبدیل کرده است.
به‌تازگی مجلس در بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ اخذ مالیات از خانه‌ها و خودروهای لوکس و گران‌قیمت را به تصویب رسانده است تا سهم درآمدهای مالیاتی را افزایش دهد. با تصویب این قانون در کمیسیون تلفیق و در صورت تأیید نهایی در صحن علنی مجلس هرگونه تخطی از اجرای آن جریمه‌های سنگينی را برای افرادی که فرار مالياتی داشته  باشند، به دنبال خواهد داشت. 
مصوبه اخیر کمیسیون تلفیق در صورت اجرای آن نه‌تنها برای دولت درآمدزایی می‌کند، بلکه می‌تواند برای بازتولید ثروت و مبارزه با احتکار هم کاربرد داشته باشد. درواقع با اتخاذ راهکارهای صحیح اخذ مالیات نباید فقط هدف کسب درآمد را دنبال کند بلکه باید با ایجاد زیرساخت‌ها از درآمد به‌دست‌آمده، کسب ثروت کند.  
فرمول تعیین‌شده مجلس برای ماليات‌ستانی از خانه‌های لوكس به‌این‌ترتیب در نظر گرفته شده است: رقم «يك در هزار» برای خانه‌های از ۱۰ ميليارد تا ۱۵ ميليارد تومان، رقم «دو در هزار» برای خانه‌های از ۱۵ میلیارد تا ۲۵ ميليارد تومان، رقم «سه در هزار» برای خانه‌های از ۲۵ ميليارد تا ۴۰ ميليارد تومان، رقم «چهار در هزار» برای خانه‌های از ۴۰ ميليارد تا ۶۰ ميليارد تومان و رقم «پنج در هزار» برای خانه‌های بالای ۶۰ ميليارد تومان.
طرح مالیات بر خانه‌های لوکس در بودجه سال ۹۹ 
به تصویب رسیده بود، اما علیرغم تصویب آن هیچ‌وقت توسط دولت اجرایی نشد و حالا قرار است در سال ۱۴۰۰
این قانون به‌صورت پلکانی مشمول مالیات شود. مجلس برای مقابله با سفته‌بازی و نگاه سرمایه‌ای در بازار مسکن، مالیات ستانی را در نظر گرفته است و در همین راستا نمایندگان اخذ مالیات از خانه‌های خالی با تصویب طرح دوفوریتی اصلاحیه ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم را نیز به تصویب رساندند.
بازار مسکن به یک سیاست و استراتژی بلندمدت نیاز دارد، اما دولت می‌تواند با درآمدهای حاصل از اخذ مالیات از خانه‌های لوکس در راستای سرمایه‌گذاری در حوزه تولید انبوه مسکن اقدام کند و مشکل افزایش تقاضا و کاهش عرضه را که یکی از دلایل گرانی آن محسوب می‌شود را تا حدودی رفع نماید.
همچنین کمیسیون تلفیق خودروهایی را که در پایان سال ۱۴۰۰ قیمت ساخت یا واردات آن بیشتر از یک میلیارد تومان باشد، جزو خودروهای لوکس شناخته و مالکان آن‌ها را ملزم کرده با این فرمول در پایان سال آینده مالیات بپردازند: مالکان خودروهای از یک میلیارد تا ۱/۵ میلیارد تومان یک درصد، خودروهای از۱/۵ میلیارد تا ۳ میلیارد تومان، دو درصد، خودروهای از ۳ میلیارد تا ۴/۵ میلیارد تومان سه درصد و خودروهای بالای ۴/۵ میلیارد چهار درصد مالیات باید بپردازند.
دولت درصورتی‌که به‌سرعت آئین‌نامه اخذ مالیات از خانه‌ها و خودروهای لوکس را تدوین و اجرایی کند، می‌تواند برای نخستین بار رقم چشمگیری از درآمد مالیاتی بر اساس آنچه که در بودجه سال آینده پیش‌بینی‌شده است را کسب کند. طبق برآوردهای صورت گرفته دولت می‌تواند از محل دریافت مالیات از خانه‌های لاکچری ۷۰۷ میلیارد تومان و از خانه‌های خالی ۲۰۰ میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشد و این سرمایه را که پیش‌ازاین خود را از دریافت آن محروم کرده بود در جهت رفع مشکل زیرساخت‌ها و کمبودها بهره‌برداری کند.
 ایجاد گلوگاه‌های فرار مالیاتی در کشور
هادی ترابی فرد کارشناس اقتصادی و عضو مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با «رسالت»، دریافت مالیات را با توجه به کسری بودجه جدی دولت ضروری عنوان کرد و افزود: وضع پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرار مالیاتی و کاهش معافیت‌های مالیاتی برای دولت درآمدزایی به همراه دارد و می‌تواند آن را در بخش تولید سرمایه‌گذاری کند، ولی مشکل کسری بودجه به‌اندازه‌ای جدی است که خیلی نمی‌توان محل مشخصی برای خرج درآمدهای مالیاتی تعیین کرد. 
ترابی فرد اضافه کرد: سال گذشته مصوبه دریافت مالیات از خانه‌ها و خودروهای لوکس هم به تصویب رسید که از نوع وضع پایه‌های مالیاتی جدید بود، اما به علت عدم تکمیل آئین‌نامه توسط دولت اجرایی نشد و امیدواریم دولت آئین‌نامه این دو بند را تکمیل و اجرا کند. 
این کارشناس اقتصادی ادامه داد:  در قانون مالیات‌های مستقیم مالیات بر دارایی در گذشته وجود داشت که به دو مقوله خودروها و خانه‌های لوکس اشاره می‌کرد، اما بعد از اصلاح مالیات‌های مستقیم حذف شد و مجددا در سال گذشته در این قانون تعریف شد. 
وی با اشاره به اینکه فرار مالیاتی افراد با درآمد بالا در کشور بسیار اتفاق می‌افتد، گفت: کشورهای پیشرفته صنعتی بر مجموعه درآمد افراد مالیات درنظر می‌گیرند و درآمد خانوارها و افراد را شناسایی می‌کنند. از طریق این شناسایی به‌طور اتوماتیک افراد و خانوارهای جامعه ازنظر درآمدی دسته‌بندی می‌شوند و هرچقدر درآمد افراد بیشتر افزایش پیدا کند، مالیات به‌صورت تصاعدی بالا می‌رود. 
ترابی فرد با بیان اینکه مالیات بر مجموع درآمد در کشور وجود ندارد، ولی باید بتوان از افراد ثروتمند مالیات دریافت کرد، افزود:  یکی از معضلات اصلی ما این است که بستر اجرای مناسب برای کشف درآمدهای مالیاتی در کشور وجود ندارد. اکنون افراد پردرآمد کارهای تجاری را با حساب‌های شخصی انجام می‌دهند و سازمان مالیاتی به‌خوبی نمی‌تواند آن‌ها را شناسایی کند. به همین علت ایران به محل فرارهای مالیاتی بزرگ تبدیل شده درحالی‌که در کشورهای دیگر به‌خوبی به آن پرداخته شده است. 
وی ادامه داد: باید به بسترهای اجرایی سازمان امور مالیاتی بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم توجه می‌شد، درحالی‌که این اتفاق رخ نداد مانند طرح جامع مالیاتی که سال‌هاست تصویب شده، ولی اهداف مترتب با آن ازجمله کاهش هزینه‌های اجرایی و افزایش تعداد مودیان تحقق پیدا نکرده است. این طرح که هزینه‌های زیادی هم برای آن صرف شده است می‌توانست جلوی فرارهای مالیاتی را بگیرد و پایه‌های مالیاتی جدیدی را تعریف کند.
ترابی فرد یادآور شد: ایران بهشت فرار مالیاتی افراد پردرآمد است چراکه بخشی از درآمدها مانند مالیات از سود سپرده‌های بانکی مشمول مالیات نمی‌شود. تعداد کمی از کشورها از سود سپرده‌های بانکی، عایدی سرمایه، بازار سهام و درآمدهای کشاورزی مالیات دریافت نمی‌کنند، ولی در کشور ما از هیچ‌کدام از این موارد مالیات اخذ نمی‌شود. ضمن اینکه گلوگاه‌های فرار مالیاتی به وجود آمده و درآمدهای شناخته‌شده‌ای که می‌تواند به‌راحتی توسط سازمان امور مالیاتی شناسایی شود، مشمول مالیات نمی‌شود.
عضو مرکز پژوهش‌های مجلس، دریافت مالیات از خانه‌ها و خودروهای لوکس را طبق مصوبه کمیسیون تلفیق به‌صورت پلکانی عنوان کرد و افزود: بر اساس مصوبه مجلس هرچقدر قیمت ملک بالاتر برود بر آن اساس مالیات نیز افزایش پیدا می‌کند. هرچند ازلحاظ اجرایی معلوم نیست سازمان امور مالیاتی بتواند به‌طور کامل مصوبه مجلس را اجرا کند. 
ترابی فرد در پایان شناسایی خودروهای لوکس را توسط سازمان امور مالیاتی با سهولت بیشتری دانست و افزود: اخذ مالیات از خانه‌های لوکس هم امکان‌پذیر است، اما شاید قیمت ملک در مرز معافیت یا مشمولیت مالیاتی قرار بگیرد که احتمالا این مسئله کار را کمی دشوار می‌کند. سازمان امور مالیاتی برای شناسایی خانه‌های لوکس می‌تواند از سامانه ملی املاک و اسکان و اطلاعات شهرداری استفاده کند، زیرا شهرداری‌ها سالانه از خانه‌ها عوارض دریافت می‌کنند و این موضوع می‌تواند به این شناسایی کمک نماید.