موج پشت موج!
گروه اجتماعی
روند بیماری نزولی شده و از نظر وزیر بهداشت پیک چهارم به آخر خط رسیده و رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا میگوید در همه استانها به پیک نهایی رسیدیم و مسیر نزولی پیک شروع شده است. اما اینها نباید ما را به خوشبینی کاذب دچار سازد و فرمان کنترل کرونا را از دستمان خارج کند. البته که میزان بستریها زیاد است و نادر توکلی، معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در تهران، معتقد است با توجه به آنچه مشاهده میشود، پیک چهارم «حداقل تا یک ماه دیگر» ادامه خواهد داشت و هستند کارشناسان دیگری که اوضاع را به خاطر جهشهای ویروسی، چندان مساعد توصیف نمیکنند. روایت آنها این است که اگر بخواهید در مورد آخرین وضعیت کرونا بدانید، باید در یککلام بخوانید اوضاع کمی بهبودیافته اما به نقطه مطلوب نرسیدهایم و اگر دوباره با سادهانگاری، محدودیتها را به حال خود رها کنیم، میتواند بسترساز پیک پنجم باشد و برای آنکه باور کنید، این حرفها ناشی از توهمات ذهنی نیست. کمی در آمارها دقیق شوید و میزان بستریها را از نظر بگذرانید و یا با مطالعه گفتارهای جسته و گریخته مقامات بهداشتی و مسئولان، خطر را بیش از گذشته حس کنید، آنها تأکید میکنند که قصدشان ترساندن و هراس افکنی نیست بلکه رونمایی از واقعیتی است که این روزها با آن رو در روییم. شناسایی مبتلایان و افراد مشکوک به ویروس جهشیافته آفریقایی و ویروس جهشیافته هندی از خطری حکایت دارد که همه ما را به یک اندازه تهدید میکند و پرده از نامساعد بودن وضعیت برمیدارد.
خطر از آنچه فکر میکنید به شما نزدیکتر است
طی روزهای گذشته سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان اعلام کرده که در حال عبور از پیک چهارم هستیم و از قله پیک چهارم رو به سرازیری در حال حرکتیم و در تازهترین اظهارنظرش با اشاره به شیوع موج چهارم بیماری کرونا از طریق ویروس جهشیافته انگلیسی، گفته: درحالیکه میزان بستری بیماران در این موج نسبت به موج قبلی ۵/۲ برابر افزایش داشته است، تقریبا ویروس انگلیسی را مهارشده میبینیم و به نظر من پیک این بیماری تمام شده است، بهنحوی که در اکثر استانها شیب همهگیری سیر نزولی پیدا کرده است. علیرضارئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا عنوان کرده در حال حاضر ۴۶ شهر در وضعیت قرمز، ۲۶۳ شهر در وضعیت نارنجی و ۱۳۹ شهر نیز در وضعیت زرد کرونایی قرار دارند و روند رو به کاهش است.
تعداد شهرهای قرمز ما دو هفته پیش ۳۰۱ شهر بود که امروز به ۴۶شهر رسیدهایم و روند در ۲۶ استان کاملانزولی شده، در ۵ استان دیگر گرچه به قله رسیدیم، اما هنوز روند نزولی صورت نگرفته و امیدواریم در هفته آینده با سرعت بیشتری روند کاهش پیدا کند. اما این اظهارات خوشبینانه به معنای پایان کووید۱۹ نیست و جهشهای ویروسی جایی برای آسودگی خاطر ما باقی نمیگذارد و تمام شواهد نشان میدهد که باید نگران بود و خطر از آنچه فکر میکنیم به ما نزدیکتر است. گواه این ادعا جهشهای ویروس است.
مقامهای استانهای بوشهر، یزد، قم از ابتلای ۹ تبعه هند و پاکستان به ویروس جهشیافته در هند و یک مقام استان آذربایجان غربی نیز از ابتلای پنج تبعه هند و دو ایرانی به ویروس «هندی-کالیفرنیایی» خبر دادهاند.
سعید کشمیری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، گفته که تست کرونای جهشیافته هندی سه نفر از ۲۱ تبعه خارجی و تست کرونای معمولی ۹ نفر از آنان مثبت اعلام شده است.
محمود نوری شادکام، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی یزد نیز خبر دادکه تست کرونای جهشیافته سه نفر از کارگران هندی در یکی از واحدهای صنعتی این استان مثبت اعلام شده و این افراد در قرنطینه کامل به سر میبرند.او بدون اشاره به تعداد گفته که کارگران ایرانی که در کنار کارگران هندی کار میکردند نیز در قرنطینه خانگی قرار دارند.
محمدرضا قدیر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، نیز از مثبت شدن تست کرونای جهشیافته سه نفر از ۱۱ تاجر هندی که دو هفته پیش وارد قم شدهاند، حرف زده است.
به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، از ۳۰۰ نفر از افراد مرتبط با این مسافران نیز تست گرفتهشده و تست کرونای معمولی پنج نفر از آنان نیز مثبت شده است.او اعلام کرده که این تاجران هندی پس از شناسایی و انجام تست در هتل در قرنطینه بودند. این درحالیکه است که حسن روحانی، رئیسجمهوری عنوان کرده بود که « نباید اجازه دهیم با ورود کرونای هندی، درگیر پیک پنجم بیماری شویم.»
ممنوعیت سفر در عید فطر
بیشک این موضوع دور از انتظار نیست که پیکی دیگر ما را غافلگیر کند و بر این اساس ستاد ملی مبارزه با کرونا مصوب کرده «تا تردد در روزهای منتهی به عید فطر از ساعت ۱۴ بعدازظهر سهشنبه (۲۱ اردیبهشت) تا ساعت ۱۲ ظهر شنبه (۲۵ اردیبهشت) در همه شهرهای قرمز، نارنجی و زرد ممنوع شود. جریمه در شهرهای قرمز یکمیلیون تومان و نارنجی و زرد ۵۰۰ هزار تومان، تعیین و بهطورکلی تردد در این چند روز ممنوع شده است. منع ترددها میتواند با توجه به شیوع بیماری و ویروس جهشیافته هندی و آفریقایی برای کنترل این ویروسها بسیار مؤثر باشد.» علیرضا رئیسی ضمن اعلام این مسئله درزمینه فعالیت مشاغل نیز گفته: در شهرهای قرمز فقط مشاغل گروه یک فعال بودند و نارنجی، یک و دو فعال بودند که بر اساس تصمیم ستاد، در شهرهای قرمز و نارنجی به مدت دو هفته مشاغل گروه یک و دو میتوانند فعالیت کنند اما اگر صنفی دچار تخلف شود، جرایم شدیدتری برای آنها در نظر گرفته شده که جریمه تخلف در شهرهای قرمز، پلمب سههفتهای و در شهرهای نارنجی، پلمب دوهفتهای خواهد بود. در مورد آزمونها نیز بنا شد تا در موعد مقرر برگزار شود و این موضوع به اعتقاد صاحبنظران میتواند مقابله مؤثر با کرونا را دستخوش اتفاقاتی ناخوشایند کند.
تعیین تکلیف آزمونها
پس از روزها گمانهزنی در مورد تاریخ کنکور سراسری، قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا در گزارشی اعلام کرد که آزمون سراسری از نهم تا دوازدهم تیرماه و آزمون کارشناسی ارشد از ششم تا هشتم مردادماه و با «تضمین سلامت دانشآموزان و خانوادهها» برگزار خواهد شد. سال قبل هم این موضوع موافقان و مخالفانی داشت، مخالفانی که میگفتند، برگزاری آزمون سراسری به دلیل تراکم جمعیت داوطلبان در محیطهای بسته باعث شیوع بیماری کرونا میشود و افزایش وسایل سرمایشی مانند کولرها به این انتقال بیماری دامن خواهد زد و موافقانی که برای خود برنامهریزی کرده بودند و موافق تأخیر در برگزاری آزمون سراسری نبودند و این بحث در محافل رسانهای قوت گرفت که با تعویق کنکورها، حق سایر داوطلبان ضایع میشود؛ بنابراین با رعایت پروتکلهای بهداشتی شدیدتر این کنکور میتواند برگزار شود. اما بسیاری از خانوادهها نگران بودند و عطای دانشگاه رفتن فرزند را به لقایش بخشیدند. ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش هم بر این موضوع تأکید کرده بود که پروتکل رسمی ابلاغشده برای کلیه آزمونها مصوبه ستاد ملی مقابله با بیماری کرونا بوده و سازمان سنجش از دو ماه قبل کل فرآیندهای اجرایی خود را بر اساس این پروتکل تنظیم کرده بود اما وزارت بهداشت هفته جاری پروتکل جدیدی با سازمان سنجش ابلاغ کرد که ناظر به دو مطلب جدید بود اول افزایش فاصله صندلیها به ۲ متر و دوم سطح اشغال ۲۰ درصدی حوزهها در استانهای گرمسیر. لذا به گفته خدایی اجرایی کردن پروتکل جدید در کنکور سراسری همانند تغییر قواعد بازی در حین بازی بود و به هر ترتیبی که بود آزمون سراسری در سال قبل برگزار شد و مخالفتها راه به جایی نبرد. در همین حال، طی روزهای گذشته ویدئوهایی از برگزاری تجمعات اعتراضی دانشآموزان به برگزاری امتحانات نهایی به صورت حضوری در فضای مجازی منتشر شده است و وزیر آموزش و پرورش در آخرین اظهارنظر خود پیرامون برگزاری امتحانات و نگرانیهایی که در این زمینه به ویژه برای برگزاری حضوری امتحانات نهم و دوازدهم وجود دارد گفته است که «اصرار داریم که امتحانات پایه نهم و دوازدهم حضوری برگزار شوند. این سؤال مطرحشده است که«چرا در چنین شرایطی روی امتحانات حضوری تکیه میشود؟ » ما بهطور قطع بدون هماهنگی با ستاد ملی کرونا و رعایت ملاحظات، سفارشها و پروتکلهای بهداشتی کاری انجام نخواهیم داد. این کار زمانی انجام میشود که با مسئولین بهداشت هماهنگ شده باشد و از این جهت نگرانی وجود ندارد.»
وی تصریح کرده: آموزش و پرورش این کار به خاطر خود دانش آموزان انجام میدهد، زیرا امتحانات این دو پایه امتحانات تأثیرگذاری است و در آینده شغلی و تحصیلیشان اثرگذار است و اگر غیرحضوری باشد احتمال تضعیف حقوق وجود دارد و نگرانیهایی پیرامون همسانی نمرهدهی و سنجش تحصیلی دانش آموزان ایجاد میشود. باید امتحانات یکسانی برگزار و مطمئن باشیم حق هیچ دانشآموزی تضعیف نمیشود. اما پیشنهاد سخنگوی کانون تربیت اسلامی به خبرگزاری فارس این است تا در مناطقی که فراگیری کرونا وجود دارد یک یا هر دو اقدام را انجام دهند؛ اقدام اول، تأخیر در برگزاری امتحان نهایی است تا شرایط فراگیری کرونا تقلیل یابد و دومین پیشنهاد، تزریق واکسن کرونا به دانشآموزانی است که در جلسه امتحان نهایی شرکت کنند و همچنین واکسیناسیون فرهنگیان برگزارکننده امتحانات است.
اما در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا تصمیم بر آن شد تا «کنکور سراسری در تاریخ ۹و ۱۰و ۱۱و ۱۲ تیرماه برگزار شود. درواقع وزیر علوم و آموزش وپرورش نظراتی دادند و ستاد این تصمیم را گرفت. سایر آزمونها مانند کارشناسی ارشد ناپیوسته در ۶و ۷و ۸ مردادماه برگزار میشود، آزمون کاردانی به کارشناسی ناپیوسته ۲۲ مرداد، آزمون کانون وکلا ۲۵ تیرماه، آزمون نظام مهندسی ۱۳و ۱۴ و ۱۵ مردادماه برگزار میشود. در مورد آزمونهای تحت نظر وزارت آموزش و پرورش نیز آزمون پایه نهم حضوری و از تاریخ ۲۷ اردیبهشت تا ۲۴ خردادماه و آزمون پایه دوازدهم نیز به شکل حضوری از تاریخ ۲۷ اردیبهشت تا ۲۴ خردادماه خواهد بود. آزمون سنجش ملی پایه ششم در ۲۵ اردیبهشت به شکل حضوری برگزار میشود و آزمون سمپاد در تاریخ ۲۰ و ۲۱ خرداد برگزار میشود و آزمون مرحله دوم المپیادهای علمی دانش آموزان در تاریخ ۲۴ تا ۲۶ اردیبهشت و مرحله دوم آن ۲۳ تا ۲۵ خرداد به صورت حضوری خواهد بود. آزمونهای استخدامی و آزمونها با تعداد کم نیز در موعد خودش برگزار میشود.» اینها را علیرضا رئیسی- سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا بیان کرده است و نگرانی خانوادهها را تشدید کرده به ویژه خانوادههایی که فرزندانشان باید در امتحانات حضوری پایه نهم و دوازدهم شرکت کنند. آنان میگویند که تمام سال تحصیلی را به صورت مجازی در کلاس درس حاضر شدهاند و نباید آموزش و پرورش امتحانات را حضوری برگزار کند. در فضای مجازی هم هشتگی تحت عنوان «#نه به امتحانات حضوری» داغ شده تا دانش آموزان مراتب اعتراض خود را نسبت به برگزاری آزمونها به شکل حضوری ابراز کنند. نمایندگان مجلس هم موافقتی با این موضوع ندارند.
موج پنجم کرونا با برگزاری امتحانات حضوری
علی کریمی فیروزجایی- عضو هیئترئیسه مجلس در نامهای به وزیر آموزش و پرورش گفته: بیشک اختلاط حدود ۲ میلیون دانشآموز در سراسر کشور در مقاطع نهم و دوازدهم در انتقال ویروس به ۲ میلیون خانواده میتواند فاجعهای جدید و احتمالا موج پنجم کرونا را در کشور رقم بزند.
او در نامه خود خواسته ترتیبی اتخاذ شود تا امتحانات تمام پایهها بهصورت حضوری و غیرحضوری به اختیار دانشآموزان و والدین آنها قرار گیرد و از هرگونه اجبار حضوری با توجه به ورود انواع ویروسهای جهشیافته خودداری شود.
محمدمهدی زاهدی- عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، از دیگر نمایندگانی است که با توجه به شرایط فعلی ویروس کرونا و نگرانی به حق خانوادهها از سلامتی فرزندان، انتظار دارد وزارت آموزش و پرورش در طول ۱۴ ماه گذشته نسبت به استقرار یک پلتفرم برگزاری آزمون استاندارد اقدام مینمود تا امکان برگزاری آزمونها به صورت حضوری و غيرحضوری فراهم شود.
علیرضا ناجی- رئیس مرکز تحقیقات ویروسشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم به این تصمیم نقد دارد و به «رسالت» میگوید: «در شرایطی که برگزاری هرگونه تجمع میتواند خطر شیوع کرونا را به اوج برساند و برگزاری حداقلی تجمعات میتواند بهترین راهکار برای کنترل این بیماری باشد، برگزاری امتحانات نهایی دانشآموزان به صورت حضوری میتواند تهدیدی جدی برای سلامت دانشآموزان باشد. آن هم در وضعیتی که گونههای جهشیافته سر برداشتهاند و میتوانند مقدمات بحرانی تازه را برای ما فراهم کنند. نباید با پایین آمدن آمارها این تصور در ما ایجاد شود که ویروس کنترل شده و حالا باید آزمونها را حضوری برگزار کرد.»
ناجی در ادامه درباره پیک چهارم هم توضیحاتی ارائه کرده و عنوان میکند: «ما در سرازیری پیک چهارم هستیم، چون آمارها در شهرهای مختلف ثابت است و به سمت پایین حرکت میکند و در بعضی از شهرها هنوز در اوایل افت هستند و بهطورکلی میتوانیم بگوییم این پیک چهارم که در کل کشور دیده شده، در حال سقوط است و این مسئله هم بسیار طبیعی است چون بالاخره هر پیکی، بالا و پایینی دارد و بعد از یک ماه اعمال محدودیت نصف و نیمه این اتفاق افتاده و شاید اگر محدودیتهای بهتر و محکمتری میگذاشتند، با تلفات کمتر و بهتری میتوانستیم این پیک را جمع و جور کنیم اما در هر صورت هنوز هم تعداد موارد مثبت روزانه ما بالاست و همچنان باید مراعاتهای بهداشتی صورت بگیرد و مقررات سختتری اعمال شود تا گردش ویروس را کاهش بدهیم، هنوز هم ما در مرحله خیلی خوبی قرار نداریم. درست است که آمارها در حال پایین آمدن است اما تعداد موارد مثبت روزانه بالاست و همچنان باید پروتکلهای بهداشتی و فواصل اجتماعی رعایت شود. برخی معتقدند ما در آغاز پیک پنجم قرار داریم ولی پیک هنگامی معنا پیدا میکند که پایین بیاید و بالا برود. اگر اعتقاد بر این است که تعداد موارد بستری و مراجعهکنندگان و غیره کاهش پیدا نکرده، یعنی ما به پیک نرسیدهایم و همچنان در آن موج قرار داریم. پیک پنجم را هنگامی میتوانیم تعریف کنیم که پیک چهارم پایین بیاید و حالت مناسب به خود بگیرد و دوباره پیک دیگری بالا بیاید، وقتی هنوز در این پیک هستیم نمیتوانیم صحبتی از پیک پنجم بکنیم و به هرحال هنوز در پیک چهارم قرار داریم.»
ازدحام و مراجعه به بیمارستانها کم نشده است
رئیس مرکز تحقیقات ویروسشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی باتوجه به این سخن رئیسجمهور که گفته، «برغم اینکه مبتلایان در این دوره از دورههای قبل بسیار بیشتر بودند، اما فوتیهای این دوره تقریبا مساوی فوتیهای دوره سوم بودند»، بیان میکند: «رکورد تعداد موارد مثبتمان در پیک سوم بیشتر بود و اگرچه میزان مرگومیر ما در پیک چهارم بالا نرفته اما به هر شکل شیوع بالایی را شاهد بودیم و به نسبت پیک قبلی، فشار به بیمارستانهای ما افزایش یافت. درست است که میزان کشتههایمان به آن حد نرسیده، اما در مورد میزان موارد مثبت روزانه در این پیک رکورد زدهایم. باتوجه به آنکه با واریانتی رودررو هستیم که این واریانت، میزان انتشارش بسیار بالاست و بسیاری از خانوادهها درگیر شدهاند. در کنار این موضوع، باید این را هم اضافه کرد که چقدر از مردم به مراکز دولتی مراجعه کردهاند، چون حجم زیادی از مردم درگیر شدهاند و به مراکز دولتی نرفتهاند، بنابراین خیلی از آمارها مربوط به موارد مثبت و یا بستریشدگان از دست ما خارجشده و در هر صورت ظرفیت بیمارستانهای ما آنقدر زیاد نبودند که بتوانند همه را بستری کنند و خیلی از موارد به صورت خصوصی است و افراد در منزل بستری شدهاند، برهمین اساس تصور میکنم، پیک چهارم هم بسیار بزرگ و بحرانآفرین بود و ما میتوانستیم کرونا را در این محدودیتهای یکماههای که اعمال شد، بهتر مدیریت کنیم و پیشنهادهای مختلف از طرف وزارت بهداشت برای لاک داون کردن مطرح بود و در هر صورت این اقدام، به لحاظ اقتصادی بسیار زیانآور است و تصمیم گرفتن دراینباره کمی مشکل است اما واقعیت این است که در برخی مواقع ما چارهای به جز این مسئله نداریم. لاک داون کردن درست و حسابی باعث میشود از فشار بر روی کادر درمان و مراکز درمانی و بیمارستانها کاسته شود. ما در حال حاضر این فشار را همچنان احساس میکنیم و ازدحام و مراجعه به بیمارستانها کم نشده و بیماران سرگرداناند. این لاک داون کردن درست و سکون مطلق می توانست به بیمارستانها و کادر درمان کمک کند اما این مسئله رخ نداد و پیک چهارم هم عظیم بود و مدیریت کردن آن با واریانتی که بسیار قابلسرایت است، کار راحتی نیست و اگر در حال حاضر به اطراف خود نگاهی بیندازیم، متوجه میشویم بسیاری از افراد به صورت خانوادگی در بیمارستانها بستری هستند. این اتفاق با تدابیر بدی که اندیشیده شد، به وقوع پیوسته است و باید درایت بیشتر و بهتری به خرج میدادیم و درواقع سکون بهتری را ایجاد میکردیم. اگرچه در ظاهر لاکداون کردهایم اما بخش خصوصی به این موضوع تمکین نکرده است و مردم هم به راحتی در سطح شهر رفتوآمد میکنند. ما اگر نگران کادر درمان بودیم و میخواستیم سریعتر به نتیجه مطلوب برسیم باید لاکداون درست را در دستور کار خود قرار میدادیم و کارهای بهتری را انجام میدادیم، چون لاک داون بهتنهایی یک مرهم موقت است اما در هر صورت کارهای دیگری مثل بالا بردن تعداد تستها و شناسایی موارد و تسریع در واکسیناسیون هم حائزاهمیت است. ما در همه این موارد اقداماتی را انجام دادهایم و درزمینه واکسیناسیون هم دست بهکار شدهایم اما بهتر بود همان لاکداون را به درستی به پیش میبردیم، چون تصور نمیکنم واکسیناسیون با سرعت بیشتری پیگیری شود.»
پیکهای متعدد نشانگر تصمیمات غلط
به گفته رئیس مرکز تحقیقات ویروسشناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ما در هر صورت باتوجه به واریانتهایی که وجود دارد، باید در انتظار پیکهای بعدی بمانیم. در پیکهای قبلی، واریانتهایی با انتقال بالا را تجربه نکرده بودیم. در حال حاضر با واریانت انگلیسی و هندی و آفریقای جنوبی روبهرو هستیم و در هرحال باید در کنترل کووید، رویکردمان علمی باشد. اگر این رویکرد مبتنی بر مباحث علمی نباشد، شاهد پیکهای بعدی خواهیم بود، آن هم با تعداد قربانیان و تلفاتی بسیار بالاتر از آنچه تاکنون مشاهده کردهایم. بنابراین باید تصمیمهایمان را بسیار متقن و قوی اتخاذ کنیم، زیرا در بد موقعیتی قرار گرفتهایم و باید در دیده وری و پیشبینیهایمان دوراندیش باشیم تا تأثیر مثبتش را در تصمیمگیریهایمان به جای بگذارد. پیک چهارم دقیقا نشاندهنده عدم تصمیمگیری علمی و توجه کردن به بسیاری از پیشبینیها بود. در کووید باید نگرش ما کاملا علمی باشد. ما همچنان در موج اولیم و پیکهای مختلف میزنیم و متأسفانه جزء معدود کشورهایی هستیم که این وضعیت را داریم. این نشان میدهد تصمیمهایی که در حوزه کووید اتخاذ شده، درست نبوده که مدام پیکهای مختلف را تجربه میکنیم، گرچه تلاشهایی در وزارت بهداشت صورت میگیرد و کادر درمان نیز مجاهدت میکنند، اما احتمالا اشتباه درجای دیگری است که ما همچنان شاهد پیکهای متعدد هستیم و بدعملی و بیعملی و اقدامات کم تأثیر و بیتأثیر این روند را تشدید کرده است. اگر بخواهیم همین روال را ادامه بدهیم، نباید خیلی منتظر کنترل و مدیریت کووید باشیم. با این همه باید خوشبین بود که واکسیناسیون روند خوبی را در پیش گرفته، البته باید سرعت بگیرد و تولیدات خودمان هم به جایی خوبی برسد و نتایج حاصل از کارآزماییهای بالینی مؤثر باشد. به غیر از واکسیناسیون افراد در اولویت باید سایر افراد را هم به سرعت واکسینه کنیم، وگرنه باتوجه به وضعیتی که داریم، اتفاقات بدی درزمینه کرونا برای ما رخ خواهد داد، چون بهخاطر موقعیت جغرافیایی که داریم ممکن است واریانتهای مختلف به کشورمان وارد شوند.
ستاد ملی کرونا , کرونا , موج چهارم کرونا
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.