منفعت حداکثری
مصطفی هدایی
مذاکرات ایران و ۱+۴ در وین در حالی به پایان رسید که توپ در زمین غرب است. حضور تیم مجهز ایران در اتریش با پیشنهادات عینی بعد از سه روز مذاکره فشرده با قدرت‌های جهانی به پایان رسید. چشم‌اندازی که رسانه‌های غربی و مقامات این کشورها ارائه می‌کنند، غبارآلود و همراه با ابهام و تا حدودی ناامیدی از روند مذاکرات است. انتظاری که آن‌ها داشتند، کاملا برخلاف گذشته است و نمی‌توانند به‌راحتی با عملیات‌های روانی و رسانه‌ای، تیم ایرانی را تحت تأثیر قرار دهند. گام نخست به نظر می‌رسد به ارزیابی طرفین از یکدیگر اختصاص یافت. آمریکا که به‌صورت تحقیرآمیزی از میز مذاکرات دور نگاه داشته شده، سعی کرد تا با ارائه تصویری اغراق‌آمیز و غلط، تیم ایرانی را در ارائه پیشنهادات، غیرجدی معرفی کند و طرف اروپایی نیز پیش‌نویس ایران در دو موضوع جداگانه رفع تحریم و بازگشت به تعهدات هسته‌ای را زیاده‌خواهانه و غیر واقعی جلوه داد. این رویکرد کاملا با فرمول‌های دیپلماسی همخوانی دارد تا همچنان سیاست هویج و چماق را به کار گرفته تا کارا شده و با تأثیرگذاری بر مذاکره‌کنندگان ایرانی، فرصتی به دست آورده و به تحمیل جاه‌طلبی‌های خود بپردازند.
تصویر چهره شکست‌خورده از مذاکرات
با پایان مذاکرات در گام نخست، رسانه‌های جمعی غربی و فارسی‌زبان ضدانقلاب، به‌صورت گسترده و پرحجم اخبار و گزارش‌هایی به نقل از خبرنگاران حاضر در محل مذاکرات و دیپلمات‌های غربی به مخاطبان می‌دهند تا ایران را به‌عنوان عامل اصلی پایان زودهنگام مذاکرات در وین و شکست احتمالی گفت‌وگوها معرفی کنند. اما آیا این پایان کار خواهد بود؟ علی باقری، معاون حقوقی وزارت خارجه و مذاکره‌کننده ارشد ایران در اظهاراتی عنوان کرده که در هفته آینده نشستی برای ارائه پاسخ طرف‌های اروپایی به پیشنهادات ایران برگزار خواهد شد: « ازآنجایی‌که طرف مقابل برای ارائه پاسخ مستدل و مستند به این پیشنهادها، نیازمند مشورت با پایتخت‌هایشان بودند این پیشنهاد را مطرح کردند که گفت‌وگوها برای چند روز متوقف شود تا آن‌ها بعد از رفتن به پایتخت‌ها و دریافت دستورالعمل‌ها برای پاسخ مستدل و مستند به جمهوری اسلامی ایران مجددا به وین برگردند.»
اما روایت طرف مقابل تا حدی متفاوت است، آن‌ها پیشنهادات ایران را بسیار زیاده‌خواهانه ارزیابی کردند که تمام نتایج به‌دست‌آمده در ۶ دور مذاکرات وین در دولت قبل را از بین می‌برد! اما براساس آنچه گزارش‌شده، همان توافقات نیز با پرانتزهای زیادی همراه بود و تا زمانی که ابهامات درباره رفع تحریم‌های برجامی و پسابرجامی برطرف نمی‌شد، توافقی در کار نبود. حجم گسترده اخبار از نامعقول بودن پیشنهادات طرف ایرانی در حالی است که این دور از مذاکرات را می‌توان به‌عنوان ارزیابی کلی طرفین از یکدیگر و شنیدن رویکردهای طرفین در نظر گرفت. هرچند اروپا و آمریکا انتظار داشتند، پیش‌نویس‌ها براساس نتایج ۶ دوره مذاکرات قبلی باشد ولی راهبرد دولت جدید، منفعت حداکثری از مذاکرات براساس حقوق اساسی کشور و ملت ایران است.
آیا مذاکرات به نتیجه‌ای ختم خواهد شد؟
پاسخ به این سؤال سهل و ممتنع است. دو دهه مذاکره هسته‌ای پاسخ‌های مستدل تاریخی درباره روند پیش روی مذاکرات می‌تواند دهد ولی دنیای سیاست، همواره با غافلگیری‌هایی همراه بوده که تمامی سناریوهای موجود را به چالش می‌کشد. بااین‌وجود گام بعدی مذاکرات می‌تواند جدی بودن طرفین را برای توافق به تصویر بکشد. ایران پیشنهادات خود را براساس منافع ملی و هسته‌ای ارائه داده و نوبت غرب است تا پاسخی به آن‌ها بدهد که قابلیت مذاکره داشته باشد. هر نوع پاسخی می‌تواند، واکنش درخور خود را از سوی ایران داشته باشد. تا بدین جای کار، غرب تصمیم گرفته با عملیات رسانه‌ای و روانی، ایران را وادار به عقب‌نشینی از پیشنهادات خود سازد ولی همان‌گونه که باقری گفته، «پیشنهادها براساس یک مبنایی است و آن مبنا موردقبول طرف مقابل هم هست. همه روی این اذعان داشتند و هیچ طرف اروپایی به‌هیچ‌وجه این نکته را ادعا نمی‌کرد که پیشنهادهای ایران مبنای حقوقی و قانونی که موردقبول دو طرف باشد، ندارد. این ادعا را به‌هیچ‌وجه نکردند.»پیشنهادات ازلحاظ مبنایی، درست و واقعی است و نوبت غرب است تا به‌جای بازی‌های سیاسی، به‌صورت حقوقی وارد موضوع برجام شده و با اذعان به تضییع حقوق ایران در برجام، راه‌حل و فصل عاقلانه مناقشات را در پیش گیرد. ازاین‌رو دو سناریو در این زمان قابل پیش‌بینی است. در صورت پاسخ معقول به پیشنهادات ایران، چکش‌کاری‌های نهایی برای عملیاتی کردن آن‌ها در مذاکرات آتی در دستور کار قرار خواهد گرفت تا میز مذاکرات با گام‌های عملی شاهد نتایج عینی باشد. ایران در پیشنهادات خود خواهان لغو تحریم‌های برجامی و پسابرجامی است که به‌صورت کاملا غیرقانونی و برخلاف برجام از سوی آمریکا بر ایران تحمیل‌شده و از سوی دیگر پس از راستی‌آزمایی و گرفتن تضمین‌های لازم جهت عدم خروج یک‌طرفه مذاکره‌کنندگان از برجام، گام اصلی برای بازگشت به تعهدات هسته‌ای را برخواهد داشت. تحریم‌ها فوری لغو خواهد شد و ایران نیز فورا بازگشت به تعهدات را اجرایی خواهد کرد. اما در صورت تکرار بازی‌های سیاسی از سوی غرب، با چالش‌های بزرگ‌تری در مذاکرات و احتمالا بن‌بست مذاکرات روبه‌رو خواهیم بود. آمریکا برای بازگشت به میز مذاکرات باید برجام را به صورتی اجرا کند که دیگر بدون هیچ هزینه‌ای به آن ضربه وارد نسازد، این خواسته معقول ایران، با پاسخ‌های نامعقول آمریکا روبه‌رو شده است. آن‌ها به‌راحتی نمی‌خواهند از اهرم فشار تحریم‌ها دست‌بردارند و حتی درصورت بازگشت به برجام، بخشی از تحریم‌ها را قصد دارند حفظ کنند. این امر برخلاف روح توافقات هسته‌ای است و هیچ آینده ای را برای بقای آن تضمین نمی‌کند. در سناریوی بدبینانه، نقطه پایانی مذاکرات می‌تواند دور بعدی آن در وین باشد که غرب بدون مبنا قرار دادن پیشنهادات طرف ایرانی، بسته‌ای شامل همان مواردی از بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای بدون هیچ ضمانتی برای لغو تحریم‌ها ارائه دهد و تعلیق گام‌به‌گام تحریم‌ها را در برابر ایران قرار دهد. این بدان معناست که اروپا بر مفاد ۶ دوره گذشته مذاکرات وین پافشاری کند و حداقل را برای طرف ایرانی در نظر بگیرد. بنابراین در صورت پافشاری طرفین بر پیشنهادات خود، مذاکرات برای دوره‌ای به تعلیق خواهد رفت و بستر برای ملغی شدن عملی برجام فراهم خواهد شد. این در حالی است که غرب همچنان به برجام برای اعمال فشار دیپلماتیک و سیاسی بر ایران نیازمند است و ریسک از بین رفتن برجام را به‌راحتی نخواهد پذیرفت. اما بااین‌حال سعی خواهد کرد ایران را به‌عنوان عامل اصلی شکست مذاکرات معرفی کند. روزهای آینده با توجه به تحولات منطقه‌ای و جهانی، بسیار سرنوشت‌ساز خواهند بود. دولت بایدن در ماه‌های گذشته دستاورد خاصی در سیاست خارجی نداشته و نیازمند یک نتیجه عینی است و مذاکرات برجامی می تواند این دستاورد را در اختیارش قرار دهد. از سوی دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیایی، در حال گشایش روابط و بهبود آن با ایران هستند و تهران نیز برجام را از اولویت اصلی سیاست خارجی خود خارج ساخته است. ازاین‌رو نه شکست و نه پیروزی مذاکرات هسته‌ای، شفاف نیست، اما به نظر می‌رسد ایران در صورت بازگشت به تعهدات برجامی، در دوره جدید سیاست خارجی، دستاورد بیشتری نسبت به قبل حاصل سازد؛ چراکه بدون هیچ واهمه‌ای از عواقب احتمالی شکست مذاکرات، در گفت‌وگوها حضور یافته و حیات و ممات اقتصادی و معیشتی نیز دیگر به برجام گره نخورده است تا غرب آن را به‌عنوان اهرم فشار علیه خود ایران مورد سوءاستفاده قرار دهد.
آمریکا , برجام , مذاکرات وین , مصطفی هدایی , وین
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.