حانیه مسجودی
خرداد از راه رسید و به پایان عمر ۸ ساله دولت روحانی و برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می‌شویم. این دو رویداد تاریخی اما با ویروس کرونا و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی تداخل پیداکرده است. در این فاصله اما استودیو‌های سیما برای تولید برنامه‌های انتخاباتی آماده‌شده‌اند و با این اوصاف نقش اساسی رسانه و به‌ویژه رسانه ملی بیشتر حس می‌شود.
اکنون بیش از یک سال است که ویروس کرونا در جای‌جای دنیا ازجمله ایران لانه گزیده و درحالی‌که به مهم‌ترین رویداد سیاسی و گذر از دولت روحانی نزدیک می‌شویم و نیاز است که انتخابات پرشوری و حضوری داشته باشیم، به این سؤال رسیده‌ایم که باوجود همه‌گیری کرونا و تداخل آن با انتخابات ریاست جمهوری چطور باید عمل کنیم؟
 نقش مناظره‌ها در انتخابات
انگاره سازی پیش از انتخابات و در دوران انتخابات از مهم‌ترین فاکتورهای رسانه‌های رسمی و غیررسمی و از همه مهم‌تر کار رسانه ملی است. در دوره‌های قبلی انتخابات ریاست جمهوری این گفتمان به کف جامعه و مردم می‌رسید و با برگزاری تجمعات در مکان‌های مختلف و تبلیغ برای کاندیدای موردنظر در سطح خیابان ازجمله اقدامات برای افزایش حضور و شور انتخاباتی مردم بود. از طرف دیگر برنامه‌های صداوسیمای ملی نقش اساسی در این رویداد سیاسی داشت و پخش برنامه‌های مختلف ازجمله مناظرات تأثیر بسزایی در کشاندن بحث‌های انتخاباتی به سطح جامعه داشت.
به‌طور مثال در سال ۸۸ مناظره‌ها به‌صورت تکی انجام می‌شد و جنجالی‌ترین مناظره انتخاباتی در تاریخ ریاست جمهوری ایران در سال ۸۸ و بین میرحسین موسوی و محمود احمدی‌نژاد اتفاق افتاد.
جنجال‌های بعد از مناظره‌های دونفره در انتخابات پیشین فراموش‌شدنی نیست و این نکته لزوم رعایت اخلاق و عدالت را یادآوری می‌کند. 
در سال ۱۳۹۲ سه مناظره به‌صورت جمعی و با حضور ۸ نامزد انتخاباتی برگزار شد هرچند که درنهایت با انصراف ۲ نامزد همراه بود اما ۶ نامزد در انتخابات به رقابت با یکدیگر پرداختند. این مناظرات به‌صورت جمعی و با حضور یک مجری و تعیین کردن وقت برای کاندیداهای حاضر برگزار می‌شد. اما به نظر می‌رسید جریان اصلاح‌طلب و اعتدال که با کاندیدای پوششی وارد مناظرات شدند در حال ادامه همان مناظرات دونفره دوره قبل بودند و ۴ کاندیدای آن‌ها به‌نوبت درحال تخریب طرف مقابل وزندگی شخصی آن‌ها بودند. این رفتار در دو دولت روحانی اتفاق افتاد. اماا کنون که در حال گذر از دولت یازدهم و دوازدهم او هستیم بازهم پیش‌بینی می‌شود که باوجود برگزاری مناظرات به‌صورت جمعی، همان مسیر قبلی طی شود.
 انگاره سازی عدالت محور، مهم‌ترین چالش رسانه ملی
رسانه‌ها همواره در تلاش بودند که تصویر واضحی از کاندیداهای ریاست جمهوری برای مخاطب خود ایجاد کنند اما گاهی برخی از کاندیداهای منتسب به جریانات سیاسی سعی بر تخریب انگاره و تصویر رقیب خود داشتند و در همین لحظه لزوم ایجاد راهکارها و برنامه‌های جدید برای جلوگیری از این روند حس می‌شد. اکنون هم که ویروس کرونا دامن‌گیر جامعه شده است رسانه ملی مهم‌ترین وظیفه را برای برقراری عدالت، بدون سنگین شدن کفه منفی یا مثبت کاندیداهای حاضر در مناظرات را دارد.
همان‌طور که مشخص است رسانه‌ها برای مخاطبشان انگاره و تصویر می‌سازند و مخاطب هم نسبت به شناخت و خواست خود نتیجه‌گیری می‌کند. به‌طور مثال اگر مخاطب منفعل باشد قبول می‌کند و اگر فعال و پویا باشد زوایای دیگر پیام را بررسی کرده و مورد دقت خودش قرار می‌دهد. 
اما محتوای این برنامه‌ها باید شعارزده باشد تا مردم توان تشخیص رأی خود را داشته باشند. با توجه به  تجربه مناظرات سال ۹۶ و میزان تخریب‌ها و ارائه شعارهایی که هیچ‌کدام عملی نشد صداوسیمای ملی می‌تواند خودش نیز در مناظرات ورود کند یا صاحب‌نظران و خبرگان متخصص در امور سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای را وارد مناظرات کند تا بخش مهم این برنامه‌ها سنجش کاندیداها از منظر متخصصان و مردم جامعه باشد.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد در دوره قبلی انتخابات انواع و اقسام تبلیغات انجام شد و بخش عمده آن‌ها حضوری بود طوری که روحانی سال ۹۶ تمام هوادارانش را به وزرشگاه آزادی و حجت‌الاسلام رئیسی به مصلا امام خمینی (ره) برد اما این دوره برگزاری تجمعات به دلیل کرونا منتفی است و این مسئله خودش پاشنه آشیلی برای گرم نشدن تنور انتخابات خواهد بود و دقیقا اینجاست که جایگاه و نقش رسانه‌ها مهم‌تر از قبل است.
لذا انتقال انتخابات به کف جامعه رسالت رسانه‌هاست. در روزگاری که مخاطب بمباران اطلاعاتی و در کسری از ثانیه اخبار مهم از ذهنشان پاک می‌شود، باید دید که کدام نوع خبر و برنامه انتخاباتی برای آن‌ها اهمیت بیشتری دارد که آن‌ها را فراموش نکنند. 
 برنامه‌های انتخاباتی صداوسیمای ملی چیست؟
در انتها به برنامه‌های انتخاباتی صداوسیمای ملی تا لحظه نگارش این گزارش اشاره می‌کنیم. روابط عمومی رسانه ملی خبر داد که در فاصله یک ماه مانده به انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰، استودیوهای سیما برای تولید برنامه‌های انتخاباتی آماده‌شده‌ و استودیوی شماره ۱۱ برای مناظره‌ها در نظر گرفته‌شده است.
استودیوی شماره ۱۲ برای برنامه شبکه سه و استودیوی شماره ۱۳ برای برنامه شبکه یک و استودیوی شماره ۱۴ برای برنامه شبکه چهار، پس از پشت سر گذاشتن مراحل فنی و ساخت آرایه آماده بهره‌برداری شده‌اند. اقداماتی مانند تعویض و تغییر نور استودیوها، ایجاد زیرساخت برای ۱۴۰ خط نور، تعویض میکسر صدا و اقدامات فنی برای استفاده چندین دوربین و بازسازی شبکه حرکتی و تلسکوپی پروژکتورها و نصب پروژکتورهای جدید LED ازجمله اقدامات مرکز تولید و فنی سیما برای تجهیز استودیوها بوده است.
در ادامه علی طلوعی، رئیس مرکز تحقیقات سازمان با حضور در استودیوهای مربوط به انتخابات گفت: بالاترین آمار مخاطبان در برنامه‌های انتخاباتی مربوط به مناظره‌هاست که به لحاظ میزان بیننده همواره فاصله معناداری با پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون در زمان خود داشته‌اند. در آخرین انتخابات ریاست جمهوری با استقبال ۶۴ درصدی از مناظره‌ها روبه رو بودیم که دربرش زمانی خود از پربیننده‌ترین برنامه های
 روی آنتن سبقت‌گرفته بود.
طلوعی با اشاره به رعایت عدالت رسانه‌ای در رقابت انتخاباتی گفت: برنامه‌های قانونی می‌توانند شناخت بیشتری از نامزدهای انتخاباتی به مخاطب ارائه دهند، به‌طوری‌که در دوره‌های پیش، نامزدهایی با یک تا دو درصد شناخت در میان مردم پس از برنامه‌های داغ تلویزیونی تا بیشتر از ۴۰ درصد نزد مردم شناخته شدند.
 برنامه‌های صداوسیما برای گفت‌وگوهای متفاوت نامزدها
به گزارش فارس، طبق قرعه‌کشی که پس از نهایی شدن اسامی کاندیداها صورت خواهد گرفت، برنامه‌های مختلف آن‌ها در شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون نیز آغاز خواهد شد. «برنامه‌های قانونی» عنوان ویژه‌برنامه‌های انتخاباتی رسانه ملی است که باهدف عدالت رسانه‌ای و بی‌طرفی تولید و پخش خواهند شد. ذکر این نکته نیز ضروری است که میزان برنامه‌های هر کاندیدا با توجه به شیوع کرونا، ۲۵ درصد افزایش داشته است.
در این میان برنامه «گفت‌وگو با جوانان» برای پخش از شبکه سه سیما تدارک دیده‌شده است. این برنامه از استودیوی شماره ۱۲ روانه آنتن خواهد شد و هر نامزد بنا بر زمان مشخص‌شده به اصلی‌ترین سؤالات و چالش‌های جوانان پاسخ خواهد گفت.در این برنامه ۲۰ جوان با رعایت فاصله در استودیو حضور خواهند داشت.
گفت‌وگوی نامزدها با دوربین و خطاب به مردم نیز برنامه دیگری است که در آن، نامزد انتخابات به‌تنهایی و روی یک صندلی می‌نشیند و سخنان خود را با مردم مطرح می‌کند.  این برنامه در استودیوی شماره ۱۲ تهیه‌شده و از شبکه یک سیما پخش خواهد شد. 
همچنین برنامه‌های اقتصادی ازجمله برنامه‌های مهمی به شمار می‌روند که کاندیداها باید آن‌ها را اعلام کنند. گفت‌وگوی اقتصادی نامزدها نیز از شبکه ۴
 سیما پخش خواهد شد و در استودیوی شماره ۱۴ تولید خواهد شد.
همچنین امسال برای اولین بار شبکه پنج نیز گفت‌وگو با نامزدها را پخش خواهد کرد و گفت‌وگو با ایرانیان خارج از کشور نیز در دستور کار شبکه جهانی جام جم قرار دارد.
 مجری‌های مناظرات چه کسانی هستند؟
در دوره‌های قبل رضا پور حسین، مرتضی حیدری و علی طلوعی ازجمله افرادی بودند که اجرای مناظره‌ها را بر عهده داشتند. برای انتخابات سال ۱۴۰۰ نیز گمانه‌زنی‌های بسیاری شده است و به‌عنوان‌مثال رضا پور حسین، مرتضی حیدری، رضا رشیدپور، المیرا شریفی‌مقدم و محمدرضا شهیدی فر ازجمله افرادی بوده‌اند که نام آن‌ها برای اجرا برده شده است.
 البته پور حسین در گفت‌وگویی اعلام کرده که اگر به او دوباره پیشنهاد اجرای مناظره‌ها را بدهند، نخواهد پذیرفت و ترجیح می‌دهد افراد جوان‌تر پا به میدان بگذارند.
درنهایت صداوسیما اعلام کرده که مجریان مشخص‌شده‌اند اما بنا بر برنامه‌ریزی و قواعد ستاد انتخابات در زمان‌بندی مشخصی نام آن‌ها اعلام خواهد شد.