سیدمحمدجواد سایبان
بیست و سوم ربیع‌الأول، روزی است که در آن بهار یک‌بار و برای همیشه به قم آمد. این شهر بیابانی، که روز معتدل کم به خود می‌بیند، پذیرای بهاری شد با عطر خوش اردیبهشت که زیارتش بهشت را بر زائر واجب می‌کند. مأمون امام رضا را با غربت و به‌زور به‌سوی مرکز حکومت در مرو اظهار کرد. او علی‌بن‌موسی را غریب می‌خواست و در بند بی‌آنکه مثل پدرش موسی‌بن‌جعفر، معذب قعر سجون باشد. مأمون می‌خواست امام رضا غرق در نعمت باشد ولی بی مأموم. در حکمرانی شریک باشد اما دستش از هدایت کوتاه. مأمون در قعر سجون نفسش محبوس بود، چه می‌دانست خورشید یعنی چه! آن‌هم خورشید خورشیدها و شمس‌الشموس. همان‌گونه که حضرت زینب اجازه نداد سیدالشهدا علیه‌السلام غریب بماند و با او به کربلا رفت، خواهر امام رضا نیز یکسال بعد از تبعید حضرت با جمعی از برادران و بنی‌هاشم که تعدادشان به چهارصد نفر می‌رسید، رو به جانب مرو کرد. این حرکت، راوی غربت علی‌بن‌موسی بود. سفر حضرت معصومه به قم یک افشاگری علیه دستگاه خلافت عباسی بود و عیان‌کننده این حقیقت که ماهیت سفر برادرش، یک تبعید سیاسی است. همان‌گونه که همراه بودن خانواده امام حسین با ایشان نشان از حقانیت و خروج اسلام‌خواهانه ایشان بود، تنها از مدینه خارج شدن امام رضا نیز نشان از این بود که سفر ایشان در اصل یک دستگیری و سرکوب حکومتی است. حضرت معصومه با سفر به‌جانب مرو، به این دستگیری اعتراض می‌کند. کاروان حضرت معصومه در ساوه، با گروهی از مخالفین اهل‌بیت و مأموران حکومت درگیر می‌شود و عده‌ای از کاروانیان نیز به شهادت می‌رسند که شمار آنان را بیست‌وسه نفر ذکر کرده‌اند. در همین درگیری، حضرت معصومه شاید به دلیل حزن شهادت اطرافیان‌اش بیمار می‌شود. هرچند مبنی بر برخی از نقل‌ها، در ساوه عده‌ای از اهل کاروان ازجمله خود حضرت معصومه مسموم شدند. حضرت نیز که ساوه را ناامن می‌یابند، سراغ قم را گرفته و به آن شهر پناه می‌برند. اقامت حضرت معصومه در قم کوتاه بود؛ 
پس از هفده روز از ورود کاروان، خاک قم پیکر مطهر فاطمه معصومه را پذیرا شد؛ اما این پایان داستان دختر موسی‌بن‌جعفر نیست.
مقام حضرت معصومه در میان امام‌زادگان، بی‌نظیر است. 
حق است که ایشان یکی از ستارگان آسمان ولایت و امامت بدانیم و به چشم یک امام‌زاده عادی او را ننگریم. تنها یک قلم از برکات قدوم مطهر این خانم این است که به برکت حضور ایشان، حوزه علمیه از کنار مزار امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نجف به کنار حرم حضرت معصومه سلام‌الله علیها نیز آمد و مرکزیت این پایگاه بزرگ دینی به قم منتقل شد تا ضربان نبض حیات شیعه در جوار حرم مطهر این بانو قرار گیرد. در عظمت و بزرگواری این بانوی گرامی همین بس که  امروز درکنار حرم ایشان شیعه در حال رشد و تبلیغ است و با عنایت خاص کریمه اهل‌بیت، اسلام ناب محمدی به جهانیان عرضه می‌گردد. بیانات حیرت‌آوری که معصومین در خصوص مقام بلند این بانوی بزرگوار دارند، به‌خوبی گویای جایگاه ایشان است.
 آنچه معصومین به حضرت معصومه هدیه کرده‌اند
۱)لقب حضرت: مشهورترین لقب کریمه اهل‌بیت، «معصومه» است که امام رضا علیه‌السلام در ضمن روایتی این لقب پرمعنا را برای خواهر خود بیان نمودند. امام رضا علیه‌السلام در این روایت فرمودند: «مَن زارَ المَعصُومَةَ بِقُمّ كَمَنْ زارَني؛ هرکس معصومه سلام‌الله علیها را در قم زیارت کند، مثل کسی است که مرا زیارت کرده است.»گوهر اصلی انسان كه نفس ‌اوست، به‌گونه‌ای آفریده‌شده كه اگر بخواهد، می‌تواند با رعایت برخی شرايط به قله بلند عصمت برسد بنابراين، خداوند هیچ‌کس را از رسيدن به مقام عصمت محروم نكرده است و این مقام شامخ  منحصر به پيغمبران و امامان معصوم علیهم‌السلام نيست. ازاین‌رو عصمت عملی چیزی است که برای همه در دسترس است، ولی هرکسی لیاقت کسب این لقب را از امام معصوم ندارد. با این بیان روشن می‌گردد ایشان نه صرفا یک امام‌زاده، بلکه سراپا از سلاله عصمت محمدی و علوی است.
۲)ضامن جنت: از میان بانوان خاندان رسول گرامی اسلام صل‌الله علیه و آله دوتن از شفاعت گسترده‌ای بهره‌مندند. این دو بانوی بی‌نظیر حضرت زهرا سلام‌الله علیها و حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها هستند. خداوند مهریه حضرت زهرا سلام‌الله علیها را شفاعت گناهکاران از امت محمد صل‌الله علیه و آله قرار داد. 
در مورد حضرت معصومه سلام‌الله علیها نیز امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «تَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شیعَتِیَ الْجَنَّةَ بِاَجْمَعِهِمْ؛ به شفاعت فاطمه معصومه، همه شیعیانم به بهشت می‌روند.» بنابراین این مقام رفیع از طریق معصوم به ایشان رسیده است.
۳) زیارت‌نامه صادره از معصوم: بااین‌که تاریخ بانوان برجسته‌ای مانند حضرت آمنه، حضرت خدیجه، حضرت زینب سلام‌الله علیهم را که هیچ شک و تردیدی درباره‌ مقام بلند و جایگاه رفیع آن‌ها نیست به خود دیده است اما هیچ‌یک از این بزرگواران  زیارت‌نامه ماثور از معصومین علیهم‌السلام ندارند. از اساس تنها دو امام‌زاده از معصوم زیارت‌نامه دارند؛ حضرت عباس و حضرت معصومه. یکی از هدایای ویژه و ممتاز معصومین علیهم‌السلام به حضرت معصومه سلام‌الله علیها زیارت‌نامه ایشان است. معمولا زیارت‌نامه‌هایی که برای معصوم‌ زادگان و امام‌زادگان انشاء می‌شود توسط علما و بزرگان دينی است، اما درباره فاطمه معصومه سلام‌الله عليها اين نکته 
حائز اهميت است که زیارت‌نامه‌اش از ناحيه امام رضا علیه‌السلام نقل شده است و پس از حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها ایشان تنها بانویی است که زیارت مأثور دارد. زیارت‌نامه‌ای که در آن از حضرت خواسته می‌شود که در بهشت شیعیان را شفاعت کند.
  چرا خواهر امام هشتم هرگز ازدواج نکرد؟
شاید یکی از سؤالات مهمی که در ذهن علاقه‌مندان و دوستداران حضرت وجود دارد این است که چرا ایشان باوجود تأکیدات فراوان اسلام به ازدواج و تشکیل خانواده مجرد بودند و تا پایان عمر شریفشان تشکیل خانواده ندادند؟ هرچند باید در توجه داشت که ایشان هنگام از دنیا رفتن، تنها ۲۸ سال سن داشته‌اند و این‌که ایشان در آینده قصد ازدواج داشته‌اند اما اجل مهلتشان نداده است
 غیرمحتمل نیست؛ اما بهترین پاسخی که برای این سؤال می‌توان مطرح کرد این است که امر ازدواج برای ایشان میسر نشده است، اما آنچه این پاسخ را قانع‌کننده‌تر می‌کند
اندیشیدن به حکمت‌های فرضی این اتفاق است. متأسفانه عده‌ای برای توجیه پرتوقعی و سختگیری‌های نادرست خود در امر ازدواج با سوءاستفاده از مقام حضرت معصومه سلام‌الله علیها وعدم ازدواج ایشان، سعی در آرام کردن وجدان خود دارند درحالی‌که اگر نوع نگاه خود را به این قضیه تغییر دهند می‌توانند درس بزرگی از آن بیاموزند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يجَِدُونَ نِكاَحًا حَتىَ‏ يُغْنِيهَُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ؛ و كسانى كه امكانى براى ازدواج نمی‌یابند، بايد پاكدامنى پيشه كنند تا خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز گرداند.» شاید حکمت این جریان از جانب خدای باری‌تعالی معرفی یک الگوی کامل به زنان جهان باشد که یک بانوی مجرد نیز می‌تواند با عفت پیشه کردن وبرگزیدن جامه تقوا برای خود، مسیر رسیدن به کمال را چنان طی کند که بسیاری از زنان و مردان به جایگاه وی غبطه بخورند و حتی روز قیامت چشم به شفاعت او داشته باشند.