نرگس رشید
سال ۲۰۱۹ میلادی، همه گیری جهانی ویروس جدید کرونا (کووید ۱۹) به عنوان یک سندرم شدید حاد تنفسی پدیدار و به عنوان تهدید برای سلامتی و زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا تلقی شد. در ابتدای آغاز شیوع کرونا، بسیاری از اتفاق‌های عجیب و غریب به وقوع پیوسته، به طور مثال برخی به بهانه تقویت سیستم ایمنی بدن، برخی میوه و صیفی‌جات را گران کردند و برخی هم اصلاً کرونا را قبول نداشتند و جالب اینجاست برخی هم اعلام کردند که مواد مخدر به ویژه «کوکائین» و سپس «الکل» در پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا می‌تواند بدن را محافظت کند، یا «معتادان» نسبت به افراد عادی کمتر مبتلا به ویروس کرونا می شوند؛ که به دنبال این شایعات گرایش به سمت و سوی مواد مخدر و الکل، افزایش یافت.
 آیا مواد افیونی بر کاهش ابتلا به کرونا موثر است؟
با مرور زمان و تکمیل تحقیقات، مشخص شد که پشت پرده این شایعه دروغین، باندهای بزرگ بین‌المللی و سوداگران مرگ بودند تا از این طریق، میزان مصرف مواد مخدر را افزایش دهند و به سود سیاه‌ تجارتشان افزوده شود، در فاصله زمانی کوتاهی نیز این شایعه توسط ستاد مبارزه با موادمخدر و مراکز علمی کشور تکذیب شد تا جایی که خوشبختانه مردم به این باور رسیدند که معتادان هم در معرض بیماری کرونا قرار می‌گیرند.
از سوی دیگر هیچ شواهد علمی وجود ندارد که تریاک و مواد مخدر و محرک دیگر، مانع از ابتلا به ویروس کرونا شود، در حالی که نتایج تحقیقات مختلف نشان می دهند معتادان به سیگار، قلیان و تریاک هیچ کدام مصونیتی در مقابل کرونا ندارند و باور عدم ابتلای این افراد به کرونا کاملاً غیرعلمی و بی‌ارتباط است. همچنین به اعتقاد درمانگران اعتیاد، تمامی معتادان به دلیل مصرف مواد مخدر از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند و این امر باعث می‌شود آنان در برابر بیماری‌های عفونی نسبت به افراد عادی به شدت آسیب‌پذیرتر باشند.
نکته‌ای که وجود دارد این است که در برخی مواقع مواد مخدر می‌تواند برخی از علائم بیماری‌ها را مخفی کند؛ به طور مثال، اگر فردی دچار مشکل معده و حتی خونریزی معده شود ممکن است درد ناشی از این بیماری و خونریزی معده را احساس نکند یا فردی که مشکلی در دیسک‌ کمر و ستون فقرات دارد، ممکن است درد آن را به وسیله مصرف مواد مخدر کاهش دهد، اما توجه به این نکته ضروریست که «درد» نعمت الهی و زنگ هشداری برای شروع بیماری است و مخفی کردن درد، باعث پیشرفت بیماری می‌شود. پس مصرف مواد مخدر و کاهش درد، درمان بیماری نیست، بلکه وضعیت را پیچیده‌تر و درمان را مشکل‌تر خواهد کرد و از آنجایی که درد عضلانی یکی از علائم بیماری کروناست، اگر کسی مصرف‌کننده مورفین باشد، شاید درد عضلانی ناشی از کرونا را کمتر متوجه شود اما در نهایت با عدم مراجعه به موقع به مراکز تخصصی درمانی و نیز درگیری شدید ریه‌ها، عواقب ناشی از ویروس کرونا در وی افزایش یافته و منجر به مرگ خواهد شد.
  مواد مخدر سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می‌کند
مصرف هرنوع دودی به علت داشتن منواکسید کربن و دیگر مواد سمی، ریه‌ها را به شدت آسیب‌پذیر می‌کند. در واقع فرد معتاد قطعاً به دلیل مصرف مواد مخدر، دچار ضعف سیستم ایمنی و سیستم تنفسی بوده که این امر خطر ابتلا شدن به این ویروس را چندین برابر می‌کند. افرادی که به دنبال بهانه برای مصرف «تریاک» جهت مصون‌سازی بدن خود در برابر کرونا هستند، باید بدانند نه تنها مصرف تریاک، قابلیت پیشگیری یا درمان کرونا را ندارد، بلکه احتمال ابتلا به آن را چندین برابر بیشتر می‌کند؛ حال آنکه این افراد باید بدانند هر نوع ماده مخدری مانند تریاک، عامل ایجاد انواع سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن و التهابی ریه و بیماری‌های قلبی است که بر اساس مطالعات و تجربیات جهانی، مبتلایان به بیماری‌های سخت و زمینه‌ای به شدت در معرض خطر بیماری‌های عفونی و ویروسی از جمله ویروس کرونا قرار دارند.همچنین معتادان کارتن خواب و بی‌سرپناه که عموما در مناطق مخروبه و فضاهای غیربهداشتی سکونت دارند و در شرایط نامطلوبی زندگی می‌کنند، امکان انتقال ویروس کرونا در آنان به شدت افزایش می‌یابد. در این میان، معتادانی که در گرمخانه‌ها و کمپ‌ها و سایر محیط‌های تجمعی سکونت دارند، احتمال انتقال کرونا ویروس در میان آنان بیشتر خواهد بود.شناسایی علائم معتادان توسط تیم های امدادرسان سیار شهرهای بزرگ در همین راستاست، تیم‌های امدادرسان سیار باید در شهرهای بزرگی که جمعیت‌ کارتن‌خواب‌ها متراکم است، به شناسایی علائم معتادان، اطلاع‌رسانی دقیق و ارائه آموزش در این باره بپردازند. همچنین مراجع ذی‌ربط مانند سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت باید سازوکارهای ارجاعی مناسبی را برای معتادان در نظر بگیرند تا در صورتی که مواردی از کروناویروس در میان این افراد گزارش شد، این مراجع، درمان این افراد را در اولویت قرار دهند. گرمخانه‌ها، کمپ‌ها و شلترها به طور جداگانه بخش‌های قرنطینه‌ای در نظر بگیرند تا افراد مشکوک به کرونا ویروس در این بخش‌ها نگهداری شوند. گرمخانه‌ها و کمپ‌ها و سایر مراکز نگهداری معتادان لازم است به منظور کاهش انتقال بیماری‌ها مواد ضدعفونی کننده‌ای را در اختیار معتادان قرار دهند و شناسایی زودرس و تفکیک بیمار مشکوک و نگهداری آنان در فضاهایی با شرایط مطلوب را در دستور کار خود قرار دهند.
   تاثیر مهارت های اجتماعی در پیشگیری از اعتیاد
نظر به اینکه انسان یک موجود اجتماعی بوده و تا حد زیادی از سایر افراد جامعه تأثیر می‌پذیرد، نحوه تعامل و تأثیرپذیری فرد از افراد دیگر، نقش کلیدی در پیشگیری از اعتیاد دارد، معمولاً افرادی که در خانواده‌های معتاد یا محیط‌های اجتماعی ناسالم زندگی می‌کنند، احتمال معتاد شدنشان بیشتر است. این افراد اگر مهارت‌های اجتماعی لازم را کسب نکنند، نمی‌توانند خود را از اعتیاد مصون نگه دارند. با توجه به آموختن مهارت‌های اجتماعی برای افزایش بهداشت روانی و اجتماعی و همچنین شرایط بحرانی دوران نوجوانی و جوانی لزوم توجه به امر آموزش مهارت‌های اجتماعی ضروری است. برنامه‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی در پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر، یک رویکرد تازه برای پیشگیری است که در وهله اول بر عوامل روانی- اجتماعی سوق دهنده فرد به شروع سو ءمصرف مواد تمرکز دارد و تأکید عمده این برنامه بر رشد مهارت‌های شخصی و اجتماعی است. با توجه به اینکه آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌تواند موجب بهبود مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری، حل مسئله، مقابله با هیجانات و افزایش پذیرش اجتماعی افراد شود و توانمندی در مهارت‌های مذکور نیز به نوبه خود می‌تواند احتمال گرایش به سوء مصرف مواد را کاهش دهد، تدوین و اجرای برنامه‌های آموزشی مهارت‌های اجتماعی به صورت جامع و مداوم به عنوان یک ابزار مناسب پیشگیری از سوءمصرف مواد توصیه می‌شود. همچنین در هر محله‌ای در شهرهای کشور می‌بایست با کمک شهرداری‌ها و استفاده از ظرفیت بسیج و خیرین، مکان‌هایی در نظر گرفته شود تا در آن افراد خیر به طور خودجوش معتادان یا عوامل پخش مواد را شناسایی و به درمان و مقابله با این بزه با روش‌های علمی و راهنمایی کارشناسان اقدام کنند.