شناسه خبر : 66675
پرینتخانه » بین الملل, سیاسی, مطالب روزنامه
تاریخ انتشار : 05 خرداد 1401 - 6:46 |
مواجهه دکتر مصدق با مسئله فلسطین می‌تواند الگویی برای ملی‌گراها در قبال صهیونیسم باشد
مصدق و فلسطین
بحران فلسطین از آغاز همواره برای ایرانیان مسئله بوده و بعد از انقلاب اسلامی نیز این مسئله، وارد گردونه نه‌تنها امنیت ملی، بلکه امنیت هستی شناختی ما شده است. همزمانی این رخداد با قدرت‌یابی و نضج‌گیری «پهلوی» در ایران، امری تصادفی نبود.
محمود ذکاوت
بحران فلسطین از آغاز همواره برای ایرانیان مسئله بوده و بعد از انقلاب اسلامی نیز این مسئله، وارد گردونه نه‌تنها امنیت ملی، بلکه امنیت هستی شناختی ما شده است. همزمانی این رخداد با قدرت‌یابی و نضج‌گیری «پهلوی» در ایران، امری تصادفی نبود. صرف‌نظر از چند موضع سیاسی کم‌اهمیت، عناصر قدرت رژیم پهلوی همواره همسو با منافع اسرائیل عمل کردند. همدلی پهلوی پدر و پسر با اسرائیل کافی بود تا جریان‌های مقاوم و به‌اصطلاح گفتمان مقاومت علیه پهلوی در معرکه فلسطین همواره طرف اعراب مسلمان باشند. به‌عبارت‌دیگر بحران فلسطین اگرچه به لحاظ جغرافیایی در فاصله‌ای بعید با ایران قرار داشت اما با توجه به شرایط ویژه‌ای آن در مختصات قدرت و نیروهای مقاومت در ایران کارگر افتاد. در این میان واکنش‌های اصلی و بنیادی در قبال این بحران از سوی علمای شیعه صورت گرفت. علمای شیعه متکی به اصل صیانت از اسلام و مسلمین همواره علیه صهیونیست‌ها و حامی فلسطینیان بودند. باوجوداین جریان‌های ملی‌گرا نیز گام‌هایی همسو با علما در مسئله موردنظر برداشتند. استدلال و مبنای آن‌ها متفاوت از جریان‌های اسلامی بود اما به اقدام مشترک دراین‌باره منتج شد.
جریان‌های اجتماعی ایران علیه اسرائیل
دیگر جریان‌های اجتماعی و سیاسی نیز در زمینه مسئله موردنظر میراث قابل‌توجهی از خود بر جای گذاشتند. رویکرد دکتر محمد مصدق به‌عنوان یکی از رجال تاریخ معاصر ایران به مسئله فلسطین و رویکرد وی در قبال اسرائیل حائز اهمیت است. این موضوع از آن روی مهم است که از سوی یکی از عناصر لیبرال و ملی صورت گرفته است. در تاریخ ایران غالب حمایت‌ها از فلسطین و مقابله با اسرائیل توسط جریان‌های اسلامی یا جریان چپ صورت گرفته بود اما مصدق باوجود اختلافات شدید با جریان‌های ذکرشده، در زمینه حمایت از فلسطین و مقابله با اسرائیل رویکردی شبیه دغدغه‌های جریان اسلامی و جریان چپ اتخاذ کرد. البته برخی از طیف‌های جریان چپ بسته به رویکرد شوروی به مسئله فلسطین، سیاست‌های خود در قبال آن را تغییر می‌دادند. با توجه به توضیح فوق علت همسویی جریان‌های اجتماعی در ایران در زمینه بحران فلسطین چه بود؟ در این بررسی درصدد تبیین این رویکرد در ایران هستیم و آن حمایت از فلسطین و تقابل با اسرائیل به‌عنوان یک رویکرد عمومی در جریان‌های سیاسی و فکری و اجتماعی در ایران است. رویکردی که این جریان‌ها صرف‌نظر از اصول حاکم بر بنیان‌های تئوریکشان در این مسئله یعنی مسئله فلسطین به سیاست مشترکی می‌رسند. البته باید توجه داشت که همه طیف‌های جریان‌های مورداشاره چنین رویکردی را اتخاذ نکردند. آنچه در اینجا موردتوجه است رویکرد جریان ملی با الگوی دکتر مصدق است.
رویکرد مصدق در قبال بحران فلسطین
مواجهه دکتر محمد مصدق با بحران فلسطین را در دو بخش می‌توان فهم کرد. نخست مراوده شخصی و در ادامه سیاسی وی با محمدامین الحسینی، مفتی فلسطینی و رویکرد سیاسی و بوروکراتیک وی در تعطیلی کنسولگری ایران در اسرائیل و فسخ شناسایی اسرائیل توسط ایران.
جبهه مشترک نفت و فلسطین
در هر یک از موارد موردنظر مصدق در کنار دیگر عناصر نظیر آیت‌الله کاشانی و مجلس شورای اسلامی توانست چنین سیاستی را در پیش گیرد باوجوداین در ایران و منطقه این سیاست‌ها به دولت مصدق و شخص وی و جریان ملی الساق شد. به‌عبارت‌دیگر در کشوری که تا قبل از روی کار آمدن مصدق سیاست‌های دولت در بحران فلسطین در همسویی و همدلی با اسرائیل بود اینک نوعی تغییر رویه جدی دیده می‌شد. این امر باعث همدلی و حمایت اعراب منطقه خاصه در مصر و عراق از مصدق و نیروهای جبهه ملی شد. در باب اتخاذ سیاست موردنظر توسط مصدق می‌توان اضافه کرد که عامل بین‌المللی و داخلی نیز در این رویکرد نقش داشت: توافقی بین مصدق و برخی از کشورهای عربی به وجود آمده بود که طی آن محمد مصدق بر آن شد تا در پی فسخ شناسایی کشور اسرائیل، از حمایت‌های کشورهای عربی در قبال موضوع نفت برخوردار شود. این مسئله یکی از دغدغه‌های جهان عرب در آن روزگار نیز بود و افکار عمومی و به‌ویژه روحانیون این کشورها در این مسیر مجاهدت بسیار کردند. از طرف دیگر بافت مذهبی جنبش ملی شدن صنعت نفت در پیش گرفتن سیاستی
غیر از قطع روابط با اسرائیل را ناممکن می‌ساخت. درواقع حضور نیروهای مذهبی به رهبری آیت‌الله کاشانی و نقش پررنگ این نیرو در رویارویی با انگلستان و کمک در جهت ملی شدن صنعت نفت قطع روابط با اسرائیل را اجتناب‌ناپذیر می‌ساخت.
رابطه با مفتی فلسطینی(امین الحسینی)
گو اینکه این موارد در تصمیم مصدق در حمایت از فلسطین و اقدام علیه اسرائیل نقش داشتند اما مسئله دیگری نیز در این رویکرد دخیل بود و آن از خلال روابط مصدق و امین الحسینی مشخص می‌شود. البته این ماجرا به‌نوعی در ادامه جنبش ملی شدن صنعت نفت نیز فهم می‌شود. محمدامین الحسینی مفتی فلسطین، در نامه‌ای به دکتر مصدق ضمن اعلام تهنیت به مناسبت پیروزی عظیمی که به دست دکتر مصدق به انجام رسیده نوشت: هیئت‌های اسلامی بپا خواسته «رجال الازهر شریف»،« الشبان المسلمین»، «اخوان المسلمین»، «هدایت اسلامیه» و . . . شما را به مبارزه نیکوی خود، تأیید می‌کنند. مصدق نیز در پاسخ جواب داد: ملت ایران در این قدم خطیری که برداشته است، خیلی احتیاج به ادعیه عموم مسلمین و مخصوصا به دعای آن جناب دارد. در اینجا هیچ فشار و یا اصراری بر مصدق برای ابراز همدلی با فلسطین دیده نمی‌شود بلکه می‌توان در اینجا رویکرد مستقل او را دید. رویکردی که ملی و منطقه‌ای می‌اندیشد و از خلال چنین رویکردی نیز منافع ملی را در حمایت از فلسطین و اقدام علیه اسرائیل می‌بیند.
حاصل سخن
در ایران هیچ جریان اجتماعی اصیلی نمی‌تواند به رویکرد عادی‌سازی روابط با اسرائیل بینجامد. جریان‌ها اسلامی از اساس تقابل با اسرائیل و حمایت از فلسطین را در دستور کار خود قراردادند. جریان‌های چپ و راست نیز در صورت اتخاذ مؤلفه‌های ملی و حتی منطقه‌ای به این مهم می‌رسند. گواینکه برخی از طیف‌های چپ این رویکرد را نقض کردند. با بررسی کوتاهی که صورت گرفت مشخص شد مسئله فلسطین از سوی جریان جبهه ملی خاصه دکتر مصدق نیز موردتوجه بوده است. همه گروه‌ها و جریان‌های در ایران به این موضوع توجه داشته‌اند.
در این میان و با عمده شدن تأثیر دکتر محمد مصدق در سپهر سیاسی ایران مسئله فلسطین نیز در کنار دیگر مسائل ملی و بین‌المللی ایران موردتوجه قرار گرفت. در ایران عصر پهلوی غالب رویکردهای حمایتی نسبت به اسرائیل از سوی قدرت صورت می‌پذیرفت و جریان‌های و گروه‌های ناسازگار باقدرت غالبا رویکردی خصمانه نسبت به اسرائیل داشتند و از هر فرصتی برای ابراز حمایت خود از فلسطین استفاده می‌کردند. همچنین متکی به بررسی صورت گرفته می‌توان اذعان کرد جریان‌های لیبرال و گروه‌های که عقبه فکری خود را به جریان‌های ملی‌ای همچون مصدق وصل می‌کنند اما در قبال بحران فلسطین رویکردی همدلانه با اسرائیل و در تقابل با آرمان فلسطین دارند، جریان اصیل به معنای متصل به سرچشمه فکری که ادعا می‌کنند ندارند. حمایت از آرمان فلسطین صرفا مو لف‌های از گفتمان اسلامی معاصر نیست، در گفتمان ملی نیز منافع ما در حمایت از فلسطین است.
بحران فلسطین از آغاز همواره برای ایرانیان مسئله بوده و بعد از انقلاب اسلامی نیز این مسئله، وارد گردونه نه‌تنها امنیت ملی، بلکه امنیت هستی شناختی ما شده است. همزمانی این رخداد با قدرت‌یابی و نضج‌گیری «پهلوی» در ایران، امری تصادفی نبود. صرف‌نظر از چند موضع سیاسی کم‌اهمیت، عناصر قدرت رژیم پهلوی همواره همسو با منافع اسرائیل عمل کردند. همدلی پهلوی پدر و پسر با اسرائیل کافی بود تا جریان‌های مقاوم و به‌اصطلاح گفتمان مقاومت علیه پهلوی در معرکه فلسطین همواره طرف اعراب مسلمان باشند. به‌عبارت‌دیگر بحران فلسطین اگرچه به لحاظ جغرافیایی در فاصله‌ای بعید با ایران قرار داشت اما با توجه به شرایط ویژه‌ای آن در مختصات قدرت و نیروهای مقاومت در ایران کارگر افتاد. در این میان واکنش‌های اصلی و بنیادی در قبال این بحران از سوی علمای شیعه صورت گرفت. علمای شیعه متکی به اصل صیانت از اسلام و مسلمین همواره علیه صهیونیست‌ها و حامی فلسطینیان بودند. باوجوداین جریان‌های ملی‌گرا نیز گام‌هایی همسو با علما در مسئله موردنظر برداشتند. استدلال و مبنای آن‌ها متفاوت از جریان‌های اسلامی بود اما به اقدام مشترک دراین‌باره منتج شد.
جریان‌های اجتماعی ایران علیه اسرائیل
دیگر جریان‌های اجتماعی و سیاسی نیز در زمینه مسئله موردنظر میراث قابل‌توجهی از خود بر جای گذاشتند. رویکرد دکتر محمد مصدق به‌عنوان یکی از رجال تاریخ معاصر ایران به مسئله فلسطین و رویکرد وی در قبال اسرائیل حائز اهمیت است. این موضوع از آن روی مهم است که از سوی یکی از عناصر لیبرال و ملی صورت گرفته است. در تاریخ ایران غالب حمایت‌ها از فلسطین و مقابله با اسرائیل توسط جریان‌های اسلامی یا جریان چپ صورت گرفته بود اما مصدق باوجود اختلافات شدید با جریان‌های ذکرشده، در زمینه حمایت از فلسطین و مقابله با اسرائیل رویکردی شبیه دغدغه‌های جریان اسلامی و جریان چپ اتخاذ کرد. البته برخی از طیف‌های جریان چپ بسته به رویکرد شوروی به مسئله فلسطین، سیاست‌های خود در قبال آن را تغییر می‌دادند. با توجه به توضیح فوق علت همسویی جریان‌های اجتماعی در ایران در زمینه بحران فلسطین چه بود؟ در این بررسی درصدد تبیین این رویکرد در ایران هستیم و آن حمایت از فلسطین و تقابل با اسرائیل به‌عنوان یک رویکرد عمومی در جریان‌های سیاسی و فکری و اجتماعی در ایران است. رویکردی که این جریان‌ها صرف‌نظر از اصول حاکم بر بنیان‌های تئوریکشان در این مسئله یعنی مسئله فلسطین به سیاست مشترکی می‌رسند. البته باید توجه داشت که همه طیف‌های جریان‌های مورداشاره چنین رویکردی را اتخاذ نکردند. آنچه در اینجا موردتوجه است رویکرد جریان ملی با الگوی دکتر مصدق است.
رویکرد مصدق در قبال بحران فلسطین
مواجهه دکتر محمد مصدق با بحران فلسطین را در دو بخش می‌توان فهم کرد. نخست مراوده شخصی و در ادامه سیاسی وی با محمدامین الحسینی، مفتی فلسطینی و رویکرد سیاسی و بوروکراتیک وی در تعطیلی کنسولگری ایران در اسرائیل و فسخ شناسایی اسرائیل توسط ایران.
جبهه مشترک نفت و فلسطین
در هر یک از موارد موردنظر مصدق در کنار دیگر عناصر نظیر آیت‌الله کاشانی و مجلس شورای اسلامی توانست چنین سیاستی را در پیش گیرد باوجوداین در ایران و منطقه این سیاست‌ها به دولت مصدق و شخص وی و جریان ملی الساق شد. به‌عبارت‌دیگر در کشوری که تا قبل از روی کار آمدن مصدق سیاست‌های دولت در بحران فلسطین در همسویی و همدلی با اسرائیل بود اینک نوعی تغییر رویه جدی دیده می‌شد. این امر باعث همدلی و حمایت اعراب منطقه خاصه در مصر و عراق از مصدق و نیروهای جبهه ملی شد. در باب اتخاذ سیاست موردنظر توسط مصدق می‌توان اضافه کرد که عامل بین‌المللی و داخلی نیز در این رویکرد نقش داشت: توافقی بین مصدق و برخی از کشورهای عربی به وجود آمده بود که طی آن محمد مصدق بر آن شد تا در پی فسخ شناسایی کشور اسرائیل، از حمایت‌های کشورهای عربی در قبال موضوع نفت برخوردار شود. این مسئله یکی از دغدغه‌های جهان عرب در آن روزگار نیز بود و افکار عمومی و به‌ویژه روحانیون این کشورها در این مسیر مجاهدت بسیار کردند. از طرف دیگر بافت مذهبی جنبش ملی شدن صنعت نفت در پیش گرفتن سیاستی
غیر از قطع روابط با اسرائیل را ناممکن می‌ساخت. درواقع حضور نیروهای مذهبی به رهبری آیت‌الله کاشانی و نقش پررنگ این نیرو در رویارویی با انگلستان و کمک در جهت ملی شدن صنعت نفت قطع روابط با اسرائیل را اجتناب‌ناپذیر می‌ساخت.
رابطه با مفتی فلسطینی(امین الحسینی)
گو اینکه این موارد در تصمیم مصدق در حمایت از فلسطین و اقدام علیه اسرائیل نقش داشتند اما مسئله دیگری نیز در این رویکرد دخیل بود و آن از خلال روابط مصدق و امین الحسینی مشخص می‌شود. البته این ماجرا به‌نوعی در ادامه جنبش ملی شدن صنعت نفت نیز فهم می‌شود. محمدامین الحسینی مفتی فلسطین، در نامه‌ای به دکتر مصدق ضمن اعلام تهنیت به مناسبت پیروزی عظیمی که به دست دکتر مصدق به انجام رسیده نوشت: هیئت‌های اسلامی بپا خواسته «رجال الازهر شریف»،« الشبان المسلمین»، «اخوان المسلمین»، «هدایت اسلامیه» و . . . شما را به مبارزه نیکوی خود، تأیید می‌کنند. مصدق نیز در پاسخ جواب داد: ملت ایران در این قدم خطیری که برداشته است، خیلی احتیاج به ادعیه عموم مسلمین و مخصوصا به دعای آن جناب دارد. در اینجا هیچ فشار و یا اصراری بر مصدق برای ابراز همدلی با فلسطین دیده نمی‌شود بلکه می‌توان در اینجا رویکرد مستقل او را دید. رویکردی که ملی و منطقه‌ای می‌اندیشد و از خلال چنین رویکردی نیز منافع ملی را در حمایت از فلسطین و اقدام علیه اسرائیل می‌بیند.
حاصل سخن
در ایران هیچ جریان اجتماعی اصیلی نمی‌تواند به رویکرد عادی‌سازی روابط با اسرائیل بینجامد. جریان‌ها اسلامی از اساس تقابل با اسرائیل و حمایت از فلسطین را در دستور کار خود قراردادند. جریان‌های چپ و راست نیز در صورت اتخاذ مؤلفه‌های ملی و حتی منطقه‌ای به این مهم می‌رسند. گواینکه برخی از طیف‌های چپ این رویکرد را نقض کردند. با بررسی کوتاهی که صورت گرفت مشخص شد مسئله فلسطین از سوی جریان جبهه ملی خاصه دکتر مصدق نیز موردتوجه بوده است. همه گروه‌ها و جریان‌های در ایران به این موضوع توجه داشته‌اند.
در این میان و با عمده شدن تأثیر دکتر محمد مصدق در سپهر سیاسی ایران مسئله فلسطین نیز در کنار دیگر مسائل ملی و بین‌المللی ایران موردتوجه قرار گرفت. در ایران عصر پهلوی غالب رویکردهای حمایتی نسبت به اسرائیل از سوی قدرت صورت می‌پذیرفت و جریان‌های و گروه‌های ناسازگار باقدرت غالبا رویکردی خصمانه نسبت به اسرائیل داشتند و از هر فرصتی برای ابراز حمایت خود از فلسطین استفاده می‌کردند. همچنین متکی به بررسی صورت گرفته می‌توان اذعان کرد جریان‌های لیبرال و گروه‌های که عقبه فکری خود را به جریان‌های ملی‌ای همچون مصدق وصل می‌کنند اما در قبال بحران فلسطین رویکردی همدلانه با اسرائیل و در تقابل با آرمان فلسطین دارند، جریان اصیل به معنای متصل به سرچشمه فکری که ادعا می‌کنند ندارند. حمایت از آرمان فلسطین صرفا مو لف‌های از گفتمان اسلامی معاصر نیست، در گفتمان ملی نیز منافع ما در حمایت از فلسطین است.
برچسب ها
دکتر مصدق , رژیم صهیونیستی , فلسطین , محمود ذکاوت , مصدق
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=66675
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای مصدق و فلسطین بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.