دلایل آلودگی هوای کلانشهر‌ها تا یک دهه پیش، بالا بودن تعداد خودرو‌ها و پایین بودن کیفیت آن‌ها مطرح می‌شد. گاهی هم‌صحبت از سوخت غیراستاندارد به میان می‌آمد که مدیران صنعت نفت، به‌شدت آن را رد می‌کردند. اما اکنون چند سالی است که منتقدان انگشت اتهام را به سمت مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و برخی از صنایع، نشانه رفته‌اند. البته این موضوع محل بحث و اختلاف است و برخی از مسئولان ادعا‌ها در‌خصوص نقش مازوت‌سوزی را قبول ندارند!  
مازوت نوعی نفت کوره است که براثر تولید فرآورده‌های پالایشگاهی سبک‌تر، مثل بنزین به دست می‌آید. سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع، در مقایسه با گاز طبیعی، آلودگی بسیار بیشتری تولید می‌کند.
هوای تهران و سایر شهر‌های بزرگ در ماه‌های آذر و دی همواره با آلودگی بیشتری نسبت به سایر ماه‌های سال مواجه بوده است؛ ظاهرا دلیل آن بروز پدیده «وارونگی» است که موجب تجمع آلاینده‌ها در ارتفاع نزدیک زمین می‌شود. ولی آنطور که برخی کارشناسان می‌گویند، در سال‌های اخیر نه‌فقط همان مشکلات سنتی یعنی افزایش خودرو‌ها و کندی روند اسقاط خودرو‌های فرسوده، که افزایش استفاده از «مازوت» هم نقش تعیین‌کننده‌ای در آلودگی هوای کلانشهر‌ها داشته است. در روز‌هایی که نفس‌ها به شماره افتاده، دو عضو شورای شهر تهران، «مازوت‌سوزی» را یکی از دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا عنوان کرده‌اند. سوده نجفی، به‌صراحت گفته است، این سوخت سیاه که ارزان‌ترین سوخت برای تولید انرژی است، در ۶ماهه دوم سال عامل شدت گرفتن آلاینده‌هاست و مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران، در جلسه علنی این شورا، افشا کرده که بنابر تأيید نماینده شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، دستکم دو نیروگاه در استان تهران از سوخت مازوت استفاده می‌کنند؛ آن‌هم باوجود تمام تکذیب‌ها. او به گواه سخنان گفته‌شده در جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوا صریح و شفاف مطرح کرده است: مسئولان بیایند بگویند که نیروگاه شهید منتظرالقائم، در زمستان سال گذشته مازوت‌سوزی نداشته و موضوع را تکذیب کنند. 

 تأکید کمیسیون اصل۹۰ مجلس بر مازوت‌سوزی
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ضمن اعلام هشدار در مورد وضعیت بحرانی هوای پایتخت عنوان کرده: مردم شهر تهران از آلودگی هوا و تنفس در این شهر نارضایتی دارند. فارغ از این‌که چه دستگاهی در موضوع آلودگی هوا مقصر است، واقعیت این است که هوای شهر تهران آلوده است و مردم این هوا را استشمام می‌کنند. فرزندان و کودکان دچار بیماری می‌شوند و ممکن است نسل آینده ضررهای زیادی را متحمل شوند. احتمال دارد بسیاری از بزرگسالان و سالمندان دچار آسیب جدی شوند و برخی جانشان را از دست بدهند و خانواده‌هایی را داغدار کند.
پیرهادی به گزارش منتشرشده کمیسیون اصل ۹۰ مجلس درباره آلودگی هوا اشاره دارد؛ این گزارش که در سال ۱۴۰۱ بررسی‌شده و در تیرماه سال ۱۴۰۲ در صحن مجلس شورای اسلامی قرائت‌شده، نشان می‌دهد، وزارت نفت استاندارد‌های لازم را در استفاده نیروگاه‌ها از سوخت مازوت به‌کار نگرفته و سوخت‌های تولیدی کشور ازجمله بنزین، نفت، گاز، نفت کوره و نفت سفید مطابق با استاندارد ملی مصوب عرضه نشده است. وزارت نیرو در تأمین برق موردنیاز کشور نه‌تنها از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده نکرده است تا جایی که به دلیل شرایط خاص تحریمی کشور، مصرف مازوت در حال افزایش است و طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند. 

 مازوت یا سوخت‌های غیراستاندارد؟
طی دو روز گذشته علی‌رغم تماس‌ها و پیام‌های مکرر هیچ‌یک از اعضای کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی پاسخگو نبودند تا درباره این گزارش و پیرامونش گفت‌و‌گو کنیم، اما برخی دیگر از نمایندگان مجلس، در پاسخ به تماس ما، نه‌فقط مازوت که گازوئیل را هم از عوامل اصلی آلودگی هوای کلانشهرها دانستند و در گفت‌و‌گو با «رسالت» توضیح دادند: «استفاده از سوخت مازوت در بسیاری از صنایع و توسط برخی از نیروگاه‌ها محرز است و مسئولان علی‌رغم وجود مدارک مستند، این موضوع را کتمان می‌کنند، درحالی‌که بیشترین آلودگی را پس از وسایل نقلیه شخصی، مازوت‌سوزی ایجاد می‌کند.»

آن‌ها، این احتمال را هم مطرح کردند که «ممکن است صنایع و نیروگاه‌ها از سوخت مازوت استفاده نکنند، با‌این‌وجود داده‌هایی موجود است که تأيید می‌کند نیروگاه‌ها و صنایع اطراف تهران از سوخت‌های غیراستاندارد استفاده می‌کنند. سوخت مصرفی برخی نیروگاه‌ها گازوئیلی است که سولفور موجود در آن ۱۲۰ برابر بیشتر از حد مجاز برآورد می‌شود، بنابراین ازنظر ایجاد آلودگی تفاوت چندانی در مازوت‌سوزی یا مصرف این نوع گازوئیل وجود ندارد.»  

در این میان، حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر، رئیس کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی تیرماه امسال در نشست خبری بر این مهم صحه گذاشت که «نیروگاه‌ها در بعضی از نقاط کشور به‌دلیل نبود گاز به‌خصوص در زمستان بیشتر به سمت مصرف سوخت‌های فسیلی مازوت و گازوئیل می‌روند که خود مشکلی جدی است. طی بررسی انجام‌شده در بعضی کلانشهر‌ها مصرف گاز بیشتر است و تعداد روز‌هایی که سوخت فسیلی استفاده می‌شود کمتر اما دربعضی از شهر‌ها سوخت فسیلی بیشتر مصرف می‌شود. یکی از این کلان‌شهر‌ها که آلودگی بسیار بالایی دارد، مشهد است چراکه نیروگاه توس مصرف مازوت و گازوئیل بسیار بالا‌یی دارد درصورتی‌که این نیروگاه برای مصرف گاز ساخته‌شده است.»
پرسشی که به ذهن متبادر می‌شود این است که مازوت‌سوزی در آلودگی هوا چه سهمی دارد؟ گزارش‌های رسمی منبع آلاینده را ۶۱ درصد منابع متحرک (خودروها و موتورسیکلت) و ۳۴ درصد نیز منابع ثابت (اعم از نیروگاه‌ها، کارخانجات، خانگی و اداری و تجاری و…) ذکر کرده‌اند.

سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی، با استناد بر همین موضوع در گفت‌و‌گو با «رسالت» توضیح می‌دهد: «برای تعیین میزان سهم منابع ثابت و متحرک در تشدید آلودگی هوا، آخرین اقدامی که صورت گرفته، سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ است. طبق آن، بیشترین سهم را منابع متحرک به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین اظهارنظر‌ها راجع به سهم آلایندگی در آلودگی هوای کلانشهر‌ها، اگر مبنای مطالعاتی و آنالیز نداشته باشد، صرفا یک اظهارنظر رسانه‌ای و ژورنالیستی است.»
سازمان حفاظت محیط‌زیست بر اساس تکالیف قانونی‌اش در دی‌ماه ۱۴۰۰ نیز آخرین سیاهه انتشار را منتشر کرده و همچنان از منابع متحرک به‌عنوان متهم اصلی نام‌برده است، درحالی‌که مرکز پژوهش‌های مجلس به این گزارش و گزارش‌های مشابه نقد دارد: «تاکنون دو سیاهه در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ فقط برای شهر تهران منتشرشده و این سومین گزارش سیاهه انتشار آلاینده‌های کلانشهر تهران است که همانند دو گزارش پیشین که توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران منتشر شد، در جلوی نتایج آن‌یک علامت سؤال و یک علامت تعجب بزرگ وجود دارد و تاکنون صحت‌وسقم موارد ذکرشده در هیچ‌کدام از این سیاهه‌های انتشار موردبررسی قرار نگرفته است. در بخش نواقص مطالعه سیاهه انتشار منتشرشده از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست، به برخی از این موارد اشاره‌شده است. ازجمله یک نقص مهم؛ این‌که گزارش سیاهه انتشار بر مبنای سال ۱۳۹۶ است. اما از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به‌دلیل استفاده از سوخت‌های با گوگرد بالا و همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ می‌توان تغییرات زیادی در الگوی مصرف شهروندان و صنایع در نظر گرفت که مستقیمامیزان انتشار آلاینده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گزارش مرکز پژوهش‌ها می‌گوید 
با توجه به تغییر شرایط منابع تولید آلودگی در طول سال که به‌شدت بر کیفیت هوا تأثیرگذار است، وجود سامانه پویا برای سهم‌بندی ضروری است. به‌عنوان‌مثال نوع سوخت مصرفی نیروگاه‌ها در زمستان سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به مازوت و گازوئیل تبدیل شد و سهم منابع ساکن در تولید آلودگی کاملاتغییر کرد.» (۱)

 سوزاندن مازوت بدون سولفورزدایی! 
گروهی از صاحب‌نظران تأکید می‌کنند، که میزان دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن نشان می‌دهد این آلاینده‌ها، درنتیجه سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع منتشرشده‌اند، یا به خاطر استفاده گازوئیلی که گوگرد بسیار بالایی دارد. آن‌ها با استناد بر شواهد خود عنوان نموده‌اند، صنایع ایران، به‌دلیل کاهش هزینه، مازوت را بدون سولفورزدایی و به‌صورت خام می‌سوزانند که موجب آلودگی هوا، خصوصا انتشار اکسیدهای نیتروژن و گوگرد بیشتری می‌شود. این گازها برای انسان بسیار خطرناک‌اند و اکسید گوگرد، موجب ایجاد پدیده باران اسیدی هم می‌شود، که می‌تواند خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده کند.

این صاحب‌نظران یکی از دلایل اصلی سوزاندن مازوت در زمستان را، کافی نبودن تولید گاز دانسته و معتقدند با افزایش مصرف گاز در فصل سرما، نیروگاه‌ها و برخی صنایع، ناچار به سوزاندن مازوت به‌جای گاز هستند تا گاز شهروندان قطع نشود. 
سال‌هاست که تشدید آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرها با اظهارات ضدونقیض درباره افزایش استفاده از «مازوت» در نیروگاه‌ها و صنایع هم‌زمان ‌شده است و گفته می‌شود، «دستگاه‌های تقطیر در پالایشگاه‌ها به‌روز نشده‌اندو به همین دلیل در فرآیند تقطیر، حجم زیادی مازوت تولید می‌کنند. در بیشتر پالایشگاه‌های ایران، پنجاه‌درصد این محصولات تبدیل به مازوت می‌شوند، درحالی‌که در بیشتر کشورها این رقم بسیار پایین‌تر و حدود ۵ تا ۱۰ درصد است.» 
گوینده این عبارت منصور سهرابی، متخصص بوم‌شناسی و محیط‌زیست است که تصریح می‌کند: «این میزان مازوت به دلیل کیفیت پایین، امکان فروش در بازار جهانی را ندارد و چون نگهداری آن‌هم مشکل است، چاره‌ای جز مصرف آن در داخل باقی نمی‌ماند.»
البته مقامات ذی‌ربط مازوت‌سوزی را تکذیب کرده و بیان می‌دارند «نه‌تنها در تهران بلکه در اصفهان، اراک و کرج هم مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها نداشته‌ایم.» مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مدعی شده: «در استان تهران و البرز به‌هیچ‌وجه مازوت در نیروگاه‌ها مصرف نمی‌شود و بنزین و گازوئیل توزیعی نیز با استاندارد یورو است.»ساناز جعفرزاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بهره‌برداری تولید شرکت برق حرارتی به تسنیم می‌گوید: «از اول سال تا امروز، هیچ‌یک از نیروگاه‌های استان تهران و استان البرز، به‌هیچ‌وجه مازوت مصرف نکرده‌اند و اگر کسی ادعا می‌کند آلودگی این روزهای تهران به‌علت مازوت‌سوزی نیروگاه‌هاست، مستندات خود را ارائه دهد.» ادعایی که بسیاری از کارشناسان حوزه محیط‌زیست و همچنین شماری از اعضای شورای شهر تهران آن را رد کرده‌اند. 
بااین‌وجود، داریوش گل علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌و‌گو با جام جم اعلام کرده است: «نیروگاه شهید رجایی که میان قزوین و کرج واقع‌شده با ۵۰‌درصد ظرفیت، با مخلوطی از گاز و مازوت کار می‌کند. مخازن مازوت در نیروگاه بعثت پلمب است، نیروگاه شازند و دو نیروگاه در اصفهان هم با گاز کار می‌کنند.»

 خودروها مهم‌ترین منبع آلاینده؟   
به‌طور حتم منشأ آلودگی هوا تنها «مازوت» نیست و باید همه منابع آلودگی هوا یک‌به‌یک موردبررسی قرار بگیرند تا راهکار‌های بهبود کیفیت هوا اجرایی شود.
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای اسلامی شهر تهران در همین رابطه، از دیگر منابع آلاینده نام‌برده و با استناد بر ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو گفته است: «مطابق این ماده در خصوص تردد ماشین‌های فرسوده موضوعاتی اعلام و تأکید شده که تردد ماشین‌های فرسوده ممنوع است و در تبصره ۲ همین ماده هم اعلام‌شده از هر ۴ دستگاه موتورسیکلت تولیدی باید یک دستگاه اسقاط شود ولی این کار به‌درستی انجام‌نشده است. همچنین بر اساس آمار سنوات گذشته ۲۴ درصد کامیون‌ها و  ۷۶ درصد موتورسیکلت‌ها در کشور فرسوده هستند و از مجموع ۳۵ میلیون دستگاه وسیله نقلیه پلاک شده در کشور ۱۱ میلیون دستگاه فرسوده است. تمام این موضوعات به محیط‌زیست اعلام‌شده و تأکید شده که باید برای خودروهای اسقاطی فکری کرد.»

در بخشی از گزارش کمیسیون اصل نود به سهم نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و افزایش خطوط مترو در کاهش آلودگی هوا اشاره‌شده که طبق قانون می‌بایست شهرداری‌ها درآمد‌های ناشی از قانون مالیات را در زمینه رفع آلودگی‌های زیست‌محیطی صرف کنند اما آن‌طور که این کمیسیون گزارش داده، بدون این‌که این اعتبارات صرف نوسازی ناوگان حمل‌ونقل شود، صرف امور نامعلومی شده است. 
عدم اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده یکی دیگر از علل تشدید آلودگی هوا از سوی کمیسیون اصل نود عنوان‌شده و بعضی از کارشناسان محیط‌زیست، در این زمینه اتفاق‌نظر دارند، که «مهم‌ترین منبع آلاینده در حال حاضر، خودروها هستند. خودروهای آلاینده دودسته‌اند. یک دسته مستعمل صفرکیلومترند، یعنی از همان موقع که از کارخانه بیرون می‌آیند میزان احتراق و تولید آلودگی آن‌ها به‌اندازه یک خودروی کارکرده است. یک گروه دیگری هم ممکن است در هنگام تولید استانداردها را به دست بیاورند، ولی چون قطعات آن‌ها کیفیت کافی را ندارد بعد از مدتی ایراداتی پیدا می‌کند و به یک خودروی آلاینده تبدیل می‌شوند.»
این کارشناسان، استفاده طولانی از خودروها در ایران حتی پس از فرسودگی را نیز به این مشکلات اضافه کرده و می‌گویند، به‌این‌ترتیب خودروهای آلاینده به‌سادگی از چرخه خارج نمی‌شوند. دراین‌بین، عرضه سوخت غیراستاندارد نیز این محصولات را به یکی دیگر از عوامل آلاینده در شهرهای ایران تبدیل کرده است. 

 ذینفعان، نمی‌خواهند تقاضا برای خودرو کم‌ شود
عباس محمدی، از فعالان محیط‌زیست در گفت‌و‌گو با «رسالت» مصرف سوخت مازوت در کلانشهر‌ها را غیرقابل‌انکار دانسته، بااین‌حال برای خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها سهم بیشتری قائل است و در‌این‌باره تشریح می‌کند: «مشکل آلودگی هوا به‌جای این‌که حل شود، روز‌به‌روز در حال گسترش و تعمیق است و مدیران در جلساتی که به این منظور برگزار می‌شود، همان اظهارات کارشناسان را دوباره مطرح می‌کنند. در‌واقع به‌جای این‌که راه‌حل و اقداماتی که انجام‌شده را ارائه دهند، طرح موضوع می‌کنند. مشکل آلودگی در ایران قدیمی است و به قبل از انقلاب برمی‌گردد، در این سال‌ها هیچ‌گاه در جهت حل موضوع گامی برداشته نشده است. گره این معضل فقط به‌دست مسئولان گشوده می‌شود، به این خاطر که شهروندان نمی‌توانند برای اصلاح سوخت، یا نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و ارتقاء استاندارد خودرو‌ها کاری انجام دهند. راه‌حل‌های مشخصی در دنیا برای مواجهه با آلودگی هوا پیاده‌سازی شده و مهم‌ترینش این است که میزان تردد وسایل نقلیه شخصی کاهش یابد؛ نه این‌که در وسط شهر‌ها باهدف روان کردن ترافیک، بزرگراه بسازیم. هیچ بزرگراهی در تهران و شهر‌های دیگر باعث روانی ترافیک و کاهش آلودگی هوا نشده است. در کنار این مسئله باید وسایل حمل‌و‌نقل عمومی استاندارد افزایش‌یافته و تردد با خودروی شخصی ممنوع شود و در صورت تخطی، از افراد جریمه اخذ کنند. این کار در بسیاری از نقاط دنیا انجام‌شده، اما گمان می‌کنم این مسئله در کشور ما محقق نمی‌شود به این دلیل که تعمدی در کار است و شرکت‌های خودروسازی روی دستگاه‌های دولتی بسیار نفوذ دارند و منافعی که از طریق فروش خودرو و لوازم‌یدکی و جانبی کسب می‌کنند، آنقدر عظیم است که اساسا به‌سلامتی مردم و کیفیت هوا اهمیتی نداده و نمی‌خواهند تقاضا برای خودرو کم‌ شود. در مورد موتورسیکلت نیز به همین ترتیب است و مرتب در صداوسیما برای خرید این وسیله تبلیغ می‌کنند، چون نفعشان درفروش بیشتر است.» 

این فعال محیط‌زیست در ادامه، با اشاره به مازوت‌سوزی خاطرنشان می‌کند: «مازوت، پسماند پالایشگاه‌هاست و عقب ماندن ابزار و ساختار پالایشگاه‌های کشور از فناوری روز جهان و ناتوانی در بهبود کیفیت هوای شهر‌ها تنها یکی از آثار مرگ‌آفرین آن برای شهروندان است و اظهارات رئیس سازمان محیط‌زیست و دیگر مسئولان هم فرار روبه‌جلوست، چون مازوت در تمامی فصول سوزانده می‌شود اما در زمستان بیشتر این اتفاق رخ می‌دهد، قصور هم متوجه دستگاه‌هایی است که نتوانسته‌اند نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها را مطابق با فناوری روز تجهیز کنند. بنابراین ارزش حرارتی سوخت حدود ٧٠ درصد دود شده و به هوا می‌رود و راندمان آن حدود ٣٠ درصد خواهد بود. حکمرانی غلط باعث شده، نتوانیم نیروگاهی بسازیم که  ٩٠ درصد ارزش حرارتی سوخت، تبدیل به برق و انرژی شود. نتیجه سوزاندن سوخت زیاد و بد‌، خفگی کلانشهرهاست. با‌این‌حال در شهر‌هایی مثل تهران، اراک و حتی اصفهان ٣٠ درصد آلودگی در زمستان مربوط به نیروگاه‌هاست، ولی همچنان٧٠ درصد به خودرو‌های شخصی ارتباط دارد و مسئولان با تشویق مردم به خرید خودرو و موتورسیکلت، از اصلاح ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی به بهانه نبود بودجه خودداری می‌کنند. درحالی‌که این کشور ازنظر بودجه و منابع با محدودیت مواجه نیست. کما این‌که می‌خواهند پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس و دریای خزر را با ۳۰۰ هزار میلیارد تومان اجرا کنند.»
به روایت آمارهای ارائه‌شده از سوی مقامات ذی‌ربط، «نزدیک به ۷ میلیون خودروی فرسوده و بیش از ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده داریم که نیاز به نوسازی و از رده خارج شدن دارند، همچنین شرایط خودروهای ناوگان حمل‌ونقل عمومی خوب نیست؛ به‌طوری‌که بیش از ۸۶ درصد آن‌ها به سن فرسودگی رسیده‌اند که منجر به افزایش آلودگی هوا به‌ویژه در کلانشهرها می‌شوند.» (۲)
کارشناسان حوزه انرژی هم، مشکل اصلی آلودگی هوا در تهران را مربوط به افزایش خودروها و حجم ترددها می‌دانند؛ احمد رمضانی از کارشناسان این حوزه، در گفت‌وگو با ایسنا، می‌گوید: خودروها به‌ویژه خودروهای سنگین و گازوئیل‌سوز در انتشار آلایندگی بیش از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها در آلایندگی کلان‌شهرها نقش دارند. وی با اشاره به طبقه‌بندی آلایندگی شهرها بیان می‌کند: آلودگی دو نوع است؛ یک سری آلایندگی‌هایی که قابل‌روئت نیستند و بیشتر در کلان، روی آب‌وهوا تأثیر می‌گذارد مثل گازهای گلخانه‌ای و غیره و دوم آلایندگی قابل‌رؤیت مانند ذرات میکرونی که فضای شهرها را تغییر رنگ می‌دهد و کاملا قابل‌مشاهده است. همچنین این آلایندگی هوا ناشی از ذرات میکرونی می‌تواند به چندین عوامل متحرک و ثابت درون‌شهری و برون‌شهری بستگی داشته باشد، اعم از خودروهای سبک و سنگین، صنایع و نیروگاه‌ها که هر یک از آن‌ها می‌توانند به نسبت در انتشار آلایندگی هوا نقش داشته باشند اما به نظر بیشترین و بارزترین عامل مربوط به خودروهای سنگین و بعضا فرسوده است که داخل شهرها حجم زیادی گازوئیل می‌سوزانند و تبدیل به دوده می‌کنند. بیش از ۹۰ درصد خودروهای سنگین در کشور قدیمی و از عمر مصرف آن‌ها دهه‌ها می‌گذرد و متأسفانه به‌عنوان حمل‌ونقل تجاری در شهرها تردد می‌کنند و بسیار هوا را آلوده می‌کنند و نکته بارز این‌که مجوز برخی از این خودروها در بین شهرها به دلیل مستهلک بودن، لغو شده اما این خودروها در داخل شهرها به‌عنوان سرویس و یا فوق‌العاده در حال تردد هستند و آلایندگی داخل شهر را افزایش می‌دهند که اگر در همان بین شهرها بودند شاید انتشار آلایندگی آن‌ها این‌چنین مشکل‌ساز نمی‌شد.»
مالک شریعتی، نماینده تهران و عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی هم از خودروساز‌های مهم کشور به‌عنوان متهم اصلی آلودگی هوا نام‌برده و می‌گوید: «البته سیاست‌های واردات تأمین خودرو‌های پربازده و کم‌مصرف با سوخت‌های جایگزین می‌توانند در این زمینه کمک شایانی به آلودگی هوا کنند. متأسفانه شبکه انتقال فرآینده کشور تنها بنزین است و این سبد می‌تواند با سوخت‌های جایگزین تغییر کند. به‌عنوان‌مثال کشور ترکیه بیشترین مقدار مصرف ال. پی. جی را در سبد سوخت خود دارد، به‌طوری‌که تنها  ۱۰ درصد از بنزین مصرف می‌کند و ۶۰ درصد ال. پی. جی خودرو‌هایش را دقیقا وارد می‌کند.»

او اظهار تأسف می‌کند از این‌که «خودمان تولیدکننده ال پی جی هستیم و پالایشگاه‌ها  ال پی جی را فلر می‌کنند و در مشعل‌ها می‌سوزانند. (مثلا بیش از ۱۱۰ هزار تن در سال، تنها در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس (ال. پی. جی) می‌سوزانیم)، اما می‌توانستیم این ال پی جی را به خودرو‌ها بدهیم که آلودگی آن کمتر و همچنین پیمایش بیشتر و همخوانی بیشتری هم با موتور خودرو‌ها دارد. ولی متأسفانه تعارض منافع مانع انجام این عمل است.» 
با این وصف، آلودگی هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها تنها به مازوت‌سوزی ربط ندارد و وسایل نقلیه  فرسوده، مصرف میلیونی سوخت در روز، دود کارخانجات و واحدهای صنعتی نیز جزئی از ترکیبی‌اند که تنفس هوا در شهرها را بیماری‌زا و کشنده کرده‌اند و باید به تمام منابع آلاینده هوای کلانشهرها توجه کرد و آن‌ها را از میان برداشت. 
پی‌نوشت‌ها:
۱-« فهرست ناقص منابع آلاینده هوا»- منتشرشده در روزنامه پیام ما 
۲- داریوش گل علیزاده- رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست