مبارزه با مقابله با کرونا!
گروه اجتماعی
مدتهاست که بحث واکسن از داغترین موضوعات روز است و هر مسئولی به فراخور جایگاهی که دارد، فارغ از تخصص داشتن یا نداشتن، دراینباره دیدگاهش را ابراز میکند و اما در تازهترین اظهارنظر، رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا که به بیانات نسنجیده و غیر عالمانه شهرت دارد، تأکید کرده «شرکتهای خصوصی به واردات واکسن اهتمام ورزند. هر شرکتی که برای واردات واکسن به مشکل برخورد به دفتر ریاست جمهوری نامه بزند» اما سعید نمکی در قامت وزیر بهداشت، نتوانست سکوت اختیار کند. او ضمن درخشان توصیف کردن شرایط واکسن داخلی، در مورد ورود بخش خصوصی به این حیطه حساس واکنش نشان داده و گفته، «این بخش الان در حال واردات داروی بیماران خاص است اما واکسن بهمراتب پیچیدهتر از دارو است. ماست فروش و سیمان فروش و پلاسکو فروش میخواهد واکسن بیاورد. من در سازمان غذا و دارو بساط دلالان را جمع کردم.» نقطهنظر سکاندار وزارتخانه بهداشت و درمان مقرون بهواقع بوده و مبتنی بر تجارب علمی و تخصصی او است، ولی رئیسجمهور میخواهد سفتوسخت بر گفتههای اشتباه خود تکیه کرده و زمینه اختلاف و چنددستگی را مهیا کند. بیتردید این فقط آتش کرونا نیست که شعلهور شده، آتش اختلاف هم میان فرماندهان نبرد با ویروس منحوس زبانه میکشد. درست در هنگامیکه انتظار میرود وحدت و هماهنگی حرف اول را بزند و درست در هنگامیکه رئیس ستاد ملی مقابله با کرونا باید مواضعی درست و اصولی اتخاذ کند، همهچیز به شکلی وارونه در حال وقوع است. کرونا کشور را بهزانو درآورده و پس از ۱۴ ماه بهجای جنگ با این ویروس که دشمن مشترک همه ماست، مسئولان، صحنه نبرد را تغییر دادهاند و مشغول بگوومگو با یکدیگرند. به بیانی بهتر، هرروز شکاف و اختلاف میان رئیس دولت با وزیر بهداشت عمیق و عمیقتر میشود. در ستاد ملی مقابله با کرونا نیز معلوم نیست چه خبر است، هرکس نظری دارد و تضاد دیدگاهها به بیرون از ستاد درز کرده، انگار همه میخواهند بهنوعی دستهایشان را بالا بگیرند و خود را در این غوغای ویروسی تبرئه کنند و هریک معتقدند، دیدگاههایشان تخصصی و برآمده از شواهد علمی است و دراینبین نقش وزیر بهداشت که صاحب صلاحیت است و باید در این غوغای ویروسی، حرف اول و آخر را بزند، بسیار کمرنگ دیدهشده و مقصر این وضع رئیس ستاد ملی مبارزه با کروناست که بر شواهد غیرعلمی تکیه زده و از موضع غلط خود عقبنشینی نمیکند، انگارنهانگار که ارائه نظریات غیر کارشناسی او چقدر میتواند جان مردم را به خطر بیندازد، کما اینکه به خطر انداخته است.
باز هم حرفهای غیر کارشناسی روحانی
حسن روحانی اشتباهات فراوانی مرتکب شده و از همان ابتدای شیوع کووید، سخنان عجیبوغریبی را بر زبان آورده که بسیار حاشیهساز شده و عملا مقابله با این بحران را به وادی سیاسیکاری کشانده است. از طرفی اعضای ستاد مقابله با کرونا به ریاست رئیسجمهور برای خود میبرند و میدوزند و دراینبین نقش پررنگی برای وزارتخانه بهداشت و درمان کشور قائل نیستند. درواقع تشکیل ستادی باهدف اخذ تصمیمات درست برای مقابله با ویروس، تبعات بدی به همراه داشته و در این ستاد، عملا وزیر بهداشت نمیتواند کاری از پیش ببرد و سخنان رئیسجمهور آشکارا نشان داده که به دنبال لجبازی است و میخواهد حرف، حرف خودش باشد، حتی اگر بهاشتباه بگوید، پیک کرونا پایانیافته و بسیاری از افراد را راهی سفرهای نوروزی کند. او ۲۱ فروردینماه نتوانست حجم انتقاداتی که به سمت او روانه میشد را تاب بیاورد، بر همین اساس گفت: «روزها و هفتههای سختی در پیش روداریم، بنابراین نباید چندصدایی در این زمینه باشد. اینکه ما برای ستاد ملی مبارزه با کرونا یک سخنگو انتخاب کردیم برای جلوگیری از چندصدایی است. اگر بنا باشد هرکسی در تلویزیون مصاحبه کند و هر حرف وبیانی به کار بگیرد که نمیشود. ما یک ستاد هستیم و وقتی تصمیم میگیریم همه باهم مسئولیم و همه باید از آن تصمیم حمایت کنیم. باچندصدایی جز اینکه به دست ضدانقلاب بهانه بدهیم چیز دیگری نیست و در کنار آن باعث خسته شدن کادر درمان میشویم. ما یک ستاد هستیم و وقتی تصمیم میگیریم همه باهم مسئولیم و همه باید از آن تصمیم حمایت کنیم. بههرحال الان این اتفاق افتاده است و وارد این مشکل شدهایم. این مشکلی واقعی است که باید هم واقعیتها را بدانیم و همانجایی که لازم است بگوییم اما اینکه هرکس یکطور حرف بزند اینها به ضرر کشور است و همه باید مراعات کنیم.»
این اظهارات حسن روحانی، اعتراض سعید نمکی را در پی داشت. وزیر بهداشت بهکرات تأکید کرده بود، مردم نباید به سفر بروند و آنان که راهی مسافرت شدهاند، موج چهارم کرونا را به سوغات میآورند و پس از آغاز این موج و پر شدن تختهای بیمارستانی و چرخش ویروسی، نمکی دندان از جگر زخمخورده خود برداشت و واضح و بیپرده خطاب به رئیسجمهور بیان کرد: «حرف غیر کارشناسی از محل مورد اعتماد کارشناسی مردم، اگر انتظار تکصدایی داریم، اشتباه است. من نمیتوانم با سلامت مردم مصالحه کنم و اگر مردم به این برادر کوچک طبق ارزیابیها اعتماد بیشتری پیدا کردند، دلیلش این است که من همیشه با مردمم شفاف حرف زدم. در این مملکت اتفاقی افتاد که اگر دقت میشد و اگر نگاه کارشناسی خریدار داشت، ما در طوفانی به نام موج چهارم کرونای موتاسیونیافته نمیافتادیم. مکتوبات زیادی را دارم که جزء اسناد طبقهبندیشده است و بنا ندارم منتشر کنم. ما گفتیم که ویروسی آمده با یک قابلیت بهمراتب خشنتر؛ به تمام رؤسای دانشگاهها هم گفتم که خودتان را برای یکی از سهمگینترین مبارزات تاریخ اپیدمی آماده کنید. وقتی در ۱۱ اسفندماه ۱۳۹۹ مینویسم که پروازهای خوزستان باید لغو شود، برای این است که میدانم بمب ویروس دارد به اقصی نقاط کشور میرود. من مکتوب نوشتم دو راه دارید؛ یا یک برزیل بر گردن من بگذارید یا به من مهلت دهید. شما از محتوای این مکاتبات خبر ندارید، که اگر خبر داشتید با یقه پاره کرده از من حمایت میکردید. اگر میگویم پرواز ترکیه را ببندید، به این دلیل است که من میدانم آنجا ویروس غیر انگلیسی هم دارد میچرخد و نوشتم اگر من گرفتار ویروس برزیلی و آفریقای جنوبی و موتاسیونیافته هندی شوم، دیگر نمیتوانیم کار را جمع کنیم. تمام این مکتوبات هست. اگر انتظار تکصدایی از وزیر و کارشناس این مملکت را در جهت حرف غیر کارشناسی داریم، بدانید که این اتفاق نخواهد افتاد. وزیر بهداشت هم عضوی از ستاد ملی مبارزه با کروناست. این حرف یعنی چه؟ اصلا ستاد ملی بدون مصادیق کارشناسی وزارت بهداشت معنا ندارد. اصلا ما بیرون میآییم، آنها تصمیم بگیرند و به ما ابلاغ کنند. اینطور نمیتوان مملکت را اداره کرد. ما در دام یکی از سهمگینترین اپیدمیهای این مملکت افتادیم، اما کار را بر ما سخت کردند.» غائله کشمکشهای کلامی به اینجا ختم نشد و محمود واعظی، رئیس دفتر رئیسجمهور به موضوع ورود کرده تا رفتارها و گفتارهای سعید نمکی را دوگانه و ریاکارانه بداند و بر دوری از تناقضگویی، اتهام افکنی و سیاسیکاری و فرافکنی تأکید کند. او طی سخنانی گفت:«مصیبتها و هیجانات و بیان نکاتی که بسیاری از آن نیز با واقعیتها مطابقت ندارد، جز اینکه روان جامعه را دچار آسیب میکند و اختلال به وجود میآورد، هیچ کارکرد دیگری ندارد. همه ما باید در این نوع بحرانها آرامش خود را حفظ کنیم و از تناقضگویی، اتهام افکنی و سیاسیکاری و فرافکنی دوریکنیم. مردم شاهد و ناظر رفتارهای ما هستند و دوگانگیها و ریاکاریها را تشخیص میدهند. نباید اینطور شود که توفیقات در کرونا متعلق به یک دستگاه باشد و در زمان خیزش بیماری دستگاههای همکار را مقصر قلمداد کنیم. همه باهم در توفیقات و مشکلات شریک هستیم.» و بازهم با اظهار تأسف، این بحثهای لفظی و جدلهای کلامی همچنان ادامه دارد. روز گذشته، رئیسجمهور در ستاد ملی مقابله با کرونا باز بر وزیر بهداشت تاخت تا حرفهای غلط خود را بهنوعی توجیه کند. او گفت: «اگر در شرایط آرامش قرار بگیریم و مرگومیرها کاهش پیدا کند و مثلا دورقمی شویم، مسابقهای آغاز میشود و یکی میگوید من این کار را کردم و دیگری میگوید ستاد معجزه کرد، آنیکی میگوید قرارگاه معجزه کرد و… وقتی مردم پروتکلها را مراعات نمیکنند و با ویروس جهشیافته مواجه میشویم، اینجا داستان تغییر میکند و هرکسی میخواهد این را به گردن دیگری بیندازد. در شرایطی که مشکل پیش میآید همه باید به فکر باشیم و دستبهدست هم دهیم. در همه تریبونها، هم باید هشدار باشد و هم آرامش. ما نباید تریبونی داشته باشیم که آرامش را به هم بریزد و ندانند چه باید بکنند. تریبون باید به مردم آموزش، آرامش و هشدارهای لازم را بدهد. باید متوازن در کنار هم، برای رسیدن به نقطه مطلوب تلاش کرد.»
نگرانی از ورود بخش خصوصی به موضوع واردات واکسن
به نظر میرسد رئیس دولت قصد کوتاه آمدن ندارد و حواسش به تعداد تلفات و مرگومیرهای روزانه نیست و هنوز نمیداند که در اپیدمی کرونا باید آنکس که صاحب صلاحیت است، وارد گود شود. بهعنوان نمونه، در موضوع حساسیتبرانگیز واکسن، روحانی حرف خودش را میزند و کار خودش را میکند، بیآنکه بداند اظهارات غیرتخصصیاش چقدر میتواند بحرانآفرین باشد. وقتی رئیس دولت میگوید، «واکسن باید وارد کشور شود؛ ما نمیتوانیم منتظر واکسن تولید داخل در تابستان باشیم و شرکتهای خصوصی به واردات واکسن اهتمام ورزند و هر شرکتی که برای واردات واکسن به مشکل برخورد به دفتر ریاست جمهوری نامه بزند»، یعنی تصمیمات علمی جای خود را به گروکشیهای سیاسی داده است، آنهم در مواجهه با کرونایی که نقشه رنگبندی آن به سمت سیاهی درحرکت است. سعید نمکی بازهم علنی و روشن تأکید کرده به واکسن داخلی امید بستهایم و واکسن داخلی ما در درخشانترین شرایط قرار دارد. او در مورد بخش خصوصی هم گفته، این بخش الان در حال واردات داروی بیماران خاص است اما واکسن بهمراتب پیچیدهتر از دارو است. واکسن فرآورده حساس و بیولوژیک است و افراد متخصص باید آن را وارد کنند.
وزیر بهداشت با خواندن شعری از سعدی « ندهد هوشمند روشن رأی به فرومایه کارهای خطیر /بوریاباف اگرچه بافنده است نبرندش به کارگاه حریر» افزوده: ماست فروش و سیمان فروش و پلاسکو فروش میخواهد واکسن بیاورد. من در سازمان غذا و دارو بساط دلالان را جمع کردم. رئیس سازمان غذا و دارو یکی از افراد پاکیزه است. باند آن سازمان را پکاندم و باج هم به کسی نمیدهیم و به آنها هم گفتم مشغول الذمه هستید اگر واکسنی بیاورید که جرئت تزریق آن را به زن و بچه خود ندارید. قلم پاهایتان را خرد و بدترین برخوردها را با شما میکنم. علیرغم مخالفت وزیر بهداشت با ورود بخش خصوصی، سخنان روز گذشته حسن روحانی مبتنی بر ورود این بخش به ماجرای واکسن بود اما تلاش کرد تا این اطمینان را بدهد که واکسنی هم که به درد میخورد را حتما باید وزارت بهداشت تأیید کند:«ما نمیتوانیم بگوییم از فلان کشور فلان واکسن را بخرید. البته من تأکید کردم و میکنم و خوشبختانه وزیر بهداشت هم تأیید میکند اگر شرکت معتبری که مورد تأیید وزارت بهداشت ماست و توان خرید و آوردن واکسن باقیمت نیمایی را دارد اقدام کند، اهلا و سهلا، مشکلی نداریم. اگر بیمارستان خصوصی یا شرکت و نهادی هست که میتواند بیاورد مشکلی ندارد اما باید نوع واکسن و چارچوب از سوی وزارت بهداشت تأیید شود.»
آخرین آمارها نشان میدهد، تاکنون یکمیلیون و ۸۹۵ هزار دوز واکسن وارد ایران شده است و حدود ۵۰۰ هزار نفر در ایران واکسن زدهاند. سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا بابیان این مطلب گفته تاکنون ۴۲۰ دوز واکسن از روسیه، ۶۵۰ دوز از چین، ۱۲۵ هزار دوز از هند و ۷۰۰ هزار دوز از کره جنوبی واردکردهایم.
علیرضا رئیسی گفته پیشبینی میکنیم ظرف یک هفته تا ۱۰ روز آینده، فاز اول واکسیناسیون که شامل کادر بهداشت و درمان و گروهی از بیماران صعبالعلاج و زمینهای است، به پایان برسد. دراینبین برخی بر تسریع درروند واردات واکسن تأکید میکنند و البته ورود بخش خصوصی به موضوع واکسن را از اساس اشتباه میدانند، چراکه معتقدند، زمینهساز شکاف اجتماعی، قاچاق و نشت این کالای استراتژیک به بازار سیاه خواهد شد. این مسئله در کنار اختلافاتی که فیمابین رئیس دولت و وزیر بهداشت وجود دارد، میتواند تبعات نگرانکنندهای به دنبال داشته باشد و واکسن را از دسترس گروههای آسیبپذیر جامعه دور کند. در همین حال مجیدرضا حریری- رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می گوید: «اختیار دادن به بخش خصوصی در حوزهای چنین پیچیده با واقعیتهای اقتصاد ایران ناسازگار است، ما در رابطه با اقتصادی صحبت میکنیم که در آن دولت در مورد مرغ و تخم مرغ و زولبیا و بامیه در بازار ورود کرده و با قیمت گذاری دستوری، اجازه فعالیت آزاد به اقتصاد را نمیدهد، آنگاه در حوزهای مانند واکسن کرونا که در تمام جهان مدیریت دولتی انجام میشود، ناگهان میگویند که بخش خصوصی بیاید و واردات کند! این نه با منطق اقتصاد ما میخواند و نه با توجه به شرایط جهانی با واقعیتهای بین المللی سازگار است. واکسن موضوعی تخصصی است که با سلامت مردم ارتباط دارد و شرکتها و افرادی باید به آن ورود کنند که تجربه و صلاحیت علمی لازم را داشته باشند؛ در غیر این صورت احتمال کلاهبرداری و دریافت کالای نامرغوب وجود دارد و قطعا در میان مشکلات فعلی ما دیگر به چنین مسائلی در ایران نیاز نداریم.»
بحث تأمین واکسن نباید به یک چماق سیاسی تبدیل شود
سیامک افاضلی در قامت استراتژیست دارویی نیز، ضمن تأکید بر اینکه ما باید برای واکسینه کردن جامعه، درست برنامهریزی کنیم و با روند فعلی نمیتوانیم به یک واکسیناسیون منطقی در داخل کشور برسیم، به «رسالت» میگوید: «بخش خصوصی نمیتواند بهراحتی به مقوله واردات واکسن ورود کند. حتی شرکتهایی که نمایندگی دارند و کشورهای متمدن و پیشرفته هم در تأمین واکسن دچار مشکلاند و در کشوری مثل آلمان، وضعیت واکسیناسیون مناسب نیست و علیرغم اینکه شرکتهای بزرگی مثل فایزر در این کشور کارخانه تولیدی دارند، بازهم واکسنها را به آمریکا میدهند و اینکه بخش خصوصی بخواهد به هفتخوان واکسن وارد شود، اقدامی کاملا غیرحرفهای و غیر کارشناسی و پوپولیستی است و به این معناست که بخواهیم مسئولیت دولت را به گردن بخش خصوصی بیندازیم. درواقع شرکتهای واکسنسازی با توجه به وضعیتی که وجود دارد، توجهی به بخش خصوصی ندارند. بنابراین وقتی بحث کووکس مطرح میشود برای این است که توزیع عادلانه واکسن توسط سازمان جهانی بهداشت کنترل شود، مسلما شرکتهای خصوصی نمیتوانند به این عرصه ورود کرده و بهصورت فعال عمل کنند. بحث دیگر هم این است که واکسن به یک گروکشی سیاسی تبدیلشده و بهجای آنکه این بحث یک بحث کاملا علمی و تخصصی باشد به یک چماق سیاسی بدل شده و افراد روزهاست با این چماق بر سر یکدیگر میزنند و در اینجا مردم هستند که متضرر میشوند و برایم باورکردنی نیست که افرادی مثل رئیسجمهور که تخصصی در حوزه واکسیناسیون و بحثهای اپیدمیولوژی ندارند بهراحتی اظهارنظر میکنند. اگر شخص رئیس دولت میخواهد اطلاعاتی را در این زمینه دریافت کند، باید از شخص وزیر بهداشت این اطلاعات را بگیرد و وقتی اختلافی میان رئیسجمهور و وزیر بهداشت به وجود میآید، به این معناست که رئیس دولت ما فکر میکند چون سمت بالاتری دارد، اطلاعات بیشتری هم دارد. در این شرایط وزیر بهداشت باید نخبههای علمی کشور را گردهم بیاورد و کاری کند که نظریات شخصی و برداشتهای فردی حتی اگر در حوزه تخصص فرد یا گروهی است، به تصمیمات کلان در حوزه نظام سلامت راه پیدا نکند و در این زمینه باید ستاد و جمعیتی تشکیل شود و در این جمعیت قدرت رأی و تصمیم وزیر بهداشت از هر مرجع و گروه دیگری بالاتر باشد. نمیشود که هر فردی اظهارنظری را در رابطه با کرونا و واکسن داشته باشد و فضای جامعه را ملتهب کند. اینها به خاطر ضعف ساختاری در ستاد ملی مقابله با کرونا و گفتههای غلط رئیس این ستاد است که موجب شده جو بدی در جامعه شکل بگیرد و باید تا قبل از اینکه دیر شود و مردم بخواهند تاوان سیاستهای اشتباه را بدهند، کمیتههای تخصصی تشکیلشده و با محوریت وزیر بهداشت، نظر قطعی و نهایی صادر شود تا هم بحران مدیریت شود و هم رئیسجمهور به بحث واکسن بهعنوان بحث سیاسی نگاه نکند و پای انتقامگیری سیاسی به عرصه سلامت و جان مردم باز نشود.»
این دولتها هستند که باید برای واردات واکسن اقدام کنند
این استراتژیست دارویی بهمنظور نقد دقیقتر ورود بخش خصوصی به واردات واکسن و تبعات احتمالی آن، توضیح میدهد: «ورود این بخش به حوزه واردات واکسن، قطعا یک شکاف بسیار بزرگی را ایجاد میکند و مسلما شرایط توزیع واکسن را از حالت عادی خارج خواهد کرد. چه بخواهیم و چه نخواهیم، شاهد شکلگیری بازار آزاد برای واکسن خواهیم بود و با ایجاد بازار سیاه، بیتردید اتفاقات خوبی رقم نمیخورد. در حال حاضر که انحصار توزیع و واردات واکسن در اختیار وزارت بهداشت است، شایعاتی در مورد پیدا کردن واکسن در بازار سیاه مطرح است و چنانچه بخش خصوصی ورود کند، سیستم سالمی در عرصه واردات واکسن شکل نمیگیرد. البته واردکننده اگر مطمئن و مورد وثوق باشد مشکلی وجود نخواهد داشت اما بهطورکلی بخش خصوصی توان واردات ندارد و به صلاح مملکت هم نیست. هیچ کجای دنیا بخش خصوصی را در این موضوع دخالت ندادهاند و وزارت بهداشت با امکانات و زیرساختی که دارد، توان واردات را داراست و سازمان سهامی دارویی کشور، با همین دیدگاه تشکیلشده که بخش دولتی از پتانسیلهای بخش خصوصی برای مذاکرات و چانهزنی استفاده کند و در همه جای دنیا، این دولتها هستند که برای واردات واکسن اقدام میکنند. شنیدهام شرکتی خصوصی ورود کرده و قیمت بالاتری را برای خرید واکسنی که در وزارت بهداشت باقیمت پایینتر تأمین میشود، پیشنهاد داده و این میتواند عواقب داشته باشد و شرکت تولیدکننده میتواند از بازار ایران سوءاستفاده کند. وقتی قیمت یک واکسن بهطور مثال، ۱۰ دلار است و یک شرکت خصوصی به تولیدکننده میگوید به قیمت ۱۶ دلار واکسن را میخرم، پشت این مسئله فسادی نهفته است. بنابراین واگذاری تأمین واکسن، فرار از مسئولیتی است که به عهده دولت است و نباید در این دام افتاد و از طرفی بخش خصوصی توانش را ندارد و اگر بتواند واکسنی را هم تأمین بکند، آن واکسن موجب شکلگیری بازار سیاه خواهد شد. بهتر است بهجای حاشیه رفتن، یک متولی واحد که وزارت بهداشت است از طریق سازمان سهامی دارویی کشور و یا از طریق هیئتامنای صرفهجویی ارزی، واکسن را تهیه کند اما اینکه بخواهیم هرروز یک تصمیمی بگیریم و یا از زیر بار مسئولیت خود شانه خالی بکنیم، جواب نمیدهد و نهایتا مردم ضرر میکنند.»
نهادی موازی با وزارت بهداشت برای واردات واکسن
بههرروی اختلافات گستردهتر شده و رئیس دولت هم قصد ندارد از لجاجت دست بردارد تا بدان جا که حجتالاسلام علیرضا سلیمی، عضو هیئترئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس خبر داده که بناست، نهادی موازی با وزارت بهداشت در نهاد ریاست جمهوری با موضوع بهداشت و درمان تشکیل شود که گویا این کار برای واردات واکسن صورت گرفته است.
این نماینده مجلس با اشاره به جدی شدن انتقادات وزارت بهداشت از عدم همراهی دولت و استمرار تلاشهای این وزارتخانه برای مقابله با کرونا بیان کرده: «اصل این اختلافات بعد از موضوع واردات واکسن از سوی شرکت خصوصی آغازشده است، این در حالی است که واردات واکسن موضوعی کاملا امنیتی است و حتما این واکسن بایستی از سوی پدافند غیرعامل موردبررسی قرار گیرد تا مشکلی نداشته باشد.» این روزها که جامعه در تب کرونا میسوزد، همدلی و هماهنگی میتواند کرونا را به عقب براند و یاریگر ما در تأمین واکسن باشد اما چنانچه رئیس دولت در قبال وزارت بهداشت، ساز ناکوک را بزند، ما در مواجهه با کرونا شکست خواهیم خورد و سرنوشت تأمین واکسنهای موردنیاز نیز نامعلوم خواهد بود.
رئیس جمهور , روحانی , ستاد ملی مبارزه با کرونا , کرونا , نمکی , وزارت بهداشت
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.