گروه اجتماعی- نادیا احمدی
حساسیت های عمومی در مورد کرونا کاهش یافته و خیلی ها ماسک را کنار گذاشته اند، به تصور آنکه هیمنه کرونا شکسته شده و می توان به سیاق همان روزهایی که اثری از این ویروس نبود، به تعاملات روزمره ادامه داد و این خوش خیالی فقط به کشور ما محدود و منحصر نمی شود، بلکه بسیاری از کشور‌های جهان اقدامات پیشگیرانه را لغو کرده و به حالت عادی بازگشته اند، این درحالی است که سازمان جهانی بهداشت تأکید می‌کند همه‌گیری کرونا پایان نیافته و این تأکید به معنای آن است که هنوز برای حذف ماسک زود است. با نگاهی به آمار واکسیناسیون در می یابیم که به رغم دستاوردهای مطلوب، خطر همچنان ما را تهدید می کند، چرا که درصد کمی از افراد جامعه دُز سوم را دریافت کرده اند و به طورکلی میزان تزریق این دُز در تمامی کشورها باید به بالای ۷۰ درصد برسد تا بتوان با ماسک خداحافظی کرد. اظهارات علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی  نیز بر این پایه استوار است. اگر میزان واکسیناسیون در بیشتر کشورها به بالای ۷۰درصد برسد، می توان عبارت «وضعیت خوب» را به کار برد، «آنگاه تا نیمه‌های سال میلادی با تبدیل‌ کرونا از وضعیت پاندمی به آندمیک، ماسک قابلیت حذف شدن دارد.»
اما در حال حاضر بسیاری از کارشناسان تصریح می کنند که انتقال پیام‌های اشتباه سبب شده اطمینانی کاذب در جامعه شکل بگیرد و این اطمینان تا بدانجا ریشه دوانده که دریافت کنندگان دُز اول نسبت به تزریق دُز دوم بی اعتنا شده اند، اتفاقی که برای دریافت دُزهای بعدی نیز به وقوع پیوسته است، مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اعلام کرده، تا کنون ۶۴ میلیون و ۶۱۰ هزار و ۸۴۴ نفر دُز اول، ۵۷ میلیون و ۹۵۳ هزار و ۱۲ نفر دُز دوم و ۲۷ میلیون و ۶۷۷ هزار و ۵۰۲ نفر، دُز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده اند و مجموع واکسن های تزریق شده در کشور به ۱۵۰ میلیون و ۲۴۱ هزار و ۳۵۸ دُز رسیده، اما همانطور که در آمارها مشهود است، اطمینان کاذب در تزریق دُز سوم بیشتر نمود یافته و تنها ۳۳ درصد افراد این دُز را دریافت کرده اند اطمینانی که هر روز پایش را فراتر می گذارد و در ماه‌های اخیر، برداشتن ماسک نیز در جامعه به امری رایج و عادی بدل شده و طبق جدیدترین آمارها، استفاده از ماسک در کشور به حدود ۴۱درصد کاهش پیدا کرده است. 
«هنوز پاندمی کرونا در جهان پایان نیافته است»، سخنی که حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا مرتبا تکرار  می کند و به استرالیا، نیوزیلند و آمریکا اشاره دارد، کشورهایی که میزان ابتلا به کرونا طی هفته‌های اخیر در آنها افزایش یافته است. جماعتی با اعلام هشدار نسبت به افزایش مختصر مرگ و میر در آمریکا تأکید کرده: «احتمال چرخش بالای ویروس در برخی کشورهای اروپایی و آفریقایی(باتوجه به کم بودن میزان واکسیناسیون در کشورهای آفریقایی) وجود دارد.» 
اظهارات دبیر کمیته علمی کشوری کرونا را باید جدی گرفت، به ویژه آنجایی که می گوید: «نوع ویروس در چرخش در کشورهای مختلف، عمدتا BA2 بوده اما اخیرا گزارش هایی از افزایش موارد ابتلا به BA4، BA5 و BA2.x وجود داشته و در برخی کشورها مانند پرتغال، شرایط قدری نگران کننده بوده چراکه در این کشور، سویه ای از اُمیکرون(BA5)  در حال افزایش است که از نظر شدت، به دلتا شبیه است که البته هنوز مورد تأیید قرار نگرفته است.» از سویی، مطابق پیش بینی سازمان جهانی بهداشت اواسط یا اواخر تابستان با موج جدید کرونا در جهان مواجه خواهیم شد؛ بنابراین متخصصان تصریح کرده اند که باید بحث واکسیناسیون، استفاده از ماسک و رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی را جدی بگیریم.
هرچند کشور ما در وضعیت به نسبت پایداری قرار دارد و میزان مرگ و میرهای کرونایی به دلیل واکسیناسیون گسترده، به کمتر از انگشتان دست کاهش یافته است، اما ستاد ملی مقابله با کرونا خبری مبنی بر پایان این بیماری و دستوری برای برداشتن ماسک اعلام نکرده است. در همین حال بیماری آبله میمونی هم به رغم آنکه هنوز در چند کشور جهان شیوع یافته امانگران کننده است و مشابه کرونا از راه تنفس انتقال پیدا می‌کند. جماعتی باتوجه به شناسایی یک هزار و ۳۵۶ بیمار مبتلا به آبله میمونی در جهان بر اساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت تأکید کرده که باید در برابر این بیماری احتیاطات لازم صورت بگیرد. 
جماعتی اگرچه می گوید، برخی از این بیماران، فاقد امراض زمینه ای و تماس با مبتلایان آبله میمونی بوده‌اند و اکثر آنها نیز بهبود یافته و مشکل جدی ندارند، اما هنوز از بابت کرونا نگرانی وجود دارد و دبیر کمیته علمی کشوری کرونا تصریح می کند، همچنان مواردی از ابتلا به سویه دلتا در کشورهای مختلف وجود دارد و این نشان می‌دهد که این سویه، در حال چرخش است که جای نگرانی دارد چون ممکن است بازهم باتوجه به شرایط کشورها و جهش های احتمالی، در آینده با موجی از کرونا در ماه های آینده روبه‌رو شویم، به همین دلیل، توصیه کمیته علمی باتوجه به اثبات کارآیی واکسن در مطالعات مختلف، این است که حتما واکسیناسیون به ویژه در نوبت سوم و چهارم(برای افراد واجد شرایط)، تکمیل و از ماسک استفاده شود.
 در چه مکان‌هایی ماسک بزنیم؟
شرایط کنونی با گذشته متفاوت است و در این مسئله تردیدی نیست، بر این اساس دبیر کمیته علمی کشوری کرونا توضیح داده که چه کسانی و چه در مکان‌هایی باید ماسک بزنند: محیط های سربسته به ویژه محل‌هایی که افراد زیادی حضور داشته و سیستم تهویه مناسبی ندارند، استفاده از ماسک همچنان مورد تأکید است. همچنین افرادی که ریسک بالا دارند؛ مانند افراد دارای ضعف سیستم ایمنی، بیمارانی که تحت درمان با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند، بیماران پیوندی و سالمندان، توصیه این است که در استفاده از ماسک، استمرار داشته باشد. در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که احتمال مراجعه بیماران مبتلا به کووید۱۹ وجود دارد و پرسنل آن احتمالا در معرض خطر قرار می‌گیرند، استفاده از ماسک باید الزامی باشد. این تصمیم کمیته علمی کشوری کرونا با توجه به شرایط موجود اتخاذ شده و ممکن است در هفته‌ها و ماه‌های آینده بر اساس شرایط جدید، نظر کمیته علمی هم تغییر کند.
تمامی اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا یکصدا تأکید می کنند که کنار گذاشتن ماسک، اقدامی غیراصولی و غیرمنطقی است. روند کرونا در کشور بسیار نزولی است و حتی می توان این احتمال را مطرح کرد که تا سه چهار ماه آینده هیچ اپیدمی در منطقه رخ ندهد و دوباره گرفتار نشویم اما اعضای این ستاد معتقدند همچنان رعایت پروتکل‌های بهداشتی ضروری است و مسعود مردانی از اعضای این ستاد می گوید: «اینکه همه باید ماسک بزنیم، یک الزام است چون در زنجیره انتقال این ویروس قرار داریم و در مرحله ای هستیم که دوره اپیدمی آن در حال پایان است اما همچنان کرونا هست و باید آن را جدی بگیریم.»
مردانی توصیه می کند که شهروندان در محیط های بسته با جمعیت بالا همچنان از ماسک استفاده کنند اما در محیط بیرون که فضا باز است و امکان انتقال ویروس کمتر است 
می توان از ماسک استفاده نکرد. همچنین یکسری افراد همچنان باید از ماسک استفاده کنند. یکی از این گروه‌ها کادر بهداشت و درمان هستند. زیرا با بیماران زیادی مواجهه دارند که ممکن است بین آنها بیماران بدون علامت کرونایی هم باشند و بر همین اساس کماکان کادر بهداشت و درمان باید از ماسک استفاده کنند. همچنین افرادی که نقص‌های ایمنی شناخته شده‌ یا سن بالا دارند که به طور معمول سیستم ایمنی‌شان را ضعیف می‌کند و آسیب‌پذیری‌شان را در برابر کرونا افزایش می‌دهد، باید ماسک بزنند. 
اما گروهی از متخصصان امر، می گویند نباید جامعه را خسته کرد. زیرا تصور می کنند که در صورت تأکید و توصیه بیش از حد، مردم در زمانی که لازم است به رعایت پروتکل‌های بهداشتی تمکین نمی کنند. این گروه از متخصصان برای آنکه نشان دهند اظهاراتشان مقرون به واقع است، می گویند کمیته علمی کرونا نیز توصیه کرده در جایی که خطر بالاست، ملاحظات‌ را تشدید کنیم و در جایی که شواهد نشان می‌دهد خطر پایین است می‌توانیم سختگیری‌ها را کمتر کنیم. مسعود یونسیان، دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹، جزء همین طیف متخصصان است که شرایط را مساعد دانسته و معتقد است تشدید سختگیری ها و اعمال ضوابط در وضعیت کنونی جامعه را دلزده و خسته می کند، به همین علت می گوید، نیاز نیست تمامی افراد، در تمامی مکان ها
از ماسک استفاده کنند: «مکان‌هایی که تعداد افراد زیادی در یک جا جمع شدند و نمی‌توانند فاصله‌گذاری را رعایت کرده و محیط هم تهویه مناسبی ندارد، توصیه می‌شود که از ماسک استفاده شود تا هم خودشان آلوده نشوند و هم اگر مبتلا به کرونای بی‌علامت بودند، به سایرین منتقل نکنند. باید توجه کرد که ممکن است برای فرد مبتلا به کرونای بی علامت اتفاقی نیفتد، اما ممکن است ویروس را به افرادی که ضعف سیستم ایمنی یا سن بالا دارند، انتقال دهند و این افراد دچار مشکل شوند. بنابراین در مکان‌هایی که تراکم بالایی وجود دارد، مانند اتوبوس اعم از درون‌شهری و بین‌شهری که تراکم زیاد است، داخل مترو، هواپیما و… توصیه می‌شود که کماکان از ماسک استفاده شود. با این حال در جاهایی که تراکم جمعیت بالا نیست و تهویه را می‌توان به خوبی برقرار کرد، می‌توان استفاده از ماسک را برای افراد سالم ضروری ندانست.»
 هنوز خیالمان راحت نیست
شاید این پرسش به ذهن خیلی از ما خطور کرده باشد که چرا با وجود ابتلای اکثریت مردم به نوع امیکرون کرونا و غالب بودن این ویروس در شرایطی که به نظر می‌رسد نوعی ایمنی جمعی به وجود آمده، باید هنوز در اماکن عمومی ماسک زد؟ عباس مسجدی، فوق تخصص بیماری های ریوی، پاسخ می دهد که هنوز از جهش‌های احتمالی ویروس در آینده می‌ترسیم. هنوز خیالمان کاملا راحت نیست و معلوم نیست در روزها و هفته‌های آینده با چه رفتاری از ویروس کرونا مواجه می‌شویم و با توجه به اینکه شناسایی و اعلام نوع جدید ویروس ممکن است با تأخیر همراه باشد. رعایت اصول بهداشتی و زدن ماسک به خصوص در اماکن عمومی و فضاهای بسته توصیه می‌شود و احتیاط نسبی لازم است.محسن فرهادی، معاون مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز به این پرسش، این گونه پاسخ می دهد: «بسیاری از مردم  در پیک امیکرون به این نوع از ویروس کرونا مبتلا شدند اما نکته مهم این است آنتی بادی حاصل از ابتلا به این بیماری خیلی زود افول می‌کند و کم می‌شود. بنابراین نباید انتظار ایمنی جمعی بعد از ابتلا به بیماری داشته باشیم و نه تنها با انواع و نسخه‌های مختلف امیکرون مواجه هستیم که هر زمان امکان ابتلا به نسخه جدید این ویروس وجود دارد بلکه حتی احتمال ابتلای مجدد به همان نوع از ویروس امیکرون که قبلا مبتلا شده‌ایم هم وجود دارد. درنتیجه لازم است همچنان پروتکل‌های بهداشتی به خصوص ماسک زدن رعایت شود.»
این احتمال را هم باید در نظر گرفت که تا زمان بروز جهش جدید و اعلام عمومی آن، ممکن است  ویروس‌های جدید آنچنان گسترش پیدا کنند که کار از دست متولیان سلامت خارج شود. به گفته عباس مسجدی، در گذشته چنین اتفاقاتی رخ داده است. یک ویروس جدید در کشوری دور در شرق آسیا به سرعت می‌تواند مردم بسیاری از کشورهای دنیا را مبتلا کنند و به آرامی دوباره موج جدیدی را رقم بزند.