سعید امینی
دیپلماسی دفاعی مفهومی است در قالب قدرت که با تکیه‌بر ظرفيت قدرت سخت و نرم در چارچوب هم‌گرایی سياست خارجی و سياست دفاعی، بازدارندگی را بدون بهره‌گيری از ابزار سخت محقق کرده و زمينه‌ساز ارتقای اهداف نهفته در سياست دفاعی و نظامی می‌شود؛ به عبارتی، دیپلماسی دفاعی کاربرد مسالمت‌جویانه منابع حوزه دفاعی برای دستيابی به برون‌دادهای مثبت در توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه با جهان خارج است؛ در این راستا  دیپلماسی دفاعی به‌عنوان عنصر کمکی سياست خارجی سعی  می‌کند تا اهداف عاليه کشور را تأمين کند.
 دیپلماسی دفاعی؛ پشتوانه سیاست خارجی
در کنار سياست خارجی، ساختارهای دفاعی امنيتی نيز از عوامل مهم و تأثيرگذار برکيفيت ایفای نقش‌های بين‌المللی کشورها به شمار می‌روند؛ این نقش مهم در قالب دیپلماسی دفاعی نمایان می‌شود؛ در آن‌جاست که جنبه‌هایی از سياست و راهبرد کلان دفاعی مشخص می‌شود. در حقيقت ترکيب سياست خارجی و سياست دفاعی هر کشور، فراهم‌آورنده بخشی از دیپلماسی کلان هر کشور است که ما از آن به‌عنوان دیپلماسی دفاعی یاد می‌کنيم.
دیپلماسی دفاعی به‌عنوان مکمل دیپلماسی سياسی و نوعی قدرت نرم و با پشتوانه قدرت سخت در اختيار بخش دفاع بوده که براساس سرفصل‌های هدایت‌کننده سياست امنيت ملی، در جهت تحقق اهداف آن در راستای قبض و بسط مناسبات خارجی دفاعی و نظامی با سایر کشورها مورداستفاده قرار می‌گيرد؛ به‌عبارت‌دیگر، دیپلماسی دفاعی بين کشورها درواقع مربوط به روابط نظامی و دفاعی کشورها با یکدیگر است که شامل رزم‌های نظامی مشترک، خریدوفروش سلاح، ایجاد پایگاه‌های نظامی و سامانه‌های موشکی و نيز دیدارهای مقامات نظامی کشور و همچنين قراردادهای دفاعی جهت همکاری‌های صلح‌آميز نظامی است؛ البته باید بحث امنيت مرزها را نيز ازجمله دیپلماسی دفاعی در روابط کشورها مدنظر قرار داد.
 تأثیر دیپلماسی دفاعی بر جایگاه منطقه‌ای ایران 
ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران با مزیت‌های بسیاری همراه است که سبب شده تا وزن منطقه‌ای ایران در مناسبات مختلف و حل بحران‌ها و تنش‌ها همواره موردتوجه سایر بازیگران قرار گیرد. ایران ازنظر سنتی کشوری است با پیشینه تمدنی بالا؛ دارای تمدنی چند هزارساله که به‌خوبی توانسته «دولت-ملت» و «دولت-کشور» را تشکیل دهد و دارای سابقه بسیار بالا در منطقه و نظام بین‌الملل است. از طرف دیگر انقلابی در آن رخ‌داده که این انقلاب به چالشگری نظام بین‌الملل در چهار دهه اخیر پرداخته و پیامدهای گوناگون از خود به‌جا گذاشته است.
امروزه در بسیاری از جهات جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی دست برتر را در منطقه و در نظام بین‌الملل دارد. یکی از عرصه‌های دیپلماسی که طی سال‌های گذشته موردتوجه دولت‌ها قرار گرفته، دیپلماسی دفاعی است که در کشور ما این نوع دیپلماسی در کنار سایر انواع دیپلماسی رسمی که توسط وزارت امور خارجه انجام می‌شود، مدنظر قرارگرفته، اما متأسفانه در دولت یازدهم و دوازدهم خیلی به این نوع دیپلماسی به دلیل ماهیت غرب‌محور و غرب‌گرا بودن دولت توجه نشده و از ظرفیت‌های این بعد از دیپلماسی غفلت شده است و اگر اقداماتی هم وجود داشته، بیشتر به‌صورت خودجوش از جانب فرماندهان نظامی بوده است.
 ظرفیتی که بلااستفاده ماند
وزیر امور خارجه دولت روحانی با مطرح کردن موضوعاتی علیه میدان، به‌دنبال این بود تا شکست سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم و کم‌وکاستی‌های موجود را متوجه میدان؛ یعنی دیپلماسی دفاعی کند. کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی بر این باورند که میدان، پشتوانه موفقیت‌های دیپلماتیک محسوب می‌شود. درواقع دستاوردهای نظامی و دفاعی، رزمایش‌ها و از سوی دیگر مناسبات دوجانبه و چندجانبه نظامی، پنجره‌های موفقیت را برای دولت در عرصه‌های مختلف دیپلماسی می‌گشاید، اما چون دولت تدبیروامید با زبان دیپلماسی دفاعی بیگانه بود، از  ظرفیت‌های این بخش از دیپلماسی نه‌تنها استفاده‌ای نکرد، بلکه نسبت به آن بی‌مهری‌های مکرر انجام داد. 
 سردار سنایی راد:  برداشت‌های ناصواب، جفایی بر دیپلماسی میدان بود
سردار رسول سنایی‌راد در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» بابیان این‌که دیپلماسی دفاعی در کنار دیپلماسی وزارت امور خارجه نقش اساسی و مکمل را دارد، گفت: طی ماه‌های گذشته مباحثی تحت عنوان رقابت میدان با دیپلماسی انجام گرفت که به نظر می‌رسد بیشتر شبیه به مباحث انحرافی بود تا مباحث عینی و واقعی.
وی افزود: دیپلماسی دفاعی در جهان به یک امر مرسوم تبدیل‌شده و همان‌طورکه دیپلماسی دولتی باید از میدان پشتیبانی کند، در بزنگاه‌ها دیپلماسی دفاعی هم از دیپلماسی دولتی دفاع خواهد کرد. 
کارشناس مسائل سیاسی دفاعی بابیان این مطلب که منطقه خاورمیانه با ناامنی گسترده‌ای عجین است و در چنین شرایطی دیپلماسی دفاعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، گفت: دشمنان و رقبای جمهوری اسلامی در دیپلماسی تهدیدمحور عمل می‌کنند؛ یعنی در دیپلماسی، استفاده از ابزار نظامی را هم به‌عنوان یک گزینه مطرح می‌کنند؛ بنابراین از یک‌سو با توجه به تجربیات مختلف و با استناد به واقعیت‌های مربوط به دیپلماسی و از سوی دیگر با توجه به تجربه فرماندهان نظامی کشورمان، می‌توان دیپلماسی دفاعی را بیشتر بسط و توسعه داد و کارآمدی آن را بیشتر کرد.
سردار سنایی‌راد به دولت سیزدهم توصیه کرد که  به دیپلماسی دفاعی توجه ویژه‌تری داشته باشد و معتقد است یکی از ویژگی‌های حجت‌الاسلام رئیسی این است که شرایط را برای تعامل، همکاری و هم‌افزایی فراهم کرده است؛ بنابراین بخش دفاعی کشور حتما به دیپلماسی دولت رئیسی کمک خواهد کرد و پشتیبان اقدامات دولت سیزدهم خواهد بود.
او با اشاره به فایل صوتی ظریف گفت: برداشت‌های ناصواب و رقابت‌های بی‌مورد، جفایی بر دیپلماسی و میدان بود. پشتوانه مذاکرات آستانه در خصوص مسئله سوریه و موفقیت‌هایی که در این مذاکرات حاصل شد، نتیجه دیپلماسی دفاعی و قدرت میدان بود؛ لذا سوابق موجود اثبات می‌کند که دیپلماسی دفاعی از کارکرد و کارایی بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشور  داشته باشد.