محسن پیرهادی
وزیر محترم آموزش‌وپرورش، از احتمال ترک تحصیل ۳ میلیون دانش‌آموز کم‌بضاعت در اثر شیوع ویروس کرونا گفته است. به گفته او، در سال تحصیلی گذشته پس از شیوع بیماری، بیش از ۳ میلیون دانش‌آموز به دلایلی همچون نداشتن گوشی هوشمند یا تبلت یا عدم دسترسی به اینترنت، امکان استفاده از سامانه شاد را پیدا نکردند و درخطر ترک تحصیل قرار گرفتند.
پیش‌ازاین نیز مشخص بود که بهداشت و درمان، تنها حلقه اول زنجیره مقابله با کروناست و آثار و تبعات اجتماعی و اقتصادی این ویروس همه‌گیر، تا سال‌ها بر کشور ما و دیگر کشورهای دنیا تحمیل خواهد شد. با وضعیت فعلی، کرونا به سمتی پیش می‌رود که اگر سال‌ها بعد، از یک میان‌سال پرسیده شود چرا درس نخوانده‌ای، پاسخ دهد سال‌های آخر تحصیلات دبیرستانی ما در همان دوره‌ای قرار گرفت که در اثر شیوع بیماری، مدارس یکپارچه تعطیل شدند و آموزش‌ها مجازی شد، امکانی که دیگران داشتند و ما نداشتیم!
آمارها نشان می‌دهد که از هر پنج دانش‌آموز ایرانی، یک نفر امکان استفاده مناسب از فناوری‌های روز و آموزش‌های مجازی را ندارد.
اگرچه در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی، بسیاری از کودکان ساکن مناطق محروم، از امکان تحصیل برخوردار نبودند، اما بااراده جدی حاکمیت، همت مسئولان، تلاش جهادگران و مردمی شدن نهضت آموزش کشور از طریق بسترهایی همچون خیرین مدرسه‌ساز، این مشکل به‌سرعت مرتفع شد. امروز، صورت‌مسئله به‌کلی تغییر کرده و لازم است گروه‌های دغدغه مند و دلسوز حوزه آموزش کشور، دست‌به‌کار شوند. در این راستا، توجه به موارد زیر ضروری است:
یک. یکی از تعاریف اصلی مدیریت، تطابق بهینه با شرایط و تغییرات به‌ویژه در ایام بحران است. خدمات جهادی دولت و مردم در راستای آموزش همگانی و تحصیل مناسب، با شرایط امروز انطباق‌نیافته و همچنان در همان قالب‌های فرسوده پیشین است. بنا به روایت آینده‌پژوهان، به نظر می‌رسد ویروس کرونا حداقل یک تا دو سال دیگر گریبان گیر ما باشد و رفع اثرات آن نیز، در بازه‌ای چندساله خواهد بود و تبعات آن یک‌باره از بین نخواهد رفت. علاوه بر این، پس از طی این دوره، شرایط هیچ‌گاه به روال گذشته و سازوکارهای قدیمی بازنخواهد گشت. بنابراین ضروری است تمام بازیگران دولتی و مردمی عرصه آموزش، خدمات خود به جامعه را متناسب با این شرایط به‌روز کنند.
دو. همین یک یا دو سال نیز زمان کمی نیست و اگر در همین دوره، چند صد هزار دانش‌آموز از تحصیل بازمانند یا تحصیلات خود را از ابتدا آغاز نکنند، خسارتی به آینده ایران اسلامی وارد می‌گردد که با هیچ متر و معیاری قابل‌سنجش نخواهد بود. تعلیم و تربیت، دقیقا ناظر به هویت، قدرت و آینده یک ملت است و قابل‌اغماض نیست.
سه. به نظر می‌رسد بی‌تدبیری در حوزه آموزش‌وپرورش، ازآنجاکه اثرات فوری و آنی ندارد، زیر سایه سنگین اولویت‌ها و اخبار سلامت قرارگرفته و به‌اندازه کافی موردتوجه نیست. درست است که سلامت مردم، مسئله اول امروز است، اما آسیب دیدن فرزندان ما، فردای این سرزمین را به خطر خواهد انداخت. همان‌طور که مسئولان و کادر درمان، فعالانه و از هر طریق ممکن، در ارتباط با تبعات بهداشتی و درمانی کرونا با مردم سخن می‌گویند، لازم است مسئولان و فعالان حوزه آموزش‌وپرورش، دراین‌ارتباط با جامعه گفت‌وگو کنند. کارشناسان به میدان بیایند و اهمیت و ضرورت مسئله را تبیین کنند. اقدام وزیر محترم در اعلام‌خطر ترک تحصیل ۳ میلیون دانش‌آموز، هرچند دیر اما قابل‌تقدیر است.
چهار. در کنار پرداخت به مسائل کلان این حوزه، برخی اقدامات لحظه‌ای نیز ضرورت دارد. خیرین مدرسه‌ساز، گروه‌های جهادی و همه دستگاه‌ها و فعالین که پیش‌ازاین نیز در مقاطع مختلف ازخودگذشتگی کرده و اولویت اول خود را محرومیت‌زدایی قرار داده بودند، می‌توانند چاره‌ساز باشند. تأمین اقلام موردنیاز برای آموزش‌های مجازی، آموزش استفاده از فناوری‌های ارتباطی، بالا بردن سواد رسانه‌ای و ایجاد سد در برابر آسیب‌های اجتماعی ناشی از ورود یک‌باره و بدون زمینه تکنولوژی‌های ارتباطی به برخی خانواده‌ها و مواردی ازاین‌دست،‌هرچند دشوار اما در کوتاه‌مدت شدنی است. تجربه مردم ما نیز نشان داده که پیش‌ازاین در رزمایش‌های عمومی و اجتماعی، موفق بوده و از آن‌ها سربلند بیرون آمده است.
پنج. بر این باورم که به‌عکس آنچه پنداشته می‌شود، بهره‌گیری از فناوری‌های روز، می‌تواند هنگامه کم‌نظیری برای ایجاد فرصت برابر و عدالت آموزشی باشد و خلأ بزرگ بی‌عدالتی در آموزش‌های حضوری را پر کند. شرط تحقق چنین هدفی، عزم ملی است.