گروه فرهنگی
در روزهایی که سایه تهدیدات امنیتی کشور را تهدید می‌کند، سخن گفتن رئیس‌جمهور از امر فرهنگ، یگانه مقوله‌ای که ارزش دارد امنیت را هم فدای آن کرد، ذی‌قیمت است. فرهنگ، زیربنای انقلاب ماست و زیربنای نظام ما. مسئله اصلی همواره فرهنگ است اما ممکن است اولویت اصلی، بسته به مواقع گوناگون متفاوت باشد. روزی اولویت کشور می‌شود اداره جنگ ایران و عراق و دفاع از کشور، روزی مسائل سیاسی در صدر اولویت‌ها می‌نشیند و روزی مثل امروز، اقتصاد است که بیش از دیگر مقولات شایسته رسیدگی است. اما در تمام این‌ها، باید مواظب ماهیت فرهنگی اقدامات بود و این شاید معنای جمله‌ای است که رهبر گرامی انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت در شهریورماه امسال بیان کردند: «به مسئله  اقتصاد جدا باید برسید؛ البته با پیوست فرهنگی؛ یعنی هر کار اقتصادی‌ای که انجام می‌دهید، حتما پیوست فرهنگی همراهش باید باشد که این جزء چیزهای لازم است.» «پیوست فرهنگی» قاعدتا با پیوست رسانه‌ای متفاوت است. یک معنای پیوست فرهنگی می‌تواند این باشد که امور اقتصادی، همراه با آمایش فرهنگی اجرا شود. مثلا پروژه مسکن ملی، در راستای یک اولویت اقتصادی است اما شهرسازی اسلامی-ایرانی و رعایت اقتضائات بومی هر منطقه، از جنس اقتصاد نیست. معنای دیگر نیز می‌تواند مفهومی باشد که ما در بالا آوردیم؛ یعنی ببينیم این عملیات اقتصادی، در راستای کدام آرمان فرهنگی ماست. عدالت، یک آرمان فرهنگی که اقتصاد، به موجب آن اولویت یک کشور شده است. به این معنا پیوست فرهنگی اقدامات اقتصادی، همان رعایت زیربنایی فرهنگ است. اقتصاد در دولت سازندگی نیز اولویت یک کشور بود، اما با پیوست فرهنگی‌ای که در نهایت به گسترش تبعیض در دهه۹۰ انجامید.   
رئیس‌جمهور محترم نیز در سخنانی که در همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی ایراد کرد، بار دیگر زیربنا بودن امر فرهنگ برای تمام امور از جمله امنیت، مورد اشاره قرار داد. بدون امنیت، فرهنگ امکان بروز نخواهد نداشت اما بدون فرهنگ، امنیت فلسفه وجودی نخواهد نداشت؛ همچون قاب عکسی که تابلویی در دل نداشته باشد، یا گلدانی بدون خاک و گیاه. امنیت از صدقه سر
فرهنگ است که فلسفه وجودی می‌یابد. امام حسن علیه‌السلام صلح می‌کند چون حفظ امنیت امام و دیگران، باعث حفظ فرهنگ اسلام می‌شود. امام حسین علیه‌السلام نیز از امنیت خود، خانواده و شیعیان چشم می‌پوشد تا فرهنگ اسلام حفظ شود.
گذشته از این باید به خاطر داشت که فرهنگ، ضامن امنیت است. چراکه فرهنگ، آن‌گونه که بحمدالله در کلام رئیس‌جمهور نیز تبلور داشت، هویت می‌سازد. هویت نیز عمل‌آفرین است. به بیان قرآن «کل یعمل علی شاکلته». شاکله شخصیت هر فرد، مبنای عمل اوست. این شاکله همان هویتی است که شخص از رهگذر تربیت و به واسطه خانواده، نهادهای اجتماعی و خود جامعه دریافت کرده است. با این تفسیر، پس آموزش و پرورش یک مقوله امنیتی است، هنر، دین، معماری، موسیقی و حتی فرهنگ غذایی، همه مقولاتی امنیتی‌اند. چه این‌ها هویت می‌سازند و این هویت است که باعث دفاع یک شخص از کشورش می‌شود. هویت است که باعث می‌شود کسی در راستای منافع ملی میهنش گام بردارد. به این ترتیب منطق حکم می‌کند هویت را فدای امنیت امروز نکنیم، چه هویت ضامن امنیت پایدار است. ممکن است ما ببینیم یک نوع موسیقی، امروز در راستای سیاست‌های ما نیست، اما ریشه عمیقی در فرهنگ ما دارد. یک نوع ادبیات، با گفتمان امروز ما در تطابق کامل نیست، اما رنگ و بوی فرهنگ ما در آن زیاد است. کلیدر محمود دولت‌آبادی، یک رمان سوسیالیستی است اما یک اثر ملی است و خود دولت‌آبادی هم شخصیتی است که در زمین ادبیات فارسی تعریف می‌شود، پس باید دولت‌آبادی را یک افسر امنیت ملی دید که برای ساخت هویت ایرانی تلاش می‌کند. جوانی که از نثر فارسی دولت‌آبادی محفوظ شده باشد و برای قهرمان‌هایی برآمده از کنه جامعه عشایر و بیابان‌نشین ایران اشک ریخته باشد و آن‌ها را ستوده باشد، خونش به جوش می‌آید از مشاهده آتش گرفتن پرچم میهنش. نگوییم شاهنامه چه ربطی به امروز ما دارد، گمان نبریم قهرمان‌های شاهنامه را باید کنار گذاشت و قهرمان‌های هشت‌سال دفاع مقدس را به عنوان رستم و اسفندیارهایی نوین ساخت و پرداخت؛ هویت ملی، همانند زمینی است که هویت دینی در آن کاشته می‌شود. موسیقی سنتی ایران هویت‌ساز است، پس ابزاری است امنیتی. همچنین است تبلور فرهنگ در شهر. شهرسازی ایرانی و اسلامی، بایسته‌ای است امنیتی. شهر ما باید به شهروند ما هویت ایرانی و اسلامی بدهد، نه اینکه همچون امروز، بوی فرهنگ غرب را همچون بوی کباب محله بالاتر، به او بچشاند و او را از فرهنگ خود دلزده کند. شهری که به شهروندش هویت غربی بدهد، در وجود او جنگی آتش می‌کند بین این هویت غربی جدید با هویتی که از کودکی در خانواده و مدرسه کسب کرده و هویت دینی و ملی اوست. این‌ها حقایقی است که می‌توان رد آن‌ها را در سخنرانی اخیر رئیس‌جمهوری محترم جست و امیدوارتر از پیش شد.
حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی در همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی که در سالن همایش‌های صداوسیما برگزار شد با اشاره به دغدغه مقام معظم رهبری درباره مسائل فرهنگی، گفت: حقیقتا هویت، اقتدار ملی را شکل می‌دهد. سرچشمه اقتدار ملت همین هویت است. این هویت که از دین و فرهنگ غنی ما برخاسته، همواره مورد هجوم دشمنان قرار گرفته است.
وی افزود: این هویت، برای ملت، جوانان و فرهیختگان کشور همواره اقتدار ساز است. روشنفکران و رصد کنندگان مسائل فرهنگی و اجتماعی که در جایگاه دیده‌بانی نشسته اند به تهاجمات فرهنگی قبل از اینکه دیگران متوجه شوند، هشدار دهند. رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت جایگاه روشنفکران، تأکید کرد: جایگاه روشنفکران این مسئولیت را دارند که آنچه اتفاق می‌افتد را درک کنند و بدانند چه آسیب‌هایی، فرهنگ کشور را تهدید می‌کند. پیش‌بینی ها، پیشگیری‌ها و درمان‌های به موقع، کار روشنفکرها است. رئیسی بیان کرد: اگر روشنفکرها به موقع متوجه آسیب نشوند و به موقع آسیب‌ها را هشدار ندهند و به موقع در جهت رفع آنها اقدام نکنند و آسیب زدایی نکنند، جایگاه روشنفکری را مورد سؤال قرار می‌دهند. بزرگان ما در طول تاریخ این‌گونه بودند و همواره متوجه می‌شدند و جوامع بشری را نسبت به آسیب‌ها متوجه می‌کردند. شاخص برای عملکرد یک فرهیخته و نخبه اجتماعی و یک چهره فرهنگی همین است که آیا درست متوجه شده و زمان خود را خوب شناخته و آسیب را خوب فهمیده است یا خیر؟
به گزارش مهر وی اضافه کرد: این شاخصه برای آن است که ببینیم آیا فرهیختگان، مسائل و مؤلفه‌های قدرت را خوب شناخته اند؟ از مهمترین مؤلفه‌های قدرت فرهنگ و هویت ملی یک ملت است که به او اقتدار می‌دهد و اگر این نقطه یعنی هویت فرهنگی و ملی یک ملت آسیب ببیند، نقش مهم فرهیختگان و دانش پژوهان و نخبگان علمی بسیاری اهمیت پیدا می‌کند.
رئیس‌جمهور بیان کرد: بدانیم انقلاب اسلامی ذاتا یک انقلاب فرهنگی است و در ذات خود از فرهنگ برخوردار است و توسعه و پیشرفت فرهنگی را به همراه دارد و همواره پیام فرهنگی دارد و بدانیم پویایی و تحول در همه حوزه‌ها منوط به تحول و توسعه در حوزه فرهنگ است. اگر می‌خواهیم اقتصاد، سیاست و مسائل اجتماعی در جامعه پیشرفت پیدا کند، باید پیشرفت فرهنگی صورت گیرد.
رئیسی ادامه داد: اگر پیشرفت فرهنگی حاصل شد در حوزه رشد اقتصادی، در مسائل اجتماعی و رفع آسیب‌های اجتماعی و مسائل سیاسی گام‌هایی برداشته می‌شود. توسعه بسیاری از حوزه‌ها منوط به توسعه و تحول در حوزه فرهنگ است و اینجا نقش مسائل فرهنگی به عنوان یک ضرورت مطرح می‌شود. وی تصریح کرد: رهبری معظم انقلاب ساختارها، آموزش و پرورش، آموزش عالی، مدرسه، دانشگاه، حوزه‌های علمیه و… را خوب می‌شناسند و این خواسته را از بنده به عنوان یک طلبه و خدمتگزار مطرح کردند. اینجا یک ضرورت اجتماعی است و همگان باید نسبت به آن حس پیدا کنند و به دنبال این احساس مسئولیت، حرکتی متفاوت از قبل داشته باشند.
رئیس‌جمهور بیان کرد: این حرکت باید انقلابی باشد و همراه با خود نگاه عقلانی، خردورزی، پیش‌بینی‌های لازم و مطالعات دقیق و تدبیر در مسائل داشته باشد و بدانیم چه باید انجام دهیم. این نگاه باید نگاه انقلابی تحول خواه مبتنی بر اصول و مبانی باشد. امام و رهبری و شهدای عالی قدر ما بر این اصول تأکید و با خون خود پایبندی به این اصول را تثبیت کردند.
رئیسی خاطرنشان کرد: تحول ضرورت دارد و این تحول کاملا باید آسیب شناسانه و با نگاه به آینده و آینده پژوهی همراه باشد و این آسیب شناسی باید هم نسبت به ساختارها، رفتارها، فرآیندها، سیاست‌های اجرایی و منابع انسانی کارآمد باشد زیرا منابع انسانی سرمایه است. وی با تأکید بر اینکه ما نیازمند بازنگاه به فرآیندها هستیم، گفت: وقتی فرآیندها مورد بازنگری قرار گیرند ما می‌توانیم تحول در فرآیندها، ساختارها و منابع انسانی داشته باشیم. ما مجموعه‌ها و پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های بسیاری داریم که روی این موضوعات کار کردند. ما نباید به آن پیشینه بی توجه باشیم. برای شکل دادن پیشینه لازم است آن پیشینه به خوبی دیده شود. در نشست‌های علمی، تحقیقی و پژوهشی حتما کارهای گذشته باید محاسبه شود و کارها از آنجا ادامه پیدا کند.
رئیس جمهور با بیان اینکه یعنی همه کارهای انجام شده قبلی باید مورد توجه قرار گیرد، افزود: در حوزه‌های علمیه و مراکز مختلف علمی و فرهنگی کارهای بسیاری انجام شده است. باید همه آنها بررسی تا کسری‌ها شناسایی شود. قبلا کارها انجام شده و به بخش‌های مختلف منتقل شده است.
رئیسی با بیان اینکه دیدن وضعیت موجود به صورت کامل و ترسیم وضعیت مطلوب باید با نگاه‌های ژرف فرهنگی صورت گیرد، اظهار کرد: همه بخش‌ها باید تلاش کنند تا این کارها تحقق عینی و عملی پیدا کنند. اگر این گام‌ها برداشته شود طبیعی است که بتوانیم چالش‌های وضع موجود را به خوبی بیابیم و وضع مطلوب را ترسیم کنیم. نگاه به همه ابعاد مطرح شده می‌تواند ما و مسئولان فرهنگی را نسبت به وضع موجود و مطلوب و فاصله میان آنها واقف کند و تلاش شود فاصله وضعیت موجود و وضعیت مطلوب کمتر شود.
وی با اشاره به ناهماهنگی‌ها، تداخل‌ها و بعضا  تعارض‌های موجود در حوزه فرهنگی، تصریح کرد: در بررسی وضعیت موجود همه اینها می‌تواند دیده و رفع شود به نحوی که بتوانیم به بسیاری از ناهماهنگی‌ها در بحث‌های فرهنگی خاتمه دهیم. ما در عصر فضای مجازی هستیم که باید شناخته شود و اقتضائات آن مورد توجه قرار گیرد. کار باید با توجه به فناوری‌ها و پدیده‌های نو در این عرصه باشد و حتما باید به این فضای جدید توجه شود تا آینده پژوهی در این فضا مورد توجه قرار گیرد.
رئیس‌جمهور افزود: در اصلاح ساختارها و به دنبال آن اصلاح رفتارها، نگاه به مردم و نقش دادن به جوانان و نوجوانان بسیار اهمیت دارد به نحوی که آنها احساس کنند ما می‌خواهیم یک حرکت، نیاز و ضرورت را با هم آغاز کنیم نه اینکه ما برای آنها نسخه بنویسیم. مردمی کردن کار اقتضا می‌کند ما نگاه به مردم را در تصمیم سازی‌ها، اجرا و نظارت حتما سهیم کنیم و احساس کنند به حساب آمدند. تنوع قومی در ایران اسلامی یک فرصت است و باید از آن بهره برد. رئیسی با تأکید بر اینکه مردمی کردن کار در نگاه آسیب شناسانه به ساختارها اثر دارد، خاطرنشان کرد: مسائل فرهنگی اقتضا می‌کند که با اقناع سازی همراه باشد. مسائل فرهنگی فقط بخشنامه‌ای نیست و افکار عمومی باید اقناع شود و سؤالات و شبهات موجود در این زمینه پاسخ داده شود؛ تصمیمات فرهنگی باید با اقناع سازی همراه باشد. این می‌تواند مسائل فرهنگی را در جامعه نهادینه کند و اجرای آن ضمانت اجرا پیدا کند.
وی اضافه کرد: تصمیمات فرهنگی باید همراه خود پیوست‌های اقناعی، رسانه‌ای و فرهنگی داشته باشد. رهبر معظم انقلاب به ما تأکید دارند تصمیمات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پیوست فرهنگی و اقناعی داشته باشد که موجب بسیاری از اتفاقات در مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خواهد شد.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در نگاه به ساختارهای فرهنگی توجه به چابک سازی و ساختارهای عریض و طویل کارساز نیست، تصریح کرد: آنها خودشان گرفتار خودشان هستند. چابک سازی دستگاه‌های فرهنگی به نحوی که مسئله محور و نقش آفرین باشد با نگاه به حل مسئله و با نگاه به مخاطب‌ها، باید کاملا مشخص شود. رئیسی گفت: تعیین نسبت‌هایی که بین دستگاه‌های فرهنگی رسمی و غیررسمی مانند خانواده، مسجد و هیئت بسیاری از ساختارهای فرهنگ ساز در جامعه وجود دارد، مهم است چون دستگاه‌های فرهنگی غیر رسمی در تعلیم و تربیت نقش قابل توجه و تعیین کننده‌ای دارند.
وی تأکید کرد: در بررسی ساختارهای فرهنگی حتما لازم است قوانین بازنگری و به روز رسانی شود و در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی به هر سه قوه دستور دادند تنقیح قوانین را دنبال کنند. رئیس‌جمهور گفت: تمرکز بر اصلاحات در حوزه تعلیم و تربیت باید صورت بگیرد و در کنار آن طراحی شاخص‌های سنجش میزان موفقیت برای حوزه فرهنگی که شاخص‌های کمی و کیفی را ارزیابی و مورد سنجش قرار می‌دهد، هم از دیگر موضوعات مهم و اجتناب ناپذیر است.
رئیسی توسعه سواد مجازی را یک ضرورت برای خانواده‌ها و برای همه عنوان کرد و گفت: توسعه سواد مجازی خود   سوادی لازم دارد که باید به تمام ابعاد اشراف داشته باشند و مسئول آن آموزش و پرورش است. وی شناسایی ظرفیت زنان در حوزه‌های فرهنگی، آموزشی ، اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی را مهم عنوان کرد و افزود: صدا و سیما در این زمینه مسئولیت بزرگی دارد و این ظرفیت‌های زنان که همواره مورد تشویق رهبری هستند، باید در جامعه شناسایی و معرفی شود و به‌کارگیری همه الگوهای فرهنگی با تأکید به فعال شدن معاونت‌های پژوهشی در بخش‌های مختلف به ویژه آموزش و پرورش از دیگر موضوعات مهم است که باید توجه شود.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه ساماندهی تعاملات فرهنگی مهم است، گفت: آنهایی که قصد تعامل فرهنگی با جمهوری اسلامی را دارند و برنامه ریزی برای مقاومت در مقابل با آن فرهنگی‌های که می‌خواهند به مبانی هجوم ببرند آمادگی وجود دارد اما آنهایی که می‌خواهند تهاجم کنند باید ایستادگی کرد که ساز و کار خود را دارد.
رئیسی با اشاره به اینکه در این طوفان جنگ سایبری، کشوری که مبانی فرهنگی غنی و مستحکمی داشته باشد، هرگز تکانه‌ها او را تکان نخواهد داد، افزود: اگر مبانی محکم باشد و صیانت شود، نباید از توسعه الکترونیک نگران شد زیرا هرروز پدیده‌ای نو به میدان می‌آید و نگرانی زمانی است که هویت ملی تهدید شود. وی تصریح کرد: گفت‌وگو در جهت رفع شبهات و در جهت پیشرفت امور بسیار مؤثر است، مقام معظم رهبری سال‌های قبل بارها فرموده اند 
«کرسی‌های آزاد اندیشی و حتما کرسی‌های گفت‌وگو در مجامع علمی و فرهنگی کشور فعال شود زیرا در جهت توسعه فرهنگی نقش آفرین خواهد بود.»
رئیس‌جمهور تأکید کرد: با همکاری همه دستگاه‌ها این موضوع محقق می‌شود، بنده مجری هستم و همه باید به همه کمک کنیم تا همه این اتفاق‌ها در ساختار توسعه فرهنگی اتفاق بیفتد. رئیسی گفت: ما باید بتوانیم حداکثر در هر فصلی ارزیابی داشته باشیم تا ببینیم به اهداف رسیدیم یا نه و ایراد کار در کجا بوده است و در این راستا باید تقسیم مسئولیت شود و با حساسیت هم دنبال شود.