حسن شجاعی- دبیرگروه فرهنگی
بیست‌وچهارم ذی‌الحجه سال دهم پس از هجرت. در گرمای سوزناک مدینه رسول مکرم اسلام صلی‌الله علیه و آله، با تمامی هستی خود به مقابله با مسیحیان نجران شتافت تا از حقانیت اسلام عزیز دفاع نماید و ماحصل این حضور، نزول آیه تطهیر و ارزشگذاری بر مقام و مرتبت اهل‌بیت علیهماسلام بود که تا به امروز بر پیشانی شیعیان باافتخار می‌درخشد.
در روزی که رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله، عزیزترین دردانه‌های هستی را برای اثبات نبوت خود به میدان آورد و از مسیحیان نجران خواست تا مباهله کنند هر آنکه را در او   غش باشد، خداوند متعال به‌پاس این اقدام پیامبر عظیم‌الشأنش آیه تطهیر را نازل فرمود و بیان داشت: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً؛خداوند اراده فرموده است که هرگونه رجس و پلیدی را از شما اهل‌بیت برطرف کند و شما را پاک و مطهر گرداند.»این‌چنین بود که از همان ابتدای رسالت پیامبر صلی‌الله علیه و آله اهمیت موضوع اهل‌بیت و توجه به آنان حتی در قالب آیات الهی نیز نازل شد تا مسلمین خط رسالت را تا الی‌الابد بشناسند و برای ادامه مسیر حق بی‌سرپرست و ولی نباشند.در خصوص روز مباهله باید گفت، مباهله در اصل از ماده بَهْل (بر وزن اَهْل) به معنی رها کردن است. این واژه را به معنی هلاکت و لعن و دوری از خدا معنی کرده‌اند، آن نیز به خاطر رها کردن و واگذار نمودن بنده به حال خویش و خروج از سایه لطف خداست، اما ازنظر مفهوم متداول که در آیه به آن اشاره‌شده، مباهله به معنی نفرین کردن دو نفر به همدیگر است. به‌این‌ترتیب که وقتی استدلالات منطقی سودی نداشت، افرادی که باهم درباره یک مسئله مهم دینی گفت‌وگو دارند در یک‌جا جمع می‌شوند و به درگاه خدا تضرع می‌کنند و از او می‌خواهند که دروغگو را رسوا سازد و مجازات کند، همان کاری که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در برابر مسیحیان نجران کرد، که در آیه ۶۱ سوره آل‌عمران به آن اشاره‌شده است. در این آیه می‌خوانیم:«فَمَن حاجَّکَ فیهِ مِن بَعدِ ما جائَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدْعُ اَبنائَنا وَ اَبنائَکُمْ وَ نِسائَنا وَ ئِسائَکُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعنَةَ اللهِ عَلی الکاذِبینَ. هرگاه بعد از علم و دانشی که به تو رسیده،«باز» کسانی درباره مسیح با تو به ستیز برخیزند، بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما نیز فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما نیز زنان خود را، ما از نفوس خود (و کسی که همچون جان ماست) دعوت کنیم، شما نیز از نفوس خود، آن‌گاه مباهله (و نفرین) کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»در ماجرای مباهله هنگامی‌که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و اهل‌بیتشان در یک‌سو و مسیحیان نجران در دیگر سو آماده مباهله یا نفرین طرف دروغگو شدند، مسیحیان نجران که به مدینه آمده بودند تا در مورد درستی دعوت پیامبر صلی‌الله علیه و آله پژوهش کنند با او به محاجه(دلیل آوردن) پرداخته، سرانجام بحثشان به‌جایی کشید که حضرت محمد صلی‌الله علیه و آله خواست تا با آن‌ها مباهله کند. هر یک از دو طرف با افراد خود به محل مباهله رفتند. مسیحیان وقتی دیدند که رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله با عزیزترین کسانش یعنی حضرت علی علیه‌السلام، حضرت فاطمه سلام‌الله علیها، امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام می‌خواهد آن‌ها را به چالش بکشد، مطمئن شدند که پیامبر صلی‌الله علیه و آله اگر به خودش مطمئن نبود جان خانواده‌اش را به خطر نمی‌انداخت؛ پس از مباهله کناره گرفتند.
برای بررسی بیشتر این موضوع با آیت‌الله قائم‌مقامی استاد حوزه گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. وی در ابتدا با اشاره به این‌که دلیل همراهی اهل‌بیت با ایشان در روز مباهله چه بود، گفت: پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله با این عمل، اهل‌بیت و نزدیک‌ترین افراد به خود را معرفی کردند چراکه امام علی علیه‌السلام را به‌عنوان جان خود با خود همراه می‌کنند و باوجود تمام زنان و همسرانشان فقط حضرت زهراسلام الله علیها را با خود همراه کردند. فلسفه مباهله برای اثبات نبوت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله بیانگر فضیلت امیر المؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا سلام‌الله علیها و امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام است و هیچ‌کس قابل‌مقایسه با این پنج‌تن نیست.آیت‌الله قائم‌مقامی به اثر مهم سیاسی این واقعه اشاره و عنوان کرد: پیامبر صلی‌الله علیه و آله در اینجا دعوت به جنگ نمی‌کنند بلکه به‌حق دعوت دارند و می‌خواهند از مسیر عقلانیت، اندیشه و فکر، پیشرفت اسلام را محقق کنند؛ بنابراین ابتدا با آنان احتجاج و سپس مباهله می‌کنند و برای ثابت کردن ادعای خود جان نزدیک‌ترین افراد خانواده خود را نیز به خطر می‌اندازند.وی ادامه داد: دشمن در پی معرفی اسلام به‌عنوان یک دین خشن است تا از گسترش آن جلوگیری کند اما با نگاهی به موضوع مباهله درمی‌یابیم که پیامبر صلی‌الله علیه و آله از همان ابتدا از جنگ و خونریزی گریزان بودند و تلاش می‌کردند تا با عقلانیت و منطق مسیر پیشرفت اسلام عزیز را فراهم آورند.این استاد حوزه خاطرنشان کرد: یکی از نکات طلایی حادثه مباهله را به‌واقع می‌توان رفتار مسالمت‌آمیز، توأم با آرامش ،عقلانی و سعه‌صدر رسول خدا صلی‌الله علیه و آله برشمرد. وقتی گروهی از مخالفان مسیحی درخواست گفت‌وگو با پیامبر را می‌دهند، درحالی‌که حضرت در اوج شکوه قدرت سیاسی و نظامی قرار داشتند، درخواست ایشان را رد نمی‌کنندو با برخوردی خشن و افراطی با آنان رفتار نمی‌کنند، بلکه با منطق قرآنی خود سعی در هدایت و راهنمایی آنان می‌نمایند.آیت‌الله قائم‌مقامی در پایان تصریح کرد: صحنه مباهله روزی بود که پیامبر گرامی علاوه بر به رخ کشیدن منطق گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز و استقبال از گفتمان عقلانی، پرده از چهره‌های درخشان مکتب اسلام برمی‌دارد، شخصیت‌های والامقامی که در رأس آن‌ها جان پیامبر، یعنی علی بن ابی‌طالب قرار دارد.