گروه اجتماعی 
پایش های صورت گرفته در کشور ما نشان می دهد، موارد ابتلا به اُمیکرون رو به افزایش است، با این حال برخی امیدوارند که این سویه، آغازی بر پایان کرونا باشد و در نقطه مقابل گروهی، شیوع و گسترش آن را مقدمه یک بحران جدید و فراگیر توصیف می کنند. به راستی کرونا چه هنگامی به خط پایان می رسد و کدام یک از پیش بینی ها امکان تحقق دارد؟ کسی به طور قطعی و مسلم پاسخ این پرسش‌ها را نمی داند، اگرچه گاهی فرضیه های دلگرم کننده ای مطرح می شود، از جمله اینکه، اُمیکرون می تواند آغازی بر تبدیل کرونا به یک اپیدمی فصلی باشد، اما بسیاری از متخصصان این‌گونه اظهارات را خوشبینانه و غیر واقع بینانه دانسته و تأکید کرده اند
 باید به جای طرح این مباحث بر گسترش سطح پوشش واکسیناسیون و تزریق دز سوم متمرکز شد. در کشور ما با کاهش آمار مبتلایان و مرگ و میرهای روزانه بسیاری این تصور را دارند که کرونا به پایان رسیده است و شاید اظهاراتی از این دست، مبنی بر آنکه اُمیکرون بی خطر و خفیف است و یا از کشندگی کمتری برخوردار است، موجب شده تا سهل انگاری و ساده اندیشی ها میزان رعایت شیوه‌نامه های بهداشتی را به ۴۷ درصد و استفاده از ماسک را به ۴۹ درصد تنزل دهد، در صورتی که دبیر کمیته علمی کشوری ستاد ملی مقابله با کرونا هشدار می دهد: 
«این ساده انگاری است که فکر کنیم اُمیکرون خفیف است و بنابراین همه چیز را رها کنیم. اکنون در بسیاری از کشورها تعداد بستری های ناشی از ابتلا به اُمیکرون به میزان زیادی افزایش یافته و میزان مرگ ومیر هم رشد داشته است.» 
از تأکیدات دکتر پیام طبرسی- عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا نیز این است که «اُميكرون خفیف نیست.» البته احتمال دارد علایم آن در ابتدا کمتر باشد، اما در بسیاری از کشورهایی که موج اُمیکرون شکل گرفته، تعداد بستری‌ ها طی یک هفته گذشته به شدت بالا رفته است. براین اساس طبرسی می گوید: 
«وقتی بیماری می‌چرخد، متأسفانه قربانی هم می‌گیرد. بنابراین اُمیکرون هم می‌تواند بیماری شدید باشد و هم می‌تواند منجر به بستری فرد شده و در عین حال کشندگی هم دارد.»
«اُميكرون را نمی‌توان یک سرماخوردگی درنظر گرفت»، این را دکتر مسعود یونسیان از دیگر اعضای کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا به خبرگزاری ایسنا می گوید و تصریح می کند که ابتلا به این سویه شدیدتر از سرماخوردگی است و می‌تواند موارد بستری و منجر به مرگ هم داشته باشد؛ اگرچه شدت آن قدری کمتر از واریانت دلتا است، اما آنقدر شدت آن کمتر نیست که بگوییم مانند سرماخوردگی است و نگران آن نباشیم. این سویه می‌تواند به شدت تعداد موارد را افزایش دهد که با این اتفاق همان درصد کمی هم که نیاز به بستری و ونتیلاتور دارند می‌تواند سیستم بهداشتی درمانی را دچار مشکل کند.
اما نگران کننده تر آن است که میزان تزریق دز سوم به کندی پیش می رود و به طورکلی سرعت موارد جدید تزریق بسیار کاهش یافته، «انجام مداخلات اقناعی و اجباری برای واکسیناسیون» از اظهارات یونسیان است، او توضیح می دهد: «از جمعیت 
۶۷ میلیون نفری که انتظار داشتیم واکسن تزریق کنند، حدود ۶۰ میلیون نفر برای دز اول واکسینه شدند، ولی سرعت موارد جدید تزریق بسیار کاهش یافته است؛ تا جایی که تزریق نوبت اول به روزی حدود ۵۰ هزار نفر رسیده است.» درحالی که به گفته یونسیان، به نظر می رسد یک سوم و یا یک چهارم موارد ابتلا مربوط به سویه جدید باشد و این می تواند در ادامه برای ما مشکل ساز شود. 
کمیته علمی کشوری کووید ۱۹ نیز پیش بینی کرده است که طی چند هفته آینده شاهد پیک اُميكرون در کشور خواهیم بود و شاید این پرسش به ذهن خیلی از ما خطور کرده باشد که چرا تاکنون اُميكرون  آنطور که انتظار می رفت شدت نگرفته و چرا در آمریکا و اروپا فاجعه ای در حال رخ دادن است و در این کشور‌ها شاهد شیوع گسترده تر اُميكرون هستیم؟ آیا پاسخ را باید در اظهارات محمدمهدی گویا- رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت جستجو کرد که اخیرا اعلام کرده است: «به اندازه کافی کیت تشخیصی اُمیکرون نداریم». او اظهار امیدواری کرده است با تولید کیت تشخیصی اُميكرون در کشور، دست ما برای انجام تست‌های بیشتر باز شود. 
 نقش ایمنی حاصل از عفونت طبیعی واکسن ها در شدت نگرفتن اُميكرون 
  دکتر «علیرضا ناجی»- رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت و گو با «رسالت» به این سؤال و ابهاماتی که وجود دارد، پاسخ داده است: «اگر مشاهده می کنید که تعداد موارد آلوده به اُميكرون در اروپا و آمریکا زیاد است به تعداد تست های بسیاری که انجام می دهند، برمی گردد. در کشور ما نمونه های فراوانی را در اطراف خود می بینیم که سرما خورده انداما تست نمی دهند و اگر بدانیم تعداد مبتلایان اُميكرون در کشور به چه میزان است، باید تعداد تست هایمان را بالا ببریم و افرادی که بیماری های تنفسی دارند را تست کنیم تا  بدانیم وضعیت به چه صورت است، اما جدا از این مسئله، ما دو پیک بلند را از اسفندماه تاکنون گذرانده ایم و تعداد بسیاری از مردم ما نیز آلوده شده اند و به هر صورت ایمنی حاصل از عفونت طبیعی را هم باید در نظر بگیریم و اینکه اخیرا در ایران سرعت  واکسیناسیون افزایش یافته است. کشورهای اروپایی و آمریکا  بسیار زودتر از ما واکسیناسیون را شروع کرده اند و بازگشایی های بسیار گسترده ای داشته اند و همه این ها موجب شده تا هنوز اُميكرون در کشور ما آنطور که انتظار می رفت شدت نگیرد. اما اگر مدتی بگذرد و ایمنی حاصل از عفونت طبیعی واکسن ها کاهش پیدا کند، این احتمال وجود دارد که پیکی از کووید را تجربه کنیم. به همین علت باید به تزریق دزهای بوستر توجه کرد، در حال حاضر تزریق این دز در کشور ما شروع شده و امیدواریم رنج سنی پایین تر یعنی گروه سنی زیر ۱۲ سال هم به چرخه واکسیناسیون وارد شوند تا سطح پوشش بالاتر برود و پیکی از اُميكرون یا هر واریانت دیگری رخ ندهد. البته ما در آمریکا و اروپا می بینیم که به رغم شیوع گسترده تر، مرگ و میربیشتری هم اتفاق می افتد، اُميكرون کشندگی کمتری نسبت به دلتا دارد، اما به طورکلی باید صبر کنیم تا اطلاعات جدیدتر و جامع تری به‌دستمان برسد. باتوجه به خصوصیات اُميكرون که دارای سرعت انتشار و شیوع بسیار بالاتری بوده و ایمن گریز است، باید عنوان کرد، هرچقدر شیوع یک ویروس بالاتر باشد، تعداد بیشتری از افراد را درگیر می کند، بنابراین میزان افرادی که نیاز به بستری شدن دارند و به مراکز درمانی و بیمارستان مراجعه می کنند و به همان نسبت سهم افرادی که به نوع شدیدتر بیماری مبتلا می شوند، افزایش می یابد و افراد باتوجه به فاکتورهای خطری که دارند، می توانند حساسیت نسبت به اُميكرون و به طورکلی کووید داشته باشند که در بین این فاکتورهای خطر؛ سن، بیماری های زمینه ای و کاهش ایمنی نسبت به واکسنی که قبلا زده اند، می تواند تأثیرگذار باشد. به غیر از مواردی که مطرح شد، باید به این موضوع هم اشاره کرد که سطح واکسیناسیون خیلی از این کشورها مناسب نیست. به عنوان نمونه، در آمریکا مدت مدیدی است که هنوز آمار دو دز واکسن آنها در حدود۵۸ تا ۶۰ درصد مانده است و بسیاری از گروه‌ها حاضر به تزریق واکسن نیستند، به هر حال این کشور، جمعیت بسیار بالایی دارد که هنوز واکسن نزده اند و باتوجه به اینکه واکسیناسیون آنها قبلا انجام شده، طبیعتا سطح ایمنی پایین آمده است و باتوجه به آنکه اُميكرون ایمن گریز است، باعث شده که شیوع بسیار بالایی در این کشور و جوامع اروپایی به وجود آید و به همان نسبت بیماری شدید و مرگ و میر هم وجود داشته باشد. در کشور ما هم مواردی می بینید که افراد اُميكرون گرفته اند و درICU بستری هستند و احتمال مرگ آنها وجود دارد.»
 اُميكرون چه زمانی سویه غالب می شود؟
ناجی در خصوص زمان غالب شدن سویه اُميكرون و پیش بینی شدت پیک ششم، می گوید: «مادامی که به تزریق واکسن و دز بوستر توجه نکنیم و تا هنگامی که واکسن های مؤثر و خوبی نداشته باشیم، این احتمال وجود دارد که اُميكرون به سویه غالب تبدیل شده و پیک هایی به شدت پیک های گذشته را تجربه کنیم. هنگامی که دلتا فراگیر شد، این صحبت مطرح بود که باید ترکیب واکسن را تغییر دهیم ولی اکنون چون ترکیب آن را عوض نکرده ایم، به سمت دزهای بوستر می رویم تا بتوانیم ایمنی را تقویت کرده و میزان آنتی بادی را علیه پروتئین اسپایک بالا ببریم و عملکرد مناسبی نسبت به اُميكرون داشته باشیم. اگر رقم واکسن هایی که در حال تزریق هستیم در همین حد باقی بماند و آن تعدادی که گفته می شود هنوز واکسن نزده اند، همچنان برای واکسیناسیون مراجعه نکنند، مشکل آفرین خواهد بود، باتوجه به آنکه ما در حال حاضر واکسن هایی تزریق می کنیم که از نظر کفایت نسبت به آنچه در کشورهای اروپایی و آمریکایی از فایزر و مدرنا و آسترازنکا تزریق می شود، کیفیت پایینی تری دارند و به همین دلیل ممکن است طی چند هفته آینده پیک تازه ای رخ دهد، همانطور که کمیته علمی مقابله با کرونا نیز براساس مستنداتی که در اختیار دارد، عنوان کرده دو تا سه هفته آینده شاهد بروز پیک ششم خواهیم بود و ما در کشورمان افرادی را داریم که بسیار قبل تر واکسن زده اند و در حال حاضر سطح ایمنی آنها کاهش یافته و عمدتا واکسن هایی تزریق کرده اند که کفایت بالایی نداشته و ایمنی خیلی قوی ای هم ایجاد نکرده است، در این وضعیت به دنبال بازگشایی مدارس هستیم، شواهدی وجود دارد که بسیاری از دانش آموزان
در کلاس درس به اُميكرون مبتلا شده اند، در هر صورت وقتی مراکز عمومی را بازگشایی می کنید، باید منتظر خیزی از کووید باشید. البته معتقدم خیز بسیار قوی و جدی ای نخواهد بود اما ممکن است پس از آنکه ایمنی کاهش پیدا کند، خیز بلندتری را نسبت به زمان کنونی شاهد باشیم. از سوی دیگر، احتمال پیش بینی پیک ششم در چند هفته آینده، به این خاطر است که مقررات و محدودیتی اعمال نشده و شیوه‌نامه های بهداشتی به درستی رعایت نمی شود. در هرحال، وزارت بهداشت، مغز متفکر کووید است و اگر کمیته علمی مسئله ای را عنوان می کند، باید به آن اهتمام داشت و قبول کرد، نباید آن مسئله را در کمیته دیگری مثل ستاد ملی مقابله با کرونا خنثی کرد. بنابراین ابتدا باید تکلیف مان با خودمان مشخص باشد. وزارت بهداشت و کمیته علمی با تمام مجموعه ها و زیرمجموعه هایش که ممکن است کمی و کاستی هم داشته باشند، در حال حاضر متخصص ترین نظریات را در مورد کووید ارائه می کنند، بنابراین در بازگشایی ها باید حواسمان باشد و مثل پیک چهارم و پنجم غافلگیر نشویم.» 
  فرضیه های فریبنده
برخی از کارشناسان مطرح کرده اند که کووید می تواند به یک بیماری فصلی مثل آنفلوآنزا تبدیل شود که ناجی در این ارتباط توضیح می دهد: «صحبت هایی از این دست همیشه مطرح است و وقتی ویروس بچرخد، اصطلاحا می گویند ضعیف می شود اما واقعیت آن است که این موضوع برای همه ویرس ها صادق نیست و باید ببینید که ویروس چه روش تکاملی را کسب می کند، ویروس ها برای پایداری، باید بتوانند خود را منتقل کنند. میزان بار ویروسی تولید بالا که باعث می شود شانس انتقال آن از فردی به فرد دیگر بالاتر رود، در ویروس ها مکانیزم های مختلفی دارد. ممکن است ویروسی مثل مرس، پاندمی آنفلوآنزای ۱۹۱۸ و ابولا با ایجاد بیماری های بسیار شدید این کار را انجام دهد اما ویروس کووید با هوشیاری بیشتری عمل کرده و با کسب تمامی تجارب احتیاجی ندارد که بیماری شدیدی ایجاد کرده و میزبانش را بکشد و منتقل کند. در واقع مکانیزمی را کسب کرده که بتواند در یک حدی با پایین و بالا کردن و با سرعت افزایش میزان بار ویروسی و تکثیر بالایی که ایجاد می کند، خودش را منتقل کند و در افرادی که ممکن است علائم بالینی زیادی هم نداشته باشند، آن را منتقل کنند. به نظر نمی رسد که این ویروس تمایل داشته باشد خود را ضعیف کند و به همین حالت می ماند.
 امیدوارم اشتباه کنم اما تصورم این نیست که کووید به بیماری فصلی مثل آنفلوآنزا تبدیل شود. به نظر می رسد که ما با این فرضیه ها خودمان را فریب می دهیم. ما باید به صورت سفت و سخت با کووید مبارزه کنیم و تمامی اقداماتی که می تواند ویروس را از گردش بیندازد، انجام دهیم که همان رعایت پروتکل های بهداشتی و اقدامات غیردرمانی و واکسیناسیون است. مشخص نیست تغییرات بعدی ویروس چگونه است، وقتی که واریانت دلتا آمد، همه گفتند که باید واکسن هایمان را تغییر دهیم و اکنون اُميكرون آمده، واریانتی که شیوع بسیار بالایی ایجاد می کند و معلوم نیست واریانت بعدی از کجا بیاید و چه خصوصیاتی داشته باشد، بنابراین آدرس‌هایی که داده می شود، بسیار آدرس‌های غلطی هستند.»
 بازنگری بر روی ترکیب واکسن ها
رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معتقد است: «ما نباید به این موضوعات دلخوش باشیم، بلکه باید شیوه مبارزه بسیار قوی و هوشمندانه ای را اتخاذ کرده و در سطح جهانی واکسیناسیون گسترده ای انجام شود تا بتوانیم جلوی پیدایش واریانت های مختلف را بگیریم، هیچ کس نمی تواند به ما این گارانتی را بدهد که واریانت بعدی چگونه است؛ آیا ضعیف تر است و یا قوی تر؟ تمایل ویروس به ایجاد واریانت هایی است که برای ما مشکل ایجاد می کند. اُميكرونی که گفته می شود بیماری ضعیف تری می دهد، وضعیت کنونی را رقم زده، البته معتقدم این سویه خفیف تر نیست و ما شواهدی از آن داریم که با انتقال وسیع آن در جامعه می تواند بسیاری از افراد را درگیر کند، بنابراین نباید به یکسری از فرضیه ها دلخوش بود. ویروس کووید همیشه در یک حدی خود را نگه داشته، همان‌طور که با دلتا همین کار را کرد و سراسر دنیا را فراگرفت و با اُميكرون نیز این اتفاق افتاده و در بسیاری از نقاط جغرافیایی اکثریت جامعه کووید را اُميكرون تشکیل می دهد، لذا معلوم نیست که این ویروس در آینده چه تغییراتی داشته باشد و ما باید اصولی با آن مبارزه کنیم که لازمه اش، واکسیناسیون سراسری در تمام دنیا و بازنگری بر روی ترکیب واکسن هاست و باید واکسن های مؤثرتری علیه واریانت ها داشته باشیم و با توجه به تجربیاتی که در حال حاضر کسب کرده ایم، می دانیم که ویروس ممکن است در کجا موتاسیون را ایجاد کند، بنابراین باید ترکیبی از واکسیناسیون سویه های قدیمی و سویه های جدید در دستور کارمان باشد تا عملکرد بهتری از خود نشان دهد و دولت ها باید بموقع تصمیمات لازم را اتخاذ و جلوی گردش ویروس را بگیرند. واکسن سینوفارم بسیار خدمت کرده است اما باتوجه به شرایط موجود باید تغییراتی  را در این زمینه اعمال کرد، همانطور که حدود ۸ ماه پیش مقامات بهداشتی چین عنوان کرده اند که در سیاست واکسیناسیون خود به آن موفقیت های مورد انتظار، نرسیده اند. پلتفرم غیرفعال، نمی تواند خیلی با این ویروس مقابله کند. ما باید پلتفرمی از واکسن ها داشته باشیم که علاوه بر تهییج و تقویت و تحریک سیستم ایمنی هومورال، ایمنی سلولی قوی ای هم علیه پروتئین اسپایک به‌وجود بیاورد که واکسن های «مسنجر آر ان ای» و «وکتوری» و «پروتئینی» از آن جمله اند. ما اگر به مطالعات نگاه کنیم، واکسن هایی مثل سینوفارم و سینووک در پایین ترین سطح ایمن زایی و مبارزه علیه اُميكرون قرار دارند و بسیاری از کشورها که سینوفارم استفاده می کردند، از زمانی که دلتا آمد، برای دز بوستر خود، واکسن هایی مثل آسترازنکا و فایزر را تزریق کردند. ما باید از این واقعیت ها درس بگیریم و به سمت واکسن هایی برویم که دارای عملکرد بالایی هستند. البته ایران محدودیت های خاص خود را دارد و باید بر روی واکسن های داخلی مثل پاستوکووک پلاس که می دانیم پروتئینی هستند و ایمنی خوبی می دهند، آزمایش های مربوط به این موضوع صورت گرفته و مشخص شود که در مورد اُميكرون چه عملکردی دارد. اگر خوب بود، نگه می داریم، استفاده می کنیم و جلو می رویم. اگر اینطور نبود باید تغییراتی را در آن اعمال کنیم، همان‌طور که در مورد سینوفارم نیز به همین صورت است و چینی ها واکسن جدید پروتئین بیس را درست کرده اند که برای دز بوستر خود از آن استفاده می کنند و می گویند سطح آنتی بادی بالاتری نسبت به دز بوستر سینوفارم می دهد؛ این ها مواردی است که باید به آن توجه شود. باتوجه به آنکه تولید کننده پاستوکووک هستیم باید تولید محتوای علمی هم انجام دهیم و فقط تولید واکسن مهم نیست، بلکه پایش و اثربخشی آن بر روی واریانت های دیگر هم اهمیت دارد. همه دنیا نیز این مسئله را قبول دارند که واکسن های «وکتوری» و «مسنجر آر ان ای» که در حال حاضر وجود دارد، بسیار بهتر از واکسن های غیرفعال هستند.»
 ۲۰۲۲ سال پایان کرونا؟ 
ناجی در پاسخ به اینکه آیا ممکن است، دز چهارم واکسن هم تزریق شود؟ بیان می کند: «بسیاری از کشورها در مورد دز چهارم برای بعضی از بیماری های خاص صحبت می کنند. مثل بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و یک کشوری ممکن است برای کادر درمان هم دز چهارم را تجویز کند. اگر کووید در طول زمان بماند، به دلیل تغییراتی که دارد، باید دزهای بوستر را تزریق کنیم و مبارزه دقیق و از گردش انداختن ویروس بسیار مهم است.»
سازمان جهانی بهداشت، سال ۲۰۲۲ را سال پایان کرونا عنوان کرده، موضوعی که تعجب بسیاری از متخصصان و صاحب نظران را برانگیخته و رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این زمینه تشریح می کند: «آنچه سازمان جهانی بهداشت مطرح کرده مربوط  به قبل از اُميكرون است. در حال حاضر اُميكرون معادله ها را به هم زده و بسیاری از کشورهای جهان نیز همچنان واکسیناسیون را انجام نداده اند و نمی دانم این سازمان برچه اساسی چنین سخن امیدوارانه ای را مطرح کرده، البته تا سال ۲۰۲۲ خیلی راه است و ما امیدواریم که این اتفاق بیفتد اما باید در نظر داشته باشیم، بسیاری از کشورها هنوز واکسیناسیون خود را آغاز هم نکرده اند و برخی کشورها درصد بسیار کمی از جمعیت خود را پوشش داده اند، به کشور آفریقای جنوبی نگاه کنید که هنوز ۲۶ درصد جمعیت اش دو دز واکسن را تزریق کرده اند و ممکن است بسیاری از کشورها کمتر از این میزان واکسن تزریق کرده باشند، با این شرایط چگونه می توانید خوشبین باشید به اینکه کووید را در سال ۲۰۲۲ کنترل کرده و پایان خوبی رقم بخورد. آیا سازمان جهانی بهداشت برای کشورهایی که سطح پوشش واکسیناسیون پایینی دارند، برنامه خاصی تدارک دیده است؟ ما می دانیم شکل گیری واریانت های جدیدی مثل مو و لامبدا  در کشورهای آمریکای جنوبی نظیر پرو و کلمبیا به این دلیل بوده که ساختار بهداشتی خیلی قوی ای نداشته اند و واکسن تزریق نکرده اند و باید برای این کشورها فکری کرد. اگر سازمان جهانی بهداشت گفته است که سال ۲۰۲۲ سال پایان کووید است، احتمالا در این باره برنامه ریزی کرده و ما از آن بی اطلاعیم اما به نظر نمی رسد که ما به این زودی ها بتوانیم کشورهای مختلفی که دارای جمعیت بالایی هستند را واکسینه کنیم. بعید می دانم که بتوانیم آنقدر تولید واکسن داشته باشیم که پوشش واکسیناسیون ما، تمامی گستره جمعیتی جهان را دربربگیرد و یا دنیا واقعا به این نتیجه برسد که باید به تمامی کشورها کمک کرد. ما اکنون با جوامعی روبه رو هستیم که تزریق دز سوم و یا چهارم را آغاز و یا تزریق واکسن به کودکان را شروع کرده اند اما برخی از کشورها مثل آفریقای جنوبی بسیار از این پروسه عقب اند، بنابراین طرح چنین مباحثی بسیار ساده انگارانه است.»