طلسم وزارت آموزشوپرورش شکست
گروه اجتماعی
سرانجام تکلیف وزارت آموزشوپرورش مشخص شد و نمایندگان مجلس با ۱۹۴ رأی موافق، ۵۷ رأی مخالف و ۱۷ رأی ممتنع به یوسف نوری بهعنوان سومین گزینه پیشنهادی دولت اعتماد کردند، تا زیربناییترین وزارتخانه کشور بیش از این معطل و سرگردان نماند. اولین و ضروریترین اقدامی که وزیر جدید بنای پیگیری آن را دارد، کارآمدی شورای عالی آموزشوپرورش است. شورایی که در خصوص سند ۲۰۳۰، بنا به نظر صریح «یوسف نوری» کاملا منفعل عمل کرده و حتی معدودی از اعضای آن با سند مذکور موافق بودهاند. او بدون هیچگونه رودربایستی اعلام کرد که سرکردگان سند ۲۰۳۰ جایی در نظام آموزشوپرورش نخواهند داشت.
تبعیت از الگوی شایسته گزینی و انتخاب مناسبترین جوانان در یک فرآیند معقول برای ورود به چرخه تعلیم و تربیت با پرهیز از رشد آسانسوری، قبیله گرایی و باندبازی، از دیگر مباحث مهمی است که از سوی وزیر جدید آموزشوپرورش مطرح شد و تا به اینجای کار، باتوجه به اظهارات یوسف نوری و برنامههای او، میتوان حدس زد که در چهار سال آینده آموزشوپرورش چه مسیری را پیش رو دارد.
پیشازاین رئیسجمهور، حسین باغ گلی و مسعود فیاضی را برای تصدی وزارت آموزشوپرورش معرفی کرده بود که موفق به کسب رأی اعتماد از مجلس شورای اسلامی نشدند و از ورود به کابینه دولت بازماندند. بسیاری از فعالان صنف فرهنگیان ازجمله دلایلی که باعث شد این دو گزینه با مخالفت مجلس روبهرو شوند را عدم تناسب آنها با جایگاه تعلیم و تربیت میدانستند و معتقد بودند پیام مشخص مجلس به رئیس دولت، معرفی فردی توانمند و متخصص است که از مسیر کارآمدی نظام آموزشی مطلع باشد. ازاینرو، پس از معرفی سومین گزینه پیشنهادی دولت به مجلس، نگاه جامعه فرهنگیان مثبت بود و بسیاری تأکید کردند که او از جنس نظام تعلیم و تربیت است و با چالشهای این حوزه آشنا است.
یوسف نوری متولد سال ۱۳۴۰ در استان ایلام، دارای مدرک فوقدیپلم پرورشی از تربیتمعلم، کارشناسی برنامهریزی امور تربیتی، کارشناسی ارشد مدیریت دولتی و دکتری مدیریت گردشگری از دانشگاه علامه طباطبایی است و مهمترین سوابق شغلی و اجرایی او، ریاست اسبق مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزشوپرورش، مدیرکل اسبق بودجه وزارت آموزشوپرورش، متخصص گردشگری کودک، رئیس کمیته گردشگری کودک اتاق بازرگانی ایران و مسئول خیرین سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
روز گذشته، رئیسجمهور در جلسه رأی اعتماد به «یوسف نوری» به دلیل سفر به ترکمنستان برای شرکت در نشست سازمان همکاریهای اقتصادی حضور نداشت و محمدمخبر معاون اول رئیسجمهور برای دفاع از وزیر پیشنهادی در مجلس حضور یافت. نمایندگان موافق و مخالف وزیر با طرح دیدگاهها و بیان نقد و نظرها، صلاحیت و برنامه نوری را بررسی کردند. نمایندگان موافق، نقاط مثبت نوری را معلم بودن او و سابقه فعالیتش در مدارس دولتی و ستاد این وزارتخانه ذکر کردند.
ایدههای تحولی در حوزه تعلیم و تربیت
رضا حاجی پور- سخنگوی کمیسیون آموزش در موافقت با نوری از مدرس بودن او در مراکز تربیتبدنی دانشگاه فرهنگیان و سابقه مدیرکلی در بخشهای مختلف وزارت آموزشوپرورش سخن گفت که نشاندهنده تجربه مفیدش در این حوزه است.
بسیاری از چالشهای آموزشوپرورش ازجمله کمبود سرمایه انسانی و فضای آموزشی و کمتوجهی به وضعیت معیشتی مباحثی است که نوری در آن تجربه خوبی دارد و حاجی پور ضمن اشاره به این موارد، عنوان کرد: او مشکلات آموزشوپرورش را از نزدیک لمس نموده و ایدههای تحولی در حوزه تعلیم و تربیت ارائه کرده است.
سخنگوی کمیسیون آموزش بابیان این توضیحات و ارائه نقطهنظر کمیسیون متبوع خود، باتوجه به برگزاری جلسات متعدد با بررسی دقیق برنامهها و دیدگاههای نوری اعلام کرد: کمیسیون آموزش تحقیقات و فناوری درمجموع با پیشنهاد تصدی ایشان برای پست وزارت آموزشوپرورش و اکثریت آرا موافقت نموده است.
سوابق درخشان و برنامهها و مقالات و توفیقات مهم از دلایلی است که سبب شد حجتالاسلام موسی غضنفرآبادی- رئیس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی موافقت خود را با یوسف نوری اعلام کند. برنامههایی با اولویتهای کوتاهمدت و میانمدت و دغدغه نسبت به تدوین برنامه اجرایی سند تحول بنیادین، پیگیری اجرای کامل رتبهبندی و پیگیری اجرای کامل برنامههای آموزشوپرورش، توجه به صندوق ذخیره فرهنگیان و توجه به آموزشوپرورش مناطق محروم، از مقولاتی به شمار میرود که غضنفرآبادی با تأکید بر آنها، تصریح کرد: گزینه پیشنهادی دولت برای تصدی وزارت آموزشوپرورش میتواند این جایگاه را بهخوبی مدیریت کند. اما مخالفان گزینه پیشنهادی دولت برای تصدی وزارت آموزشوپرورش، سخت بر سر موضع خود ایستادند و برخلاف موافقانی همچون حجتالاسلام موسی غضنفرآبادی، برنامههای یوسف نوری را موردنقد قراردادند.
انتقاد مخالفان به برنامهها و محل تأمین اعتبار رتبهبندی
هاجر چنارانی- نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی در مخالفت با گزینه دولت برای وزارت آموزشوپرورش، بهعنوان معلمی که به گفته خودش هنوز حقوقاش را از آموزشوپرورش دریافت میکند، در مخالفت با نوری و از زبان فرهنگیان پرسید: «نمایندگانی که در اینجا صدای خود را بالابرده و خود را فرهنگی تلقی میکنند حکم خود را بیاورند که از کجا حقوق دریافت میکنند؟»
پرسشهای دیگر نماینده مردم نیشابور مربوط به برنامه نوری برای اجرای لایحه رتبهبندی معلمان و تأمین اعتبار آن بود که از کجا منابع میآورد و اینکه آیا قلبا به رتبهبندی اعتقاد دارد؟ این نماینده سپس از دولت که نیروهای آموزشوپرورش را نادیده گرفته و از آنها در بدنه خود استفاده نکرده، انتقاد نمود و سؤالهای بعدی خود را بهاینترتیب عنوان کرد: «برنامه شما برای پیوست آموزشوپرورش با سایر وزارتخانهها چیست؟ شما چه برنامهای برای ارتقای معیشت و امنیت شغلی معلمان دارید؟ متأسفانه برنامههای ارائهشده از سوی شما عملیاتی نیست. مجلس تصمیم گرفته که به شما رأی دهد اما بنده بهعنوان یک معلم از شما میپرسم که برای چالشهای جدی این وزارتخانه کلیدی چه برنامهای دارید؟ آیا شما یک تیم جدید و نوآور خواهید آورد؟ آیا اصلا در این مدت با معلمان دیداری داشتهاید؟ متأسفانه شما فقط یک توییت زدهاید. مشکلات صندوق ذخیره فرهنگیان در زمان حضور شما در این صندوق نیز وجود داشت شما برای حل مشکل این صندوق چه برنامهای دارید؟ مسائل و دغدغههای آموزشوپرورش بر روی زمینمانده است. راهکارهای اقتصادی شما برای برونرفت از این وضعیت چیست؟»
حجتالاسلام جواد نیکبین- نماینده مردم کاشمر نیز بهعنوان مخالف، پشت تریبون ایستاد و صرف حضور نوری در بدنه آموزشوپرورش را کافی ندانست و همانند هاجر چنارانی به برنامههای ارائهشده از سوی گزینه معرفیشده دولت برای تصدی پست وزارت تعلیم و تربیت، انتقاد و در قالب پرسش بیان کرد: «برای حذف مافیای کنکور و این اژدهای چند سر که سالانه چند برابر بودجه آموزشوپرورش پول میخورد و هزینه مالی پدر و مادرها را چند برابر کرده چه برنامهای دارید و برنامهتان برای چاپ کتب درسی و حذف مافیای کتب درسی چیست؟ برای تعارض منافع و پساشغلی در آموزشوپرورش چه برنامهای دارید؟ چه برنامهای برای تبعیض ساختاریافته در این وزارتخانه دارید؟ ما معلمان غیرانتفاعی، نهضتی، روزمزد، ساعتی و غیره راداریم که اینها تبعیض ساختاریافتهاند. برای کسری معلم در آموزشوپرورش چه برنامه اجرایی دارید؟ ما نمیتوانیم کسری معلم را با بازگشت به تدریس بازنشستگان درست کنیم. در همین تهران معلم غیرانتفاعی داریم که ماهی ۵۰۰ هزار تومان دریافت میکند برای مافیای مدارس غیرانتفاعی چه برنامهای دارید؟»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، در ادامه آموزشوپرورش را مهمترین وزارتخانه کشور عنوان و خاطرنشان کرد: «من پیشازاین گفتم از بودجه سایر نهادها و وزارتخانهها ۳۰ تا ۵۰ درصد کسر و به آموزشوپرورش اضافه کنید، نیروی انسانی ما در آموزشوپرورش تربیت میشود و آینده کشور دست شماست. طوری برنامهریزی کنید که این اشکالات به وجود نیاید. تکلیف شما با خصوصیسازی در آموزشوپرورش چیست؟ دوستان غربزده محتوای آموزشی را به سمتی بردند که واژههای ایثار و ازخودگذشتگی را حذف میکردند برای اینها چه برنامهای دارید. چطور میتوانید لایحه رتبهبندی که از مهمترین لوایح مجلس است را تأمین کنید. آیا برای آن برنامهای دارید؟ آموزشوپرورش بیشتر به دنبال شایستهسالاری در آزمونها بوده و نه استعدادها. آموزشوپرورش، مدرک، سنجش و معیار رتبهبندی دانش آموزان را آزمون و تست میداند و بیسوادپرور و استعدادکش است فرزند من که در ادبیات ۲۰ و در انگلیسی و ریاضی ۱۲ و ۱۰ میآورد چرا باید ریاضیاش مثل ادبیاتش شود. استعداد او این است که مولوی، حافظ، شهریار و فاضل نظری شود. چه برنامهای برای به فعلیت رسیدن استعدادهای دانش آموزان ایرانی دارید؟ فرزند من و شما ۱۲ سال در این نظام آموزشی درس میخواند اما چه چیزی یاد میگیرد؟ کدام مهارت به فرزند ما یاد دادهشده است؟ چه برنامهای برای تغییر درست و منسجم و مطابق با برنامههای بالادستی برای نظام آموزشی دارید که بیسواد میپروراند. دانشآموز بعد از ۱۲ سال چیزی یاد نمیگیرد مگر اینکه خودش رشد شخصی داشته باشد.
۸۰ درصد قبولی کنکور مربوط به مدارس غیرانتفاعی و ۲۰ درصد مربوط به مدارس دولتی است، این در حالی است که تعداد دانشآموزان غیرانتفاعی ۱۵ درصد و تعداد دانشآموزان دولتی ۷۵ تا ۸۰ درصد است اما قبولی اینها برعکس است چون سیستم آموزشی استعدادها را میکشد و بیسواد میپروراند لذا در همان کنکور غلط هم تعداد قبولی متفاوت میشود. برای دانشگاه فرهنگیان چه برنامهای دارید؟ و چطور میخواهید سند تحول بنیادین آموزشوپرورش که از اسناد بالادستی است را به فعلیت برسانید، برنامهتان برای اعمال مدرک دوم و سوم فرهنگیان چیست؟»
بهرغم این انتقاد و مخالفت شدید نسبت به برنامههای گزینه جدید وزارت که در قالب طرح سؤالهای متعدد ابراز شد، حجتالاسلام حسن نوروزی- نایبرئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس یازدهم برای موافقت با یوسف نوری به برنامههای منطبق با اسناد بالادستی نظام و مدارک او اشاره و تأکید کرد: این برنامهها و مدارک منطبق با اهداف وزارتی است. مدیریت آموزشوپرورش را باید به کسی بسپاریم که با مدارک تحصیلیاش مرتبط است و یوسف نوری مدارکش از کاردانی تا حتی دکتری در رابطه با گردشگری کودک است و این یعنی یک فرد فهیم فرهیخته از جنس معلمان و آموزشوپرورش باید عنان این وزارتخانه را برعهده بگیرد.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی درعینحال یادآور شد: «مطالبات گوناگون است مانند بحث رتبهبندی معلمان و احترام بخشی به معلم، دانشآموز و اولیا که یک وظیفه ایشان و یک وظیفه هم مجلس دارد. وظیفه او این است که فعالیتهای آموزش و پرورش را ارتقاء دهد؛ در ساختار و محتواهای دانشگاههای فرهنگیان بازنگری کند؛ معیشت و منزلت معلمان را ارتقاء دهد؛ طرح رتبه بندی معلمان را دقیق اجرا و مدرسه محوری و مهارتآموزی دانشآموز ایجاد کند. به منابع مالی وزارت آموزشوپرورش توجه و با مجلس تعامل سازنده داشته باشد.»
آشنایی مدیران عالی با اقتصاد آموزشوپرورش
از دیگر مباحثی که روز گذشته در جریان رأی اعتماد به گزینه وزارت آموزشوپرورش مطرح شد، نگاه اقتصادی دقیق است، به این معنا که سکاندار آموزشوپرورش علاوه بر نگاههای تربیتی و آموزشی، باید اقتصاد آموزشوپرورش را بشناسد و با تأمین منابع مالی، نظامهای برنامهوبودجه آشنا باشد. مواردی که از سوی محسن زنگنه- عضو کمیسیون برنامهوبودجه مجلس شورای اسلامی و از موافقان یوسف نوری عنوان شد. او گفت: « آشنایی مدیران عالی با اقتصاد آموزشوپرورش مهم است. تمرکز بر اقتصاد مردمی محور برنامههای نوری است. مشکل ما در اقتصاد آموزشوپرورش عدم آشنایی مدیران با اقتصاد تعلیم و تربیت است.»
تأکید زنگنه بر مشکلات صندوق ذخیره فرهنگیان بود که به گفته او، نوری عضو هیئتامنای این صندوق است و باید اساسنامه صندوق ذخیره فرهنگیان تغییر کند. این صندوق با هلدینگهای اقتصادی متفاوت است و از مسیر خود خارجشده است. باید نهادهای مالی در این راستا تقویت شوند.
این عضو کمیسیون برنامهوبودجه مجلس شورای اسلامی معتقد است، نوری با سوابقی که در حوزه آموزشوپرورش و امور مالی دارد، میتواند این وزارتخانه را کمک کند. زنگنه در پاسخ به انتقادات مخالفان نوری مبنی بر اینکه وی سالها از وزارت آموزشوپرورش دور بوده، گفت: او در هلدینگهای اقتصادی بنیاد شهید و قرارگاه خاتم خدمت کرده است. ارتباط با این نهادها، توانمندیهای اقتصادی مدیران را رشد میدهد.
تحول در شورای عالی مهمترین برنامه وزارت آموزشوپرورش
پس از اظهار موافقتها و مخالفتها، یوسف نوری- در جلسه رأی اعتماد خود بر مواردی دست گذاشت که مسیر چهار سال آینده آموزشوپرورش را مشخص میکند. نوری اولین و ضروریترین اقدامی که پیگیری خواهد کرد را کارآمدی شورای عالی آموزشوپرورش عنوان کرد و گفت: «این شورا در خصوص سند ۲۰۳۰ کاملا منفعل عمل کرده و حتی معدودی از اعضای آن با آن سند موافق بودهاند. بدون هیچگونه رودربایستی اعلام میکنم که سرکردگان سند ۲۰۳۰ جایی در نظام آموزشوپرورش نخواهند داشت.»
نوری بر تحول جدی شورای عالی آموزشوپرورش تأکید و خاطرنشان کرد: باید وضعیت تحول در نظام آموزشوپرورش را رصد و مانع انحراف امر تحول شد. در ۱۰ سال گذشته وظایف مربوط به شورا بسیار کند و با سوءتدبیر پیش رفت، زیرا نظامهای تحول باید یک ساله میبود اما هفت سال طول کشید، در سند تحول بنیادین آموزشوپرورش عنوانشده که اهداف آن هر پنج سال یکبار موردبازنگری قرار گیرد اما هنوز اجرایی نشده است.
وزیر آموزشوپرورش، اهداف تربیتی مندرج در سند تحول آموزشوپرورش را خصوصیات نسل انقلابی ذکر کرد و گفت: نمونه عینیتی الگوی اسلامی و مکتب امام خمینی (ره) را پیش روی نظام تعلیم و تربیت قرار داد؛ بنابراین نیازمند یک الگوی تربیتی هستیم و این الگو را، رهبری نشان دادند آنگاهکه فرمودند سلیمانی نمونه تربیتی انقلاب است. شهید سلیمانی تجلی ایمان مخلصانه، عقلانیت، تقوا، جهاد بیوقفه و مسئولیتپذیری است، آموزشوپرورش میتواند و باید دانشآموزی با این شاخصه تربیت کند. شهدای علمی نظیر احمدی روشن و رضایی همه تربیتیافته مدرسه سلیمانی هستند.
او در بخش دیگری از اظهاراتش به دانشگاه فرهنگیان اشاره کرد که پیشران تحول و قلب تپنده آموزشوپرورش است و از ماده ۲۸ این دانشگاه گفت که برای موارد ضروری پیشبینیشده و ظرفیتی را نیز برای جذب نخبگان به معلمان فراهم کرده اما در عمل این ماده بهعنوان اصلیترین راهکار جذب معلمی تلقی شد و جای دانشگاه فرهنگیان را گرفت.
نوری احیای قلبی آموزشوپرورش با جذب در دانشگاه فرهنگیان را جزو ضروریترین وفوریترین اقدامات خود دانست و افزود: تقویت کمی و کیفی هیئتعلمی بهنحویکه نسبت استاد و دانشجو بهاندازه استاندارد برسد، تأمین زیرساختها و فضای آموزشی موردنیاز و بازآرایی برنامههای راهبردی این دانشگاه از ضروریات ارتقای تربیتمعلم است که باید پیگیری شود. در این صورت میتوان اکثر نیروی انسانی وزارتخانه را از طریق دانشگاه فرهنگیان تأمین کرد، برای تأمین نیروی انسانی کنونی در کوتاهمدت نیز تدابیری اندیشیده و در متن برنامه پیشنهادی به نمایندگان تقدیم شده است.
رئیس مجلس خطاب به نوری: انتظار فرهنگیان تحقق لایحه رتبهبندی
او برنامههایش را ذیل مرامنامه تربیتی دولت سیزدهم تعریف و بیان کرد که خود را متعهد به اجرا و پیگیری آن میداند. اما از موارد مهمی که وزیر باید به آن پایبند باشد، لایحه رتبهبندی معلمان است که روز گذشته رئیس مجلس هم دراینباره، خطاب به یوسف نوری مطرح کرد: فرهنگیان از مجلس و دولت انتظار دارند که این موضوع عملیاتی شود.
محمدباقر قالیباف در پاسخ به اخطار رحمتالله نوروزی مبنی بر اینکه قرار بود «گزارش رتبهبندی فرهنگیان بااعتبار ۲۵ هزارمیلیاردی که دولت وعده داده بود، در سامانه نمایندگان بارگذاری شود اما علی نیکزاد گفته که دولت میخواهد این لایحه را پس بگیرد.» عنوان کرد: مجلس و دولت بهترین مدافعان معلمان هستند. ازآنجاییکه دولت دراینباره لایحه ارائه داده است، کمیسیون آموزش مجلس نمیتواند برخلاف اصل ۷۵ قانون اساسی موضوعی را به تصویب برساند. مجلس درباره رتبهبندی معلمان اتفاقنظر دارد و دراینباره نظر دولت را اخذ کردهایم. رئیس سازمان برنامهوبودجه در مجلس هم گفته است که اعتبار موردنیاز برای اجرای لایحه رتبهبندی معلمان ۲۵ هزار میلیارد تومان است و بنابراین کمیسیون آموزش نمیتواند مصوبهای داشته باشد که بیشتر از این رقم برای دولت بار مالی داشته باشد. ما مکلف هستیم بر اساس اعتباری که دولت در نظر گرفته اقدام کنیم اما کمیسیون هنوز این کار را انجام نداده است.
قالیباف تأکید کرد: نظر دیوان محاسبات، مرکز پژوهشهای مجلس و دولت هم این است که نباید بار مالی بیشتری نسبت به آنچه دولت درباره رتبهبندی معلمان اعلام کرده است، به دولت تحمیل شود. بنابراین معلمان بدانند که این قانون هر زمان که به تصویب برسد، از ۳۱ شهریور امسال شامل حال معلمان خواهد شد و برای نیمه دوم امسال هم اعتبار آن ۱۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد بود. از ابتدای سال ۱۴۰۱ نیز ۲۵ هزار میلیارد تومان اعتبار برای اجرای لایحه رتبهبندی معلمان در نظر گرفته خواهد شد.
رجوع به خرد جمعی و بارش فکری ضامن دوام وزیر
اما جدا از بحث رتبهبندی و سایر مباحثی که وزیر جدید باید آنها را پیگیری کند؛ محمودرضا اسفندیار- کارشناس آموزش، در قالب یادداشت، توصیههایی را خطاب به وزیر جدید مطرح و دراینباره مینویسد: «نیت از هر نقدی، بیتردید کاستن از آسیبها در مرحله اجرا و حصول نتیجه مطلوب است. ضروری است وزیر آموزشوپرورش دولت سیزدهم ضمن بهرهمندی از تجربیات زیسته خود در آپ که بیشتر در حوزه پشتیبانی و توسعه مدیریت و فناوری است، با توجه به دوری ۸ ساله از این فضا، با تیمی کارآمد از افراد شایسته حاضر در سیستم آپ و غایب سالهای گذشته، گروهی منسجم و دغدغهمند برای برونرفت از چالشها و اعتلای این حوزه دور از شمول تعارض منافع را گردآورد تا بر اساس اولویتهای اعلامی پیشین، گامهای موفق و محکمی بردارند و بتوانند با مقبولیت در بدنه آموزشوپرورش جایگاه خود را تثبیت و با رویکرد رجوع به خرد جمعی و بارش فکری، به مصادیق متعدد بر زمینمانده عدالت آموزشی بهتدریج جامه عمل بپوشانند و امیدواریم روزی بیاید که واژه منحوس منطقه محروم از ادبیات آموزشی و پرورش رخت بربندد و این مفهوم اولیه از عدالت آموزشی یعنی فرصت برابر بهرهمندی از زیرساخت لازم آموزشی از حیث کالبد و امکانات مقدماتی در سطح هر ۳۱ استان و ۷۲۵ منطقه فراهم آید تا در گام بعدی مفهوم ثانویه یعنی توجه به تفاوتها و نیازهای ویژه گروه هدف محقق شود. مبادا روزی بیاید که مجدد صندلی وزارت بلرزد و شاهد ثبت رکوردهای جدیدی در وزارت مستعجل در دولت سیزدهم باشیم. دولت روحانی با ۴ وزیر در طول ۸ سال رکورددار و دولت احمدینژاد با ۳ وزیر پسازآن قرار دارد و تنها در دولت سازندگی وزیر آموزشوپرورش در طول ۸ سال فعالیت کرده است. امیدواریم دولت اول و دوم ابراهیم رئیسی هم با یک وزیر در این حوزه به پایان برسد.»
وزارت آموزش و پرورش , وزیر آموزش و پرورش , یوسف نوری
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.