طرح غلبه بر ویروس قاتل
گروه اجتماعی
«آمار بستریهای کرونا به حدود ۳۰ درصد» و «متوسط مرگومیرهای هفتگی ۸۰ درصد» کاهش یافته، پیام روشنی که در دل این اعداد و ارقام نهفته است، خبر از اقدامات مؤثری میدهد که در قالب طرح شهید سلیمانی اجرایی شده، پیش از آن، رویکرد ما در مدیریت اپیدمی، پیشگیرانه نبود و صرفا با تمرکز بر درمان، خیال مبارزه با دیو هفتسر کرونا و کنترل این بیماری را در سر میپروراندیم که حاصلش نهتنها امیدوارکننده نبود بلکه هرروز بر تعداد جانباختگان و مبتلایان افزوده میشد، به همین علت سیر برنامهریزیها و هدفگذاریها، مبنای علمی و ریشهای نداشت و مبتنی بر دانش و اطلاعات سطحیای بود که برخی تصمیمگیرندگان از اینوآن جلسه به دست میآوردند. از طرفی اصرار به ادامه سیاستهای فاقد اثرگذاری لازم که اکنون با صراحت تمام میتوان آنها را اشتباه خواند، چشمانداز روشنی را در مواجهه مؤثر با کرونا، پیش روی دستاندرکاران نظام سلامت ترسیم نکرده بود و تمامی این عوامل در کنار هم سبب شد تا کارشناسان در ابراز نارضایتی خود به این نکات اشاره کنند که «دانش کافی درروش تصمیمگیری وجود ندارد و بهجای اینکه از نیروهای متخصص پیشگیری استفاده شود به سراغ نیروهای درمانگر رفتهایم، افراد بالینی درمانگر ممکن است در بیمارستان، بیماران خود را بهخوبی مدیریت کنند اما دانش کافی و تخصصی برای مدیریت اپیدمی ندارند؛ بنابراین دخالت آنان در برنامههای کنترل اپیدمی، دخالتهایی است که برپایه اطلاعات سطحی و غیرتخصصی صورت میپذیرد،
به همین علت اقدامات و سیاستگذاریهای ما یا ابتر است یا بیتأثیر» پسازآن بود که زمزمههایی مبنی بر اجرای طرح شهید سلیمانی به گوش رسید تا در راستای کاهش و قطع زنجیره انتقال ویروس اقدام شود.
راهبردهای هفتگانه طرح شهید سلیمانی
پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری و باهدف تحقق طرح «هر خانه، یک پایگاه سلامت» تفاهمنامهای میان سازمان بسیج مستضعفین و وزارت بهداشت بهمنظور بیماریابی سریعتر، قرنطینه کردن افراد مبتلا و حمایت معیشتی به شیوه محلهمحور و خانوادهمحور و با بهرهمندی از ظرفیت نظام شبکه بهداشتی و درمانی کشور و ظرفیت بسیج محلات و مساجد منعقد شد و در این طرح آمده که «هفت راهبرد اساسی دنبال میشود؛ راهبرد اول، تشدید نظارت بر پروتکلهای بهداشتی و اعمال قانونهای ضدکرونایی است که این نظارت از طریق مشارکت مردم، وزارت بهداشت، بسیج و سایر ارگانهای ذیربط صورت میپذیرد. راهبرد دوم، تست گسترده، هدفمند و هوشمند برای شناسایی سریعتر مبتلایان به کروناست؛ این امر باعث میشود راهبرد سوم که بیماریابی فعال، قرنطینه و رهگیری هوشمند بیماران است، بهتر اجرایی شود. آموزش و فرهنگسازی، حفاظت از گروههای آسیبپذیر شامل سالمندان و افراد دارای بیماری زمینهای، برنامهریزی دقیق برای اعمال محدودیتهای هوشمند در تعطیلات و تقویت فرآیند درمان سرپایی از دیگر راهبردهایی است که میتوان به آنها اشاره کرد».
این طرح از ابتدای آذرماه تاکنون، دستاوردهای کمی نداشته، در یک نمونه توانسته از میزان جانباختگان روزانه که به مرز ۵۰۰ تن نزدیک شده بود، بکاهد و یا همانطور که وزیر بهداشت ۱۵ دیماه در مراسم یادواره شهدای مدافع سلامت کرمان اظهار کرده، آمار بستریهای ناشی از کرونا به حدود ۳۰ درصد کاهش یافته و طبق گفتههای شاهین محمد صادقی، رئیس سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور، تعداد مرگومیر در روزهای ابتدایی این طرح ۴۷۹ نفر بود اما در روز ۲۱ دیماه به ۷۱ نفر هم رسید که مطابق بررسی انجامشده، ۸۸ درصد کاهش مرگ گزارش شده است.
میزان کاهش مرگومیر کرونا در کشورهای منطقه ۱۵ درصد
محمد صادقی به این آمار هم اشاره داشته که متوسط مرگومیر هفتگی ۸۰ درصد و تعداد بیماران بستریشده ۸۳ درصد کاهش یافته و این در حالی است که میزان کاهش مرگومیر ناشی از کرونا در کشورهای منطقه ۱۵ درصد بوده است.
شاید بتوان از دیگر ویژگیهای بارز طرح محله محور شهید سلیمانی را تمرکز بر نقاط ضعف عملکرد تصمیم گیران در کنترل بیماری دانست که پس از بررسی و ارزیابی، نقاط قوت تقویت شده است.
به عبارت بهتر این طرح، نتایج نامطلوبی را که ما در چند ماه گذشته بهدستآوردهایم تحلیل کرده و کوشش نموده با پیگیری بیماریابی فعال، سطح تماس بیماران و افراد مشکوک را با سایر افراد کاهش دهد و کسانی که با بیماران ارتباط برقرار کرده و دارای علامتهستند را شناسایی و با جدایی از جامعه، آنها را موردحمایت اجتماعی – معیشتی قرار دهد. همچنین تیمهای حمایتی با محوریت بسیج در پایگاههای بسیج و مساجد شکلگرفته و تیمهای سه نفره و کمکهای مؤمنانه در میان نیازمندان توزیع میشود تا نیازمندان دغدغه معیشتی نداشته باشند. در این طرح که با همکاری میان بسیج و وزارت بهداشت اجرایی شده در گام اول، غربالگری شفاهی موردتوجه بوده و در تماس تلفنی علائم بیماری مورد پرسش قرارگرفته و راهنماییهای لازم به شهروندان ارائهشده است. در گام دوم غربالگری آزمایشگاهی مدنظر بوده که در قالب آن از شهروندان تست گرفته شده و در گام سوم با ارائه خدمات اساسی و ضروری به شهروندان، همه اقشار از این خدمات بهرهمند شدهاند.
آنطور که جعفر صادق تبریزی، رئیس مرکز مدیریت شبکههای وزارت بهداشت در برنامه زنده شبکه خبر گفته، ایمنسازی با این طرح به بالای ۹۵ درصد رسیده و به سالمندان نیز خدمات خوبی ارائه شده و از یکم آذرماه نیز علاوهبر موارد گذشته، محله محوری و خانواده محوری در دستور کار قرار گرفت و به درب منازل مردم مراجعه شد و سایر اعضای خانواده و محل کار شخصی که مبتلا به کرونا بوده مورد رصد قرار گرفت تا زنجیره کرونا قطع شود و هدف نهایی کاهش مرگومیر و حمایت از قشرهای ضعیف است.
تیمهای مراقبتی فعال در طرح دودسته هستند که دسته اول در منازل مراقب شهروندانمی باشند و دسته دوم تیمهای رهگیری هستند تا افراد مبتلا را کنترل کنند. در همین رابطه دکتر عیسی مالمیر، دبیر اجرایی طرح شهید سلیمانی تهران در گفتوگو با تسنیم، توضیح داده است، «در فاز مراقبت، نیروی انسانی شامل مراقبین سلامت، پرستاران و پزشکان است؛ هر تیم، ۱۵نفره و شامل یک پزشک عمومی، چهار پرستار و ۱۰ مراقب سلامت است. مراقبین سلامت به درب منازل مراجعه و پکیج بهداشتی و بروشور اطلاعرسانی پیشگیری از کرونا را به خانوارها ارائه میکنند؛ اگر در خانوادهای فردی مبتلا به کرونا بود یا مشکلی وجود داشت اسامی این خانوادهها را یادداشت میکنند و برای اعزام پزشک یا پرستار اقدام میشود. در فاز حمایتی هم بهمنظور قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا و کاهش تماس افراد مبتلا با سایرین، مسئول پشتیبانی این طرح با اماکن و هتلداریها هماهنگی لازم را انجام دادند و بیش از ۴۰ مرکز در تهران در نظر گرفته و تعدادی از این اماکن الان برای پذیرش بیماران کرونایی که امکان قرنطینه در منزل ندارند آماده شده است که البته تاکنون نیاز آنچنانی به این اماکن وجود نداشته است و حدود ۱۵نفر از بیماران مبتلا به کرونای تهران در این مراکز اقامتگاهی اسکان دارند. این اقامتگاهها شامل اقامتگاههای محلی تدارک دیدهشده توسط شهرداری تهران ، بسیج و حتی هتلهای چهارستاره و پنجستاره است».
کاهش ۴۰ درصدی تعداد بستریشدگان در شهر تهران
این طرح در کلانشهر تهران نقش بسزایی در بیماریابی، ردیابی بیماران و همچنین کاهش بار بیمارستانها داشته است و کاهش ۴۰ درصدی تعداد بستریشدگان در شهر تهران که معاون درمان ستاد مقابله با کرونای پایتخت به آن اشاره داشته، گویای آن است که بهرغم شکننده بودن حالت تهران و اینکه هنوز نمیتوان بهصورت قطعی گفت از حالت حاد خارجشدهایم، اما تأثیرات بسزایی در مواجهه مؤثر با کرونا داشته است.
این طرح که از بیستم آبان ماه به شکل جدی در برخی استانها آغاز شده با ارائه گزارشهایی از اثرات آن در برخی شهرها، مشخص شد موارد ابتلا و مرگومیر کاهشیافته است. انتظار این بود با اجرای طرح شهید سلیمانی و گذشت یک ماه، ۱۰ درصد از میزان مرگومیرها و حدود ۳۰ درصد از میزان بستریها کاسته شود اما به کاهش آمارهای بیشتری در این زمینه دستیافتیم.
طرح محله محور شهید سلیمانیچهار ماهه است و تا پایان سال ادامه دارد و صاحبنظران ابراز امیدواری میکنند تا از این طریق بتوانیم به مرحله کنترل اپیدمی دستیابیم و دیگر با سادهاندیشی در مقابل این بیماری روزبهروز شاهد افزایش موارد مرگ و بستری نباشیم.
زنجیره نظارت، مراقبت و حمایت
«حمید سوری»، دبیر علمی طرح شهید قاسم سلیمانی دراینباره به ما گفته است: «آنچه در این طرح بسیار حائز اهمیت بوده، بحث نظارت، مراقبت و حمایت است. این مراقبتها به شکل فعال و در منزل بوده و در سطوح مختلف انجام میگیرد. بحث حمایت شامل حمایت از گروههایی است که نیاز به کمکهای معیشتی دارند بهعلاوه حمایت از کسانی که نیاز است در خانه بمانند تا بیماریشان کنترل شود. بدین منظور و برای رساندن مایحتاج روزمره و حتی خدمات بهداشتی و درمانی به افراد پرخطر برای اینکه مجبور نشوند از منزل بیرون بیایند از گروههای مختلف مردمی، بسیج و امثال اینها استفاده شده است. بحث نظارتی هم شامل نظارت بر حسن اجرای کار و نظارت بر رفتوآمدها و ترددهاست. بنابراین افرادی که دارای علامت هستند یا تستشان مثبت است یا تماس نزدیک با فرد مبتلا داشتهاند طی مدتی که دوره واگیری بیماری است، مورد مراقبت شدید قرار میگیرند و سعی میشود محدوده رفتوآمدهایشان تعریف و کنترل شود تا بتوان با رویکرد پیشگیری و مراقبت در خانه و به شکل هزینه اثربخش، این طرح را پیش برد. اثربخشی آن ازنظر علمی و نقطهنظر رویکردهای مختلف تخصصی بارها مورد ارزیابی قرارگرفته و موردتوافق وزارت بهداشت و مسئولین امر است. رمز موفقیت آن نیز درگرو این خواهد بود که هم بهخوبی توسط مجریان اجرا شود و هم مردم که بازیگران اصلی کنترل اپیدمی هستند همکاری لازم را داشته باشند تا بار این اپیدمی را به حداقل ممکن برسانند».
از سوی دیگر در بحث کنترل اپیدمی یکسری اصول و چارچوبهای کلی و بینالمللی وجود دارد که بحث بومی شدن پروتکلها بسیار حائز اهمیت بوده و بومی شدن به این معناست که زمان و مکان در سیاستگذاریهای اپیدمی مدنظر باشد. «سوری» با ذکر این مثال میگوید، «چنانچه کره جنوبی هشت ماه قبل لاک داون انجام داده و موفق شده است، اکنون دیگر هشت ماه قبل نیست. ما استراتژیهای متناسب با زمان حال را نیاز داریم. یا ازنظر مکانی اگر طرحی جایی اجرا شده و موفق نبوده الزاما به این معنا نیست که در جای دیگر ممکن است موفق نباشد. البته اصول و ستونهای اصلی راهبردی برای کنترل اپیدمی مشخص است که یکی بحث پیشگیری بهجای درمان است، دیگری مراقبت است یعنی بهجای اینکه ما در بیمارستانها منتظر باشیم افراد مراجعه کنند، آنها را زودتر در محیط منزل شناسایی کنیم و از شدت گرفتن بیماری و مرگ جلوگیری بهعملآوریم. عمده بار اپیدمی که در حال حاضر در هر کشور و جامعهای آزاردهنده است تعداد مرگها و بستریهاست. اگر بتوانیم این دو پیامد را بهخوبی کنترل کنیم بسیار موفق خواهیم بود، چراکه ابتلا به اپیدمی در شرایطی که بهصورت خفیف یا نیمه خفیف باشد چندان به جامعه آسیب نمیرساند. بنابراین ما عمدهترین راهبردمان باید در کنترل شدت اپیدمی باشد.
برای این کنترل باید تشخیص و مراقبت زودرس داشته باشیم، از تردد افرادی که میتوانند حامل عامل بیماریزا باشند جلوگیری کنیم و تماسهای نزدیک به این افراد را نیز کنترل نماییم. اینها اصول کلی است حالا اینکه راهبردها در عمل به چه شکلی دربیاید موضوع دیگری است.
بهعنوانمثال در طرح دیده شده است هر استانی آزادی عملهای خاص خودش را متناسب با مقدورات و امکانات خود داشته باشد منتها در آن چارچوب و اصولی که همه به آن رسیدهایم. مثلا درجایی ممکن است برای مراقبتهای اولیه از بهورز استفاده شود و
در جای دیگر از نیروهای داوطلب. یا مثلا اقامتگاههای سلامت برای افرادی که امکان قرنطینه در منزل برایشان نیست درجایی هتلهای یک شهر و درجایی دیگر مهمانسراها باشد. در این طرح قرار است افرادی که بیماریشان شناسایی میشود و باید تحت مراقبت و قرنطینه باشند عمدتا در منزل قرنطینه و تحت مراقبتهای پزشکی فعال باشند و بخشی هم که امکانات سکونتیشان اجازه نمیدهد را در اقامتگاههای سلامت که میتواند هتلها، مهمانسراها و امکانات اقامتی سازمانها باشد مستقر کنیم. ما قبلا هم این تجربه را داشتیم که چندان موفق نبود چراکه اقامتگاهها حالت آسایشگاه داشت و حریم خصوصی افراد رعایت نمیشد. البته تعداد زیادی نباید نیازمند این اقامتگاهها باشند مگر در مواردی که واقعا مکان و فضای داخل منزل جوابگو نیست و نمیتوان محیط مناسبی را برای جداسازی فرد مبتلا فراهم کرد یا سالمندانی که تنها زندگی میکنند و کسی نیست که از آنها مراقبت روزمره داشته باشد».
تستهای گسترده و هدفمند و حفاظت از گروههای آسیبپذیر
سوای آنچه مطرح کردیم، تجارب جهانی نیز درخور توجه است و پیشتر به این موضوع اشاره داشتیم که بخشی از شیوه اتخاذشده برای مهار کرونا در طرح شهید سلیمانی برگرفته از تجارب جهانی است، بهعنوانمثال در کره جنوبی، تغییراتی در سیستم درمانی این کشور حاصلشده و کارکنان نظام سلامت این کشور به صدور مجوز برای تست ویروس سرعت بخشیدهاند. به این طریق
کره جنوبی توانست تا آنجا که امکان دارد، شمار زیادی از مبتلایان را ردیابی کند و با شناسایی دایره افرادی که با فرد مبتلا در ارتباط بودهاند، آنها را بهموقع برای جلوگیری از پخش بیشتر ویروس قرنطینه کند. همچنین اپلیکیشنهایی برای گوشیهای هوشمند طراحی شد که نشان میداد، افراد آلوده در چه نقاطی رفتوآمد داشتهاند. بهاینترتیب افراد از این مسئله که میتوانند بهطور بالقوه به این ویروس آلوده شده باشند، آگاه شدهاند و شهروندان میتوانند بهطور رایگان تست کرونا انجام دهند. بنابراین انجام گسترده تست کرونا برای شهروندان این کشور بسیار مؤثر بوده و شرکتهای کرهای موفق به عرضهی تستهایی به بازار شدهاند که در مدتزمان کوتاهی شخص را قادر به انجام و اطلاع از نتیجه تست میکند.
بر این اساس تستهای گسترده و هدفمند و حفاظت از گروههای آسیبپذیر شامل سالمندان و افراد دارای بیماری زمینهای ازجمله اقداماتی بوده که در طرح شهید سلیمانی هم انجامگرفته و ریل تصمیم سازی و تصمیمگیری کشور از درمان به بهداشت معطوف شده و ظرفیتهای مردمی موردتوجه قرار گرفته است.
علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلانشهر تهران بابیان اینکه راهبرد اصلی اجرای این طرح معطوف بودن به ظرفیتهای مردمی است، اظهارکرده: اجرای این طرح پیشگیری، ردیابی، غربالگری، تشخیص و مداخلات زودتر درمانی را دربردارد که موجب کاهش ابتلا و مرگومیر میشود. با اجرای این طرح شاهد شکلگیری مشارکت جمعی، انجام کار تیمی و همگرایی هستیم که تمرین بسیار خوبی است.
فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلانشهر تهران با اشاره به گستردگی جغرافیایی شهر تهران و چالشهای بهداشتی ناشی از آن گفته: پوشش مویرگی این طرح در استان تهران را میتوان یک اتفاق بزرگ تاریخی دانست که میتواند نقش بسزایی در رفع مشکلات زیرساختهای بهداشتی استان داشته باشد.حال باید منتظر ماند و دیگر دستاوردهای طرح شهید سلیمانی را نظارهگر بود، طرحی امیدآفرین که بسیاری معتقدند میتوان زنجیره انتقال ویروس را از این طریق شکست.
طرح شهید سلیمانی , کرونا , وزارت بهداشت
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.