اخبار ویژه »
شناسه خبر : 56836
پرینتخانه » اجتماعی, مطالب روزنامه
تاریخ انتشار : 01 دی 1400 - 6:59 |
نسخهنویسی الکترونیکی درحالی از امروز اجرایی میشود که هنوز زیرساختها فراهم نیست
ضعف و قوتهای حذف نسخهنویسی کاغذی
از امروز باید تمامی نسخههای بیماران بهصورت الکترونیکی تجویز شود اما اجرای کامل این طرح مستلزم بسترسازی و پیشنیازهایی است که همچنان فراهم نشده و به دلیل فقدان سیستم هماهنگ و یکپارچه و مدیریت واحد، پیشبینی میشود که طرح مزبور با چالشهایی مواجه شود. سازمان تأمین اجتماعی سال گذشته با توقف صدور دفترچههای درمانی، نخستین گام را در اجرای طرح نسخهنویسی الکترونیک در کشور برداشت تا با همکاری وزارت بهداشت و درمان علاوه بر رفع مسائل نظام سلامت، زمینه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان فراهم شود، اما اجرای ناقص آن با مخالفتهای متعددی مواجه شد و بسیاری از مراکز درمانی و داروخانهها عنوان کردند که فاقد تجهیزات و زیرساختهای کافی برای اجرای نسخهنویسی الکترونیک هستند.
گروه اجتماعی
از امروز باید تمامی نسخههای بیماران بهصورت الکترونیکی تجویز شود اما اجرای کامل این طرح مستلزم بسترسازی و پیشنیازهایی است که همچنان فراهم نشده و به دلیل فقدان سیستم هماهنگ و یکپارچه و مدیریت واحد، پیشبینی میشود که طرح مزبور با چالشهایی مواجه شود. سازمان تأمین اجتماعی سال گذشته با توقف صدور دفترچههای درمانی، نخستین گام را در اجرای طرح نسخهنویسی الکترونیک در کشور برداشت تا با همکاری وزارت بهداشت و درمان علاوه بر رفع مسائل نظام سلامت، زمینه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان فراهم شود، اما اجرای ناقص آن با مخالفتهای متعددی مواجه شد و بسیاری از مراکز درمانی و داروخانهها عنوان کردند که فاقد تجهیزات و زیرساختهای کافی برای اجرای نسخهنویسی الکترونیک هستند. همین موضوع سبب شد سازمان تأمین اجتماعی نسبت به مواضع خود یک گام عقبنشینی کند و مدیرعامل این سازمان اعلام کرد که فعلا همه مراکز درمانی ملزم به اجرای نسخهنویسی الکترونیک نیستند و بهصورت تدریجی اجرا خواهد شد.
چرا پزشکان مخالفاند؟
این طرح هنوز با چالشهایی همراه است و قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت به این مسئله معترف است که با مشکلات زیرساختی مواجه هستیم و رایانه در هر اتاق پزشک فراهم نشده و در بسیاری از بخشهای مراکز درمانگاهی رایانه وجود ندارد. سالانه ۱۱ میلیون بستری داریم وهر ایرانی بهطور متوسط ۱۱/۵ خدمت را از حوزه سلامت دریافت میکند و این موارد به زیرساخت نیاز دارد.
جان بابایی تصریح میکند: اگر وزارت بهداشت، این برنامه را جدیتر میگرفت میتوانست به اجرای آن سرعت دهد. غیر از اراده قویتر برای اجرا و اختصاص منابع مالی لازم، سازمان برنامه باید ردیف قابل قبولی برای تأمین زیرساخت، قرار میداد.
جدا از مباحث فنی و عدم فراهمسازی بسترهای لازم، برخی پزشکان بهعنوان محوریترین رکن اجرای طرح مزبور، با آن مخالفاند. درصورتیکه مطابق برنامه ششم توسعه و قانون بودجه ۱۴۰۰، اجرای نسخهنویسی الکترونیک الزامی بوده و در صورت عدم اجرا، تخلف رخداده است. دلایل مخالفت پزشکان در نامه شورای عالی نظام پزشکی خطاب به رئیسجمهور ارائهشده و از بروز معضلات عدیده اجرایی شدن ناقص، ناکارآمد و بدون برنامه و شتابزده آنکه منجر به بروز نارضایتی در سطح وسیع خواهد شد، اظهار گلایهمندی کردهاند. در بخشهایی از این نامه آمده است: «نسخهنویسی و نسخهپیچی الکترونیک فقط بخشی از طرح ارائه خدمات الکترونیک سلامت بر اساس ماده ۷۴ قانون ششم توسعه است، مطابق ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه، صراحتا بیان گردیده که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است ظرف دو سال نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان و سامانههای مراکز خدمات سلامت اقدام نموده و پس از استقرارکامل سامانه، با اولویت اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، بهصورت یکپارچه، مبتنی بر فناوری اطلاعات و با حفظ حریم خصوصی افراد و امنیت دادهها، خدمات بیمهشدگان را در تعامل با پرونده الکترونیک سلامت ساماندهی کند درحالیکه متأسفانه علاوه بر اینکه هیچیک از پیشنیازهای اجرای طرح نسخهنویسی الکترونیک که در متن قانون صراحتا بیانشده در شرایط فعلی بهطور کامل محقق نشده ، در طراحی و بهرهبرداری نرمافزاری سایت نیز کاستیهای بسیار فراوانی مشهود است، که عدم استفاده از نظرات کارشناسان متخصص در انجمنهای تخصصی پزشکی و سازمان نظام پزشکی باعث شده تا مسائل حیاتی و مهمی مانند نیازهای کاربران تخصصی، مصلحت بیماران ، مدیریت اقتصادی سامانه ، مدیریت زمان، سهلالوصول بودن دسترسی و ایجاد یک سامانه جامع یکپارچه برای همه بیمهها و … در نظر گرفته نشده و اجرای این طرح ناقص، ناکارآمد و شتابزده، آنهم بهصورت فراگیر و کشوری درعمل غیرممکن به نظر رسیده و در آستانه یک بحران بزرگ و خطرناک هستیم.»
داریوش طاهرخانی- دبیر شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به اینکه مردم ابزار آزمونوخطای نظام سلامت نیستند، میگوید: «سازمان بیمه سلامت هرماه حدود سه میلیون نسخه الکترونیک داشت یعنی حدود ۱۰ میلیون برگه دفترچه چاپ و استفادهنشده و این آوردهای برای این سازمان بوده اما بابت این مقدار صرفهجویی، چه مقدار از پرداختی جیب مردم کمتر شده است.»
طاهرخانی میگوید: «بر اساس قانون نسخهها باید الکترونیکی باشد اما الزامات قبلی تبصره ۱۷ قانون بودجه، هنوز اجرایی نشده است ازجمله امضای الکترونیک که باید تا آذر نهادینه میشد.»
بر این اساس، دوازدهم آبان ماه ۱۴۰۰ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، طی نامهای از رئیسجمهور درخواست کرد که مهلت قانونی برای اجرای کامل برنامه نسخهنویسی الکترونیک به دلایلی همچون «عدم آمادگی فرهنگی و مدل سازوکار اجرایی ازلحاظ زیرساختهای فناوری اطلاعات و همچنین تمرکز این وزارتخانه بر مدیریت مبارزه با کرونا» به مدت ۶ ماه به تعویق بیفتد. موضوعی که رئیسجمهور ضمن مخالفت با آن، به وزیر اعلام کرد برای اجرای این طرح همکاری کند.
سرگردانی بیماران در داروخانهها
داروخانهها هم اگرچه با اجرای نسخهنویسی الکترونیکی موافقاند اما معتقدند چنانچه اجرای این طرح بهصورت دستوری و با تعیین ضربالاجل برای پزشکان باشد، به نتیجه نمیرسد. دکتر سیدعلی فاطمی- نایبرئیس انجمن داروسازان ایران با اشاره به آمار سازمانهای بیمه، میگوید: «میزان مشارکت پزشکان در طرح نسخه الکترونیک از ۵ درصد در ابتدای سال ۱۳۹۹، به حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد در آذرماه سال ۱۴۰۰ رسیده است.» اما این آمار را دقیق نمیداند، چراکه به گفته او، آنها فقط پزشکان دارای قرارداد با بیمه را در آمار لحاظ میکنند، درحالیکه بسیاری از پزشکان که بسیاری از آنها از پزشکان مطرح هستند، ازآنجاییکه نیازی به قرارداد با سازمانهای بیمه ندارند، زیر بار این طرح نرفتند و تعداد آنها در آمار سازمانهای بیمه لحاظ نشده است.
برآورد فاطمی این است که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از کل نسخ کماکان کاغذی میماند. در حال حاضر روزانه یکمیلیون نسخه در داروخانههای کل کشور پیچیده میشود و با احتساب آمار بیمهها، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار عدد از این نسخ کاغذی است و فاطمی میگوید: همین تعداد بیمار در داروخانهها سرگردان خواهند بود.
از دیگر انتقادات نایبرئیس انجمن داروسازان ایران این است که در حال حاضر بسیاری از بیماران برای دریافت ویزیت پزشکان متخصص و فوق تخصص از شهرهای کوچک به مراکز استان و تهران مراجعه میکنند که بر اساس آمار سازمانهای بیمه، کمترین مشارکت را در طرح نسخه الکترونیک دارند. با این شرایط تکلیف مراجعه آنها به داروخانهها چیست؟ آیا میتوانیم بیمار شهرستانی را مجددا به پزشک برگردانیم؟ آیا پزشک حاضر است نسخه را الکترونیک کند؟ اگر نکرد باید نسخه کاغذی را آزاد در داروخانه بپیچیم!
مزایای نسخهنویسی الکترونیکی
نسخهنویسی الکترونیک بهرغم همه نقدهایی که صورت گرفته، مزیتهای پرشماری دارد که در کاهش تقاضاهای القایی بسیار تأثیرگذار بوده و این امر به اقتصاد سلامت و هزینه کرد درست منابع کمک قابلتوجهی نیز خواهد کرد، بررسی فنی و علمی نسخ و جلوگیری از تعدد و تداخل دارویی از دیگر مزایای نسخهنویسی الکترونیک است که مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران بارها به این مباحث اشارهکرده است. اما نکته درخور توجه، جلوگیری از امکان جعل و تخلف است.
مهدی رضایی- معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت در این رابطه تشریح کرده است: «در نسخههای کاغذی هم دفترچههای کاغذی بهصورت جعلی تکثیرشده و هم از مهر و امضای جعلی پزشکان سوءاستفاده شده و نسخههای جعلی نوشته میشد. این موضوع منجر به خروج دارو و درنتیجه اعمال هزینه به بیمهها میشد. نظام نسخههای کاغذی امکان این را به بیمهها نمیداد که بتوان همه موارد جعلی را شناسایی کرد. بنابراین آمار دقیقی از سوءاستفادهها نمیتوان ارائه کرد. در سامانههای الکترونیک برای ورود پزشک، شناسه و رمز عبور اختصاص پیدا میکند و بنابراین امکان جعل وجود ندارد، مگر اینکه رمز عبور در اختیار شخص دیگری قرار داده شود. در سیستم نسخه کاغذی اگر جعل اتفاق میافتاد، خود پزشک مطلع نمیشد.»
مطابق برآوردهای صورت گرفته که توسط معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت مطرحشده، با مکانیزم تأیید دارو و سامانههای الکترونیک، حداقل بین ۱۰ تا ۲۰ درصد جلوی هزینههای غیرمتعارف که ناشی از جعل است، جلوگیری خواهد شد.
دکتر علی سالاریان- معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی نیز درباره مزایای اجرای نسخ الکترونیک عنوان کرده است: قطعا فواید اجرای آن کم نیست؛ در حالت سنتی ممکن است نسخهپیچِ داروخانه نتواند خط پزشک را بخواند و دارو را اشتباه به بیمار تحویل دهد اما در نسخ الکترونیک خطای یادشده رخ نمیدهد؛ درعینحال تداخلات دارویی میتواند کاهش یابد؛ در مورد تعدد داروها نیز بیمه میتواند کنترل داشته باشد؛ اجرای نسخه الکترونیک همچنین تقاضای القایی را کاهش میدهد اما همه این مسائل منوط به این است که نسخه الکترونیک در کنار پرونده الکترونیک سلامت اجرا شود. در پرونده الکترونیک سلامت، پزشکان با واردکردن کد ملی بیمار به سوابق پزشکی بیمار، داروهای مصرفی و سایر مسائل مرتبط با سلامت بیمار دسترسی پیدا میکنند.
طبق اعلام سازمان بیمه سلامت، تا ۲۸ آذرماه ۱۴۰۰برنامه نسخهنویسی الکترونیک در ۲۲ استان بیش از ۸۰ درصدمحقق شده که ازاینبین در ۱۴ استان بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد و در ۸ استان دیگر بین ۸۰ تا ۹۰ درصد تحقق داشته است. به گزارش خبرگزاری ایرنا، میزان تحقق نسخه الکترونیک تا ۲۸ آذرماه در کل کشور بهطور تجمیعی، ۷۵ درصد بوده و این در حالی است که تا پایان آبان ماه امسال، این شاخص روی ۶۵ درصد بود. همچنین رشد درصد تحقق نسخه الکترونیک در سازمان بیمه سلامت به نسبت آبان ماه، ۱۶ درصد برآورد شده است.
تا ۲۸ آذرماه ۱۴۰۰، بیش از ۹۵ درصد از مطبهای طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت، ۹۵ درصد از داروخانهها، ۹۵ درصد از آزمایشگاهها، ۹۶ درصد از مراکز پرتو پزشکی، ۹۰ درصد از درمانگاهها و ۹۵ درصد از بیمارستانها به برنامه نسخهنویسی و نسخهپیچی الکترونیک پیوستهاند.
براساس گفتههای دکتر مهدی رضایی- معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران، در اجرای این طرح استانها به سه گروه تشکیل شدند. استانهایی که بالای ۹۰ درصد پیشرفت داشتهاند، جزء گروه اول قرار میگیرند که به آنها اجازه دادهشده است که در مراکز سطح دوم خدمتی تا ۱۰درصد نسخهپیچی نیمه الکترونیک داشته باشند و در فرصتی سهماهه به نقطه مطلوب برسند. همچنین استانهای گروه دوم که ۸۰ درصد پیشرفت داشتهاند تا سقف۲۰ درصد میتوانند اجازه نسخهپیچی نیمه الکترونیک را به مؤسسات خود دهند که عمدتا در بحث داروخانه و پاراکلینیک متمرکز میشود. استانهای گروه سوم نیز که کمتر از ۷۰ درصد پیشرفت داشته حداکثر ۳۰ درصد اجازه نسخهپیچی نیمه الکترونیک به آنها داده میشود. این تصمیم علاوه بر حمایت از مردم، طبق جدول زمانبندی به استانهایی که در گروه دوم و سوم قرار دارند تا پایان سال فرصت داده است که به اهداف برنامه دست یابند.
اعلام آمادگی سازمان تأمین اجتماعی
سازمان تأمین اجتماعی نسبت به اجرای این طرح اعلام آمادگی کرده و ۹۹/۹ نسخهها در مراکز ملکی سازمان تأمین اجتماعی بهصورت الکترونیکی تجویز میشود و گردش کار، تمام الکترونیکی و تقریبا بدون مشکل است. شهرام غفاری مدیرکل درمان غیرمستقیم این سازمان، با اشاره به اینکه بیش از ۶۰ میلیون نسخه در این سیستم توسط پزشکان نوشته میشود، افزوده است: این کار در کشور ما قابلیت تحقق دارد، چون ما ۳۷۰ تا ۳۸۰ مرکز درمانی داریم و این کار در حال انجام است. غفاری از پزشکان و مؤسسات خواسته است که «همکاری کرده و در اجرای قانون اهتمام ورزند و هر مشکلی اعم از قطع برق و اینترنت پیش آمد پزشک و بیمهشده نگران نباشند زیرا کمافی السابق میتوانند از نسخ کاغذی در آن شرایط استفاده کرد.»
مراکز طرف قرارداد تأمین اجتماعی بیش از ۲۲ هزار پزشک هستند و همه بااتصال به سامانه مکانیزه و الکترونیکی، نسخهنویسی را انجام میدهند و غفاری با اعلام اینکه بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد نسخهها در مراکز طرف قرارداد ما توسط پزشکان در مطبها بهصورت الکترونیکی صادر میشود، از نبود آمادگی مراکز دولتی و دانشگاهی خبر داده که آمار نسخههای الکترونیکی را کاهش داده است، «درحالیکه انتظار داشتیم در اجرای قانون پیشگام باشند اما به علل مختلف ازجمله شیوع بیماری کرونا، آمادگی نسخهنویسی الکترونیک را پیدا نکردند.»
در همین حال، محمدمهدی ناصحی- مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران از آمادگی این مجموعه و فراهم بودن زیرساختها سخن گفته است: «در حال حاضر ۸۰ درصد نسخ بهصورت الکترونیک پوشش داده میشود و در برخی استانها به ۱۰۰ درصد هم رسیده است و در ۹ استان هم بالای ۹۰ درصد نسخ بهصورت الکترونیک پرداخت میشود. بیمه سلامت وظایف مربوط به خود را ازنظر فراهم کردن زیرساختها ازجمله سامانه استحقاق سنجی و سامانه نسخهنویسی الکترونیک انجام داده و آن را در اختیار تمام سازمانها و ذینفعان قرار داده است. بخشی از این اقدام مربوط به اتصال مؤسسات، مراکز و مطبها برای اجرای نسخهنویسی است که امیدواریم وارد این سامانهها شوند. سازمانهایی که هنوز این اقدام را انجام ندادهاند، ممکن است در پرداخت دچار مشکل شده و در پی آن مؤسسات و مردم نیز با چالش مواجه شوند که باید هر چه سریعتر نسبت به این موضوع اقدام کنند.»
ناصحی همچنین پیشنهاد کرده است که درصدی از نسخ همچنان بهصورت کاغذی باشد تا در صورت قطعی اینترنت مشکلی ایجاد نشود که نیازمند موافقت مسئولین مربوطه و قانونگذاران است.
لزومی ندارد دفترچه را صددرصد حذف کنیم
مهدی اسفندیار از پژوهشگران عرصه سلامت برای توضیح بیشتر در خصوص این طرح و اشکالات زیرساختی به «رسالت» میگوید: «بهطور مطلق نسخهنویسی کاغذی برداشته نشده و لزومی ندارد که دفترچه را صددرصد حذف کنیم. نمونههای این مسئله در کشورهایی مثل انگلستان وجود دارد که هم دفترچه داشتهاند و هم نسخه ارائه کردهاند. ما فقط نیازمند همراهی پزشکان هستیم و باید این طرح به سمتی پیش برود که مردم مزیت آن را احساس کرده و به دنبال آن باشند اما حلقه مفقوده درست همینجاست که برای مردم مزایای نسخهنویسی الکترونیک تبیین نشده است و از سوی دیگر بیمهها توضیحات لازم را به پزشکان ارائه نکردهاند، درحالیکه باید با نظام پزشکی وارد صحبت شده و به فرض مثال میگفتند، اگر هزار میلیارد دفترچه چاپ نمیکنند، این بر روی تعرفهها اعمال میشود اما پزشکان فکر میکنند، هر نسخه الکترونیک، ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان به نفع بیمههاست. درحالیکه چنین چیزی نیست و عدد بسیار کم است، درنهایت اگر هزار میلیارد در چاپ دفترچه صرفهجویی شود، این عدد را اگر بر روی ویزیت هم ببرند، بیشتر از ۵ هزار تومان نخواهد بود، بنابراین دو طرف در برداشت دچار اشتباه هستند و این مسئله به دلیل عدم گفتوگو با یکدیگر، حاشیههایی را در مسیر اجرای نسخهنویسی الکترونیک ایجاد کرده است و پزشکان تصور میکنند که بیمه در حال ذخیره این منابع است درحالیکه امکان ذخیره منابع در بخش درمان وجود ندارد و اگر پولی باقی بماند باید صرف خرید خدمات جدید شود و بیمه امکانی برای پسانداز ندارد. لذا ما قرار نیست هزینهای را صرفهجویی کنیم، بلکه با اثربخشی بیشتری اعمال خواهد شد. متأسفانه برخی پزشکان اطلاعات کمی نسبت به مباحث نظام سلامت دارند و بیمهها نیز از دیرباز بههیچعنوان پزشکان را در ارائه خدمت، شریک راهبردی خود ندانستهاند، ازاینرو پزشکان در جریان منابع و مصارف آنها نیستند و این ضعف گفتمان سازی در سطح کلان و حکمرانی کشور وجود دارد.»
نسخهنویسی الکترونیک، یک انتخاب نیست، الزام است
به اعتقاد این پژوهشگر حوزه سلامت بهرغم تمامی مسائل، اجرای نسخهنویسی الکترونیک نهتنها کار بسیار بزرگی است که تکلیفی قانونی بوده و باید اجرایی شود و مزایای آن برای مردم فراوان است و میتوانند خدمت را درستتر، دقیقتر، مستندتر و سالمتر در مسیرهای کوتاهتر، کمهزینهتر و کم خطاتر دریافت کنند. برای مدیریت نظام سلامت و اعمال سیاستهای رفاهی که بخشی از آن نسخهنویسی الکترونیکی است و درواقع بهمنظور تعریف شفافیت، هیچ راهی بهجز اجرای این طرح وجود ندارد. لذا کلیت آن خوب و ارزشمند است و ما محتوم به اجرای آن هستیم. نسخهنویسی الکترونیک، یک انتخاب نیست، یک اجبار و الزام است.
اسفندیار در پاسخ به اینکه چقدر اجرای طرح مذکور، موجب دقیق شدن نظارتها و جلوگیری از سوءاستفادهها خواهد شد، میگوید: «ممکن است در ابتدا، شاهد مقداری بینظمی باشیم اما درنهایت طی چندماه، آنهایی هم که تخلف کردهاند، چون پیامک ارسالشده و به دست فرد میرسد، لو میروند و درواقع خاطیان گرفتار خواهند شد و این خطاها کاملا قابل احصا و قابل برخورد است. باید زودتر نسبت به اجرای این موضوع اقدام میشد اما متأسفانه دکتر سعید نمکی- وزیر بهداشت دولت گذشته، بهرغم آنکه در جلسه رأی اعتماد خود، گفته بود: آمدهام تا چرتکهها را از روی میز پزشکان جمع کنم و بهجای آن رایانه و نرمافزار بگذارم، اما هیچ اقدام مؤثری انجام نداد و صرفا عبارتی را با عنوان آغاز استقرار نسخهنویسی الکترونیک ابداع کرد. قطعا با حضور افراد سابق در معاونت درمان، نسخهنویسی الکترونیک دچار مشکل خواهد شد. اما اگر فردی با تحصیلات مرتبط و آشنا به سیاستگذاری، در سیستم درمان وزارت بهداشت مستقر شود، انجام این طرح کار سختی نخواهد بود. ما متدها و نمونههای درستتری از این موضوع را در بحث بنزین از سال ۸۸ داشتهایم و بانکها نیز بهراحتی تراکنشها را انجام میدهند، بنابراین اجرای نسخهنویسی بهصورت الکترونیک کار سختی نیست اما اینکه مدیرعامل بیمه سلامت گفته است ما دارای زیرساختهای لازم در حوزه بیمه خدمات درمانی هستیم، حرف درستی نیست و باتوجه به بازخوردهایی که گرفتهایم، نرمافزار آنها بسیار پرایراد است. وقتی ابزار پزشک مناسب نباشد، مورد استقبال آنها قرار نمیگیرد و به نظرم باید بیمهها یکپارچهشده و نرمافزار خوبی را با مشورت و همکاری و همفکری و همراهی سازمان نظام پزشکی فراهم کنند، تا کارها بهدرستی پیش برود.»
از امروز باید تمامی نسخههای بیماران بهصورت الکترونیکی تجویز شود اما اجرای کامل این طرح مستلزم بسترسازی و پیشنیازهایی است که همچنان فراهم نشده و به دلیل فقدان سیستم هماهنگ و یکپارچه و مدیریت واحد، پیشبینی میشود که طرح مزبور با چالشهایی مواجه شود. سازمان تأمین اجتماعی سال گذشته با توقف صدور دفترچههای درمانی، نخستین گام را در اجرای طرح نسخهنویسی الکترونیک در کشور برداشت تا با همکاری وزارت بهداشت و درمان علاوه بر رفع مسائل نظام سلامت، زمینه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان فراهم شود، اما اجرای ناقص آن با مخالفتهای متعددی مواجه شد و بسیاری از مراکز درمانی و داروخانهها عنوان کردند که فاقد تجهیزات و زیرساختهای کافی برای اجرای نسخهنویسی الکترونیک هستند. همین موضوع سبب شد سازمان تأمین اجتماعی نسبت به مواضع خود یک گام عقبنشینی کند و مدیرعامل این سازمان اعلام کرد که فعلا همه مراکز درمانی ملزم به اجرای نسخهنویسی الکترونیک نیستند و بهصورت تدریجی اجرا خواهد شد.
چرا پزشکان مخالفاند؟
این طرح هنوز با چالشهایی همراه است و قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت به این مسئله معترف است که با مشکلات زیرساختی مواجه هستیم و رایانه در هر اتاق پزشک فراهم نشده و در بسیاری از بخشهای مراکز درمانگاهی رایانه وجود ندارد. سالانه ۱۱ میلیون بستری داریم وهر ایرانی بهطور متوسط ۱۱/۵ خدمت را از حوزه سلامت دریافت میکند و این موارد به زیرساخت نیاز دارد.
جان بابایی تصریح میکند: اگر وزارت بهداشت، این برنامه را جدیتر میگرفت میتوانست به اجرای آن سرعت دهد. غیر از اراده قویتر برای اجرا و اختصاص منابع مالی لازم، سازمان برنامه باید ردیف قابل قبولی برای تأمین زیرساخت، قرار میداد.
جدا از مباحث فنی و عدم فراهمسازی بسترهای لازم، برخی پزشکان بهعنوان محوریترین رکن اجرای طرح مزبور، با آن مخالفاند. درصورتیکه مطابق برنامه ششم توسعه و قانون بودجه ۱۴۰۰، اجرای نسخهنویسی الکترونیک الزامی بوده و در صورت عدم اجرا، تخلف رخداده است. دلایل مخالفت پزشکان در نامه شورای عالی نظام پزشکی خطاب به رئیسجمهور ارائهشده و از بروز معضلات عدیده اجرایی شدن ناقص، ناکارآمد و بدون برنامه و شتابزده آنکه منجر به بروز نارضایتی در سطح وسیع خواهد شد، اظهار گلایهمندی کردهاند. در بخشهایی از این نامه آمده است: «نسخهنویسی و نسخهپیچی الکترونیک فقط بخشی از طرح ارائه خدمات الکترونیک سلامت بر اساس ماده ۷۴ قانون ششم توسعه است، مطابق ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه، صراحتا بیان گردیده که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است ظرف دو سال نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان و سامانههای مراکز خدمات سلامت اقدام نموده و پس از استقرارکامل سامانه، با اولویت اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، بهصورت یکپارچه، مبتنی بر فناوری اطلاعات و با حفظ حریم خصوصی افراد و امنیت دادهها، خدمات بیمهشدگان را در تعامل با پرونده الکترونیک سلامت ساماندهی کند درحالیکه متأسفانه علاوه بر اینکه هیچیک از پیشنیازهای اجرای طرح نسخهنویسی الکترونیک که در متن قانون صراحتا بیانشده در شرایط فعلی بهطور کامل محقق نشده ، در طراحی و بهرهبرداری نرمافزاری سایت نیز کاستیهای بسیار فراوانی مشهود است، که عدم استفاده از نظرات کارشناسان متخصص در انجمنهای تخصصی پزشکی و سازمان نظام پزشکی باعث شده تا مسائل حیاتی و مهمی مانند نیازهای کاربران تخصصی، مصلحت بیماران ، مدیریت اقتصادی سامانه ، مدیریت زمان، سهلالوصول بودن دسترسی و ایجاد یک سامانه جامع یکپارچه برای همه بیمهها و … در نظر گرفته نشده و اجرای این طرح ناقص، ناکارآمد و شتابزده، آنهم بهصورت فراگیر و کشوری درعمل غیرممکن به نظر رسیده و در آستانه یک بحران بزرگ و خطرناک هستیم.»
داریوش طاهرخانی- دبیر شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به اینکه مردم ابزار آزمونوخطای نظام سلامت نیستند، میگوید: «سازمان بیمه سلامت هرماه حدود سه میلیون نسخه الکترونیک داشت یعنی حدود ۱۰ میلیون برگه دفترچه چاپ و استفادهنشده و این آوردهای برای این سازمان بوده اما بابت این مقدار صرفهجویی، چه مقدار از پرداختی جیب مردم کمتر شده است.»
طاهرخانی میگوید: «بر اساس قانون نسخهها باید الکترونیکی باشد اما الزامات قبلی تبصره ۱۷ قانون بودجه، هنوز اجرایی نشده است ازجمله امضای الکترونیک که باید تا آذر نهادینه میشد.»
بر این اساس، دوازدهم آبان ماه ۱۴۰۰ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، طی نامهای از رئیسجمهور درخواست کرد که مهلت قانونی برای اجرای کامل برنامه نسخهنویسی الکترونیک به دلایلی همچون «عدم آمادگی فرهنگی و مدل سازوکار اجرایی ازلحاظ زیرساختهای فناوری اطلاعات و همچنین تمرکز این وزارتخانه بر مدیریت مبارزه با کرونا» به مدت ۶ ماه به تعویق بیفتد. موضوعی که رئیسجمهور ضمن مخالفت با آن، به وزیر اعلام کرد برای اجرای این طرح همکاری کند.
سرگردانی بیماران در داروخانهها
داروخانهها هم اگرچه با اجرای نسخهنویسی الکترونیکی موافقاند اما معتقدند چنانچه اجرای این طرح بهصورت دستوری و با تعیین ضربالاجل برای پزشکان باشد، به نتیجه نمیرسد. دکتر سیدعلی فاطمی- نایبرئیس انجمن داروسازان ایران با اشاره به آمار سازمانهای بیمه، میگوید: «میزان مشارکت پزشکان در طرح نسخه الکترونیک از ۵ درصد در ابتدای سال ۱۳۹۹، به حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد در آذرماه سال ۱۴۰۰ رسیده است.» اما این آمار را دقیق نمیداند، چراکه به گفته او، آنها فقط پزشکان دارای قرارداد با بیمه را در آمار لحاظ میکنند، درحالیکه بسیاری از پزشکان که بسیاری از آنها از پزشکان مطرح هستند، ازآنجاییکه نیازی به قرارداد با سازمانهای بیمه ندارند، زیر بار این طرح نرفتند و تعداد آنها در آمار سازمانهای بیمه لحاظ نشده است.
برآورد فاطمی این است که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از کل نسخ کماکان کاغذی میماند. در حال حاضر روزانه یکمیلیون نسخه در داروخانههای کل کشور پیچیده میشود و با احتساب آمار بیمهها، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار عدد از این نسخ کاغذی است و فاطمی میگوید: همین تعداد بیمار در داروخانهها سرگردان خواهند بود.
از دیگر انتقادات نایبرئیس انجمن داروسازان ایران این است که در حال حاضر بسیاری از بیماران برای دریافت ویزیت پزشکان متخصص و فوق تخصص از شهرهای کوچک به مراکز استان و تهران مراجعه میکنند که بر اساس آمار سازمانهای بیمه، کمترین مشارکت را در طرح نسخه الکترونیک دارند. با این شرایط تکلیف مراجعه آنها به داروخانهها چیست؟ آیا میتوانیم بیمار شهرستانی را مجددا به پزشک برگردانیم؟ آیا پزشک حاضر است نسخه را الکترونیک کند؟ اگر نکرد باید نسخه کاغذی را آزاد در داروخانه بپیچیم!
مزایای نسخهنویسی الکترونیکی
نسخهنویسی الکترونیک بهرغم همه نقدهایی که صورت گرفته، مزیتهای پرشماری دارد که در کاهش تقاضاهای القایی بسیار تأثیرگذار بوده و این امر به اقتصاد سلامت و هزینه کرد درست منابع کمک قابلتوجهی نیز خواهد کرد، بررسی فنی و علمی نسخ و جلوگیری از تعدد و تداخل دارویی از دیگر مزایای نسخهنویسی الکترونیک است که مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران بارها به این مباحث اشارهکرده است. اما نکته درخور توجه، جلوگیری از امکان جعل و تخلف است.
مهدی رضایی- معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت در این رابطه تشریح کرده است: «در نسخههای کاغذی هم دفترچههای کاغذی بهصورت جعلی تکثیرشده و هم از مهر و امضای جعلی پزشکان سوءاستفاده شده و نسخههای جعلی نوشته میشد. این موضوع منجر به خروج دارو و درنتیجه اعمال هزینه به بیمهها میشد. نظام نسخههای کاغذی امکان این را به بیمهها نمیداد که بتوان همه موارد جعلی را شناسایی کرد. بنابراین آمار دقیقی از سوءاستفادهها نمیتوان ارائه کرد. در سامانههای الکترونیک برای ورود پزشک، شناسه و رمز عبور اختصاص پیدا میکند و بنابراین امکان جعل وجود ندارد، مگر اینکه رمز عبور در اختیار شخص دیگری قرار داده شود. در سیستم نسخه کاغذی اگر جعل اتفاق میافتاد، خود پزشک مطلع نمیشد.»
مطابق برآوردهای صورت گرفته که توسط معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت مطرحشده، با مکانیزم تأیید دارو و سامانههای الکترونیک، حداقل بین ۱۰ تا ۲۰ درصد جلوی هزینههای غیرمتعارف که ناشی از جعل است، جلوگیری خواهد شد.
دکتر علی سالاریان- معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی نیز درباره مزایای اجرای نسخ الکترونیک عنوان کرده است: قطعا فواید اجرای آن کم نیست؛ در حالت سنتی ممکن است نسخهپیچِ داروخانه نتواند خط پزشک را بخواند و دارو را اشتباه به بیمار تحویل دهد اما در نسخ الکترونیک خطای یادشده رخ نمیدهد؛ درعینحال تداخلات دارویی میتواند کاهش یابد؛ در مورد تعدد داروها نیز بیمه میتواند کنترل داشته باشد؛ اجرای نسخه الکترونیک همچنین تقاضای القایی را کاهش میدهد اما همه این مسائل منوط به این است که نسخه الکترونیک در کنار پرونده الکترونیک سلامت اجرا شود. در پرونده الکترونیک سلامت، پزشکان با واردکردن کد ملی بیمار به سوابق پزشکی بیمار، داروهای مصرفی و سایر مسائل مرتبط با سلامت بیمار دسترسی پیدا میکنند.
طبق اعلام سازمان بیمه سلامت، تا ۲۸ آذرماه ۱۴۰۰برنامه نسخهنویسی الکترونیک در ۲۲ استان بیش از ۸۰ درصدمحقق شده که ازاینبین در ۱۴ استان بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد و در ۸ استان دیگر بین ۸۰ تا ۹۰ درصد تحقق داشته است. به گزارش خبرگزاری ایرنا، میزان تحقق نسخه الکترونیک تا ۲۸ آذرماه در کل کشور بهطور تجمیعی، ۷۵ درصد بوده و این در حالی است که تا پایان آبان ماه امسال، این شاخص روی ۶۵ درصد بود. همچنین رشد درصد تحقق نسخه الکترونیک در سازمان بیمه سلامت به نسبت آبان ماه، ۱۶ درصد برآورد شده است.
تا ۲۸ آذرماه ۱۴۰۰، بیش از ۹۵ درصد از مطبهای طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت، ۹۵ درصد از داروخانهها، ۹۵ درصد از آزمایشگاهها، ۹۶ درصد از مراکز پرتو پزشکی، ۹۰ درصد از درمانگاهها و ۹۵ درصد از بیمارستانها به برنامه نسخهنویسی و نسخهپیچی الکترونیک پیوستهاند.
براساس گفتههای دکتر مهدی رضایی- معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران، در اجرای این طرح استانها به سه گروه تشکیل شدند. استانهایی که بالای ۹۰ درصد پیشرفت داشتهاند، جزء گروه اول قرار میگیرند که به آنها اجازه دادهشده است که در مراکز سطح دوم خدمتی تا ۱۰درصد نسخهپیچی نیمه الکترونیک داشته باشند و در فرصتی سهماهه به نقطه مطلوب برسند. همچنین استانهای گروه دوم که ۸۰ درصد پیشرفت داشتهاند تا سقف۲۰ درصد میتوانند اجازه نسخهپیچی نیمه الکترونیک را به مؤسسات خود دهند که عمدتا در بحث داروخانه و پاراکلینیک متمرکز میشود. استانهای گروه سوم نیز که کمتر از ۷۰ درصد پیشرفت داشته حداکثر ۳۰ درصد اجازه نسخهپیچی نیمه الکترونیک به آنها داده میشود. این تصمیم علاوه بر حمایت از مردم، طبق جدول زمانبندی به استانهایی که در گروه دوم و سوم قرار دارند تا پایان سال فرصت داده است که به اهداف برنامه دست یابند.
اعلام آمادگی سازمان تأمین اجتماعی
سازمان تأمین اجتماعی نسبت به اجرای این طرح اعلام آمادگی کرده و ۹۹/۹ نسخهها در مراکز ملکی سازمان تأمین اجتماعی بهصورت الکترونیکی تجویز میشود و گردش کار، تمام الکترونیکی و تقریبا بدون مشکل است. شهرام غفاری مدیرکل درمان غیرمستقیم این سازمان، با اشاره به اینکه بیش از ۶۰ میلیون نسخه در این سیستم توسط پزشکان نوشته میشود، افزوده است: این کار در کشور ما قابلیت تحقق دارد، چون ما ۳۷۰ تا ۳۸۰ مرکز درمانی داریم و این کار در حال انجام است. غفاری از پزشکان و مؤسسات خواسته است که «همکاری کرده و در اجرای قانون اهتمام ورزند و هر مشکلی اعم از قطع برق و اینترنت پیش آمد پزشک و بیمهشده نگران نباشند زیرا کمافی السابق میتوانند از نسخ کاغذی در آن شرایط استفاده کرد.»
مراکز طرف قرارداد تأمین اجتماعی بیش از ۲۲ هزار پزشک هستند و همه بااتصال به سامانه مکانیزه و الکترونیکی، نسخهنویسی را انجام میدهند و غفاری با اعلام اینکه بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد نسخهها در مراکز طرف قرارداد ما توسط پزشکان در مطبها بهصورت الکترونیکی صادر میشود، از نبود آمادگی مراکز دولتی و دانشگاهی خبر داده که آمار نسخههای الکترونیکی را کاهش داده است، «درحالیکه انتظار داشتیم در اجرای قانون پیشگام باشند اما به علل مختلف ازجمله شیوع بیماری کرونا، آمادگی نسخهنویسی الکترونیک را پیدا نکردند.»
در همین حال، محمدمهدی ناصحی- مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران از آمادگی این مجموعه و فراهم بودن زیرساختها سخن گفته است: «در حال حاضر ۸۰ درصد نسخ بهصورت الکترونیک پوشش داده میشود و در برخی استانها به ۱۰۰ درصد هم رسیده است و در ۹ استان هم بالای ۹۰ درصد نسخ بهصورت الکترونیک پرداخت میشود. بیمه سلامت وظایف مربوط به خود را ازنظر فراهم کردن زیرساختها ازجمله سامانه استحقاق سنجی و سامانه نسخهنویسی الکترونیک انجام داده و آن را در اختیار تمام سازمانها و ذینفعان قرار داده است. بخشی از این اقدام مربوط به اتصال مؤسسات، مراکز و مطبها برای اجرای نسخهنویسی است که امیدواریم وارد این سامانهها شوند. سازمانهایی که هنوز این اقدام را انجام ندادهاند، ممکن است در پرداخت دچار مشکل شده و در پی آن مؤسسات و مردم نیز با چالش مواجه شوند که باید هر چه سریعتر نسبت به این موضوع اقدام کنند.»
ناصحی همچنین پیشنهاد کرده است که درصدی از نسخ همچنان بهصورت کاغذی باشد تا در صورت قطعی اینترنت مشکلی ایجاد نشود که نیازمند موافقت مسئولین مربوطه و قانونگذاران است.
لزومی ندارد دفترچه را صددرصد حذف کنیم
مهدی اسفندیار از پژوهشگران عرصه سلامت برای توضیح بیشتر در خصوص این طرح و اشکالات زیرساختی به «رسالت» میگوید: «بهطور مطلق نسخهنویسی کاغذی برداشته نشده و لزومی ندارد که دفترچه را صددرصد حذف کنیم. نمونههای این مسئله در کشورهایی مثل انگلستان وجود دارد که هم دفترچه داشتهاند و هم نسخه ارائه کردهاند. ما فقط نیازمند همراهی پزشکان هستیم و باید این طرح به سمتی پیش برود که مردم مزیت آن را احساس کرده و به دنبال آن باشند اما حلقه مفقوده درست همینجاست که برای مردم مزایای نسخهنویسی الکترونیک تبیین نشده است و از سوی دیگر بیمهها توضیحات لازم را به پزشکان ارائه نکردهاند، درحالیکه باید با نظام پزشکی وارد صحبت شده و به فرض مثال میگفتند، اگر هزار میلیارد دفترچه چاپ نمیکنند، این بر روی تعرفهها اعمال میشود اما پزشکان فکر میکنند، هر نسخه الکترونیک، ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان به نفع بیمههاست. درحالیکه چنین چیزی نیست و عدد بسیار کم است، درنهایت اگر هزار میلیارد در چاپ دفترچه صرفهجویی شود، این عدد را اگر بر روی ویزیت هم ببرند، بیشتر از ۵ هزار تومان نخواهد بود، بنابراین دو طرف در برداشت دچار اشتباه هستند و این مسئله به دلیل عدم گفتوگو با یکدیگر، حاشیههایی را در مسیر اجرای نسخهنویسی الکترونیک ایجاد کرده است و پزشکان تصور میکنند که بیمه در حال ذخیره این منابع است درحالیکه امکان ذخیره منابع در بخش درمان وجود ندارد و اگر پولی باقی بماند باید صرف خرید خدمات جدید شود و بیمه امکانی برای پسانداز ندارد. لذا ما قرار نیست هزینهای را صرفهجویی کنیم، بلکه با اثربخشی بیشتری اعمال خواهد شد. متأسفانه برخی پزشکان اطلاعات کمی نسبت به مباحث نظام سلامت دارند و بیمهها نیز از دیرباز بههیچعنوان پزشکان را در ارائه خدمت، شریک راهبردی خود ندانستهاند، ازاینرو پزشکان در جریان منابع و مصارف آنها نیستند و این ضعف گفتمان سازی در سطح کلان و حکمرانی کشور وجود دارد.»
نسخهنویسی الکترونیک، یک انتخاب نیست، الزام است
به اعتقاد این پژوهشگر حوزه سلامت بهرغم تمامی مسائل، اجرای نسخهنویسی الکترونیک نهتنها کار بسیار بزرگی است که تکلیفی قانونی بوده و باید اجرایی شود و مزایای آن برای مردم فراوان است و میتوانند خدمت را درستتر، دقیقتر، مستندتر و سالمتر در مسیرهای کوتاهتر، کمهزینهتر و کم خطاتر دریافت کنند. برای مدیریت نظام سلامت و اعمال سیاستهای رفاهی که بخشی از آن نسخهنویسی الکترونیکی است و درواقع بهمنظور تعریف شفافیت، هیچ راهی بهجز اجرای این طرح وجود ندارد. لذا کلیت آن خوب و ارزشمند است و ما محتوم به اجرای آن هستیم. نسخهنویسی الکترونیک، یک انتخاب نیست، یک اجبار و الزام است.
اسفندیار در پاسخ به اینکه چقدر اجرای طرح مذکور، موجب دقیق شدن نظارتها و جلوگیری از سوءاستفادهها خواهد شد، میگوید: «ممکن است در ابتدا، شاهد مقداری بینظمی باشیم اما درنهایت طی چندماه، آنهایی هم که تخلف کردهاند، چون پیامک ارسالشده و به دست فرد میرسد، لو میروند و درواقع خاطیان گرفتار خواهند شد و این خطاها کاملا قابل احصا و قابل برخورد است. باید زودتر نسبت به اجرای این موضوع اقدام میشد اما متأسفانه دکتر سعید نمکی- وزیر بهداشت دولت گذشته، بهرغم آنکه در جلسه رأی اعتماد خود، گفته بود: آمدهام تا چرتکهها را از روی میز پزشکان جمع کنم و بهجای آن رایانه و نرمافزار بگذارم، اما هیچ اقدام مؤثری انجام نداد و صرفا عبارتی را با عنوان آغاز استقرار نسخهنویسی الکترونیک ابداع کرد. قطعا با حضور افراد سابق در معاونت درمان، نسخهنویسی الکترونیک دچار مشکل خواهد شد. اما اگر فردی با تحصیلات مرتبط و آشنا به سیاستگذاری، در سیستم درمان وزارت بهداشت مستقر شود، انجام این طرح کار سختی نخواهد بود. ما متدها و نمونههای درستتری از این موضوع را در بحث بنزین از سال ۸۸ داشتهایم و بانکها نیز بهراحتی تراکنشها را انجام میدهند، بنابراین اجرای نسخهنویسی بهصورت الکترونیک کار سختی نیست اما اینکه مدیرعامل بیمه سلامت گفته است ما دارای زیرساختهای لازم در حوزه بیمه خدمات درمانی هستیم، حرف درستی نیست و باتوجه به بازخوردهایی که گرفتهایم، نرمافزار آنها بسیار پرایراد است. وقتی ابزار پزشک مناسب نباشد، مورد استقبال آنها قرار نمیگیرد و به نظرم باید بیمهها یکپارچهشده و نرمافزار خوبی را با مشورت و همکاری و همفکری و همراهی سازمان نظام پزشکی فراهم کنند، تا کارها بهدرستی پیش برود.»
برچسب ها
نسخه نویسی , نسخهنویسی الکترونیک
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=56836
تعداد دیدگاه : دیدگاهها برای ضعف و قوتهای حذف نسخهنویسی کاغذی بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.