گروه اجتماعی
بهتر است در همین آغاز کلام، از مسئولان بخواهیم شفاف سخن بگویند و بیش از این مردم را چشم‌انتظار نگذارند، دیگر آیین رونمایی و کارآزمایی بالینی واکسن‌های جورواجور نمی‌تواند مقدمات ذوق‌زدگی و دلخوشی مردم را فراهم کند. معلوم است که از توفیق‌ها و دستاوردهای کشور استقبال می‌کنند اما نمی‌توانند همین‌طور منتظر بمانند تا بلکه از این واردات قطره‌چکانی، سهمی نصیب آنان شود و یا  وعده واکسیناسیون عمومی تحقق یابد، مسئولان ما با این روند لاک‌پشتی تا چندسال دیگر هم قادر به واکسینه کردن جامعه نیستند. بسیاری از مردم حسابی ناامید شده‌اند و آن‌ها که دستشان به دهانشان می‌رسد از طریق تورهای واکسن، به کشورهای دیگر سفرکرده و خود را واکسینه می‌کنند. 
ماجرای کمبودها و روند کند و نامنظم واکسیناسیون عمومی، سبب شده تا کمتر از ۱۰ درصد جمعیت کشور واکسینه شوند و در بسیاری از شهرهای بزرگ برای دریافت واکسن باید در صف ایستاد اما خیلی‌ها حوصله ایستادن در صف و  انتظارهای طولانی و کلافه کننده را ندارند بنابراین راه‌های جایگزین را انتخاب کرده‌اند. مثلا حالا که تابستان است، هم‌سفر می‌روند و هم واکسن تزریق می‌کنند. حتی برخی مقاصد گردشگری به‌محض ورود مسافر، واکسن رایگان ارائه می‌دهند که این تلاشی برای تقویت گردشگری در تعطیلات تابستانی و بازیابی این صنعت است که از گزند کرونا بی‌امان نمانده و درواقع یکی از عوامل مؤثر برای «دیدار، واکسن زدن و تفریح کردن» است. 
عدم استقبال از واکسن
مدت‌هاست که سفر به مقصد دبی یا ترکیه باهدف دریافت واکسن، رونق گرفته و اکنون پس از اعلام عمومی ارمنستان مبنی‌بر این‌که خارجی‌ها هم می‌توانند بدون نوبت و رایگان واکسن تزریق کنند، تورهای سفر به این کشور، پررونق‌تر از همیشه برگزار می‌شود. این برنامه رایگان است و نه نیازی به ثبت‌نام دارد و نه تشکیل صف‌های عریض و طویل. ارمنستان از معدود کشورهایی است که به خارجی‌ها بدون نوبت واکسن ارائه می‌دهد اما آنچه باعث شده که ارمنستان نیز برای راه‌اندازی تورهای واکسن ترغیب شود، عدم تمایل مردم این کشور برای تزریق واکسن آسترازنکاست. درحالی‌که این کشور تحت برنامه کوواکس ۵۰ هزار دوز آسترازنکا دریافت کرده است. کیانوش جهانپور- سخنگوی سازمان غذا و دارو هم به این مسئله اشاره‌کرده و گفته است: «در برخی از کشور‌های همسایه ما ازجمله ارمنستان از واکسیناسیون علیه کرونا استقبال نشده است. این کشور واکسن آسترازنکا را وارد کرده است که مورد استقبال عمومی قرار نگرفته و مردم این کشور، واکسن‌ها را مورداستفاده قرار نداده‌اند و ازآنجایی‌که این واکسن‌ها تاریخ‌مصرف دارند به توریست‌هایی که به آنجا سفر می‌کنند، تزریق می‌شود.» 
«در کشور ارمنستان تنها دو درصد از مردم واکسن زده‌اند چراکه در درجه نخست مردم این کشور اعتقادی به زدن واکسن ندارند و دوم آنکه درگیری کرونا در این کشور به دلیل پایین بودن سطح رفت‌وآمدها ناچیز است.»مسعود مردانی- عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا علل این اتفاق را چنین شرح داده است و نقطه‌نظرش را به این شکل مطرح کرده و البته هشدار داده است، به‌هیچ‌وجه تزریق واکسن به شکلی فعلی که در حال حاضر لب مرز ارمنستان اتفاق می‌افتد موردپذیرش ایران نیست چراکه ممکن است بخشی از جمعیتی که به این کشور سفرکرده‌اند با ازدحام موجود در لب مرز آلوده به ویروس کرونا شوند و ازاین‌پس با تعداد زیادی از مسافرانی مواجه شویم که دوز اول واکسن را زده‌اند اما بیمار به ایران بازگشته‌اند. 
 نگاهی به وعده‌های وزیربهداشت که محقق نشد
طبعا باید به هشدارهای مسعود مردانی و سایر متخصصان توجه کرد اما این عدم وفای به عهد مسئولان است که موجب شده تا ایرانی‌ها باروبندیل سفر ببندند و راهی کشورهای دیگر شوند. یکی از اقداماتی که وزارت بهداشت در نظر داشت، این بود که با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان در مسیر تولید داخل گام بردارد و وقتی شرکت دارویی فینلای به نام سوبرانا مجوز مطالعه فاز انسانی را اخذ کرد، وزیر بهداشت، آذرماه سال گذشته وعده داد،« اوایل سال آینده یعنی در بهار سال ۱۴۰۰ به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مطرح واکسن در منطقه مطرح می‌شویم و نیازهای کشور را برآورده می‌کنیم.» این سخن به واقعیت نپیوست و حتی بیان این اظهارنظر که «در اردیبهشت و خرداد پوشش بالاتری از واکسیناسیون عمومی از واکسن وارداتی و تولید داخل خواهیم داشت» نیز رنگ واقعیت به‌خود نگرفت. یا این سخن آقای وزیر که با اشاره به اهتمام مجموعه‌های علمی و پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید واکسن داخلی، تصریح کرده بود: تا پایان بهار واکسن‌های تولید داخل را در کنار واکسن‌های وارداتی خواهیم داشت! و بالاخره این وعده سعید نمکی که «وضع واکسیناسیون در اردیبهشت‌ماه بسیار بهتر خواهد بود و واکسن داخلی کرونا نیز از آخر اردیبهشت وارد سبد واکسیناسیون کشور می‌شود.» هیچ‌یک از این بیانات محقق نشد و به نظر نمی‌رسد وعده دیگر سعید‌نمکی مبنی براین‌که «در ماه‌های آینده نه‌تنها کمبود واکسن نداریم بلکه می‌توانیم واکسن را صادر و به کشورهای فقیر هدیه کنیم» تحقق یابد. 
هراس از عدم تحقق وعده‌ تولید واکسن‌های داخلی درحالی است که هربار به‌ دلیل تأمین‌نشدن این محصول از مسیر واردات، مسئولان از تولید داخل سخن می‌گویند اما واکسن کووبرکت و پاستور پس از صدور مجوز اضطراری همچنان به چرخه عرضه و تزریق وارد نشده‌اند. واکسن‌های ایرانی مراحل ورود به بازار تزریق عمومی را طی می‌کنند و همزمان با تولید واکسن کرونا در دنیا شرکت‌های داخلی نیز تلاش برای تولید واکسن را آغاز کردند که مهم‌ترین آن‌ها، ستاد اجرایی فرمان امام است که ساخت واکسن کوویران برکت را به دست گرفت. واکسن سابرانا کوبا نیز مراحل کارآزمایی بالینی و تولید را با همکاری انستیتو پاستور ایران و شرکت فینلای کوبا و مؤسسه رازی با واکسن کووپارس این مسیر را طی می‌کنند. واکسن فخرا نیز در مجموعه وزارت دفاع در حال ساخت است و حتی مقررشده تا شهریور، تولیدات واکسن به ده‌ها میلیون دوز برسد؛ موضوعی که برخی آن را وعده جدید مسئولان عنوان کرده و تصور نمی‌کنند تا پایان امسال بتوانیم برمبنای سخن وزیر بهداشت، تمامی جمعیت کشور را زیرپوشش واکسیناسیون کرونا قرار دهیم. 
وعده خارجی‌ها چقدر محقق شد؟
اکنون نه خبری از تولید انبوه واکسن داخلی است و نه کشورهای دیگر به قول و قرارهایشان با ایرانی‌ها عمل کرده‌اند. مثلا چینی‌ها بنا بود ۱۰ میلیون دوز را تا پایان بهار تحویل بدهند که از این رقم تنها ۳ میلیون و ۶۵۰ هزار دوز آن به کشورمان ارسال شد و روسیه طبق تعهدی که با ایران داشت، عمل نکرد. قرار بود این کشور ۲ میلیون دوز و در مرحله بعد تا سقف ۶۰ میلیون دوز واکسن در اختیار ایران بگذارد که از این میزان فقط۹۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک‌وی به ایران واردشده است. از تعهد  ۲ میلیون دوزی کوواکسین هند هم ۱۲۵ هزار دوز محقق شد. کوواکس هم به ایران وعده ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوزی داده بود که تنها ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار دوز آن راهی کشورمان شد. 
بدعهدی‌ها در ارسال واکسن به کشورهای مختلف، نشانگر آن است که کرونا به منبعی برای درآمدزایی بدل شده است. هم‌اکنون «تور واکسن» در حال تبدیل‌شدن به یک فرصت اقتصادی برای کشورهایی است که امکان ارائه واکسن به گردشگران رادارند. این کشورها به دنبال آن‌اند که از این طریق رونق گردشگری را به سرزمین خود بازگردانند. البته «گردشگری پزشکی» در جهان اتفاق تازه‌ای نیست و در سال‌های اخیر هم مواردی مثل جراحی زیبایی، درمان ناباروری و مراقبت‌های دندانپزشکی دلایل سفرهای پزشکی بوده‌اند و به همه این‌ها حالا تور واکسن نیز اضافه‌شده است. 
ایندیپندنت گزارش داده است که «هم‌اکنون در نیویورک، مراکز بهداشتی در ایستگاه‌های مترو و فرودگاه‌ها ایجادشده است که گردشگران در این مراکز می‌توانند واکسن دریافت کنند. نیویورک قصد دارد واکسن تک‌دوزی «جانسون‌اندجانسون» را در مکان‌هایی مثل «تایمز اسکوئر» و «های لاین» به گردشگران ارائه دهد.
همچنین در شمال غربی این کشور یعنی در آلاسکا نیز کمپین واکسیناسیون گردشگرانی که وارد مرز می‌شوند، برای کمک به رونق صنعت گردشگری آغازشده است. براساس اعلام مقام‌های محلی، گردشگران ۱۲ سال به بالا که از ابتدای ماه ژوئن وارد این منطقه شده باشند می‌توانند در فرودگاه واکسینه شوند.
 به گفته مایک  دانلیوی، فرماندار آلاسکا، داشتن واکسن اضافی و ایجاد تمایل برای سفر به این منطقه از دلایل این اقدام است. واکسن‌هایی که ایالات‌متحده ارائه می‌کند از نوع فایزر و مدرناست و دریافت‌کنندگان برای این‌که بتوانند هر دو دوز را دریافت کنند باید بین سه تا چهار هفته در این ایالت بمانند. یکی دیگر از کشورها که اعلام کرده واکسن به گردشگران ارائه می‌کند، مالدیو است. کشوری کوچک که حدود ۸۰ درصد درآمد آن از بخش گردشگری تأمین می‌شود. همه‌گیری کرونا به اقتصاد این کشور نیز خساراتی وارد کرد اما مالدیو می‌خواهد از طریق ارائه واکسن به گردشگران این خسارات را جبران کند. بااین‌همه اعلام‌شده است که این طرح زمانی اجرایی می‌شود که واکسیناسیون همه شهروندان داخلی و ساکنان این کشور تکمیل‌شده باشد. تاکنون ۵۰۰ هزار دوز واکسن در این کشور تزریق‌شده است و بیش از ۳۴ درصد جمعیت آن ازجمله کارکنان بخش‌های بهداشتی و گردشگری، واکسینه شده‌اند.
دولت مالدیو برنامه واکسیناسیون گردشگران را «ویزیت، واکسن و تعطیلات» نامگذاری کرده است اما شرط ورود به مالدیو هم آزمایش منفی کروناست و گردشگران از هر ملیتی با تأيید هتلی که در آن اقامت دارند، از پانزدهم جولای به بعد می‌توانند برای دریافت واکسن اقدام کنند.
دولت این کشور اعلام کرده فصل جدیدی از گردشگری خود را بانام «به‌سوی آفتاب زندگی» آغاز می‌کند. وزارت بهداشت و پیشگیری امارات متحده عربی نیز اعلام کرده که گردشگران در ابوظبی می‌توانند واکسن رایگان دریافت کنند. افرادی که روادید ورود به امارات دارند یا برای رفت‌وآمد به این کشور نیازی به روادید ندارند 
پس از ورود به ابوظبی می‌توانند برای دریافت واکسن ثبت‌نام کنند و نوبت بگیرند. ابوظبی برای گردشگران خود این امکان را فراهم کرده است که واکسن فایزر یا سینوفارم را انتخاب کنند که هر دو واکسن باید دو بار در فاصله سه‌هفته‌ای تزریق شوند. البته شرط ورود به ابوظبی همچنان داشتن آزمایش منفی کرونا است و مسافران کشورهای «سبز» هم که بنا به اعلام امارات بیش از ۳۰ کشور را شامل می‌شود، نیازی به قرنطینه ۱۴ روزه ندارند. هنوز اطلاعاتی درباره ارائه واکسن به گردشگران در دبی منتشرنشده است.»
 کشورهای گردشگرپذیر، نظارت قاطعی در تزریق واکسن ندارند
محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در این رابطه به «رسالت» می‌گوید: «اقداماتی که کشورهای دیگر به‌منظور تزریق واکسن گردشگران انجام می‌دهند صرفا برای جذب گردشگر است. چراکه این مسئله برای بسیاری از کشورها تبدیل به مزیت شده تا بتوانند از این طریق اقتصاد گردشگری خود را به‌روزهای اوج بازگردانند. اگر محاسبه کنید، هر نفر که برای تزریق واکسن حتی رایگان از کشور خارج می‌شود، حداقل باید یک هفته تا یک ماه در آن کشور سکونت داشته باشد تا بتواند دو دوز واکسن تزریق کند که گردش مالی بسیار بالایی را نصیب کشورهایی می‌کند که با این نیت به دنبال جذب گردشگرند. حتما برای آن‌ها به لحاظ مالی جذابیت دارد که به چنین اقدامی روی آورده‌اند. اما آنچه باید بر آن تأکید کرد، این است که تزریق واکسن در جهت کمک به کشورهای دیگر نیست و صرفا در جهت کسب درآمد است و بعدهم در بسیاری از این کشورها، مردم معمولا رغبتی برای تزریق واکسن نداشته‌اند و این مسئله را در مورد ارمنستان و عراق شاهد هستیم. حتی برخی ایرانی‌ها به عراق می‌روند و واکسن فایزر تزریق می‌کنند چون مردم این کشور، چندان تمایلی به واکسن زدن ندارند اما این زنگ خطر را هم باید به صدا درآورد که چون این واکسن‌ها به اتباع کشور ثانویه تزریق می‌شود، سیستم رگولاتوری آن‌ها خیلی نظارت قاطعی ندارد، چون ممکن است عوارض جانبی این واکسن‌ها حتی در درازمدت دیده نشود و بعدهم مردم ما این واکسن را تزریق کرده و به کشور برمی‌گردند، اگر مشکلی پیش بیاید به کجا می‌توانند شکایت کنند؟ آیا اگر مشکلی هم پیش بیاید، اجازه شکایت دارند یا ندارند؟ اما نمی‌توانیم این را هم بگوییم که واکسن‌های عرضه‌شده در سایر کشورها از اساس تقلبی است، بسیاری از افراد در مراجعه به سایر کشورها، واکسن‌هایی را تزریق کرده‌اند که به‌قول‌معروف مرسوم بوده و در سبد واکسیناسیون کشوری هم موجود است. اما احتمال دارد مردم بسیاری از نقاط جهان تمایلی به تزریق واکسن نداشته باشند و کشورها از طریق جذب گردشگر صرفا کسب درآمد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال ترکیه می‌گوید هرگردشگری که به این کشور وارد شود، رایگان واکسینه می‌کنم، مردم در بدو امر تصور می‌کنند که لطفی شامل حالشان شده درصورتی‌که منتی نیست و مسافران حداقل باید دو هفته در هتل‌های ترکیه اقامت داشته باشند تا بتوانند دو دوز واکسن را تزریق کنند که مبالغ گزافی از این قبل نصیب ترکیه می‌شود و در قبالش واکسنی چهار دلاری را تزریق می‌کنند. حتی ممکن است افراد سه روز در ترکیه اقامت داشته باشند و دوز اول را تزریق کنند و بعد به کشور برگردند و یک ماه بعد برای تزریق دوز دوم به این کشور سفر کنند اما بازهم هزینه اقامت به نحوی است که به نفع دولت ترکیه و یا هر دولتی تمام می‌شود که از این طریق به دنبال جذب گردشگرند. صرفا در تبلیغات عنوان می‌شود، این واکسن‌ها رایگان است درحالی‌که افراد باید بهای هتل و اقامت را بپردازند. اگر هدف این کشورها کمک به سایر کشورهایی بود که برای تأمین واکسن در مضیقه‌اند باید این محصول را بین دولت‌ها و ملت‌ها توزیع می‌کردند، نه این‌که بگویند وارد ترکیه یا ارمنستان و غیره شوید و در اینجا واکسن تزریق کنید.»یزدی با اشاره به عدم تمایل مردم ارمنستان از تزریق واکسن آسترازنکا و دعوت ازگردشگران برای تزریق این واکسن می‌گوید: «تبلیغات منفی بسیاری علیه این واکسن صورت گرفت اما خود من همین واکسن را تزریق کردم و مشکلی نداشتم. این‌ها مسائلی است که بر روی آن مانور تجاری داده‌شده است.
 در مورد جانسون‌اند جانسون هم این مسئله صدق می‌کند و در مورد واکسن کووبرکت هم ممکن است اگر در درازمدت مصرف شود، همین تبلیغات منفی وجود داشته باشد اما در مورد واکسن آسترازنکا این موضوع واقعیت دارد که چهار نفر در هر میلیون نفر وقتی این واکسن را تزریق کرده‌اند، آن‌هم خانم‌های زیر ۶۰ سال دیده‌شده که احتمال لخته در بدنشان وجود دارد. از این چهار نفر ممکن است یک نفر فوت کند. ولی در خانم‌هایی که از داروهای ضدبارداری به‌صورت مرسوم استفاده می‌کنند، این ریسک ابتلا به لخته خون، ۸۰ برابر است. بعد ما واکسن نزنیم به دلیل این‌که ممکن است این لخته ایجادشده و یک در میلیون باعث فوت شود؟ چقدر این تضمین وجود دارد که ما تا هنگام تزریق نکردن واکسن، کرونا نگیریم؟ اگر کرونا بگیریم، ریسک ابتلا به این لخته، هزار برابر است. یعنی هرکس کرونا می‌گیرد حتما لخته در بدنش ایجاد می‌شود. بنابراین هرطور که حساب کنیم، تزریق واکسن، توجیه دارد و به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان گفت که واکسن زدن دارای ریسکی است که نمی‌توان زیربار آن رفت. در هرجای دنیا واکسن‌هایی که مورد تأيید سامسون‌های رگلاتوری است، مؤثرند و درحال حاضر واکسن‌های داخلی خودمان که مورد تأيید سازمان غذا و دارو هستند باید مصرف بشوند و ریسک ابتلا به بیماری به‌مراتب بیشتر از ریسک تزریق این واکسن‌هاست.»
مشکل ما، مدیریت نحوه توزیع است
رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا این روش را توصیه می‌کنید تا افرادی که به لحاظ مالی توانمندترند به سایر نقاط سفرکرده و به واکسینه شدن جمعیت کمک کنند، می‌گوید: «چنین روشی را اصلا توصیه نمی‌کنم، مگر چند درصد مردم ما توان این رادارند که بخواهند در کشور دیگری واکسینه شوند. حتی از آن تعداد هم که توانایی دارند، مگر چند درصد در این زمینه اقدام می‌کنند؟ بنابراین این میزان پوشش نمی‌تواند به ما کمک کند بنابراین نمی‌توانیم از فردا قانونی بگذاریم و بگوییم هرکس در دهک اول و دوم جامعه است، خودش واکسن‌اش را در نقطه دیگری تزریق کند و ما دهک‌های دیگر را که بضاعت مالی کمتری دارند، واکسینه می‌کنیم. این مسئله نمی‌تواند آن عدد موردنظر را به‌زودی پوشش بدهد. مشکل ما در بحث واکسیناسیون مقداری به مدیریت نحوه توزیع بازمی‌گردد. ما از همین سبدهایی که در اختیارمان قرارگرفته به‌خوبی استفاده نکرده‌ایم، البته چالش‌های مختلفی هم داشته‌ایم، بالاخره با ایامی مواجه بوده‌ایم که مقداری از میزان رعایت‌های مردم کاسته شده و تجمعاتی اتفاق افتاده و کنترل‌ها درست نبوده، به‌خصوص در جنوب کشور وقتی‌که دوماه پیش ردپایی از ویروس آفریقایی و هندی دیده شد، باید مراقبت‌ها و نظارت‌ها سختگیرانه‌تر می‌شد اما متأسفانه این هماهنگی در‌بین بخش‌های مختلف وجود ندارد و ما پروازآزاد از مناطق جنوب به سمت مرکز کشور داشته‌ایم و افراد برای ورود تست هم نمی‌داده‌اند. بنابراین ناخودآگاه کشور را با ویروس جدید درگیر کرده‌ایم. اما همان‌طور که گفتم واکسیناسیون ما به مشکل خورده است و یکی از دلایل آن نحوه توزیع است، در امر توزیع ما می‌توانیم دو استراتژی داشته باشیم، یک استراتژی این است که بگوییم ما ۵ میلیون دوز واکسن داریم و همه این واکسن‌ها و پلتفرم‌هایی که در اختیارداریم، برای دو بار تزریق طراحی‌شده‌اند و آن 
۵ میلیون دوز برای ۵/۲میلیون نفر است و نباید از همان ابتدابه‌ساکن، ۴ میلیون نفر را تزریق کنیم، چون از تزریق دوز دوم برای حداقل ۳ میلیون نفر بازمی‌مانیم و یک‌میلیون واکسن باقی‌مانده، تنها به یک‌میلیون واکسنی که هدف‌گذاری کردیم می‌رسد و چهار میلیون نفر منتظر دوز دوم می‌مانند. بهترین استراتژی این است که بگوییم ما ۵ میلیون واکسن در دسترس داریم و برای ۵/۲ میلیون نفر می‌توانیم واکسن تزریق کنیم، این دو دوز را برای ۵/۲میلیون نفر تکمیل می‌کنیم و در فاصله بین دو دوز برای بقیه، باید به فکر تأمین واکسن باشیم. ما از این استراتژی استفاده کرده‌ایم منتها گفتیم ۵ میلیون دوز واکسن داریم و برای همه این‌ها، دوز اول را تزریق می‌کنیم اما برای دوز دوم گفتیم، خدا بزرگ است، درحالی‌که مطمئن نبودیم دوز دوم به دستمان می‌رسد یا نمی‌رسد.» 
   ترکیه نزدیک به ۵۵ میلیون دوز تزریق کرده و ما ۵ میلیون دوز!
یزدی می‌افزاید: « این‌که بگویند بخش خصوصی واکسن وارد کند و بعد انتقال تکنولوژی را به یک شرکت خاص محدود کرده و یا در مسیر آن‌ها که در داخل تولید می‌کنند، سنگ‌اندازی کند، ازجمله چالش‌های ما و مسائلی است که در این مدت اتفاق افتاده است و ماهم که دست‌اندرکار این مسئله هستیم از نزدیک می‌بینیم که قانون و بخشنامه و متغیرها دائم تغییر می‌کند و هرروز تصمیم جدیدی گرفته می‌شود و درنهایت آسیب نهایی این تصمیم‌ها را مردمی می‌بینند که مجبورند در صف‌ها منتظر شوند. اما اگر تصمیم واحدی را برمبنای استراتژی درست اخذ می‌کردیم، اکنون ۵/۲میلیون نفر به‌جای ۵ میلیون نفر دوز واکسنشان را کامل گرفته بودند. مشکل بعدی هم این است که ما مقداری در قضیه واکسن داخلی علاقه‌مند هستیم جنبه توانایی را نشان بدهیم و دنبال این نیستیم که به‌صورت اساسی کارکنیم و مدام به دنبال رونمایی مدل‌های مختلف هستیم و انصافا برای مردم سؤال پیش می‌آید. ما هفت مدل واکسن ایرانی داریم و ترکیه یک مدل واکسن ترکیه‌ای هم ندارد، این کشور نزدیک به ۵۵ میلیون دوز تزریق کرده و ما ۵ میلیون دوز و به این طریق است که مردم ما دودوتاچهارتا می‌کنند و متوجه می‌شوند حرف‌های مسئولان ما صرفا شعار است. ما هفت مدل واکسن را رونمایی کرده‌ایم، آیا یک مدل هم به‌دست ما رسیده؟ ای‌کاش تمام توانمان را روی یک مدل واکسن می‌گذاشتیم و تمام ظرفیت‌های کشور را بسیج می‌کردیم تا همین یک مدل واکسن به همه برسد. درحال حاضر هر سازمان و ارگانی برای خود یک واکسن ساخته است و  سوء مدیریت و شعارزدگی و شتاب‌زدگی در این عرصه هم هویداست.» 
 ما ته صف ایستاده‌ایم
وی در خصوص دلایل ناکامی ایران در حوزه واردات واکسن می‌گوید: «تک‌بعدی نمی‌توان به قضیه نگاه کرد، بحث تأمین مالی هم مطرح است و اوایل برای ایران سخت بود تا تأمین ارز اتفاق بیفتد و مکانیسم‌های مرسومی برای تبادلات مالی لازم است و بانک‌ها نخواستند برای تعامل با ایران ریسک کنند تا بتوانیم مجوزهای لازم را به‌منظور انتقال دریافت کنیم. بعدازآن هم ما از کشورهای دیگر عقب افتادیم، این کشورها زودتر مذاکره کرده‌اند و ما ته صفیم. معلوم است که کشور ته صف، دیرتر به واکسن می‌رسد. اتفاق دیگری هم که متأسفانه در کشور ما رخ داد، این بود که بسیاری از مسئولان حتی نظام پزشکی مخالف این بودند که ما در کلینکال ترایال‌های مربوط به واکسن شرکت کنیم. کشور امارات بدون توان و ظرفیت علمی در تمامی کلینکال ترایال های دنیا شرکت کرده است. اما مسئولان ما تمایل به این کار نداشتند و گفتند ما موش آزمایشگاهی شرکت‌های دنیا نیستیم و به همین دلیل ته صف ایستاده‌ایم اما کشوری مثل امارات آن‌قدر واکسن دارد که حاضر است اهدا کند. این قضیه زمانی شروع شد که نظام پزشکی مخالفت کرد و برای همین واکسن اسپوتنیک هزارویک‌شب انقلت آوردند که مقاله علمی‌اش کجا چاپ‌شده؟ وقتی نگاه این شکلی حاکم است، خودبه‌خود ته صف می‌ایستیم و هرچه اضافه بیاید، سرریزش به ما می‌رسد. کشورهایی که باید واکسن را می‌گرفتند، زودتر گرفتند و تزریق کردند، نمونه‌اش ترکیه و امارات است و حتی پاکستان از ما جلوتر است و متأسفانه این کشور در نظام توزیع واکسن بهتر از ما عمل کرده است. باید از همان ابتدا در مطالعات کلینکال ترایال ها شرکت می‌کردیم  اما سیستم نظام پزشکی نیز با سازمان غذا و دارو همکاری نکرد و سازمان غذا و دارو را متهم کردند که شما از کجا این اعتبار رادارید که واکسن را تأيید کنید؟ حال تصور کنید که هر دو این سازمان‌ها، ذیل و زیرمجموعه وزارت بهداشت هستند و متأسفانه پروپاگانداری سیستم نظام پزشکی بسیار پرتوان است و پزشکان صاحب‌نام نیز به کلینکال ترایال های دنیا، نه گفتند اما هر کشوری که در کلنیکال ترایال‌های واکسن‌ها شرکت می‌کند در تأمین دوزهای نهایی واکسن هم در اولویت قرار می‌گیرد و این جزء مفاد این قرارداد است که ما حاضریم در کلینکال ترایال شرکت کنیم اما اگر به نتیجه رسید موظف هستید این تعداد دوز را به ما بدهید.»
پرهیز از شعارزدگی و شتاب‌زدگی
یزدی در مورد چشم‌انداز دسترسی به واکسن‌های داخلی و جذب گردشگر در ایران هم می‌گوید: « احتمالا تا شهریورماه بتوانیم ۱۰ میلیون دوز واکسن را در ظرفیت کلی کشور داشته باشیم و امیدواریم این میزان بتواند تأمین‌کننده نیاز ما برای واکسیناسیون عمومی باشد اما برای جذب گردشگر دیر شده، همان‌طور که برای تزریق واکسن هم دیر شده و وارد پیک پنجم شده‌ایم و دیگر دیر شده تا حتی به جنبه صادراتی واکسن فکر کنیم. مگر بخواهیم از جنبه خیریه‌ای به کشورهایی که واکسنی نرسیده و فقیرند، اهدا کنیم، وگرنه بعید می‌دانم که چشم‌انداز صادراتی قوی‌ای پیش روی ما باشد و بعید می‌دانم بتوانیم روی این مسئله برای جذب گردشگر پزشکی مانور بدهیم. این موارد زمانی دارد و ما قبلا باید برای این مسائل اقدام می‌کردیم. بنا بود واکسن داخلی از خردادماه ۱۴۰۰ رونمایی شود و بلافاصله در زیرساخت تولید قرار بگیرد و ماهانه نیاز داخل را تأمین کند. هنوز تعداد کمی از افراد را می‌بینم که واکسن داخلی تزریق کرده باشند. مجوزهای مصرف اضطراری هم تاکنون اثری نداشته چون تعداد دوزی که قول داده بودند، تأمین نشده و حتی گفتند ما از اردیبهشت‌ماه تولید انبوه را شروع می‌کنیم و اگر از همین اردیبهشت اقدام می‌شد، حداقل در حال حاضر ۴، ۵ میلیون واکسن برکت را آماده داشتیم. بنابراین همین شعارزدگی و شتاب‌زدگی  مسئله‌ساز است و ما باید تا حدودی از این فرآیندها دور شویم. حتی در سطح وزارت قول داده شد که در بهار ۱۴۰۰ معرکه کنیم اما می‌بینیم که کرونا معرکه کرده است و بعید می‌دانم با این شرایط بتوانیم مدارس و دانشگاه‌ها را بازکنیم؛ چون وارد پیک پنجم شده‌ایم و هر پیک دو ماه زمان می‌برد و شهریورماه از این پیک خارج می‌شویم و تازه در شهریور تولید ما به حدی می‌رسد که می‌توانیم بگوییم واکسیناسیون عمومی آغازشده و تا واکسیناسیون شروع نشود نمی‌توان مراکز علمی را باز کرد.»
پیامکی برای تزریق ارسال نشده است!
رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران تأکید می‌کند: «باتوجه به بروز پیک پنجم برخی می‌پرسند که آیا تزریق واکسن فایده‌ای هم دارد؟ من معتقدم جلوی ضرر را از هرکجا بگیرید، منفعت است و ما باید هرچه سریع‌تر با هر روش معقول و مستدل و علمی و تأمین واکسن به جنگ پاندمی برویم، چه بخشی از آن واکسن وارداتی باشد و چه داخلی. ما راهی به‌جز واکسیناسیون نداریم و باید این روند را سرعت ببخشیم. لذا برای این‌که پیک‌های بعدی به وجود نیاید و یا حداقل افراد کمتری درگیر شده و جانشان را از دست بدهند، گریزی نداریم جز این‌که واکسن بزنیم. درحالی‌که هنوز برای ۷۰ ساله‌ها مانده‌ایم. تجربه شخصی خودم این است که پدرم را برای دریافت واکسن ثبت‌نام کرده‌ام اما هنوز پیامکی نیامده و اگر به این سیستم اعتماد کنیم که همه‌چیز درست پیش می‌رود، کلاهمان پس معرکه است. درصورتی‌که برای هیچ‌کس پیامکی نیامده و بااین‌حال صداوسیما و سایر رسانه‌ها اصرار دارند که منتظر پیامک باشیم. این نشان می‌دهد که تجربه مردم برای ایستادن در صف، درست بوده و اگر صبر می‌کردند پیامکی نمی‌آمد. چون مدیریت درستی در این زمینه نداریم، مردم از شب در صف می‌مانند تا صبح بتوانند واکسن تزریق کنند. من این صحبت‌ها را در شرایطی مطرح می‌کنم که پیش‌ازاین نگاهم مثبت بوده اما اکنون نگاهم تغییر کرده چون مسئولان ما به وعده‌هایشان عمل‌نکرده‌اند. حداقل می‌توانند دلایلش را ذکر کنند که چرا وعده‌ها بر زمین‌مانده است. البته این سیستم در دنیا نیز به همین ترتیب است و کشورهای جهان نتوانستند آن عدالت را برقرار کنند و کشوری مثل آمریکا از همان ابتدا واکسن‌های تولیدی را از آن خود کرد درصورتی‌که استراتژی اصلی در دنیا اگر واحد بود، پاندمی بهتر کنترل می‌شد و ای‌کاش در دنیا، مشخص می‌کردند که تمام هفتادساله‌های دنیا مثلا با جمعیت ۵۰۰ میلیون نفری، ابتدا واکسن تزریق کنند و بعد به ترتیب به تمام ۶۰ تا ۵۰ ساله‌های دنیا واکسن می‌رساندند و همین‌طور تا انتها ادامه می‌یافت. اگر این‌طور عمل می‌کردیم، بهتر به جنگ پاندمی می‌رفتیم. اما می‌بینید که در آمریکا حتی افراد ۱۲ تا ۱۸ ساله هم واکسن زده‌اند اما خیلی از کشورهای دنیا حتی یک دوز واکسن هم تزریق نکرده‌اند.»