سعید امینی
سرمایه اجتماعی مفهومی است که به سرعت در تمام محافل دانشگاهی دنیا نفوذ کرده است. سرمایه اجتماعی به مفهومی نوین دامنه کاربرد و پژوهش بالقوه گسترده‌ای دارد و در رشته‌های علوم اجتماعی همچون «جامعه‌شناسی»، «اقتصاد» و «تاریخ» مطرح شده است. به‌اختصار می‌توان گفت اگر سرمایه فیزیکی آن چیزی است که در ساختمان، زمین یا تجهیزات مولد وجود دارد، سرمایه اجتماعی چیزی است که در روابط یا شبکه‌های خود با دیگر افراد داریم، مانند اعتماد، اعتقاد، باورها و… با این تفاوت که مالکیت سرمایه اجتماعی جمعی است و بهره‌برداری از آن، حتی ممکن است به افزایش آن بینجامد.
 سرمایه اجتماعی؛ مهم‌ترین مقوله سیاسی
سرمایه اجتماعی به‌دلیل توانایی در توضیح بسیاری از پدیده‌های جامعه مدرن، توانسته است جایگاه مهمی را در ادبیات علمی جهان کسب کند. سرمایه اجتماعی به یکی از بحث‌انگیزترین و جنجالی‌ترین مفاهیم علوم اجتماعی و پژوهش‌های توسعه تبدیل شده است و حجم ادبیات دانشگاهی و سیاسی مرتبط با آن به سرعت در حال افزایش است.
پرواضح است که سرمایه اجتماعی را می‌توان در کنار سرمایه‌های اقتصادی و انسانی بخشی از ثروت ملی به‌حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره‌برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می‌شود. بدون سرمایه اجتماعی، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه‌ای نمی‌رسد، به‌طوری‌که بسیاری از گروه‌ها، سازمان‌ها و جوامع انسانی، بدون سرمایه اقتصادی و صرفاً با تکیه‌بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته‌اند به موفقیت دست یابند، اما هیچ مجموعه انسانی، بدون سرمایه اجتماعی نمی‌تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد. به عبارت دیگر هر چه سرمایه اجتماعی حکومت‌ها و دولت‌ها بیشتر باشد، آن حکومت یا دولت ثروتمند و مشروع‌ترین محسوب می‌شود.
پرواضح است «سرمایه‌ اجتماعی» مجموعه‌ای از محبت‌ها و امتیازاتِ اجتماعی است که ابعاد و مؤلفه‌های فراوانی دارد و متناسب با فرهنگِ بومی یا ملیِ هر جامعه‌ای به تسهیل و تشدید همگرایی میان افراد و گروه‌های آن جامعه می‌انجامد و افراد و گروه‌ها را قادر می‌سازد تا با یکدیگر کار کنند. ازجمله مؤلفه‌های سرمایه‌ اجتماعی می‌توان «ارزش‌ها و هنجارهای مشترک، اعتماد، صداقت، درک متقابل، تساهل، ارتباطات، همکاری، مشارکت، تعهد، مسئولیت‌پذیری، برادری، روحیه‌ کار گروهی و احساس هویت جمعی» را نام برد.
 سرمایه اجتماعی؛ عامل اصلی در پیروزی انقلاب ۵۷
انقلاب اسلامی با مبانی ارزشمند معمار بزرگ و فقید آن امام خمینی(ره)، با شرایط پیچیده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی زمان خود، سامان گرفت و در نیم‌کره شرقی کره زمین جریان‌ساز شد؛ جریانی که از همان آغاز شکل‌گیری، توجه زرمداران و زورمداران عالم را به خود جلب کرد و هر یک با توجه به نگرش‌های استعمارگونه و استثمارطلبانه خود، سیاست‌های پیدا و پنهانی را برای شکست یا انحراف آن در پیش گرفتند. یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایجاد نظام اجتماعی در جامعه ایران و حاصل آن وجود سرمایه اجتماعی بود؛ بنابراین این نظام مقدس در پیش‌زمینه خود از سرمایه اجتماعی بهره‌های فراوان برده است.
 فرصتی که نادیده گرفته شد
دولت‌های بعد از جنگ با بهره بردن از سرمایه‌های اجتماعی نظام، پا به عرصه قدرت گذاشتند و زمام اداره کشور را در اختیار گرفتند، اما به هر دلیل این دولت‌ها قدرشناس سرمایه‌های اجتماعی نظام نبودند و با اقدامات و تصمیمات عامدانه و غیرعامدانه به سرمایه‌های اجتماعی نظام آسیب وارد کرده‌‎اند که در دولت تدبیروامید آسیب به سرمایه‌های اجتماعی نظام با توجه به نوع تصمیمات به حد اعلای خود رسید. شواهد امر نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی قوه مجریه در هشت سال گذشته به‌طور عجیبی ریزش داشته است؛ چون وقتی می‌گوییم سرمایه اجتماعی، یعنی این‌که مردم چقدر به دولت و به‌طور خاص به قوه مجریه، اعتماد دارند، چقدر حرف و سخن و تدبیر دولت را می‌پذیرند و چقدر به سخن دولت، عمل دولت و تصمیمات دولت، اعتماد می‌کنند. شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد یک نارضایتی و بی‌اعتمادی نسبت به دولت، رشد پیداکرده و نسبت به شروع این دولت، به شکل محسوسی این اعتماد کاهش پیداکرده و دولت حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی مسیر سختی را در جلب اعتماد دوباره سرمایه‌های اجتماعی به دولتش در پیش دارد.
 اقدامات دولت سیزدهم در راستای افزایش سرمایه اجتماعی
دولت سیزدهم برای افزایش سرمایه اجتماعی و به دست آوردن اعتماد از دست رفته، باید بتواند وزرای مورد اعتماد و توانمند را به مجلس معرفی کند و از سوی دیگر تک‌تک اعضای دولت با گذراندن دوره سواد رسانه‌ای (حتی اگر امکان دارد نمایندگان مجلس هم این دوره مهم و ضروری را بگذرانند) از اظهارنظرها و اقدامات غیرکارشناسی که به افکار عمومی و سرمایه‌های اجتماعی آسیب می‌رساند، اجتناب ورزند و در مرحله بعدی با روحیه جهادی و انقلابی در مسیر بهبود معیشت و سطح زندگی مردم قدم بردارد که سروسامان بخشیدن به اوضاع و احوال سیاست خارجی و مبارزه با فساد و گسترانیدن چتر شفافیت در کشور اقداماتی مؤثر و دلگرم‌کننده خواهند بود.
 جعفر قادری، نماینده مردم شیراز:دولت رئیسی برای حفظ و تقویت سرمایه اجتماعی از حواشی بپرهیزد 
جعفر قادری، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «رسالت» اظهار داشت: اگر دولت سیزدهم بنا را بر کار، تلاش و سازندگی بگذارد و مسائل حاشیه‌ای و فرعی را رها کند، سرمایه اجتماعی که در دولت روحانی به‌شدت آسیب دیده دوباره احیا و تقویت خواهد شد. اتفاقی که در دولت روحانی رخ داد، این بوده است که او همه چیز را به مسخره گرفت و باوجوداینکه نسبت به خواسته‌ها و مطالبات مردم آگاه بود، این مطالبات را از یاد برد؛ بنابراین دولت رئیسی برای افزایش سرمایه‌های اجتماعی باید از طرح مباحث حاشیه‌ای و انحرافی به جد پرهیز کند و مطالبات واقعی مردم را در دستورکار دولتش قرار دهد.
او با بیان اینکه ضروری است که دولت رئیسی، آسیب‌شناسی دقیقی از مشکلات کنونی داشته باشد و از مسائلی که به اعتبار دولت لطمه می‌زند، پرهیز کند، گفت: برخی اظهارنظرهایی که بعضی مسئولان در سمت‌های مختلف انجام می‌دهند موجب دلسردی و فاصله گرفتن مردم از دولت می‌شود و سپس به سرمایه اجتماعی آسیب وارد می‌کند. مسئولان باید صادقانه با مردم سخن بگویند و دولت مجبور است که خیلی از واقعیت‌ها را با مردم در میان بگذارد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی تأکید کرد که ظاهرسازی و نقش بازی کردن نتیجه‌ای جزء آسیب رساندن به اعتماد مردم و نابودی سرمایه اجتماعی در پی ندارد؛ بنابراین واقعاً اگر مشکلی هست باید به خاطر حفظ سرمایه اجتماعی هم شده صادقانه درباره این مشکلات به مردم توضیح داد و راهکارهای حل آن را بیان کرد و حتی اگر دولت آینده توان حل آن را ندارد به مردم بگوید چرا نمی‌تواند مشکل را حل کند نه اینکه به حاشیه برود.