اخبار ویژه »
شناسه خبر : 44377
پرینتخانه » اجتماعی, مطالب روزنامه
تاریخ انتشار : 09 خرداد 1400 - 6:46 |
بررسی این ادعا که ایرانی‌ها به‌اندازه کشور یک و نیم میلیاردی چین دارو مصرف می‌کنند!
زنگ خطر قاچاق دارو
سال‌های قبل درست یا غلط، از ایران پس از چین به‌عنوان دومین کشور پرمصرف دارو در جهان یاد می‌شد و سرانه مصرف را سه برابر استاندارد جهانی می‌دانستند و وقتی بنا بود دلایل این پرمصرفی واکاوی شود، با این آمارها روبه‌رو می‌شدیم که بالغ‌بر یک‌سوم مراجعه‌کنندگان به پزشک اگر به‌جای تجويز دارو، از پزشک معالج خود، توصيه و مشاوره دریافت کنند، درمان را نمی‌پذیرند و بيشتر از یک‌سوم مراجعه‌کنندگان اگر هيچ دارويی برای آن‌ها تجويز نشود وصرفا به توصيه و مشاوره از سوی پزشک اکتفا شود، از پذيرش درمان سر باز می‌زنند و حالا در تازه‌ترین اظهارنظر، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت، ایران را ازنظر مصرف دارو جزء سه کشور اول دنیا معرفی می‌کند و میزان مصرف دارو در این کشور را به‌اندازه چین می‌داند. به این مفهوم که « ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی به‌اندازه کشور 5/1 میلیارد نفری چین مصرف دارو دارد و روابط ناسالم در بازار دارویی ایران زیاد است.»
گروه اجتماعی
سال‌های قبل درست یا غلط، از ایران پس از چین به‌عنوان دومین کشور پرمصرف دارو در جهان یاد می‌شد و سرانه مصرف را سه برابر استاندارد جهانی می‌دانستند و وقتی بنا بود دلایل این پرمصرفی واکاوی شود، با این آمارها روبه‌رو می‌شدیم که بالغ‌بر یک‌سوم مراجعه‌کنندگان به پزشک اگر به‌جای تجويز دارو، از پزشک معالج خود، توصيه و مشاوره دریافت کنند، درمان را نمی‌پذیرند و بيشتر از یک‌سوم مراجعه‌کنندگان اگر هيچ دارويی برای آن‌ها تجويز نشود وصرفا به توصيه و مشاوره از سوی پزشک اکتفا شود، از پذيرش درمان سر باز می‌زنند و حالا در تازه‌ترین اظهارنظر، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت، ایران را ازنظر مصرف دارو جزء سه کشور اول دنیا معرفی می‌کند و میزان مصرف دارو در این کشور را به‌اندازه چین می‌داند. به این مفهوم که « ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی به‌اندازه کشور ۵/۱ میلیارد نفری چین مصرف دارو دارد و روابط ناسالم در بازار دارویی ایران زیاد است.»
موضوعی که از سوی استراتژیست‌های دارویی و داروخانه‌داران غیرقابل‌قبول است و آن‌ها با رد اظهارات مدیرعامل بیمه سلامت تأکید می‌کنند، تردیدی نیست که مصرف دارو در کشور بیشتر شده اما پس از گرانی بسیار زیاد دلار و افزایش اختلاف ارز دولتی و آزاد، این داروها به‌جای آن‌که به دست مردم برسد، به خاطر حاکم بودن رانت در حوزه ارز، عملا از کشور قاچاق شده است. «محمدمهدی ناصحی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران هم این موضوع را تأیید کرده و در بیان علت این اتفاق از دو مسئله نام‌برده است: اول، بازار قاچاق دارو که در ایران بسیار گسترده است. داروهای گرانقیمت به‌خصوص داروهای بیماران خاص با نرخ دولتی به بیماران فروخته می‌شود اما همان دارو دوباره به چرخه دارویی برمی‌گردد و بار دیگر با نرخ گران و آزاد به فرد دیگری داده می‌شود. ناصحی اگرچه از میزان قاچاق و عرضه آن در بازار آزاد آمار دقیقی ندارد اما معتقد است، میزان داروهایی که از این طریق از داروخانه‌ها خارج و دوباره در سیستم دارویی کشور به قیمت آزاد خریدوفروش می‌شود بسیار زیاد است و روابط ناسالم زیادی در بازار دارویی کشور وجود دارد و در بیان علت دوم، از پزشکانی می‌گوید که بدون ملاحظه و بیش از میزان استاندارد دارو تجویز می‌کنند درحالی‌که تعداد اقلام دارویی در نسخه پزشک نباید به‌طور متوسط بیشتر از ۲ یا ۳ قلم دارویی باشد.
اقلام دارویی به دست مردم نرسیده است
«سیدعلی فاطمی» نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران این آمار را قبول ندارد که ایرانی‌ها به‌اندازه کشوری یک و نیم میلیاردی دارو مصرف کنند اما بازهم برآوردش از مصرف دارو در کشور زیاد است و در گفت‌وگو با «رسالت» تشریح می‌کند: «طی دو سال اخیر که قیمت دلار بالا رفته و اختلاف ارز دولتی و آزاد زیاد شده، جهشی در مصرف دارو مشاهده می‌شود، ولی این داروها در اختیار بیمار قرار نگرفته و به‌رغم احتیاج مردم، بسیاری از اقلام دارویی از کشور قاچاق شده است. به‌این‌ترتیب که با ورود از خارج کشور، دوباره از مرز بیرون می‌رود و این‌که مدیرعامل بیمه سلامت فکر می‌کند مردم ایران دارو زیاد مصرف می‌کنند، تفکر اشتباهی است؛ البته ایشان به مسئله قاچاق هم اشاره‌کرده‌اند و بالطبع به خاطر رانتی که ارز ۴۲۰۰ تومانی به وجود آورده و شبکه معیوبی که ما داریم، داروها به شکل کانتینری از کشور خارج می‌شود.»
مصرف عددی دارو در ایران، ۳۰ درصد افزایش‌یافته است
فاطمی با این توضیح که «بحث فرهنگی در مصرف بی‌رویه دارو میان تجویزکنندگان و بیماران دخالت دارد، می‌گوید:«بسیاری از افراد که به مطب پزشک مراجعه می‌کنند، انتظار دارند داروی زیادی دریافت کنند. موضوع دیگر هم ناشی از قیمت پایین دارو است که دریکی، دو سال اخیروضعیت بغرنج‌تر شده و اگر بخواهیم براساس آمار صحبت کنیم سال ۹۷ حدود ۴۰ میلیارد عدد دارو در کشور به مصرف رسیده و این رقم در سال گذشته، ۵۲ میلیارد بوده که نزدیک به۳۰ درصد افزایش پیداکرده است و نشانگر وضعیتی غیرعادی است و قطعا جمعیت کشور آن‌قدر زیاد نشده و اتفاقا با شیوع کرونا نه‌تنها میزان مصرف مردم ما بیشتر نشده، بلکه کمتر شده و بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها که در فصل سرد فروخته می‌شدند، اکنون بافاصله‌گذاری فیزیکی و ضدعفونی کردن دست‌ها، کمتر از سوی مردم تهیه می‌شود. براساس آمار، مصرف دارو بالا رفته و حدود ۳۰ درصد است که این موضوع ثابت می‌کند بخشی از دارو از کشور خارج‌شده و متأسفانه دولتمردان ما، قیمت دارو را با ارز ترجیحی و ارز ۴۲۰۰ تومانی به‌طور غیرواقعی پایین نگه می‌دارند و این طبیعتا با ارز آزاد خیلی اختلاف قیمت دارد و وقتی ۵ برابر اختلاف قیمت باشد و دارو خیلی ارزان در اختیار شبکه تأمین دارو قرار بگیرد، هر نوع نظارتی هم که باشد از مرزهای ما بیرون می‌رود و می‌بینیم که این اتفاق افتاده است. باید امسال برای بودجه ۱۴۰۰ ، ارز دارو را نیمایی می‌کردند و مثل بسیاری از کالاهای دیگر قیمت دارو واقعی می‌شد و آن اختلاف قیمت را به‌طور مستقیم به مردم و نه به زنجیره تأمین دارو پرداخت می‌کردند. ساختارهای ما بسیار پرایراد است و رانت‌های زیادی وجود دارد و ممکن است با پولی که برای واردات دارو داده می‌شود، واقعا دارو وارد ایران نشود و اگر دولت می‌خواهد به صنعت داروسازی کمک کند، باید مالیات زنجیره تأمین دارو که شامل کارخانه‌های داروسازی و شرکت پخش و داروخانه‌هاست را کاهش دهد، اما در ایران به‌جای آن‌که از روش‌هایی مثل کاهش مالیات استفاده شود و از زنجیره تأمین دارو حمایت کنند، برعکس رانتی را در اختیار این‌ها قرار می‌دهند که رانت همیشه با خودش فساد می‌آورد. ارز
۴۲۰۰ تومانی بزرگ‌ترین منشأ کمبود دارو در داخل کشور است، به خاطر این‌که تخفیف‌های طولانی داده‌ایم و بانک‌ها به‌موقع گشایش اعتبار نکرده و ثبت سفارش انجام نمی‌شود و ارز به‌موقع در اختیار واردکننده ماده اولیه یا واردکننده دارو قرار نمی‌گیرد و این باعث می‌شود که با کمبود دارو مواجه باشیم. بدون شک اگر قیمت ارز، واقعی شود، مشکلات مربوط به تأمین دارو بسیار کمتر از امروز خواهد شد. ما کمبود و مصرف بی‌رویه دارونداریم و در حال حاضر این دو مقوله باهم عجین شده‌اند و مردم تمایل دارند بهای بیشتری بپردازند اما دارو در دسترسشان باشد، چون نیاز دارند و مجبورند از ناصرخسرو تأمین کنند اما اگر قیمت دارو واقعی باشد و این پولی که قرار است دولت به‌عنوان یارانه بپردازد، در اختیار بیمه‌ها و نه در اختیار واردکنندگان دارویی قرار بدهد، مردم از حمایت بیمه‌ها برخوردار خواهند بود.»
قصور از داروخانه‌ها نیست
نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران در مورد میزان تقصیر داروخانه‌ها در مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو نیز عنوان می‌کند:«داروخانه‌ها آخرین حلقه زنجیره تأمین دارو هستند و خرده‌فروش‌اند و میزان تقصیر داروخانه‌ها قابل‌ملاحظه نیست و علت اصلی خارج شدن داروی دولتی، داروخانه‌ها نیستند. خوشبختانه برای امسال سازمان غذا و دارو بخشنامه‌هایی را در ارتباط باعرضه داروها ارائه کرده تا اقلامی که به‌صورت اوتیسی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد، ضابطه‌مند باشد. براین اساس برای داروهای اوتیسی نیز مشخصات بیمار، علت درخواست دارو و نوع دارو و تعدادش در سامانه تیتک ثبت خواهد شد؛ موضوعی که ما در سال‌های قبل شاهد نبودیم. داروخانه‌ها می‌توانند بیش از ۲۰۰ قلم دارو را بدون نسخه پزشک در اختیار بیمار قرار دهند که این‌ها طبق بخشنامه سازمان غذا و دارو باید در سامانه تیتک ثبت شوند.»
میزان مصرف داروی ما معادل کشور چین نیست
البته که سرانه مصرف داروی ما در کشور تا حدودی بالاست و در این هیچ بحثی نیست و هر ایرانی به‌طور میانگین بیش از ۱٫۵ تا ۲ واحد دارویی در روز استفاده می‌کند اما به این معنا نیست که مصرف دارو در کشور همین عدد است و براساس گفته‌های « سیامک افاضلی» از کارشناسان و پژوهشگران عرصه سلامت، «درواقع خرید داروی ما به این میزان است اما میزان مصرف کمتر است. به این خاطر که همه در منازل استوک دارویی داریم که معمولا تاریخ‌مصرفشان می‌گذرد و دور ریخته می‌شوند و به همین علت یکی از زباله‌هایی که به‌صورت عمده در زباله‌دان‌ها موجود است، داروهایی است که تاریخ انقضایشان رسیده و به مصرف نرسیده‌اند، این‌که می‌گویند میزان مصرف داروی ما معادل کشور چین است، قرین به صحت نیست. سیستم کشور چین با ما متفاوت است و بیشتر طب سنتی رواج دارد و داروهای گیاهی را مورداستفاده قرار می‌دهند. سیستم داروسازی مدرن در این کشور کاربرد ندارد و آمارنامه دارویی که در ایران موجود است، در چین نیست و نمی‌توان این اطلاعات را پیدا کرد اما به‌هرحال آنچه به مصرف خودسرانه و بی‌رویه برخی اقلام دارویی دامن زده، قیمت دارو است که به نسبت پایین است و به‌عنوان یک کالای ارزشمند دیده نمی‌شود و مردم به‌راحتی دارو را دریافت کرده و ارزشی برای آن قائل نیستند و دارو را استوک می‌کنند که کار درستی نیست. ما در منازل شرایط کنترل‌شده و دانش لازم برای نگهداری دارو را نداریم که در چه درجه حرارت و رطوبتی باید قرار بگیرد. بحث دیگر هم این است که سیستم‌های نظارتی و حکومتی از ترس این‌که مبادا کسانی که واقعا نیازمند دارو هستند به‌واسطه تأمین دارو دچار مشکل شوند، سعی کرده‌اند نرخ دارو را همواره پایین نگه‌دارند که این سیاست اشتباه است و ما نباید سیستم را به سمتی هدایت کنیم که مصرف و خرید بی‌رویه دارو رونق یابد، به این دلیل که سرمایه‌ای صرف می‌شود تا دارویی تولید و توزیع شود و اگر آن‌طور که بایدوشاید مصرف نشده و در منازل بماند، خسارتی را به‌نظام سلامت تحمیل می‌کند.»
اتلاف منابع
می‌گویند، بازار دارویی ایران، چیزی در حدود۳ تا ۴ میلیارد دلار است و این رقم در مقایسه با روسیه که بازار دارویی آن حدود ۲۰ میلیارد دلار است، چندان قابل‌توجه نیست و در قیاس با سایر کشورها نظیر ژاپن، آمریکای شمالی و آلمان که به لحاظ میزان جمعیت خیلی متفاوت با ایران نیست، ازنظر ارزبری، بازار دارویی ایران بسیار کوچک‌تر است و «افاضلی» در این رابطه تأکید می‌کند: «بارها به سیستم‌های نظارتی و متولی این تذکر را داده‌ایم که باید به‌جای آن‌که قیمت دارو را پایین نگه‌دارند، آن فشار را به بیمه‌ها تقبل کنند. درواقع باید همه مردم بیمه باشند و طبق نسخه پزشک بتوانند حتی داروی خود را رایگان از داروخانه‌ها بگیرند و همه هزینه‌ها را بیمه‌ها پرداخت کنند، نه این‌که هزینه را خود بیمار بپردازد و دچار مشکل شود. این حق هر ایرانی است که از چنین سیستمی بهره‌مند باشد. اکنون به‌واسطه تخصیص ارز دارویی ۴۲۰۰ تومانی و به خاطر فشاری که بر کارخانه‌های داروسازی تحمیل می‌شود، نباید باری بر دوش صنعت بگذاریم چون صنعت را محدود می‌کند. برهمین اساس نباید صنعت داروسازی که حاصل ۴۰ سال زحمت و تلاش است را به خاطر اعمال سیاست‌های اشتباه در حوزه تولید و توزیع دارو به باد دهیم و درهرصورت صحبتی که درباره مصرف بی‌رویه دارو مطرح‌شده و مقایسه میان ایران و چین، درست نیست. ما مجبوریم قیمت‌ها را واقعی‌سازی کنیم، چون بحث اقتصادی جدی است و نمی‌توانیم قیمت یک کالا را خیلی پایین‌تر از سایر کالاها و خدمات تعیین کنیم و انتظار داشته باشیم همه‌چیز به‌خوبی پیش برود. بارها شاهد بوده‌ایم که از مرزهای مختلف، قاچاق دارو به سمت خارج اتفاق افتاده و حتی تریلی‌هایی که کالا داخل ایران می‌آورند، به هنگام خروج از کشور، یکی از اقلامی که به‌عنوان قاچاق از کشور خارج می‌کنند، دارو است،چون ارزان است. چرا ارزان است؟ به خاطر این‌که صنعت داروسازی ما از بابت دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی لطمه می‌خورد و اگر ما به‌یکباره دارو را گران کنیم و پیش‌زمینه‌های افزایش قیمت را نداشته باشیم، کارمند و کارگر و کسانی که حقوق ثابت دارند، در صورت بیماری، چگونه داروی خود را تهیه کنند؟ آیا ما گذاشته‌ایم در جیب مردم پولی باقی بماند که اگر بیمار شدند، بتوانند برای درمان خود اقدام کرده و توان خرید دارو را داشته باشند؟ بنابراین می‌بایست بیمه‌ها این هزینه را تقبل کنند و دولت باید بیمه‌ها را توانمند کند اما متأسفانه دولت دستش در جیب بیمه‌هاست و هرگاه کم می‌آورد، بدهی‌های تأمین اجتماعی را هم نمی‌دهد، به همین علت است که بیمه توانمندی ندارد و برخلاف قرارداد فی‌مابین داروخانه و تأمین اجتماعی، پول داروخانه مدت‌ها در تأمین اجتماعی می‌ماند و اینجاست که داروخانه متحمل فشار اقتصادی می‌شود و توان پاس کردن چک‌هایی را که به شرکت پخش داده، ندارد و این‌گونه معضلی را در کل زنجیره تأمین دارو مشاهده می‌کنیم و پخش‌ها دچار مشکل می‌شوند. در این وضعیت، کارخانه‌های داروسازی توان اقتصادی ندارند و اگر بخواهیم ارز این کارخانه‌ها را از ۴۲۰۰ تومان برداریم، این کارخانه‌ها به‌طور کامل به بانک‌ها بدهکارند و اعتباری هم برای گرفتن وام ندارند، بنابراین سرمایه در گردششان باید بالا برود که توانش را ندارند، یعنی ما چرخه‌ای را درست کرده‌ایم که از یک‌سو منجر به ورشکستگی صنعت دارو می‌شود و از سوی دیگر به ضرر مردم تمام خواهد شد و درمجموع شاهد اتلاف منابع خواهیم بود. یک کوه بسیار بزرگی از انباشت مشکلات مدیریتی در حوزه دارو وجود دارد که این کوه یک‌زمانی دچار رانش خواهد شد.»
ارائه بدون نسخه دارو
«افاضلی» در ادامه اظهاراتش یکی دیگر از دلایل مصرف بی‌رویه دارو را داروخانه‌ها می‌داند که به راحتی دارو را در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهند: « این درست نیست و باید چنین رویه‌ای اصلاح شود. درحال حاضر بدون حساب‌وکتاب مجوز تأسیس داروخانه داده می‌شود و در برخی شهرهای بزرگ تعداد داروخانه‌ها از سوپرمارکت‌ها بیشتر است.به هرشکل سرمایه‌گذاری‌ای صورت گرفته و باید درآمدزا باشد، حاشیه سود دارو هم که حاشیه سود عجیب‌وغریب و نجومی نیست و قیمت دارو هم تحت کنترل است و انواع و اقسام بازرسی‌ها هم که از طرف دانشگاه و بیمه و تعزیرات انجام می‌شود، به همین علت فعالیت داروخانه، غیراقتصادی است و داروسازان نیز مثل سایر گروه‌های شغلی اگر بخواهند طبق قوانین و عرف زندگی کنند، حتی توان خرید یک آپارتمان ۴۰ متری در جنوب شهر تهران را هم ندارند و ما با ساختاربندی اقتصادی‌ای که انجام می‌دهیم، همه مشاغل را به سمت فساد سوق می‌دهیم و داروخانه هم مستثنا از این قضیه نیست و برخی از داروها که الزاما باید با نسخه باشد، بدون نسخه هم ارائه می‌شود تا اقتصاد داروخانه‌ها بچرخد. ما تا وقتی اقتصاد داروخانه را درست نکنیم، طبیعی است که شاهد این ماجراها نیز باشیم. یکی از راه‌های اصلاح اقتصاد، ایجاد تعادل بین درآمد و مخارج است و شما نمی‌توانید یک بخش اقتصادی را به امان خدا رها کنید، آن‌هم در حوزه‌هایی که نیاز روزمره است، مثل قیمت خودرو، مسکن و مواد غذایی و از آن‌سو دستتان را روی کالاهایی بگذارید که قابلیت کنترل قیمت روی آن‌ها وجود دارد.»
راهکار جلوگیری از مصرف بی‌رویه دارو
با همه این مسائل، «افاضلی» تأکید می‌کند: «صنعت دارو در کشور ما صنعت پرآبرویی است و وقتی نگاه می‌کنید، می‌بینید که نسبت مستقیم بین سرانه مصرف دارو و طول عمر در ۴۰ سال گذشته وجود داشته است و این داروها نیز ایرانی بوده‌اند، بنابراین باید کاری کرد تا جلوی اتلاف منابع برای رسیدن به اهداف گرفته شود تا این صنعت بتواند بالندگی خود را حفظ کند و مردم دچار مشکل نشوند، هرچند که باید هزینه‌های مصرف خودسرانه و بی‌رویه دارو را کاهش داد. مسلما مصرف توأم داروهای مختلف منجر به این می‌شود که بیماران ما تجمیع عوارض جانبی داروها را باهم تجربه کنند و این مسئله به‌شدت خودش را در بدن فرد نشان می‌دهد و حتی فرد نیاز به بستری شدن پیدا می‌کند. این مسئله قابل‌اغماض نیست، چون بعضا به صدمات جدی منجر می‌شود. بنابراین نه‌فقط بحث اقتصادی بلکه بحث سلامتی نیز در مصرف خودسرانه دارو وجود دارد و به خاطر مصرف خودسرانه، مقاومت باکتریایی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به‌قدری شدید شده که یکسری از مرگ‌های بیمارستانی ما به دلیل مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک‌هایی است که در بازار دارویی کشور موجود است و حتی آنتی‌بیوتیک‌های جدید هم نمی‌توانند این‌ها را از بین ببرند که نتیجه همان مصرف خودسرانه دارو است و در حوزه داروهای قلبی، عروقی و اعصاب هم به همین ترتیب است و برای جلوگیری از این مصرف بی‌رویه باید قیمت دارو بالا برود ولی داروهایی که با نسخه پزشک تجویز می‌شود، رایگان در اختیار بیمار قرار بگیرد و هزینه‌هایش را شرکت‌های بیمه پرداخت کنند.»
سال‌های قبل درست یا غلط، از ایران پس از چین به‌عنوان دومین کشور پرمصرف دارو در جهان یاد می‌شد و سرانه مصرف را سه برابر استاندارد جهانی می‌دانستند و وقتی بنا بود دلایل این پرمصرفی واکاوی شود، با این آمارها روبه‌رو می‌شدیم که بالغ‌بر یک‌سوم مراجعه‌کنندگان به پزشک اگر به‌جای تجويز دارو، از پزشک معالج خود، توصيه و مشاوره دریافت کنند، درمان را نمی‌پذیرند و بيشتر از یک‌سوم مراجعه‌کنندگان اگر هيچ دارويی برای آن‌ها تجويز نشود وصرفا به توصيه و مشاوره از سوی پزشک اکتفا شود، از پذيرش درمان سر باز می‌زنند و حالا در تازه‌ترین اظهارنظر، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت، ایران را ازنظر مصرف دارو جزء سه کشور اول دنیا معرفی می‌کند و میزان مصرف دارو در این کشور را به‌اندازه چین می‌داند. به این مفهوم که « ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی به‌اندازه کشور ۵/۱ میلیارد نفری چین مصرف دارو دارد و روابط ناسالم در بازار دارویی ایران زیاد است.»
موضوعی که از سوی استراتژیست‌های دارویی و داروخانه‌داران غیرقابل‌قبول است و آن‌ها با رد اظهارات مدیرعامل بیمه سلامت تأکید می‌کنند، تردیدی نیست که مصرف دارو در کشور بیشتر شده اما پس از گرانی بسیار زیاد دلار و افزایش اختلاف ارز دولتی و آزاد، این داروها به‌جای آن‌که به دست مردم برسد، به خاطر حاکم بودن رانت در حوزه ارز، عملا از کشور قاچاق شده است. «محمدمهدی ناصحی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران هم این موضوع را تأیید کرده و در بیان علت این اتفاق از دو مسئله نام‌برده است: اول، بازار قاچاق دارو که در ایران بسیار گسترده است. داروهای گرانقیمت به‌خصوص داروهای بیماران خاص با نرخ دولتی به بیماران فروخته می‌شود اما همان دارو دوباره به چرخه دارویی برمی‌گردد و بار دیگر با نرخ گران و آزاد به فرد دیگری داده می‌شود. ناصحی اگرچه از میزان قاچاق و عرضه آن در بازار آزاد آمار دقیقی ندارد اما معتقد است، میزان داروهایی که از این طریق از داروخانه‌ها خارج و دوباره در سیستم دارویی کشور به قیمت آزاد خریدوفروش می‌شود بسیار زیاد است و روابط ناسالم زیادی در بازار دارویی کشور وجود دارد و در بیان علت دوم، از پزشکانی می‌گوید که بدون ملاحظه و بیش از میزان استاندارد دارو تجویز می‌کنند درحالی‌که تعداد اقلام دارویی در نسخه پزشک نباید به‌طور متوسط بیشتر از ۲ یا ۳ قلم دارویی باشد.
اقلام دارویی به دست مردم نرسیده است
«سیدعلی فاطمی» نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران این آمار را قبول ندارد که ایرانی‌ها به‌اندازه کشوری یک و نیم میلیاردی دارو مصرف کنند اما بازهم برآوردش از مصرف دارو در کشور زیاد است و در گفت‌وگو با «رسالت» تشریح می‌کند: «طی دو سال اخیر که قیمت دلار بالا رفته و اختلاف ارز دولتی و آزاد زیاد شده، جهشی در مصرف دارو مشاهده می‌شود، ولی این داروها در اختیار بیمار قرار نگرفته و به‌رغم احتیاج مردم، بسیاری از اقلام دارویی از کشور قاچاق شده است. به‌این‌ترتیب که با ورود از خارج کشور، دوباره از مرز بیرون می‌رود و این‌که مدیرعامل بیمه سلامت فکر می‌کند مردم ایران دارو زیاد مصرف می‌کنند، تفکر اشتباهی است؛ البته ایشان به مسئله قاچاق هم اشاره‌کرده‌اند و بالطبع به خاطر رانتی که ارز ۴۲۰۰ تومانی به وجود آورده و شبکه معیوبی که ما داریم، داروها به شکل کانتینری از کشور خارج می‌شود.»
مصرف عددی دارو در ایران، ۳۰ درصد افزایش‌یافته است
فاطمی با این توضیح که «بحث فرهنگی در مصرف بی‌رویه دارو میان تجویزکنندگان و بیماران دخالت دارد، می‌گوید:«بسیاری از افراد که به مطب پزشک مراجعه می‌کنند، انتظار دارند داروی زیادی دریافت کنند. موضوع دیگر هم ناشی از قیمت پایین دارو است که دریکی، دو سال اخیروضعیت بغرنج‌تر شده و اگر بخواهیم براساس آمار صحبت کنیم سال ۹۷ حدود ۴۰ میلیارد عدد دارو در کشور به مصرف رسیده و این رقم در سال گذشته، ۵۲ میلیارد بوده که نزدیک به۳۰ درصد افزایش پیداکرده است و نشانگر وضعیتی غیرعادی است و قطعا جمعیت کشور آن‌قدر زیاد نشده و اتفاقا با شیوع کرونا نه‌تنها میزان مصرف مردم ما بیشتر نشده، بلکه کمتر شده و بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها که در فصل سرد فروخته می‌شدند، اکنون بافاصله‌گذاری فیزیکی و ضدعفونی کردن دست‌ها، کمتر از سوی مردم تهیه می‌شود. براساس آمار، مصرف دارو بالا رفته و حدود ۳۰ درصد است که این موضوع ثابت می‌کند بخشی از دارو از کشور خارج‌شده و متأسفانه دولتمردان ما، قیمت دارو را با ارز ترجیحی و ارز ۴۲۰۰ تومانی به‌طور غیرواقعی پایین نگه می‌دارند و این طبیعتا با ارز آزاد خیلی اختلاف قیمت دارد و وقتی ۵ برابر اختلاف قیمت باشد و دارو خیلی ارزان در اختیار شبکه تأمین دارو قرار بگیرد، هر نوع نظارتی هم که باشد از مرزهای ما بیرون می‌رود و می‌بینیم که این اتفاق افتاده است. باید امسال برای بودجه ۱۴۰۰ ، ارز دارو را نیمایی می‌کردند و مثل بسیاری از کالاهای دیگر قیمت دارو واقعی می‌شد و آن اختلاف قیمت را به‌طور مستقیم به مردم و نه به زنجیره تأمین دارو پرداخت می‌کردند. ساختارهای ما بسیار پرایراد است و رانت‌های زیادی وجود دارد و ممکن است با پولی که برای واردات دارو داده می‌شود، واقعا دارو وارد ایران نشود و اگر دولت می‌خواهد به صنعت داروسازی کمک کند، باید مالیات زنجیره تأمین دارو که شامل کارخانه‌های داروسازی و شرکت پخش و داروخانه‌هاست را کاهش دهد، اما در ایران به‌جای آن‌که از روش‌هایی مثل کاهش مالیات استفاده شود و از زنجیره تأمین دارو حمایت کنند، برعکس رانتی را در اختیار این‌ها قرار می‌دهند که رانت همیشه با خودش فساد می‌آورد. ارز
۴۲۰۰ تومانی بزرگ‌ترین منشأ کمبود دارو در داخل کشور است، به خاطر این‌که تخفیف‌های طولانی داده‌ایم و بانک‌ها به‌موقع گشایش اعتبار نکرده و ثبت سفارش انجام نمی‌شود و ارز به‌موقع در اختیار واردکننده ماده اولیه یا واردکننده دارو قرار نمی‌گیرد و این باعث می‌شود که با کمبود دارو مواجه باشیم. بدون شک اگر قیمت ارز، واقعی شود، مشکلات مربوط به تأمین دارو بسیار کمتر از امروز خواهد شد. ما کمبود و مصرف بی‌رویه دارونداریم و در حال حاضر این دو مقوله باهم عجین شده‌اند و مردم تمایل دارند بهای بیشتری بپردازند اما دارو در دسترسشان باشد، چون نیاز دارند و مجبورند از ناصرخسرو تأمین کنند اما اگر قیمت دارو واقعی باشد و این پولی که قرار است دولت به‌عنوان یارانه بپردازد، در اختیار بیمه‌ها و نه در اختیار واردکنندگان دارویی قرار بدهد، مردم از حمایت بیمه‌ها برخوردار خواهند بود.»
قصور از داروخانه‌ها نیست
نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران در مورد میزان تقصیر داروخانه‌ها در مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو نیز عنوان می‌کند:«داروخانه‌ها آخرین حلقه زنجیره تأمین دارو هستند و خرده‌فروش‌اند و میزان تقصیر داروخانه‌ها قابل‌ملاحظه نیست و علت اصلی خارج شدن داروی دولتی، داروخانه‌ها نیستند. خوشبختانه برای امسال سازمان غذا و دارو بخشنامه‌هایی را در ارتباط باعرضه داروها ارائه کرده تا اقلامی که به‌صورت اوتیسی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد، ضابطه‌مند باشد. براین اساس برای داروهای اوتیسی نیز مشخصات بیمار، علت درخواست دارو و نوع دارو و تعدادش در سامانه تیتک ثبت خواهد شد؛ موضوعی که ما در سال‌های قبل شاهد نبودیم. داروخانه‌ها می‌توانند بیش از ۲۰۰ قلم دارو را بدون نسخه پزشک در اختیار بیمار قرار دهند که این‌ها طبق بخشنامه سازمان غذا و دارو باید در سامانه تیتک ثبت شوند.»
میزان مصرف داروی ما معادل کشور چین نیست
البته که سرانه مصرف داروی ما در کشور تا حدودی بالاست و در این هیچ بحثی نیست و هر ایرانی به‌طور میانگین بیش از ۱٫۵ تا ۲ واحد دارویی در روز استفاده می‌کند اما به این معنا نیست که مصرف دارو در کشور همین عدد است و براساس گفته‌های « سیامک افاضلی» از کارشناسان و پژوهشگران عرصه سلامت، «درواقع خرید داروی ما به این میزان است اما میزان مصرف کمتر است. به این خاطر که همه در منازل استوک دارویی داریم که معمولا تاریخ‌مصرفشان می‌گذرد و دور ریخته می‌شوند و به همین علت یکی از زباله‌هایی که به‌صورت عمده در زباله‌دان‌ها موجود است، داروهایی است که تاریخ انقضایشان رسیده و به مصرف نرسیده‌اند، این‌که می‌گویند میزان مصرف داروی ما معادل کشور چین است، قرین به صحت نیست. سیستم کشور چین با ما متفاوت است و بیشتر طب سنتی رواج دارد و داروهای گیاهی را مورداستفاده قرار می‌دهند. سیستم داروسازی مدرن در این کشور کاربرد ندارد و آمارنامه دارویی که در ایران موجود است، در چین نیست و نمی‌توان این اطلاعات را پیدا کرد اما به‌هرحال آنچه به مصرف خودسرانه و بی‌رویه برخی اقلام دارویی دامن زده، قیمت دارو است که به نسبت پایین است و به‌عنوان یک کالای ارزشمند دیده نمی‌شود و مردم به‌راحتی دارو را دریافت کرده و ارزشی برای آن قائل نیستند و دارو را استوک می‌کنند که کار درستی نیست. ما در منازل شرایط کنترل‌شده و دانش لازم برای نگهداری دارو را نداریم که در چه درجه حرارت و رطوبتی باید قرار بگیرد. بحث دیگر هم این است که سیستم‌های نظارتی و حکومتی از ترس این‌که مبادا کسانی که واقعا نیازمند دارو هستند به‌واسطه تأمین دارو دچار مشکل شوند، سعی کرده‌اند نرخ دارو را همواره پایین نگه‌دارند که این سیاست اشتباه است و ما نباید سیستم را به سمتی هدایت کنیم که مصرف و خرید بی‌رویه دارو رونق یابد، به این دلیل که سرمایه‌ای صرف می‌شود تا دارویی تولید و توزیع شود و اگر آن‌طور که بایدوشاید مصرف نشده و در منازل بماند، خسارتی را به‌نظام سلامت تحمیل می‌کند.»
اتلاف منابع
می‌گویند، بازار دارویی ایران، چیزی در حدود۳ تا ۴ میلیارد دلار است و این رقم در مقایسه با روسیه که بازار دارویی آن حدود ۲۰ میلیارد دلار است، چندان قابل‌توجه نیست و در قیاس با سایر کشورها نظیر ژاپن، آمریکای شمالی و آلمان که به لحاظ میزان جمعیت خیلی متفاوت با ایران نیست، ازنظر ارزبری، بازار دارویی ایران بسیار کوچک‌تر است و «افاضلی» در این رابطه تأکید می‌کند: «بارها به سیستم‌های نظارتی و متولی این تذکر را داده‌ایم که باید به‌جای آن‌که قیمت دارو را پایین نگه‌دارند، آن فشار را به بیمه‌ها تقبل کنند. درواقع باید همه مردم بیمه باشند و طبق نسخه پزشک بتوانند حتی داروی خود را رایگان از داروخانه‌ها بگیرند و همه هزینه‌ها را بیمه‌ها پرداخت کنند، نه این‌که هزینه را خود بیمار بپردازد و دچار مشکل شود. این حق هر ایرانی است که از چنین سیستمی بهره‌مند باشد. اکنون به‌واسطه تخصیص ارز دارویی ۴۲۰۰ تومانی و به خاطر فشاری که بر کارخانه‌های داروسازی تحمیل می‌شود، نباید باری بر دوش صنعت بگذاریم چون صنعت را محدود می‌کند. برهمین اساس نباید صنعت داروسازی که حاصل ۴۰ سال زحمت و تلاش است را به خاطر اعمال سیاست‌های اشتباه در حوزه تولید و توزیع دارو به باد دهیم و درهرصورت صحبتی که درباره مصرف بی‌رویه دارو مطرح‌شده و مقایسه میان ایران و چین، درست نیست. ما مجبوریم قیمت‌ها را واقعی‌سازی کنیم، چون بحث اقتصادی جدی است و نمی‌توانیم قیمت یک کالا را خیلی پایین‌تر از سایر کالاها و خدمات تعیین کنیم و انتظار داشته باشیم همه‌چیز به‌خوبی پیش برود. بارها شاهد بوده‌ایم که از مرزهای مختلف، قاچاق دارو به سمت خارج اتفاق افتاده و حتی تریلی‌هایی که کالا داخل ایران می‌آورند، به هنگام خروج از کشور، یکی از اقلامی که به‌عنوان قاچاق از کشور خارج می‌کنند، دارو است،چون ارزان است. چرا ارزان است؟ به خاطر این‌که صنعت داروسازی ما از بابت دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی لطمه می‌خورد و اگر ما به‌یکباره دارو را گران کنیم و پیش‌زمینه‌های افزایش قیمت را نداشته باشیم، کارمند و کارگر و کسانی که حقوق ثابت دارند، در صورت بیماری، چگونه داروی خود را تهیه کنند؟ آیا ما گذاشته‌ایم در جیب مردم پولی باقی بماند که اگر بیمار شدند، بتوانند برای درمان خود اقدام کرده و توان خرید دارو را داشته باشند؟ بنابراین می‌بایست بیمه‌ها این هزینه را تقبل کنند و دولت باید بیمه‌ها را توانمند کند اما متأسفانه دولت دستش در جیب بیمه‌هاست و هرگاه کم می‌آورد، بدهی‌های تأمین اجتماعی را هم نمی‌دهد، به همین علت است که بیمه توانمندی ندارد و برخلاف قرارداد فی‌مابین داروخانه و تأمین اجتماعی، پول داروخانه مدت‌ها در تأمین اجتماعی می‌ماند و اینجاست که داروخانه متحمل فشار اقتصادی می‌شود و توان پاس کردن چک‌هایی را که به شرکت پخش داده، ندارد و این‌گونه معضلی را در کل زنجیره تأمین دارو مشاهده می‌کنیم و پخش‌ها دچار مشکل می‌شوند. در این وضعیت، کارخانه‌های داروسازی توان اقتصادی ندارند و اگر بخواهیم ارز این کارخانه‌ها را از ۴۲۰۰ تومان برداریم، این کارخانه‌ها به‌طور کامل به بانک‌ها بدهکارند و اعتباری هم برای گرفتن وام ندارند، بنابراین سرمایه در گردششان باید بالا برود که توانش را ندارند، یعنی ما چرخه‌ای را درست کرده‌ایم که از یک‌سو منجر به ورشکستگی صنعت دارو می‌شود و از سوی دیگر به ضرر مردم تمام خواهد شد و درمجموع شاهد اتلاف منابع خواهیم بود. یک کوه بسیار بزرگی از انباشت مشکلات مدیریتی در حوزه دارو وجود دارد که این کوه یک‌زمانی دچار رانش خواهد شد.»
ارائه بدون نسخه دارو
«افاضلی» در ادامه اظهاراتش یکی دیگر از دلایل مصرف بی‌رویه دارو را داروخانه‌ها می‌داند که به راحتی دارو را در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهند: « این درست نیست و باید چنین رویه‌ای اصلاح شود. درحال حاضر بدون حساب‌وکتاب مجوز تأسیس داروخانه داده می‌شود و در برخی شهرهای بزرگ تعداد داروخانه‌ها از سوپرمارکت‌ها بیشتر است.به هرشکل سرمایه‌گذاری‌ای صورت گرفته و باید درآمدزا باشد، حاشیه سود دارو هم که حاشیه سود عجیب‌وغریب و نجومی نیست و قیمت دارو هم تحت کنترل است و انواع و اقسام بازرسی‌ها هم که از طرف دانشگاه و بیمه و تعزیرات انجام می‌شود، به همین علت فعالیت داروخانه، غیراقتصادی است و داروسازان نیز مثل سایر گروه‌های شغلی اگر بخواهند طبق قوانین و عرف زندگی کنند، حتی توان خرید یک آپارتمان ۴۰ متری در جنوب شهر تهران را هم ندارند و ما با ساختاربندی اقتصادی‌ای که انجام می‌دهیم، همه مشاغل را به سمت فساد سوق می‌دهیم و داروخانه هم مستثنا از این قضیه نیست و برخی از داروها که الزاما باید با نسخه باشد، بدون نسخه هم ارائه می‌شود تا اقتصاد داروخانه‌ها بچرخد. ما تا وقتی اقتصاد داروخانه را درست نکنیم، طبیعی است که شاهد این ماجراها نیز باشیم. یکی از راه‌های اصلاح اقتصاد، ایجاد تعادل بین درآمد و مخارج است و شما نمی‌توانید یک بخش اقتصادی را به امان خدا رها کنید، آن‌هم در حوزه‌هایی که نیاز روزمره است، مثل قیمت خودرو، مسکن و مواد غذایی و از آن‌سو دستتان را روی کالاهایی بگذارید که قابلیت کنترل قیمت روی آن‌ها وجود دارد.»
راهکار جلوگیری از مصرف بی‌رویه دارو
با همه این مسائل، «افاضلی» تأکید می‌کند: «صنعت دارو در کشور ما صنعت پرآبرویی است و وقتی نگاه می‌کنید، می‌بینید که نسبت مستقیم بین سرانه مصرف دارو و طول عمر در ۴۰ سال گذشته وجود داشته است و این داروها نیز ایرانی بوده‌اند، بنابراین باید کاری کرد تا جلوی اتلاف منابع برای رسیدن به اهداف گرفته شود تا این صنعت بتواند بالندگی خود را حفظ کند و مردم دچار مشکل نشوند، هرچند که باید هزینه‌های مصرف خودسرانه و بی‌رویه دارو را کاهش داد. مسلما مصرف توأم داروهای مختلف منجر به این می‌شود که بیماران ما تجمیع عوارض جانبی داروها را باهم تجربه کنند و این مسئله به‌شدت خودش را در بدن فرد نشان می‌دهد و حتی فرد نیاز به بستری شدن پیدا می‌کند. این مسئله قابل‌اغماض نیست، چون بعضا به صدمات جدی منجر می‌شود. بنابراین نه‌فقط بحث اقتصادی بلکه بحث سلامتی نیز در مصرف خودسرانه دارو وجود دارد و به خاطر مصرف خودسرانه، مقاومت باکتریایی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به‌قدری شدید شده که یکسری از مرگ‌های بیمارستانی ما به دلیل مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک‌هایی است که در بازار دارویی کشور موجود است و حتی آنتی‌بیوتیک‌های جدید هم نمی‌توانند این‌ها را از بین ببرند که نتیجه همان مصرف خودسرانه دارو است و در حوزه داروهای قلبی، عروقی و اعصاب هم به همین ترتیب است و برای جلوگیری از این مصرف بی‌رویه باید قیمت دارو بالا برود ولی داروهایی که با نسخه پزشک تجویز می‌شود، رایگان در اختیار بیمار قرار بگیرد و هزینه‌هایش را شرکت‌های بیمه پرداخت کنند.»
برچسب ها
پزشک , دارو , دکتر , قاچاق دارو , مصرف دارو
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=44377
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای زنگ خطر قاچاق دارو بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.