رکورد هدررفت غذا در دست ایرانی‌ها
گروه اجتماعی
۸۲۸ میلیون نفر گرسنه‌اند و جهان در ضرباهنگ گام‌های هولناک و ویرانگر فقر و گرسنگی فرورفته و آشوبی از حسرت یک‌تکه نان و مقداری آب در اقصا نقاط این کره خاکی به‌پا شده است. درحالی‌که یک میلیارد تن پسماند غذایی در جهان تولید می‌شود، شمار گرسنگان در سه سال اخیر به دو برابر افزایش یافته است. به این آمارهای تکان‌دهنده باید هدررفت مواد غذایی در ایران را هم اضافه کرد که ما را در ردیف کشورهای تراز اول دنیا قرار داده است. بر اساس آمارهای فائو حجم اتلاف غذای ایرانی‌ها ۳۵ میلیون تن در سال است و این میزان، چیزی معادل سالیانه ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده که این حجم تقریبا معادل یک‌سوم اتلاف غذای اتحادیه اروپاست. ارقامی که بارها بازنشر شده تا عمق فاجعه را به ما گوشزد کند.
حتی گرانی‌ها نیز اشتهای مردم را برای دورریز غذا کاهش نداده است، درصورتی‌که از تمام سرمایه آب، خاک، انرژی و حتی منابع انسانی کشور برای تولید استفاده می‌کنیم، اما به‌سادگی می‌گذاریم بخشی از آن از دسترس خارج شود. وقتی ما غذایی را دور می‌ریزیم، فقط آن غذا نیست که دور ریخته می‌شود، بلکه صدها لیتر آبی که برای کشت و پخت آن غذا صرف شده نیز به هدر می‌رود. در این زمینه،
پدرام جدی، کارشناس محیط‌زیست به هدررفت آب شیرین کشور اشاره دارد و این‌که «سالانه ۱۳۰ میلیون تن غذا در کشور تولید می‌شود که حدود ۳۰ درصد این میزان در مرحله برداشت، توزیع، بسته‌بندی، حمل‌ونقل و مصرف از بین می‌رود که تمامی این مراحل آب‌بر است و بخشی از هدررفت پنهان آب را بخش غذا به خود اختصاص می‌دهد.»
بنابراین وقتی غذایی به هدر می‌رود، باید به از دست رفتن منابع آب شیرین، فرسایش خاک و کره زمینی که متأثر از گازهای گلخانه‌ای، هرروز گرم‌تر می‌شود هم فکر کرد.
وضعیت هدر رفت مواد غذایی در ایران
به‌تازگی، جلال‌الدین رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران، همین موارد را در گفت‌وگو با ایسنا مطرح کرده است. او در عین این‌که از به خطر افتادن امنیت غذایی در ایران به دلیل وضعیت اقتصادی کشور سخن گفته، نسبت به هدررفت مواد غذایی که نام ایران را در ردیف کشورهای تراز اول دنیا قرار داده، ابراز ناخرسندی کرده است. به گفته او و طبق گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی(فائو)، هرروز به‌ازای هر نفر، ۱۳۴ کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود. سالانه ضایعات مواد غذایی در ایران معادل ٣٥ میلیون تن با ارزش تقریبی ۱۵ میلیارد دلار است. این در حالی است که در اتحادیه اروپا با ٢٧ کشور عضو، تنها ٩ میلیون تن موادغذایی راهی زباله‌ها می‌شود.
رزاز بابیان این‌که امنیت غذایی و ایمنی غذا از چالش‌های امروز زندگی بشر است که مفاهیم کاملا متفاوت از یکدیگر دارند، تأکید کرده است:«امنیت غذایی از معیارهای توسعه انسانی بوده و دستیابی به آن یکی از اهداف اصلی هر کشور محسوب می‌شود. امنیت غذایی زمانی برقرار است که همه مردم در هر زمان به غذای کافی، ایمن و مغذی که نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها را برای داشتن یک زندگی فعال و سالم برآورده می‌کند، دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند.» به اذعان رزاز باید توجه کرد که «درآمد خانوار یکی از عوامل مهم تأمین امنیت غذایی در یک نظام اجتماعی است، درعین‌حال عامل مهم دیگر، ذائقه و دانش تغذیه‌ای خانواده‌ها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در خانواده است.»
دوری از هدف پایان گرسنگی
به این اظهارات، باید گزارش سازمان ملل را نیز اضافه کرد، گزارشی که نشان می‌دهد شمار گرسنگان جهان نسبت به سال گذشته ۴۶ میلیون نفر افزایش‌یافته و به ۸۲۸ میلیون نفر رسیده است. با این روند جهان در حال دور شدن از هدف پایان دادن به گرسنگی، ناامنی غذایی و سوء‌تغذیه تا سال ۲۰۳۰ است.
این‌ها گوشه‌ای از سخنان آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد است. او شمار افرادی که از گرسنگی رنج می‌برند را در ۳ سال گذشته دو برابر عنوان کرده است.
آمار ضایعات مواد غذایی هم بسیار وحشتناک است. گزارش وبینار کاهش ضایعات کشاورزی در سازگاری با کم‌آبی حاکی از آن است که «بیش از یک‌سوم مواد غذایی در جهان تبدیل به ضایعات و هدررفت می‌شود. آخرین گزارشی که در
سال ۲۰۲۱ منتشر شده است می‌گوید متوسط ضایعات مواد غذایی در جهان، به‌صورت سرانه سالانه خانوار ۷۴ کیلوگرم است. این سرانه برای فضاهای خدماتی غذا سالانه ۳۲ و برای خرده‌فروشی‌ها سالانه ۱۵ کیلوگرم است.
۹۳۱ میلیون تن، ضایعات مواد غذایی در سال تولید می‌کنیم که ۵۶۹ میلیون تن آن فقط ضایعات خانوارهاست.
۲۴۴ تن هم سهم خدمات غذایی است. این اعداد بسیار تکان‌دهنده و البته نگران‌کننده هستند. مطالعه دیگری هم از سوی این سازمان انجام شده که در آن اتلاف مواد غذایی خانوارهای ایرانی ۷۱ کیلوگرم است و هر خانوار ایرانی چنین اتلاف و هدر رفت بزرگی از مواد غذایی دارد.»
حیف‌ومیل غذا در همه کشورها با سطوح درآمدی متفاوت، از کشورهای دارای درآمد بالا گرفته تا کشورهای با درآمد متوسط و پایین شایع است. برنامه محیط‌زیست سازمان ملل گزارشی را موسوم به شاخص دورریز غذا منتشر کرده که در این گزارش آمارهای متفاوت و تأمل‌برانگیزی ارائه شده است، این‌که هرساله ۱۷ درصد غذای تولیدی در جهان که وارد بازار مصرف می‌شود به هدر می‌رود. این رقم معادل مصرف غذای ۶۹۰ میلیون نفر برای یک سال است.
مطابق برآوردهای این گزارش، «میزان کل غذایی که در جهان طی یک سال دور ریخته می‌شود بالغ‌بر ۹۳۱ میلیون تن است. ۵۶۹ میلیون تن معادل ۶۱ درصد از این دورریز در خانواده‌ها، ۲۴۴ تن معادل ۲۶ درصد در بخش خدمات غذایی مثل رستوران‌ها و ۱۱۸ تن معادل ۱۳ درصد هم در فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها انجام می‌شود.»
گزارش شاخص دورریز غذا حکایت از آن دارد که «برخی کشورهای فقیر دورریز بیش‌تری نسبت به کشورهای توسعه‌یافته دارند و میزان دورریز غذا در اتریش ۳۹ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است اما در نیجریه سرانه دورریز غذا ۱۳۹ کیلوگرم در سال است. سرانه دورریز غذا در کشور پرجمعیت هند نیز بیشتر از اتریش یعنی ۵۰ کیلوگرم در سال است. البته باید توجه داشت که هدر رفت غذا در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر در بخش مصرف است اما در کشورهای درحال‌توسعه، بیشتر هدر رفت غذا در بخش تولید، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل انجام می‌گیرد. در کشورهای با درآمد بالا به‌طور متوسط ۷۹ کیلوگرم غذا در سال توسط خانواده‌ها هدر می‌رود. سرانه هدر رفت غذا در خانواده‌های کشورهای با درآمد متوسط ۷۶ کیلو در سال و در کشورهای فقیر ۹۱ کیلوگرم در سال است.»
این گزارش میزان غذایی که خانوارهای ایرانی طی یک سال دور می‌ریزند را ۵ میلیون و ۸۸۴ هزار تن اعلام کرده است. سرانه دورریز غذا در ایران طی هرسال ۷۱ کیلوگرم برآورد شده است.
در همین حال، گزارش انجمن علمی اقتصاد شهری نشان می‌دهد، سالانه ۱۰۰میلیون تن محصولات کشاورزی مصرفی در ایران تولید می‌شود که از این میزان ۳۵میلیون تن در قالب غذا دور ریخته می‌شود. از این ۳۵میلیون تن غذای دورریز ۳۰درصد مربوط به گندم و نان است، ۲۵درصد آن مربوط به میوه و سبزی است،۱۰درصد مربوط به برنج و ۱۵درصد آن مربوط به روغن است. هر یک از بازیگران در مراحل مختلف و به دلایل گوناگون این ضایعات و یا هدررفت را ایجاد می‌کنند. حتی ممکن است در پروسه انتقال، بخشی از مواد غذایی را از دست بدهیم. این‌یک زنگ خطر جدی است و باید این واقعیت را بپذیریم که ما در بحث آب و غذا وضعیت خوبی نداریم. اینجاست که می‌توانیم وارد مبحث ضایعات و مدیریت آن شویم تا حداقل بخشی از این منابع را مدیریت و به رفع بحران آب و غذا در کشور کمک کنیم.
تولید گازهای گلخانه‌ای
مردم جهان سالانه یک میلیارد تن پسماند غذایی تولید می‌کنند. تولید پسماندهای غذایی نه‌تنها کوشش‌ها برای کمک به میلیاردها انسان گرسنه را بی‌ثمر می‌کند، بلکه به محیط‌زیست هم صدمه می‌زند. گفته می‌شود۱۰ درصد گازهای گلخانه‌ای، درنتیجه ضایعات غذایی تولید می‌شوند.
فاطمه اکبرپور، رئیس اداره ارزیابی محیط‌زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم اداره کل محیط‌زیست استان تهران دراین‌باره به ایسنا می‌گوید ۶۵ تا ۷۰ درصد پسماندهای شهر تهران شامل ترکیبات آلی، پسماندهای تر و دورریزهای غذایی است. به گفته او این پسماندهای غذایی در صنف‌های مختلف مانند رستوران‌ها، سبزی‌فروشی‌ها، میوه‌فروشی‌ها و … تولید می‌شوند و تنها متعلق به پسماندهای خانگی نیستند.
راهکار کاهش میزان پسماند را باید در تغییر رفتار جست‌وجو کرد. البته آن‌طور که اکبرپور می‌گوید، هم تغییر در رفتار مصرف‌کننده و هم تغییر کیفیت کالای تولیدشده حائز اهمیت است. درست است که هر یک از ما به‌عنوان مصرف‌کننده مسئولیم تا حد توان ضایعات را به حداقل برسانیم اما نتایج تحقیقات نشان می‌دهد، تولید و فرآوری بسیار مهم است.
یعنی کیفیت و استانداردهای محصول تولیدشده یا فرآوری‌شده است که می‌تواند بر ماندگاری بیشتر آن مواد تأثیر بگذارد. یعنی بر این‌که مصرف‌کننده نهایی در میزان ضایعات نقش دارد بسیار مهم است که سایر بازیگران در این بخش مانند تولیدکننده، عمل آورنده و توزیع و عرضه‌کننده هرکدام با چه کیفیتی محصولشان را ارائه می‌کنند.
پیوسته راهکارهایی برای استفاده مجدد از مواد غذایی و جلوگیری از تولید پسماند مطرح‌شده که اکبرپور در این زمینه توضیح می‌دهد: «می‌توان برخی موارد مانند سبزیجات و نان‌هایی که از حیز انتفاع خارج شده‌اند را روانه واحدهای تبدیل خوراک دام و طیور کرد تا برای آن‌ها قابل استفاده شود. توزیع‌کنندگان و فروشندگان با مشاهده این‌که تنها چند روز مانده به اتمام تاریخ انقضای یک محصول می‌توانند محصول موردنظر را از طریق استارتاپ‌ها و اپلیکیشن‌ها با قیمت پایین‌تر به مصرف مردم برسانند تا از تبدیل کالا به پسماند جلوگیری شود.»
رئیس اداره ارزیابی محیط‌زیست و بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم اداره کل محیط‌زیست استان تهران تأکید می‌کند که «برای کاهش تولید پسماند در تمام مراحل تولید کالا (چه صنعتی، چه کشاورزی)، انتقال و مصرف باید مدیریت و برنامه‌ریزی درست داشته باشیم.
به عبارتی ابتدا باید تغییر رفتار برای تولید کالای باکیفیت و با عمر بالاتر داشته باشیم سپس تغییر رفتار و اصلاح الگوی مصرف برای مصرف‌کننده رخ دهد تا اسراف نکند، درست و به‌اندازه خرید کند، مدت‌زمان نگهداری محصول را نیز صحیح رعایت کند. اصول نگهداری از کالا را یاد بگیرد تا مواد به دورریز تبدیل نشوند.»
غذا , هدررفت غذا
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.