گروه فرهنگی
چرا یک دستگاه حکومتی باید برآن شود که جوانی کم سن و سال را ترور کند درحالی‌که او دستی به سلاح نبرده و سپاهی گرد خود فراهم نیاورده است؟ ریشه قتل امام جواد و اغلب معصومین در این بود که نفس وجود آن‌ها برای دستگاه خلافت رسوایی به بار می‌آورد. آنان نور بودند و چون در تاریکی شعله‌ای افروخته باشد، دست سیاهی‌ها رو می‌شود. عباسیان در دوره ائمه پس از امام رضا، هیچ صبری از خود در برابر نورافشانی ذوات مقدسه نشان نمی‌دادند و آنان را در تبعید و در جوانی به شهادت می‌رساندند. حکومت عباسی دو بار امام جواد علیه‌السلام را به بغداد احضار کرد. سفر اول در زمان مأمون، چندان طولانی نبود. بار دوم، در ۲۸ محرم سال ۲۲۰ق، به دستور معتصم عباسی وارد بغداد شد و در ذی‌القعده همان سال به شهادت رسید. روز شهادت حضرت در بیشتر منابع ۳۰ ذی‌القعده می‌باشد. سن امام جواد علیه‌السلام در هنگام شهادت ۲۵ سال بود و به همین خاطر حضرت، جوان‌ترین امام شیعیان به هنگام شهادت بودند.
در مورد علت شهادت حضرت، برخی از مورخین این‌چنین عنوان می‌کنند که ابن‌ابی‌داوود، قاضی بغداد به خاطر حسادت، نزد معتصم بدگویی امام را کرد؛ زیرا نظر صحیح امام در مورد حکم قطع دست سارق، موجب شرمندگی او در حضور جمع کثیری از فقها و درباریان شده بود. این امر ریشه حسادت نسبت به حضرت را تقویت کرد و معتصم در اثر بدگویی‌های او، نقشه قتل و شهادت امام علیه‌السلام را پی‌ریزی کرد.
 نحوه شهادت حضرت
براساس روایات، وقتی معتصم ملعون به خلافت رسید، همراه با جعفر (برادر ام‌الفضل) در اندیشه کشتن امام بودند؛ ازاین رو، به عبدالملک زیات، والی مدینه، نامه نوشت و از او درخواست کرد که امام علیه‌السلام را همراه ام‌الفضل راهی بغداد کند. وقتی حضرت وارد بغداد شد، معتصم در ظاهر به او احترام کرد و تحفه‌هایی را برای حضرت و ام‌الفضل فرستاد و به‌وسیله جعفر، ام‌الفضل را تحریک به مسموم کردن حضرت نمود؛ و این خواهر و برادر، انگوری را به سم آغشته کرده و به امام خوراندند.
ام‌الفضل پس‌ازاین کار، پشیمان شد و گریه کرد اما امام به او خبر داد که به بلایی غیرقابل‌درمان دچار می‌شود. البته با توجه به روایات، گزارش‌های مختلفی در چگونگی به شهادت رسیدن امام توسط ام‌الفضل رسیده است.
در روایتی دیگر معتصم عباسی شربت پرتقالی را به‌وسیله غلام خود «اشناس» برای حضرت فرستاد. غلام به حضرت گفت: خلیفه پیش از شما از این شربت به گروهی از بزرگان ازجمله احمدبن‌ابی‌دواد و سعیدبن‌خضیب نوشانده و امر کرده که شما هم از آن بنوشید. امام فرمود: «آن را در شب می‌نوشم»؛ اما غلام اصرار کرد که باید خنک نوشیده شود و حضرت از آن نوشید و در اثر مسمومیت آن به شهادت رسیدند.
 علت ازدواج حضرت با ام‌الفضل
بر اساس منابع معتبر ازدواج حضرت با ام‌الفضل به دستور مأمون عباسی صورت گرفت. هدف مأمون از این ازدواج این بود که پدربزرگ کودکی از نسل پیامبر بشود. همچنین شیخ مفید نقل می‌کند: مأمون به‌خاطر شخصیت علمی امام جواد علیه‌السلام، دخترش را به ازدواج امام درآورد. ولی برخی از پژوهشگران عنوان می‌کنند که این ازدواج سیاسی بود و مأمون می‌خواست از این طریق امام جواد علیه‌السلام و ارتباط ایشان با شیعیان را کنترل کند یا این‌که خود را علاقه‌مند به علویان نشان دهد و آنان را از قیام علیه خود بازدارد. بااین‌حال این ازدواج اعتراض اطرافیان مأمون را در پی داشت؛ زیرا می‌ترسیدند که خلافت از عباسیان به علویان منتقل شود.
با عنایت خداوند، نقشه همه آن‌ها نقش‌برآب شد و ام‌الفضل از حضرت بچه‌دار نشد و تمام فرزندان حضرت ازجمله امام هادی علیه‌السلام از بانو سمانه مغربیه متولد شدند.