سیاست توسعه و تقویت روابط راهبردی با همسایگان بویژه در حوزه اقتصادی از اولویت های جمهوری اسلامی ایران بوده و دولت سیزدهم تاکید ویژه ای بر این امر دارد . 
اهمیت این مسئله به حدی است که رهبر معظم انقلاب، ۲۰ شهریور ۱۴۰۱ که در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی، سیاست‌های کلی برنامه هفتم را به سران سه قوه، رئیس‌مجمع تشخیص مصلحت و رئیس‌ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ کردند؛ «تقویت رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی و روابط منطقه‌ای و جهانی و تقویت پیوندهای اقتصادی با اولویت همسایگان» را به‌عنوان یکی از رئوس این سیاست‌ها در بند ۲۲ یادآور شدند. 
ایشان در بخشی از فرمایشات خود در این زمینه تاکید کردند : ارتباط با کشورهای مختلف در زمینه اقتصادی خیلی مهم است. این جنبه اقتصادی دیپلماسی را بایستی تقویت کرد. تجارت خارجی خیلی مهم است، به طور ویژه با همسایگان. ما چهارده پانزده همسایه داریم که یک جمعیّت عظیمی را تشکیل می‌دهند، بازار وسیعی را به وجود می‌آورندلکن به اینها منحصر نباید بود و [ارتباط با] دیگرِ کشورها هم همین‌جور است؛ حدود دویست و خرده‌ای کشور در دنیا هست؛ ما بنا نداریم با تعداد خیلی معدودی، با یکی دو کشور ارتباط داشته باشیم، با بعضی‌ها هم امکانش شاید نیست؛ اما با اکثر اینها امکان ارتباطات خوب و روان وجود دارد؛ تلاش لازم است».
همکاری های تجاری با کشورهای همسایه ، خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج فارس یکی از اولویت های اصلی دولت سیزدهم محسوب می شود .
نگاهی به تحولات اخیر در روابط ایران با کشورهای همسایه   نشان می دهد که طی ماه های اخیر شاهد مذاکرات گسترده ایران با کشورهای همسایه و منطقه برای توسعه سطح مناسبات اقتصادی هستیم که این امر نشان  می دهد در حال حاضر ایران تلاش خود را برای ارتباط با کشورهای همسایه گذاشته است و برقراری روابط دو جانبه با عربستان شاید جدید ترین اقدام در این زمینه باشد .
 ارتباط با همسایگان در راستای توسعه روابط اقتصادی 
در تجارت بین المللی همسایگان هر کشوری برای مقاصد تجاری نسبت به سایر کشورها از اهمیت بیشتری برخوردارند و همانطور که اشاره شد یکی از اهداف اساسی دولت سیزدهم نیز در راستای توسعه تجارت خارجی و توسعه روابط تجاری با ۱۵ کشور همسایه است‌.
در این راستا سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت، با تاکید بر موضوع تجارت خارجی،در این باره گفت : یکی از اساسی‌ترین برنامه های وزارت صمت در دولت سیزدهم توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای مختلف به‌ویژه همسایگان تعریف شده و در این راستا نیز هم اندیشی با فعالان اقتصادی و بازرگانان انجام و نقشه راهی برای آن ترسیم شده است.
چندی نیز پیش  علیرضا پیمان پاک درباره برنامه های دولت درباره توسعه همکاری های تجاری با کشورهای همسایه عنوان کرد: یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم توسعه همکاری های تجاری با کشورهای همسایه ، خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج فارس است که در سه چهار ماه گذشته، ارتباطات خوبی را برقرار کردیم فعالیت‌هایی را با کشورهای عربی داشتیم ، خصوصا عمان، امارات و قطر و وزارت صمت مسئولیت کمیسیون مشترک ایران و عمان را عهده دار  بود و مقدماتی چیده و طراحی و برنامه‌ریزی شد و در سفر وزیر صنعت معدن و تجارت طی ماه گذشته به عمان این کمیسیون برگزار شد و کمیسیون در خصوص موضوعات مختلف از جمله بخش بانکی و مسائل توسعه تجاری ، همکاری‌های صنعتی، همکاری‌های تخصصی در حوزه دارو، حمل و نقل و ترانزیت کالا و صادرات مجدد از عمان، موارد متعدد و مختلفی مطرح و توافق شد و مورد امضا در سند مشترک همکاری قرار گرفت.
وی در ادامه در این باره افزود : به منظور بهبود مناسبات ایران و عمان رئیس سازمان توسعه و تجارت به همراه وزیر صمت در سفری به عمان از عقد تفاهم نامه  تجاری دو میلیارد دلاری از سال آینده خبر داد، رقمی که لازمه تحقق آن به فراهم کردن زیرساخت های تجاری باز می گردد.  
 توسعه روابط با  عربستان 
یحیی آل اسحاق، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است اگر روابط ایران و عربستان بهبود پیدا کند، احتمال دارد که امور بین ایران و منطقه عربی تسهیل شود. لذا این امر ارتباطات و بازار بزرگی است چرا که می توان همکاری تجاری را از امارات تا سایر کشورهای عربی اطراف توسعه داد.
وی در این باره افزود : جدا از بحث روابط تجاری، موضوعات مربوط به نقل و انتقال پول، پرداخت های ارزی، مسائل پولی و بانکی تا حد زیادی حل خواهد شد. اگر این مهم رخ دهد، خیلی از مشکلات ما در همکاری با کشورهایی چون عمان، امارات، قطر، بحرین، عراق و… حل خواهد شد و البته در مبادلات اقتصادی با غرب هم شاهد گشایش هایی خواهیم بود و لذا تجار با شرایط بهتری می توانند صادرات و واردات مواد اولیه و واسطه ای را انجام دهند. بدین جهت باید تاکید کرد که توسعه روابط ایران و عربستان خبر خیلی خوبی برای حوزه اقتصاد و فعالان اقتصادی کشور است.
وی تصریح کرد : عربستان شریک ایران در اوپک است از همین رو هماهنگی دو کشور می تواند در تصمیم گیری اوپک بسیار اثرگذار باشد.
 عراق، روسیه و کشورهای CIS و روابط گسترده تجاری 
با توجه به جنگ روسیه و اوکراین ، می توان گفت زمینه توسعه همکاری های  اقتصادی با کشورهای CIS و حوزه اوراسیا  و قفقاز به خوبی فراهم شده و در این راستا فعال سازی کریدورهای حمل و نقلی فراهم شده است . 
رئیس جمهور در دیدار با لوکاشنکو همتای بلاروسی خود نیز به این موضوع اشاره کرد و در این رابطه اظهار داشت : 
ایران می تواندبا سازمان همکاری‌های شانگهای و اتحادیه اوراسیا همکاری‌های خوبی داشته باشد و این همکاری دو جانبه می‌تواند با توجه به منافع و مواضع مشترک دو کشور به همکاری‌های منطقه‌ای بهتر کمک کند.
صادرات ایران به اعضای فعلی سازمان شانگهای نیز طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است به‌طوری‌که نگاهی به آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد میزان صادرات غیرنفتی ایران به اعضای فعلی سازمان شانگهای از
 ۱۵ میلیارد و ۲۱۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۵ و ۱۶ میلیارد و ۲۶۴ میلیون دلار در سال ۹۶ به ۱۶ میلیارد و ۲۲۵ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ و  ۱۱٫۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ و به حدود ۱۱٫۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ رسیده است. در سال ۱۴۰۰ اما صادرات غیرنفتی ایران به  ۱۱ کشور عضو شانگهای (اعضای رسمی و ناظر) با رشد قابل‌توجه ۷۳ درصدی به ۲۰ میلیارد و ۵۹۶ میلیون دلار رسیده است. این مقدار رشد صادرات بیش از  ۴ میلیارد دلار از صادرات ایران به اعضای شانگهای از قبل از تحریم‌ها نیز بیشتر بوده است. در ۶ماهه نخست سال جاری نیز حجم صادرات ایران به کشورهای عضو شانگهای به ۱۰ میلیارد و ۷۲۵ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد بیش از ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد. این‌همه اما در حالی است که طبق برآورد کارشناسان، ظرفیت بالقوه تجارت ما با چین به‌عنوان یکی از اعضای شانگهای، بیش از ۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
عراق نیز از دیگر همسایگانی است که روابط اقتصادی گسترده ای با ایران دارد. 
حجم تجارت دو کشور در ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۱، حدود ۹ میلیون دلار بوده است. در این مدت صادرات کشورمان با ۲۳ درصد رشد به ۸ میلیارد و ۹۲۷ میلیون دلار و واردات از عراق با ۸۴ درصد کاهش به ۱۴۶ میلیون دلار رسید.
در این رابطه ریاض فاخر الهاشمی، مدیر کل روابط اقتصادی خارجی و رئیس کمیته بازرگانی عراق هم در این باره  گفت که کمیته مشترک ایران و عراق همکاری‌های تجاری وافزایش حجم مبادلات تجاری را مورد بررسی قرار خواهد داد.
 صدور انرژی 
ایران در زمینه صادرات انرژی الکتریکی به همسایگان توانسته گام های خوبی را در راستا برداشته است .  از جمله پاکستان از جمله همسایگانی است که ایران توانسته است همکاری اقتصادی خوبی را با این کشور رقم بزند . 
 علی‌اکبر محرابیان  در آیین امضای قرارداد تبادل انرژی با حضور خرم دستگیرخان، وزیر انرژی پاکستان با اشاره به امضای تفاهم‌نامه همکاری برای اتصال شبکه برق دو کشور در سال گذشته، افزود: 
تفاهم نامه این قرارداد، سال گذشته میان دو طرف به امضا رسید و در مدت زمان کوتاهی حدود ۹ ماه خط انتقال انرژی طراحی و اجرا و به دنبال آن خطوط دو کشور به طول ۸۳ کیلومتر با پست‌های مربوطه متصل شد.
وزیر نیرو با بیان اینکه امروز شبکه برق ایران به شبکه برق بسیاری از کشورها متصل است، افزود: بر این اساس امکان صادرات و واردات برق از این خطوط فراهم شده که به پایدارسازی بیشتر برق ایران منجر می‌شود.
از دیگر مشتریان و همکاران ایران در تبادل انرژی الکتریکی  ترکیه است ، محرابیان با اشاره به اجرای سیستم پیشرفته بک تو بک
 با کشور ترکیه، در حال حاضر امکان مبادله انرژی از طریق این سیستم انتقال فراهم است، این امر نیز به پایدارسازی برق ایران کمک کرده است.
به گفته محرابیان، با اجرای سیستم  بک تو بک امکان صادرات برق بین دو کشور ایران و ترکیه و کل اتحادیه اروپا فراهم شده است؛ با درنظر گرفتن صرفه اقتصادی برای کشور، برق در برخی از ایام صادر و در برخی از ایام وارد می‌شود.
وی اضافه کرد: همچنین حدود سه ماه گذشته به منظور اتصال شبکه برق ایران به روسیه از طریق دو مسیر کاملا مجزا توافقاتی حاصل شد.
 توجه به اقتصاد غیر نفتی 
در این راستا می توان گفت این تعاملات اقتصادی می تواند موجب تحقق ، اقتصاد بدون نفت در کشورمان شود ، موضوعی که مدتهاست از سوی اقتصاد دانان کشور بر آن تاکید شده است . 
آمارها نشان می دهد که ۴۸ میلیارد دلار سهم صادرات غیرنفتی ایران در ۱۱ ماه فعالیت دولت سیزدهم از کل تجارت غیرنفتی بود که با ۱۰ میلیارد و ۱۱۱ میلیون دلار صادرات بیشتر نسبت به مدت مشابه، ۲۷ درصد در ارزش رشد داشته است.
 ضرورت تلاش جهادی
در این زمینه باید خاطر نشان کرد اگرچه فعالیت های خوبی از سوی دولت برای تحقق مبادلات اقتصادی با همسایگان انجام شده است اما با توجه به ظرفیت های اقتصادی خوب کشورمان دامنه این فعالیت ها می تواند، افزایش یابد . 
در فرمایشات مقام معظم رهبری در این باره آمده است که  به‌منظور «افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور»، سه راهکار «توسعه‌ پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان به‌ویژهمسایگان»، «استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی» و تهایتاٌ «استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای»عنوان شده  است.
از سوی دیگر کارشناسان تاکید دارند این توسعه اقتصادی بدون توجه به تجارت خارجی به‌ویژه با همسایگان آن هم بدون برجام و FATF انجام گرفته است و این امر می تواند علاوه بر رفع مشکلات منطقه ای ، مانع از اختلاف آفرینی ها و ایجاد ثبات در منطقه  شود .