دفن جنگل سراوان زیر کوه پسماند!
گروه اجتماعی- بهروز صاحبی
قرار است معضل انباشت زباله در سراوان، سامان یابد و گویا اعتبار ویژهای هم برای این کار اختصاصیافته است، درگذشته هم مسئولان از تلاشها و اقدامات خود سخن گفتهاند اما چندان اثربخش نبوده و اعتبارات اختصاصیافته بهدرستی صرف زیرساختهای لازم نشده و این معضل لاینحل باقیمانده است، بهاینترتیب چهار دهه، زبالههای شهر رشت و ۷ شهر گیلان به سراوان منتقلشده و ارتفاع زبالهها در این منطقه به ۱۱۰ متر رسیده و به انتشار بویی مشمئزکننده منجر شده است. روزانه دهها هزار لیتر شیرابههای حاصل از زباله روانه رودخانههای زرجوب و گوهررود و سپس دریای کاسپین و آبهای زیرزمینی و مزارع کشاورزی میشود.
مشاهدات میدانی و گفتوگو با ساکنان منطقه سراوان که در رسانهها منتشرشده، حاکی از آن است که هجوم حشرات موذی، بسیاری از اهالی را به مشکلات پوستی دچار کرده و بوی نامطبوع زبالهها و نفوذ شیرابه به آبهای سطحی و زیرزمینی، ابتلا به بیماریهای گوارشی را تشدید کرده است. از سال ۱۳۶۳ تاکنون مشکل دفن زباله در سراوان حلنشده است. تیرماه آن سال در جلسهای با حضور فرماندار و شهردار رشت و مدیرکل اداره منابع طبیعی استان گیلان مقرر شد که اداره منابع طبیعی گیلان، بیش از ۵ هکتار از جنگلهای سراوان را بهمنظور دفن زباله با شرایط خاص به شهرداری رشت تحویل دهد.
در سال ۱۳۷۰ منابع طبیعی استان گیلان طی نامهای به شهرداری و فرمانداری رشت هشدار داد که شهرداری به تعهداتش عملنکرده و آبهای سطحی و زیرزمینی و نیز هوای جنگل سراوان آلودهشده است و طی هفتههای گذشته پس از شکلگیری تجمع اعتراضی اهالی سراوان بهمنظور جلوگیری از ورود زباله رشت و هفت شهر دیگر گیلان به این روستا، در محل انباشت زباله، رئیسجمهور یک نماینده ویژه را برای حل مشکل زبالههای سراوان تعیین کرد و مقامات محلی هم قول دادند که دیگر زبالهای در آنجا تخلیه نشود.
براین اساس، شهردار رشت به تجمعکنندگان وعده داده است: عملیات سازماندهی و بهسازی محل دفن زباله سراوان آغاز شود. امیرحسین علوی در گفتوگو با خبرگزاری ایرنا اعتراضات مردمی و تجمع معترضان را باعث توقف سمپاشی دانسته و گفته است: «پوشاندن مخزن دفن زباله و کنترل شیرابه با مصالح خاکی و آهک و ضدعفونی ازجمله برنامه شهرداری رشت برای بهسازی دفنگاه زباله در منطقه سراوان است.»
طی روزهای اخیر کارزاری هم بهمنظور تعطیلی محل دپوی زباله در جنگل سراوان راهاندازی شده و در متن این کارزار آمده است: « سراوان گیلان منطقهای با طبیعتی بکر و جنگلی پر از درختان انبوه بوده که به جنگلهای هیرکانی دارای درختانی با قدمت هزاران ساله و ثبتشده در یونسکو متصل است. منطقهای در ۳۰ کیلومتری شهر رشت که روزانه چند تن زباله شهر رشت اعم از زبالههای خانگی، ساختمانی، بیمارستانی و… در آنجا دپو میشود.
در این سالها مسئولین برای ایجاد کارخانه زبالهسوز و تصفیهخانه برای شیرابهها وعدههای زیادی دادند اما متأسفانه هنوز هیچ اتفاقی رخ نداده است و مردم منطقه با بیماریهای پوستی و تنفسی و انواع سرطانها مواجهاند. حدود یکسال پیش یک تصفیهخانه با هزینه میلیاردی احداث شد که آنهم کامل نشده و عملاتعطیل است و همچنان شیرابههای حاصل از زباله روانه رودخانههای زرجوب و گوهررود و سپس دریای کاسپین، آبهای زیرزمینی و مزارع کشاورزی و… میشود. همچنین بوی بد و وجود مگسهای زیاد در آن منطقه مردم را به ستوه آورده است. ما بارها گفتهایم که اگر مشکلات این استان را اولویتبندی کنیم، مشکل زباله سراوان و ساماندهی رودخانههای زرجوب و گوهررود در اولویت قرار دارند؛ هیچچیزی مهمتر از سلامتی این مردم و محیطزیست نیست.»
آنچه گذشت…
نگاهی به گزارشهای خبری حکایت از آن دارد که از بهمنماه سال گذشته همزمان با سفر هیئت دولت به استان گیلان، ساماندهی و بهسازی دفنگاه زباله سراوان در دستور کار وزارت کشور قرارگرفته است.
یک ماه پیش هم، استاندار گیلان، نشست پسماند استان را در محل انباشت زباله سراوان برگزار کرد تا مسئولان با حضور در این مکان، مشکل را بیشتر درک کرده و برای حل اساسی آن، چارهاندیشی کنند.
در حدود ۳ هفته اخیر که اهالی سراوان برای حل مشکل انباشت زباله در این منطقه، تجمع کرده بودند، چند بار مسئولان دولتی، نظامی، انتظامی و نمایندگان مردم گیلان در مجلس شورای اسلامی، میان تجمعکنندگان حضور یافتند و برای حل این مشکل وعده دادند تا اینکه سرانجام مسئولان انتظامی، هشتم اردیبهشت به همراه تعدادی دیگر از مسئولان، در جمع مردم حاضر شدند و پس از شنیدن حرفهای مردم، قول پیگیری دادند.
نماینده وزارت کشور از نیمه نخست اردیبهشتماه در سراوان حضور دارد و طرحی پنج مادهای را برای ساماندهی وضعیت دفن زباله آغاز کرده است. براساس اطلاعیهای که وزارت کشور صادر کرده، ساماندهی این امر چندان آسان نیست: «واقعیت این است که باگذشت ۴۰ سال از عمر این دفنگاه و افزایش زباله منطقه به بیش از ۱۰۰۰ تن در روز، ساماندهی آن پیچیدگیهای فنی و مدیریتی زیادی پیداکرده است که در طول ۳ ماه گذشته تلاش شد تا حد زیادی برطرف و در خصوص راهحل جامع هم توافق ایجاد شود.» به هر ترتیب وزارت کشور ابراز امیدواری کرده که تا پایان سال جاری شرایط سراوان به حالت عادی بازگردد و «آلودگیهای محل دفن شامل کنترل شیرابه، بو، آلودگی هوا و حشرات موذی به حد قابل قبولی کاهش یابد.»
اعتراضی پرتکرار
اهالی سراوان در سالهای ۱۳۹۵، ۹۶ و ۹۸ نیز به تجمع اعتراضی نسبت به دفن زباله در روستایشان دستزده و راه عبور خودروهای حمل زباله را مسدود کردند اما هر بار با وعدهووعید مسئولان اعتراضاتشان را متوقف کردهاند. گزارش رسانههای محلی حاکی از آن است که «اهالی سراوان سال ۱۳۹۶ دو بار، برای جلوگیری از ورود کامیونهای حمل زباله به جایگاه دفن زباله در این منطقه، به مدت ۲ شبانهروز، تجمع کرده بودند.
مردم این منطقه در آن زمان از ایجاد منظره ناخوشایند و بوی نامطبوع تا شعاع چند کیلومتری، نـشت شیرابههای زباله به منابع آبی با هر بارندگی و هجوم مگس و حشرات موذی براثر رانش زبالههای انباشتهشده، گلایه داشتند و مسئولان وقت هم در آن سال، قولهای مساعدی برای حل این مشکل داده بودند. بنا بر اعلام مسئولان وقت، در آن زمان با ریختن خاک رس بر روی ۷۰ درصد زبالههای انباشتهشده، محصور کردن محوطه، پوشاندن زبالههای دفن شده با مخلوط شن، ماسه و سنگریزه، حفر ۲۴ حلقه چاه ۲۰ متری برای خروج گازهای ناشی از فرآیند تخمیر، هدایت شیرابهها به سمت یک خروجی و جلوگیری از مخلوط شدن آن با آبهای سطحی، تلاش شد تا حدودی از پیامدها و مشکلات انباشت و دفن زباله در این منطقه کم شود. این تلاش مسئولان از اویل
دهه ۸۰ با ساخت کارخانه کمپوست در رشت کلید خورد تا شاید این کارخانه، مرحمی بر روی زخمهای طبیعت سبز سراوان بگذارد.
البته در دهه ۹۰ هم، ساخت نیروگاه زبالهسوز، ایجاد تصفیهخانه شیرابه و بهسازی و پوشش محل دفن زباله در سراوان در دستور کار قرار گرفت، اما بازهم، دردی از این زخم طبیعت، دوا نشد.»
چرا این معضل درگذشته حل نشد؟
مسئولان، طی سالهای گذشته در پاسخ به این سؤال که چرا باوجود اقدامات انجامشده، این معضل حلنشده، گفتهاند: « حجم زبالههای ورودی نسبت به امکانات دفن و امحایی زباله، زیاد است.» اکنون مقامات مسئول وعده دادهاند که تمام توان خود را به خدمت بگیرند تا معضل ۴۰ ساله انباشت زباله در سراوان را هرچه زودتر حل کنند و پذیرفتهاند محل دفن زباله سراوان، دیگر گنجایش زباله جدید را ندارد و این مصوبه قطعی است که دیگر در این مکان زباله ریخته نشود.
اختصاص اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومانی
جواد شفیعی ثابت- سخنگوی ستاد مدیریت پسماند گیلان خبر داده است که بر اساس مصوبه سفر رئیسجمهور به گیلان، هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای تکمیل طرحهای مدیریت پسماند استان در نظر گرفتهشده است که بهتدریج از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ اختصاص خواهد یافت.
به گفته سخنگوی ستاد مدیریت پسماند گیلان، هفتم اردیبهشت امسال، ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار از سوی وزارت کشور برای مدیریت پسماند در گیلان و مدیریت زباله در سراوان به شهرداری رشت اختصاص یافت.
جواد شفیعی ثابت بابیان اینکه معاون وزیر کشور بهعنوان نماینده وزیر، بر اجرای دقیق این مصوبه و فرآیند ساماندهی پسماند سراوان نظارت میکند و پیگیر امور است مطرح کرده: براساس مصوبات نشستهای ساماندهی پسماند، تا پایان
سال ۱۴۰۱، جایگاه دفن زباله سراوان، کاملا تعطیل خواهد شد. وی در پاسخ به این سؤال که تکلیف پسماند مناطقی که تا پیشازاین، زبالههایشان را به سروان منتقل میکردند، چه خواهد شد، با اشاره به تجربه سپردن مسئولیت مدیریت پسماند لاهیجان و بندرانزلی به مسئولان این دو شهرستان در سالهای گذشته و نتیجهبخش بودن این کار میگوید: مدیریت پسماند شهرستانهایی که تا پیشازاین، زبالههای خود را به جایگاه زباله سراوان منتقل میکردند هم باید با محوریت شهرداریها و دهیاریهای همان شهرستان انجام شود.
شهردار رشت هم از تجهیز کارخانه کمپوست این شهرستان خبر داده و میگوید: بخشی از تجهیزات موردنیاز برای افزایش ظرفیت کارخانه کمپوست رشت که در حال حاضر قابلیت تبدیل روزانه حدود ۴۰۰ تن زباله را به کود آلی دارد، خریداریشده و نصب آنها از روزهای آینده آغاز میشود.
سید امیرحسین علوی بابیان اینکه تا یک ماه و نیم دیگر، نصب تجهیزات خط تولید۳ این کارخانه و تا ۳ ماه دیگر تجهیز خط تولید ۴ آن به پایان خواهد رسید افزوده: تا سه ماه دیگر، ظرفیت تبدیل زباله به کمپوست در این کارخانه، درمجموع به روزانه هزار تن میرسد که با محقق شدن آن، بخش عمدهای از مشکل ساماندهی زباله در سراوان حل خواهد شد. پس از فرآیند پردازش و جداسازی زبالههای ورودی به این کارخانه، حدود نیمی از آنکه قابلیت تبدیل به کمپوست ندارد، ریجکت یا بازگشت داده میشود. البته این زبالههای بهجامانده پس از جداسازی در کارخانه کمپوست، کمخطر است و شیرابه هم ندارد.شهردار رشت اشارهای هم به برنامهریزی برای توسعه فعالیت شرکت مجری طرح تفکیک زباله در رشت دارد و بیان میکند: با توسعه تفکیک زباله از مبدأ، فرآیند ساماندهی زباله، بهتر انجام خواهد شد.وی در خصوص نیروگاه زبالهسوز رشت هم عنوان کرده است: دستکم ۳ سال دیگر طول میکشد تا این نیروگاه در مدار بهرهبرداری قرار بگیرد.
بیتوجهی به صنعتی پولساز
با نگاهی گذرا به سطح زندگی مردم در کشورهای اروپایی و صنعتی دنیا متوجه میشویم که آنها علاوه بر استفاده فراوان از تجهیزات و مصنوعات که منجر به تولید زباله میشود کنترلی صحیح در مدیریت پسماند داشته و بهاندازهای ایدهآل است که صنعت بازیافت زباله را برای این کشورها به یکی از پولسازترین صنایع تبدیل کرده است. پیشرفت در کشورهایی که کنترل صحیح بر زباله خوددارند تا به حدی شتاب برداشته که برخی از کشورهای اروپایی به سمت واردات زباله از کشورهای فقیر آفریقایی تمایل پیدا کردند اما در ایران هرگز تصمیمی درست برای کنترل و مدیریت زبالهها اخذ نشده و هرروز شاهد از بین رفتن و دپو شدن این سرمایه عظیم بودهایم که اگر بهصورت جدی به آن نگاه شود میتواند بخشی از مسئله بهداشت، سلامت، محیطزیست و اشتغال جامعه را برطرف کند. این درحالی است که نفس جنگلهای منطقه سراوان به شماره افتاده و کوه زباله، سرسبزی و ادامه حیات جنگل این منطقه را با تهدید روبهرو کرده و سلامت اهالی را نیز به خطر انداخته است. امروزه در بسیاری از نقاط جهان نهتنها زباله تهدیدی برای انسانها محسوب نمیشود، بلکه با مدیریت مؤثر به آن «طلای کثیف» نیز اطلاق میشود و علاوه بر بازیافت و استفاده منطقی از آن در بخشهای مختلف، حتی از این زبالهها برق نیز تولید میشود. مثلانیروگاه زبالهسوز کپنهاگ، هزاران تن زبالههای غیر بازیافتی را به حرارت و برق تبدیل میکند. همچنین کشور سوئد یکی از موفقترین کشورهای جهان در زمینه بازیافت زباله است. در سال ۱۹۷۵ تنها ۳۸ درصد زبالههای خانگی این کشور بازیافت میشدند، اما اکنون این میزان به ۹۹ درصد افزایشیافته است؛ در حقیقت یک انقلاب بزرگ در چرخه بازیافت پسماند در سوئد رخ داد.
حدود چهار دهه منطقه سراوان رشت محل دفن زباله بوده است، حالآنکه عمر مفید هر دفن گاه حدود ۲۵ سال عنوانشده، اما عدم تحقق وعدههای مدیریتی درگذشته و بیتوجهی به احداث نیروگاه زبالهسوز باعث شده که این دفن گاه دیگر ظرفیت و گنجایشی نداشته باشد. خبرگزاری ایرنا، این وعدههای بر زمینمانده را روایت کرده است: «فرماندار سابق شهرستان رشت ۲۳ اسفند سال ۹۶ بابیان اینکه معضل دفن زباله در منطقه سراوان رشت سیمای استان گیلان و رشت را دگرگون کرده، اظهار داشت: همه دستگاههای مربوطه بایستی در کنار هم دغدغه رفع مشکل این منطقه را داشته باشند. سیدمحمد احمدی در جلسه کمیته برنامهریزی برای تخلیه زباله سراوان رشت گفت: برای انجام کارهای خوب باید در کنار هم باشیم ، گرفتن عیب و ایرادهای همدیگر خیلی هنر نیست و درباره مشکل دفن زباله سراوان رشت باید واقعیتها را بیان کنیم، اینکه چه اقداماتی انجامگرفته و چه محدودیتهایی داریم باید بیان شود. وعدههای فرماندار و مدیران شهری رشت در حالی بود که در همسایگی گیلان، زبالهسوز نوشهر و ساری در مسیر تکمیل بودند که هردوی این پروژهها با زبالهسوز سراوان آغاز به فعالیت کردند. علاوه بر این واگذاری هفت هزار و ۵۰۰ مترمربع زمین در کنار سایت سراوان به شهرداری رشت برای ایجاد تصفیهخانه، اتصال شیرابه از رمپ به تصفیهخانه، مدیریت و کاهش بوی کود آلی، احداث سوله تخمیر، روند اجرا و بهرهبرداری پروژه توسعه آبرسانی روستای سراوان از موارد موردبحث و بررسی در جلسه کمیته برنامهریزی برای سایت تخلیه زباله سراوان رشت بود. وعدههای مسئولان به همینجا ختم نمیشود و محمدعلی ثابتقدم شهردار سابق رشت ۱۵ آبان سال ۹۵ در مراسم افتتاح اولین سلول مهندسی بهداشتی دفن زباله در لندفیل سراوان رشت بابیان اینکه شاید ما بلد نیستیم که یک تهدید را به فرصت تبدیل کنیم، افزود: بایستی تدابیری اتخاذ شود تا تهدید در سراوان را به فرصت تبدیل کنیم. وی اظهار داشت: دفن زباله در سراوان، تنها تهدید برای این منطقه نیست بلکه تهدیدی برای کل مسئله زیستی استان گیلان است. نگاه امروز به شهر انسانمحور،
زیست پذیری و سالم است و این نگاه قطعا در محدوده شهر رشت خلاصه نمیشود. شهرداری سابق رشت همچنین بابیان اینکه راهاندازی اولین سلول مهندسی بهداشتی دفن زباله در لندفیل سراوان را نباید اقدامی کوچک بشماریم، تصریح کرد: این کار، اولین اقدام زیربنایی بعد از بیش از ۳۰ سال است. وی در رابطه با دفن بهداشتی زباله در منطقه سراوان و راهاندازی تصفیهخانه برای این کار بیان کرد: با تصویب مصوباتی در شورای اسلامی کلانشهر رشت، گامهای مهمی در این رابطه برداشته خواهد شد. گذشته از اینکه شهردار وقت گامهای مهم خود را برای مردم شهر شفافسازی نکرد، اما موضوع مهمتر در بیانات وی این است که شهردار و متولی اصلی حل معضل زباله سراوان به دنبال تدبیر دیگران است. وی در سخنانش جدا از تکرار سخنان شعاری و تاحدی بلاتاریخ، از اتخاذ تدبیر برای حل معضل سراوان سخن میگوید درحالیکه خود شهرداری متولی چنین تدابیری است و نسبت به این مسئله وظیفه ذاتی و قانونی دارد. رئیس سابق شورای اسلامی کلانشهر رشت هشتم آبان سال ۹۶ در سیزدهمین جلسه شورای اسلامی کلانشهر رشت طی اظهاری عجیب وضعیت این دفن گاه را مناسب دانست تا بهطور کل صورتمسئله پاک شود. وی در آن بازدید که در رسانهها منتشر شد گفت: در بازدیدهای انجامشده، وضعیت عمومی دفن زباله در سراوان رشت بهجز بخش رانش شده طی بارندگیهای شدید ماه گذشته، «مناسب» است اما درعینحال ، مردم در مضیقه هستند. سیدامیرحسین علوی که هماینک شهردار رشت است در آن جلسه بیان کرد: موضوع مربوط به دفن زباله در سراوان رشت ، اتفاق بزرگی است که نباید از آن بگذریم. این سخنان علوی زمانی در جلسه شورا بیان شد که مردم سراوان بار دیگر راه را برای عبور کامیونهای حمل زباله به منطقه سراوان بسته بودند اما رئیس اسبق شورای شهر رشت، وضعیت را مناسب دانسته بود. جالب است که در آن جلسه رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی کلانشهر رشت وضعیت لندفیل سراوان رشت را نگرانکننده توصیف کرد که بایستی خیلی جدیتر و سریعتر به این موضوع رسیدگی شود. رضا رسولی با تأکید بر ضرورت بهسازی وضعیت تأکید کرد که زمان و شمارش معکوس آغازشده، بایستی هر چه سریعتر پاسخگوی مشکلات در منطقه سراوان باشیم. همچنین مدیرعامل سابق سازمان مدیریت پسماند شهرداری کلانشهر رشت گفت که مشکل اصلی مردم این منطقه، آن است که نمیخواهند زباله برای دفن به این محل آورده شود حال اینکه تصمیمگیری در این رابطه، جزو حیطه وظایف شهرداری و این سازمان نیست. علیرضا حاجیپور افزود: طبق ماده ۱۲ قانون مدیریت پسماند، وزارت کشور، سازمان محیطزیست و منابع طبیعی بایستی زمین برای دفن زباله در اختیار شهرداریها بهعنوان بهرهبردار قرار دهند و
بیش از ۳۰ سال است که منطقه سراوان رشت برای دفن زباله در نظر گرفتهشده و از آن زمان تاکنون ، زبالهها در این مکان دفن میشود. معضل سراوان با تغییر مدیران ارشد دولت در استان گیلان در دولت دوازدهم نیز همچنان بی سرنوشت باقی ماند.
ارسلان زارع که ۶ شهریور ۹۸ سکاندار استانداری گیلان شد در ۲۳ آذر ۹۸ با تأکید بر اینکه شهرداریها اولویتی مهمتر از موضوع پسماند ندارند، گفت: اجازه نمیدهیم اعتبارات پسماند جای دیگری هزینه شود. فرماندار سابق رشت نیز ۲۰ بهمن ۹۸ با اشاره به اقداماتی در محل تخلیه زباله در سراوان رشت گفت: در زمان حاضر احداث تصفیهخانه شیرابه زباله در سایت سراوان رشت بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. این در حالی است که ناصر حاج محمدی شهردار اسبق رشت ۲۰ آذر ۹۸ در جمع اعضای شورای اسلامی رشت با تشریح روند ساخت تصفیهخانه شیرابه در سراوان رشت گفت: تصفیهخانه شیرابه در سراوان رشت ظرف ۲ ماه آینده به بهرهبرداری میرسد و پروژه ساخت این تصفیهخانه با سرعت در حال انجام است. اما پس از گذشت پنج ماه و در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۹۹ دوباره شهردار سابق رشت خبر از افتتاح این تصفیهخانه تا یک ماه دیگر داد و گفت: ساخت تصفیهخانه شیرابه رشت تاکنون ٩٠ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که براساس گفتههای پیمانکار، امیدواریم تا حدود ٢٥ روز آینده به بهرهبرداری برسد. ناصرحاج محمدی با اشاره به اتفاقات در سایت سراوان رشت «محل دفن زباله» قبل از مسئولیتش در شهرداری رشت افزود: برای احداث تصفیهخانه شیرابه سراوان رشت در سال ٩۵ قرارداد منعقد شد، اما تا سال ۹۸ هیچ کاری نشد. وی افزود: زمانی که بهعنوان شهردار رشت فعالیت خود را آغاز کردم محدوده تصفیهخانه زمین مسطحی بود اما با پیگیریها و تلاشهای انجامشده در طول این مدت، عملیات اجرایی ساخت تصفیهخانه آغاز شد و پیشرفت آن اکنون به بیش از ٩٠ درصد رسید. بااینحال تصفیهخانه شیرابه سراوان نهتنها خرداد ۹۹ بهرهبرداری نشد، بلکه تا ششم شهریور سال ۱۴۰۰ طول کشید و بالاخره رنگ افتتاح به خود دید.»
بهروز صاحبی , جنگل سراوان
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.