اخبار ویژه »
شناسه خبر : 37773
پرینتخانه » اجتماعی, استان ها, مطالب روزنامه
تاریخ انتشار : 05 بهمن 1399 - 7:58 |
«رسالت» مشکلات ناشی از دپو پسماندهای شهرک سرب و روی زنجان را بررسی می‌کند؛
دفع پسماند «روی» بلای جان زنجانی‌ها
پسماندهای شهرک صنعتی سرب و روی زنجان که در زمره پسماندهای سمی و خطرناک قرار می‌گیرند، سال‌هاست مایه رنج‌جان‌مردمان این شهر شده است و روزانه بیش از 2 هزار تن پسماند در این شهرک تولید می‌شود که از هنگام آغاز به کار آن طی 20 سال گذشته، در محوطه آن انبار شده است.
گروه اجتماعی- زهره سادات موسوی
پسماندهای شهرک صنعتی سرب و روی زنجان که در زمره پسماندهای سمی و خطرناک قرار می‌گیرند، سال‌هاست مایه رنج‌جان‌مردمان این شهر شده است و روزانه بیش از ۲ هزار تن پسماند در این شهرک تولید می‌شود که از هنگام آغاز به کار آن طی ۲۰ سال گذشته، در محوطه آن انبار شده است. انتقال و دفع اصولی پسماندهای این شهرک که در فاصله ۵ کیلومتری از شهر زنجان واقع شده است، مطالبه‌ای عمومی بوده و بسیاری ساخت این شهرک را از همان ابتدا نادرست دانسته و مشکلات فعلی را ناشی از همان خطای اولیه می‌دانند. سال گذشته در جریان سفر رئیس قوه قضائیه و صدور دستور وی برای تعیین تکلیف باطله‌های فیلتر کیک پسماند سرب و روی، مسئولان به خود آمده و تصمیم گرفتند پسماندهایی که بعدازاین تولید می‌شود را به مکانی دیگر منتقل کنند. البته قرار احداث سایتی در منطقه مرصع از توابع دهستان بوغداکندی بنا به دلایلی که مسئولان از ذکر آن امتناع می‌کنند بی‌نتیجه ماند و مکان سایت بعدی منطقه‌ای به وسعت ۵۰ هکتار در منطقه سردهات بخش زنجانرود تعیین شد که به گفته مهراد سلطانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار زنجان، اکنون با سرعت بالایی در حال آماده شدن است. مکانی که روستائیان آن منطقه را نگران کرده است و البته به اذعان کارشناسان مکان‌یابی جدید نیز مانند «مرصع» فاقد در نظر گرفتن ضوابط و استاندارهای لازم بوده و در آینده می‌تواند منجر به تنش‌های اجتماعی بسیاری شود اما تکلیف پسماند جمع شده در محوطه شهرک، طبق گفته‌های حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان مشخص شده است، او در این خصوص می‌گوید: « پسماندهای قبلی در محل خود باقی‌مانده و محل قبلی، مالچ پاشی و دیوارکشی شده و در آینده نیز مواد آن استحصال و فقط پسماندهای جدید پس از آماده شدن محل به روستای سردهات منتقل خواهد شد ». مالچ پاشی اقدامی درجه چندم است که مورد تأیید کارشناسان نبوده و خود می‌تواند منجر به آلودگی‌های دیگری شود.
موضوع دیگر هم آن‌طور که خبرگزاری ایرنا گزارش کرده، جدال بین دولت و بخش خصوصی بر سر تصاحب مالکیت پسماند شهرک روی است و سرانجام با رأی دستگاه قضا مالکیت آن به دولت واگذار شد تا مردم از عواید حاصل از آن بهره‌مند شوند. اما درهرحال، شهرک صنعتی سرب و روی زنجان حکایت همان ضرب‌المثلی است که می‌گوید: «خشت اول گر نهد معمار کج، تا ثریا می‌رود دیوار کج. جانمایی نادرست شهرک منجر به مشکلاتی شده است که نه‌تنها با جان انسان‌ها و محیط‌زیست پنجه در پنجه انداخته است، بلکه امروز باید برای جبران و رفع و رجوع تبعات آن میلیاردها تومان هزینه شود ».
پسماندهایی از نوع خطرناک و سمی
رضا رمضانی، فعال و کارشناس حوزه محیط‌زیست با اشاره به این‌که پسماندهای شهرک روی زنجان جزو پسماندهای خطرناک یا ویژه است، در خصوص آلودگی‌های ناشی از آن به «رسالت» می‌گوید: «پسماند یک موضوع وسیع الطیف است. ما انواع پسماندها را داریم. پسماندهای عادی، بیمارستانی، کشاورزی، صنعتی و پسماندهای سمی، ویژه و خطرناک. پسماندهای شهرک روی جزو پسماندهای خطرناک یا ویژه و سمی هستند و لذا مقررات و ملاحظات خاص خود را دارد و نمی‌توان با آن‌ها مانند پسماندهای عادی، کشاورزی یا صنعتی دیگر برخورد کرد. این پسماندها برای جلوگیری از به خطر افتادن منابع زیستی اعم از آب، خاک، هوا، موجودات زنده و سلامت مردم حتما باید بی‌خطرسازی شوند. متولی این امر نیز کسی است که این پسماندها را تولید می‌کند. جدی‌ترین معضل در حوزه پسماندهای آلوده به فلزات سنگین در دنیا مربوط به کارخانه میناماتای ژاپن بود که وسعت آلوده‌کنندگی آن منجر به ایجاد یک معاهده جهانی گردید که اتفاقا ایران نیز عضو آن معاهده است. در میناماتای ژاپن آلودگی تنها مربوط به فلز سنگین جیوه و توسط یک کارخانه ایجاد شده بود. ما در زنجان ده‌ها کارخانه داریم که پسماندهایشان فلزات سنگین متعددی ازجمله کادیوم، آرسنیک و چندین فلز دیگر را تولید و وارد عرصه می‌کنند که یکی از آن‌ها جیوه است. به‌علاوه این‌که خطرناكترین‌شان جیوه نیست. درنتیجه نیاز است طبق پروتکل‌ها، مقررات و معیارها و استانداردها با این داستان برخورد شود تا مردم و محیط‌زیست و منابع زیستی تحت تأثیر منفی قرار نگیرد. ما مطالعات مشخصی داریم که نشان می‌دهند آلودگی منابع ما از طریق فلزات سنگین جدی است. در آبراهه‌ها، بافت‌های گیاهی، هوا و خاک این آلودگی را داریم و این‌ها همه سنجش شده است و در رابطه با آن‌ها مستندات عینی وجود دارد ».
دیوارکشی و مالچ پاشی اقدامات دست چندم و دارای تأثیر جزئی
وی دپو پسماندهای شهرک روی در محل فعلی خود واقع در محوطه شهرک را فاقد استاندارد دانسته و عنوان می‌کند: « از سال ۷۶ یا ۷۷ که شهرک سرب و روی شکل گرفت و البته به‌طور غیرقانونی نیز این اتفاق افتاد تاکنون بیش از ۲۰ سال می‌گذرد. طبق قانون اساسا در این نقطه نمی‌توانسته، شهرک تخصصی روی شکل بگیرد، حتی کارشناسان وقت با این موضوع و جانمایی نامناسب شهرک مخالفت کردند که خواسته و تصمیم استانداری منجر به استقرار آن شد و ادارات دیگر نیز از این تصمیم تبعیت کردند. اما این تبعیت باعث نمی‌شود، اقدام دیگر اشتباه محسوب نشود. پسماند بیش از ۲۰ سال است که در آن منطقه به شکل غیراستاندارد دپو می‌شود. البته ما نمی‌خواهیم بررسی کنیم چه استانداردهایی در آنجا رعایت شده یا نشده است هرچند می‌توانیم بررسی کرده و اثبات کنیم ادعای رعایت استاندارد دروغ است. اگر استانداردها رعایت شده بود، نباید خاکمان آلوده می‌بود، نباید رسوبات آلوده در آبراهه‌هایمان وجود می‌داشت و نباید در خاک، هوا و بافت‌های موجودات زنده آلودگی نشان داده می‌شد. درحالی‌که این آلودگی طبق مستندات وجود دارد. اساسا استاندارد به چه شکلی است؟ استانداردهای محیط زیستی در مورد پسماند شامل پیدا کردن محل مناسب است. آیا محل دپوی پسماندهای شهرک روی به لحاظ معیارهای استاندارد تأیید شده است؟ اگر استاندارد است پس چرا می‌خواهند منتقل کنند؟ الگوی مدیریت پسماند دارای استانداردهای مشخصی است. محل نگهداری آن چند استاندارد دارد که هیچ‌کدام از آن‌ها رعایت نشده است. در استانداردهای الگوی مدیریت پسماند آمده است محل نگهداری نباید در مسیر فرسایش بادی باشد، نباید شیرابه پسماندها وارد منابع شود و بالا، پایین و پهلوهای آن باید ایزوله شود. شما همین اکنون در گوگل ارث که نگاه کنید این مکان کاملا مرئی است و دیده می‌شود. اگر ایزوله شده است چه طور گوگل ارث از آن تصویر دارد؟ تازه سال گذشته شروع کردند به کشیدن دیوار بتنی دور این محوطه. آن‌هم یک دیواره دو، سه متری برای پسماندهایی که چند ۱۰ متر ارتفاع دارند! به‌طوری‌که از زیر آن فضای رد شدن شیرابه وجود دارد. مالچ پاشی که از آن صحبت می‌کنند نیز یک اقدام دست چندم است. به‌عنوان مثال زمانی که کارخانه‌ها دود ایجاد می‌کنند می‌توان با یک دستگاه مکنده دود را از آسمان جمع کرد؟ این یک شوخی زننده است. در خصوص مالچ پاشی نیز همین است. زمانی که محل دپو درست نیست، زیرسازی نشده و هیچ استانداردی در آن رعایت نشده است، چنانچه مالچ پاشی نیز اتفاق بیفتد بی‌تأثیر خواهد بود یا تأثیرش ۵ درصد جزئی است. روزانه ۲ هزار تن پسماند در این شهرک تولید می‌شود آیا یعنی هر روز مالچ پاشی می‌کنند؟ این‌همه مالچ را از کجا آورده‌اند؟ برفرض این اتفاق هم بیفتد، این حجم از مالچ نفتی خود آلودگی جدید تولید می‌کند و دغدغه‌های تازه‌تری را به وجود می‌آورد».
مسئولین مستندات استاندارد بودن سایت سردهات را ارائه دهند
رمضانی محل جدید دپو پسماند که در منطقه سردهات در حال آماده‌سازی است را سرشار از اشکال دانسته و در خصوص استاندارد های محل نگهداری پسماند توضیح می‌دهد: «برای این‌که محلی باهدف مدیریت پسماندهای ویژه انتخاب شود، استانداردهایی داریم. باید مطالعه مکان‌یابی استانداردی توسط یک مشاور ذیصلاح و مسئول صورت بگیرد. بیش از ۳ ماه است از طریق شفاهی و مراجعه حضوری و نوشتن در مطبوعات و رسانه‌ها و حتی نامه‌نگاری، از مسئولین استان خواسته‌ایم چنانچه می‌گویید مکان جدید بر اساس استاندارد تعیین شده است، مستندات آن را ارائه دهید. چه قانون مقابله با فساد و چه قانون دسترسی آزاد به اطلاعات می‌گوید این مستندات باید ارائه شود. چنانچه این اطلاعات وجود دارد که ما می‌گوییم ندارد، مسئولین چرا آن‌ها را منتشر نمی‌کنند؟ لذا نتیجه می‌گیریم مطالعات مکان‌یابی که ازنظر زمانی، مکانی و داده‌ای قابل استناد باشد وجود ندارد یا چنانچه وجود دارد احتمالا آنقدر پر ایراد است که از ارائه آن امتناع می‌کنند. در مطالعات مکان‌یابی باید گزینه‌های مکانی بررسی شود. یعنی چنانچه یک مطالعه مکان‌یابی صرفا یک گزینه را معرفی کند نشان می‌دهد آن مطالعه درست نبوده است. مگر این‌که شرایط خاص حاکم باشد یعنی محدودیت چنان زیاد باشد که بگوییم تنها یک گزینه پیدا شد که این مسئله نیز خود نشان می‌دهد اساسا آن صنعت در آن استان نباید فعال باشد و این فعالیت مغایر با آمایش سرزمینی است. چراکه اساسا فعالیت در منطقه‌ای که نتوان پسماند آن را مدیریت کرد اشتباه است و ما باید از آن ادامه فعالیت آن صنعت صرف‌نظر کرده و سراغ صنعت دیگری برویم. من از منطقه سردهات بازدید داشتم. این محل استانداردهای فنی حداقلی که برای تعیین محل پسماندها تکلیف شده است را ندارد و این نشان می‌دهد مکان‌یابی اشتباه بوده است. بعد از مطالعات مکان‌یابی مطالعات ارزیابی باید اتفاق بیفتد که برای آن‌هم قوانین مشخصی وجود دارد. هر کسی نمی‌تواند مطالعات ارزیابی را انجام دهد. تنها مشاورین ذیصلاح که صلاحیت آن‌ها از طریق مرجع قانونی تعیین شده است می‌توانند این مطالعات را انجام دهند ».
بارها هشدار دادیم، دوباره اشتباهشان را تکرار کردند!
این کارشناس حوزه محیط‌زیست علت لغو محل انتخابی قبلی واقع در منطقه مرصع از توابع دهستان بوغداکندی را نیز همین مشکلات فعلی در سردهات دانسته و اظهار می‌دارد: « اوایل پاییز سال گذشته قبل از این‌که اعلام کنند می‌خواهیم پسماندها را به روستای مرصع منتقل کنیم و دچار تنش بشوند، ما همین مسائل را در مصاحبه با روزنامه همشهری عنوان کرده و به مسئولین هشدار دادیم و آن مصاحبه نیز منتشر شد. در آنجا گفتیم این نوع تصمیم‌گیری غلط است و تبعات خواهد داشت. در آن مصاحبه تنها من نبودم و فرماندار زنجان نیز بوده است، یعنی اطلاع کامل دارند که این هشدارها داده شده است. بااین‌همه چند ماه بعد اعلام کردند ما پسماندها را
به منطقه مرصع می‌بریم. نتیجه چه شد؟ تنش اجتماعی شکل گرفت. روستائیان تحصن کردند، راه‌ها را بستند و بسیار اتفاقات دیگر. ما که پیش‌بینی کرده بودیم و پیش‌بینی ما درست از آب درآمد. منطق می‌گوید وقتی یک پیش‌بینی درست از آب درمی‌آید باید به آن توجه کرد. بااین‌وجود بعدازاین‌که این اتفاق افتاد، دوباره مطلب نوشتم و اعلام کردم این اشتباه را در معرفی محل جدید تکرار نکنید. اصول قانونی و علمی را رعایت کنید. باز همان شیوه ناصحیح را تکرار کردند. لذا این‌طور نیست که ما به‌تازگی منتقد باشیم، قبل از این‌که مرصع را تعیین کنند انتقاد کردیم، بعدازاین‌که مرصع متوقف شد به خاطر همان ناهنجاری‌هایی که پیش‌بینی کرده بودیم و بروز پیدا کرد، دوباره هشدار دادیم اما مجددا همان رویه اشتباه در مورد سردهات در پیش‌گرفته شده است».
رمضانی معتقد است، موضوع پسماندهای شهرک روی و سایر تخلفات محیط زیستی، حوزه‌هایی هستند که پول کثیف کلانی تولید می‌کنند و لذا برخورد با گزارش دهندگان این نوع مفاسد به بهانه‌های مختلف در دستور کار مدیران متخلف قرار می‌گیرد. مسئولین در حوزه همین پسماندهای شهرک روی سعی کرده‌اند مصاحبه‌هایی که انجام می‌دهند بسیار بااحتیاط باشد و رقم‌های بالایی را ذکر نکنند تا باعث تشویش اذهان عمومی نشود. رئیس دادگستری زنجان اعلام کرده است پسماندهای شهرک روی حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد. درحالی‌که رقم‌ها بسیار بالاتر است. زمانی که در یک حوزه ۱۰۰۰ میلیارد تومان ارزش مالی وجود داشته باشد معلوم است چنانچه فسادی در آن اتفاق بیفتد پول کثیف تولید می‌شود و این می‌تواند بسیاری کارها را رقم بزند. از طرفی می‌گویند، فاز نخست آماده‌سازی بیش از ۶ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت و در فازهای بعدی نیز همین هزینه‌ها انجام خواهد شد. ما می‌گوییم رقم بسیار بالاتر است. حتی اگر ۶۰۰ میلیارد‌تومان هم هزینه شود آیا این مبلغ یک کار خلاف قانون را توجیه می‌کند یا نشان می‌دهد اتفاقا شدت تخلف بسیار بالاست؟ به‌عنوان مثال یک قاچاقچی می‌گوید من برای قاچاق نمی‌توانستم از پراید استفاده کنم ناچار شدم پول هنگفتی بدهم لندکروز بگیرم. درست است اینجا بگوییم چون او بسیار هزینه کرده پس اجازه بدهیم قاچاق کند؟ »
آیا یک شرکت می‌تواند هم کارفرما باشد و هم پیمانکار؟
وی در خصوص حکم نهایی قوه قضائیه در اعطای تملک این پسماندها به دولت و اقدام دولت در واگذاری آن به بخش خصوصی می‌گوید: « آیا دولت می‌تواند بدون اجرای روند قانونی این را به بخش خصوصی واگذار کند؟ تا جایی که من از قانون اطلاع دارم خیر. اکنون مسئله این است که چه طور در موضوع پسماندهایی با این حجم و ارزش و کارکرد اقتصادی، همه کارها اعم از کارفرمایی و پیمانکاری را باید یک شرکت خصوصی به عهده بگیرد؟ در حال حاضر شرکت بهین فرآور دارد این کار را انجام می‌دهد. شرکت بهین فرآور را تعدادی از شرکت‌های مستقر در همان شهرک روی ایجاد کرده‌اند. چرا دولت اجازه داده است شرکت بهین فرآور هم کارفرما باشد و در این مقام مطالعات ارزیابی انجام دهد و از آن دفاع کند و هم پیمانکار پروژه باشد؟ مناقصات و مزایده‌ها کجا هستند؟ شرکت‌های متقاضی انجام کار باید صلاحیتشان تأیید شده باشد و دارای رتبه‌بندی باشند و درنهایت دولت بر اساس صلاحیت این شرکت‌ها مناقصه برگزار کند و این‌طور نیست که بتواند هر شرکتی را در مناقصه و مزایده راه بدهد. روند کار و مستندات را ارائه دهند تا ببینیم آیا بهین فرآور با مزایده و مناقصه روی کار آمده است یا خیر».
طی روند قانونی و علمی، راه‌حل مناسب مدیریت پسماند
این فعال محیط‌زیست در ادامه راه‌حل مناسب برای مدیریت پسماند را طی روند قانونی و علمی دانسته و با تأکید بر این‌که اساسا برای مدیریت پسماند یک شیوه وجود ندارد و متناسب با ویژگی‌های پسماند و سرزمین از شیوه‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد، عنوان می‌دارد: « ما بارها در مصاحبه‌ها و نوشته‌ها گفته‌ایم برای تصمیم‌گیری در مورد پسماندهای شهرک روی ۳ مطالعه نیاز است.
یک:مطالعه الگوی مناسب مدیریت پسماند است و همیشه گفته‌ایم چرا شما تصمیم گرفتید این پسماندها را منتقل کنید؟ کدام مطالعه شما را به این نتیجه رسانده است؟ فرض را بر این بگیریم که مطالعه‌ای انجام شده است و انتقال پسماند به‌عنوان بهترین راه به تصویب رسیده است، در این شرایط تازه وارد مطالعه مرحله دوم می‌شویم که مطالعات مکان‌یابی است. در این مرحله بر روی کل پهنه در اختیار که می‌تواند در مورد آن تصمیم‌گیری کرد مطالعه انجام می‌دهند و مشخص می‌کنند طبق استاندارهای مشخص کدام نقطه‌ها شرایط حداقلی لازم برای حجمی از پسماند به مدت حداقل ۲۵ سال را دارد. نتایج نشان می‌دهد به‌عنوان مثال در کل پهنه استان زنجان ۵ نقطه وجود دارد که شرایط حداقلی لازم را به لحاظ مکانی، زمانی و ویژگی‌های ساختاری دارا هستند. لذا وارد مرحله سوم که مطالعات ارزیابی است می‌شوند. اما چنانچه مطالعه مرحله دوم نشان بدهد، جایی وجود ندارد، آن صنعت باید به سمت تعطیل شدن برود و واحدها تغییر فعالیت داده و فعالیت دیگری را جایگزین کنند که پسماند دیگری تولید نشود. در مطالعات ارزیابی نیز باید برای همه آن گزینه‌های مکانی که مطالعات مکان‌یابی ارائه داده بود، طراحی عملیات کنند. یعنی چنانچه بخواهیم در گزینه اول مدیریت پسماند کنیم چه اقداماتی باید انجام بدهیم و چه تبعات و الزاماتی خواهد داشت. گزینه دوم چه طور؟ سوم چه طور؟ و الی آخر. بعد این گزینه‌ها و طرح‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کنند که کدام آثار مخربش ازنظر اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی کمتر و قابل جبران تر و اقتصادی‌تر است. گاهی گفته می‌شود ،شما محیط‌زیستی‌ها به مسائل اقتصادی توجه نمی‌کنید. اتفاقا برعکس. در حوزه محیط‌زیست زمانی که به اقتصاد توجه می‌شود همه مؤلفه‌های آن را در نظر می‌گیرند، نه‌تنها از منظر منافع صاحب شرکت یا صاحب سرمایه یا بخش دولتی. می‌گوییم حتی منافع یک کودک در ۵۰ سال آینده نیز باید در نظر گرفته شود و در محاسبات بیاید. کل مطالبه ما این است که طبق این روند بررسی‌ها اتفاق بیفتد و تصمیم‌گیری بشود. نه این‌که بگویند شما عزیزان منتقد و کارشناس در حوزه محیط‌زیست می‌گویید سردهات و مرصع نه پس ما پسماند را به کجا منتقل کنیم؟ صورت این سؤال اشتباه است. اصلا قرار نیست من‌فرد یا هیچ فرد دیگری جایی را معرفی کند. معرفی محل، شیوه و الگو کار منتج از یک مطالعه و پژوهش است نه نظر یک فرد یا حتی توافق بیرون آمده از یک جلسه چندین نفره که هیچ‌کدام از افراد آن اطلاعات و تخصص لازم را ندارند.
حال آقایان می‌گویند انتخاب سایت سردهات تصمیم کارگروه استانی بوده است. ما در اینجا یک معضل همیشگی داریم. بسیار زیاد اتفاق می‌افتد زمانی که به یک دستور اشتباه اعتراض می‌شود، به‌عنوان مثال گفته می‌شود این دستور را رئیس‌جمهور داده است. اما مسئله این است زمانی که دستور اشتباهی را کسی صادر کرده آن مرجع باعث توجیه این دستور اشتباه نمی‌شود بلکه نشان می‌دهد آن مرجع اشتباه کرده و خطا متوجه اوست. هر کارگروهی اعم از کارگروه استانی، یا نه جلسه شورای‌عالی محیط‌زیست و یا حتی هیئت دولت این تصمیم را گرفته است و نمی‌تواند با ارائه مستندات اثبات کند روند قانونی کار طی شده است یا خیر، متهم آن کارگروه است.
پسماندهای شهرک صنعتی سرب و روی زنجان که در زمره پسماندهای سمی و خطرناک قرار می‌گیرند، سال‌هاست مایه رنج‌جان‌مردمان این شهر شده است و روزانه بیش از ۲ هزار تن پسماند در این شهرک تولید می‌شود که از هنگام آغاز به کار آن طی ۲۰ سال گذشته، در محوطه آن انبار شده است. انتقال و دفع اصولی پسماندهای این شهرک که در فاصله ۵ کیلومتری از شهر زنجان واقع شده است، مطالبه‌ای عمومی بوده و بسیاری ساخت این شهرک را از همان ابتدا نادرست دانسته و مشکلات فعلی را ناشی از همان خطای اولیه می‌دانند. سال گذشته در جریان سفر رئیس قوه قضائیه و صدور دستور وی برای تعیین تکلیف باطله‌های فیلتر کیک پسماند سرب و روی، مسئولان به خود آمده و تصمیم گرفتند پسماندهایی که بعدازاین تولید می‌شود را به مکانی دیگر منتقل کنند. البته قرار احداث سایتی در منطقه مرصع از توابع دهستان بوغداکندی بنا به دلایلی که مسئولان از ذکر آن امتناع می‌کنند بی‌نتیجه ماند و مکان سایت بعدی منطقه‌ای به وسعت ۵۰ هکتار در منطقه سردهات بخش زنجانرود تعیین شد که به گفته مهراد سلطانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار زنجان، اکنون با سرعت بالایی در حال آماده شدن است. مکانی که روستائیان آن منطقه را نگران کرده است و البته به اذعان کارشناسان مکان‌یابی جدید نیز مانند «مرصع» فاقد در نظر گرفتن ضوابط و استاندارهای لازم بوده و در آینده می‌تواند منجر به تنش‌های اجتماعی بسیاری شود اما تکلیف پسماند جمع شده در محوطه شهرک، طبق گفته‌های حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان مشخص شده است، او در این خصوص می‌گوید: « پسماندهای قبلی در محل خود باقی‌مانده و محل قبلی، مالچ پاشی و دیوارکشی شده و در آینده نیز مواد آن استحصال و فقط پسماندهای جدید پس از آماده شدن محل به روستای سردهات منتقل خواهد شد ». مالچ پاشی اقدامی درجه چندم است که مورد تأیید کارشناسان نبوده و خود می‌تواند منجر به آلودگی‌های دیگری شود.
موضوع دیگر هم آن‌طور که خبرگزاری ایرنا گزارش کرده، جدال بین دولت و بخش خصوصی بر سر تصاحب مالکیت پسماند شهرک روی است و سرانجام با رأی دستگاه قضا مالکیت آن به دولت واگذار شد تا مردم از عواید حاصل از آن بهره‌مند شوند. اما درهرحال، شهرک صنعتی سرب و روی زنجان حکایت همان ضرب‌المثلی است که می‌گوید: «خشت اول گر نهد معمار کج، تا ثریا می‌رود دیوار کج. جانمایی نادرست شهرک منجر به مشکلاتی شده است که نه‌تنها با جان انسان‌ها و محیط‌زیست پنجه در پنجه انداخته است، بلکه امروز باید برای جبران و رفع و رجوع تبعات آن میلیاردها تومان هزینه شود ».
پسماندهایی از نوع خطرناک و سمی
رضا رمضانی، فعال و کارشناس حوزه محیط‌زیست با اشاره به این‌که پسماندهای شهرک روی زنجان جزو پسماندهای خطرناک یا ویژه است، در خصوص آلودگی‌های ناشی از آن به «رسالت» می‌گوید: «پسماند یک موضوع وسیع الطیف است. ما انواع پسماندها را داریم. پسماندهای عادی، بیمارستانی، کشاورزی، صنعتی و پسماندهای سمی، ویژه و خطرناک. پسماندهای شهرک روی جزو پسماندهای خطرناک یا ویژه و سمی هستند و لذا مقررات و ملاحظات خاص خود را دارد و نمی‌توان با آن‌ها مانند پسماندهای عادی، کشاورزی یا صنعتی دیگر برخورد کرد. این پسماندها برای جلوگیری از به خطر افتادن منابع زیستی اعم از آب، خاک، هوا، موجودات زنده و سلامت مردم حتما باید بی‌خطرسازی شوند. متولی این امر نیز کسی است که این پسماندها را تولید می‌کند. جدی‌ترین معضل در حوزه پسماندهای آلوده به فلزات سنگین در دنیا مربوط به کارخانه میناماتای ژاپن بود که وسعت آلوده‌کنندگی آن منجر به ایجاد یک معاهده جهانی گردید که اتفاقا ایران نیز عضو آن معاهده است. در میناماتای ژاپن آلودگی تنها مربوط به فلز سنگین جیوه و توسط یک کارخانه ایجاد شده بود. ما در زنجان ده‌ها کارخانه داریم که پسماندهایشان فلزات سنگین متعددی ازجمله کادیوم، آرسنیک و چندین فلز دیگر را تولید و وارد عرصه می‌کنند که یکی از آن‌ها جیوه است. به‌علاوه این‌که خطرناكترین‌شان جیوه نیست. درنتیجه نیاز است طبق پروتکل‌ها، مقررات و معیارها و استانداردها با این داستان برخورد شود تا مردم و محیط‌زیست و منابع زیستی تحت تأثیر منفی قرار نگیرد. ما مطالعات مشخصی داریم که نشان می‌دهند آلودگی منابع ما از طریق فلزات سنگین جدی است. در آبراهه‌ها، بافت‌های گیاهی، هوا و خاک این آلودگی را داریم و این‌ها همه سنجش شده است و در رابطه با آن‌ها مستندات عینی وجود دارد ».
دیوارکشی و مالچ پاشی اقدامات دست چندم و دارای تأثیر جزئی
وی دپو پسماندهای شهرک روی در محل فعلی خود واقع در محوطه شهرک را فاقد استاندارد دانسته و عنوان می‌کند: « از سال ۷۶ یا ۷۷ که شهرک سرب و روی شکل گرفت و البته به‌طور غیرقانونی نیز این اتفاق افتاد تاکنون بیش از ۲۰ سال می‌گذرد. طبق قانون اساسا در این نقطه نمی‌توانسته، شهرک تخصصی روی شکل بگیرد، حتی کارشناسان وقت با این موضوع و جانمایی نامناسب شهرک مخالفت کردند که خواسته و تصمیم استانداری منجر به استقرار آن شد و ادارات دیگر نیز از این تصمیم تبعیت کردند. اما این تبعیت باعث نمی‌شود، اقدام دیگر اشتباه محسوب نشود. پسماند بیش از ۲۰ سال است که در آن منطقه به شکل غیراستاندارد دپو می‌شود. البته ما نمی‌خواهیم بررسی کنیم چه استانداردهایی در آنجا رعایت شده یا نشده است هرچند می‌توانیم بررسی کرده و اثبات کنیم ادعای رعایت استاندارد دروغ است. اگر استانداردها رعایت شده بود، نباید خاکمان آلوده می‌بود، نباید رسوبات آلوده در آبراهه‌هایمان وجود می‌داشت و نباید در خاک، هوا و بافت‌های موجودات زنده آلودگی نشان داده می‌شد. درحالی‌که این آلودگی طبق مستندات وجود دارد. اساسا استاندارد به چه شکلی است؟ استانداردهای محیط زیستی در مورد پسماند شامل پیدا کردن محل مناسب است. آیا محل دپوی پسماندهای شهرک روی به لحاظ معیارهای استاندارد تأیید شده است؟ اگر استاندارد است پس چرا می‌خواهند منتقل کنند؟ الگوی مدیریت پسماند دارای استانداردهای مشخصی است. محل نگهداری آن چند استاندارد دارد که هیچ‌کدام از آن‌ها رعایت نشده است. در استانداردهای الگوی مدیریت پسماند آمده است محل نگهداری نباید در مسیر فرسایش بادی باشد، نباید شیرابه پسماندها وارد منابع شود و بالا، پایین و پهلوهای آن باید ایزوله شود. شما همین اکنون در گوگل ارث که نگاه کنید این مکان کاملا مرئی است و دیده می‌شود. اگر ایزوله شده است چه طور گوگل ارث از آن تصویر دارد؟ تازه سال گذشته شروع کردند به کشیدن دیوار بتنی دور این محوطه. آن‌هم یک دیواره دو، سه متری برای پسماندهایی که چند ۱۰ متر ارتفاع دارند! به‌طوری‌که از زیر آن فضای رد شدن شیرابه وجود دارد. مالچ پاشی که از آن صحبت می‌کنند نیز یک اقدام دست چندم است. به‌عنوان مثال زمانی که کارخانه‌ها دود ایجاد می‌کنند می‌توان با یک دستگاه مکنده دود را از آسمان جمع کرد؟ این یک شوخی زننده است. در خصوص مالچ پاشی نیز همین است. زمانی که محل دپو درست نیست، زیرسازی نشده و هیچ استانداردی در آن رعایت نشده است، چنانچه مالچ پاشی نیز اتفاق بیفتد بی‌تأثیر خواهد بود یا تأثیرش ۵ درصد جزئی است. روزانه ۲ هزار تن پسماند در این شهرک تولید می‌شود آیا یعنی هر روز مالچ پاشی می‌کنند؟ این‌همه مالچ را از کجا آورده‌اند؟ برفرض این اتفاق هم بیفتد، این حجم از مالچ نفتی خود آلودگی جدید تولید می‌کند و دغدغه‌های تازه‌تری را به وجود می‌آورد».
مسئولین مستندات استاندارد بودن سایت سردهات را ارائه دهند
رمضانی محل جدید دپو پسماند که در منطقه سردهات در حال آماده‌سازی است را سرشار از اشکال دانسته و در خصوص استاندارد های محل نگهداری پسماند توضیح می‌دهد: «برای این‌که محلی باهدف مدیریت پسماندهای ویژه انتخاب شود، استانداردهایی داریم. باید مطالعه مکان‌یابی استانداردی توسط یک مشاور ذیصلاح و مسئول صورت بگیرد. بیش از ۳ ماه است از طریق شفاهی و مراجعه حضوری و نوشتن در مطبوعات و رسانه‌ها و حتی نامه‌نگاری، از مسئولین استان خواسته‌ایم چنانچه می‌گویید مکان جدید بر اساس استاندارد تعیین شده است، مستندات آن را ارائه دهید. چه قانون مقابله با فساد و چه قانون دسترسی آزاد به اطلاعات می‌گوید این مستندات باید ارائه شود. چنانچه این اطلاعات وجود دارد که ما می‌گوییم ندارد، مسئولین چرا آن‌ها را منتشر نمی‌کنند؟ لذا نتیجه می‌گیریم مطالعات مکان‌یابی که ازنظر زمانی، مکانی و داده‌ای قابل استناد باشد وجود ندارد یا چنانچه وجود دارد احتمالا آنقدر پر ایراد است که از ارائه آن امتناع می‌کنند. در مطالعات مکان‌یابی باید گزینه‌های مکانی بررسی شود. یعنی چنانچه یک مطالعه مکان‌یابی صرفا یک گزینه را معرفی کند نشان می‌دهد آن مطالعه درست نبوده است. مگر این‌که شرایط خاص حاکم باشد یعنی محدودیت چنان زیاد باشد که بگوییم تنها یک گزینه پیدا شد که این مسئله نیز خود نشان می‌دهد اساسا آن صنعت در آن استان نباید فعال باشد و این فعالیت مغایر با آمایش سرزمینی است. چراکه اساسا فعالیت در منطقه‌ای که نتوان پسماند آن را مدیریت کرد اشتباه است و ما باید از آن ادامه فعالیت آن صنعت صرف‌نظر کرده و سراغ صنعت دیگری برویم. من از منطقه سردهات بازدید داشتم. این محل استانداردهای فنی حداقلی که برای تعیین محل پسماندها تکلیف شده است را ندارد و این نشان می‌دهد مکان‌یابی اشتباه بوده است. بعد از مطالعات مکان‌یابی مطالعات ارزیابی باید اتفاق بیفتد که برای آن‌هم قوانین مشخصی وجود دارد. هر کسی نمی‌تواند مطالعات ارزیابی را انجام دهد. تنها مشاورین ذیصلاح که صلاحیت آن‌ها از طریق مرجع قانونی تعیین شده است می‌توانند این مطالعات را انجام دهند ».
بارها هشدار دادیم، دوباره اشتباهشان را تکرار کردند!
این کارشناس حوزه محیط‌زیست علت لغو محل انتخابی قبلی واقع در منطقه مرصع از توابع دهستان بوغداکندی را نیز همین مشکلات فعلی در سردهات دانسته و اظهار می‌دارد: « اوایل پاییز سال گذشته قبل از این‌که اعلام کنند می‌خواهیم پسماندها را به روستای مرصع منتقل کنیم و دچار تنش بشوند، ما همین مسائل را در مصاحبه با روزنامه همشهری عنوان کرده و به مسئولین هشدار دادیم و آن مصاحبه نیز منتشر شد. در آنجا گفتیم این نوع تصمیم‌گیری غلط است و تبعات خواهد داشت. در آن مصاحبه تنها من نبودم و فرماندار زنجان نیز بوده است، یعنی اطلاع کامل دارند که این هشدارها داده شده است. بااین‌همه چند ماه بعد اعلام کردند ما پسماندها را
به منطقه مرصع می‌بریم. نتیجه چه شد؟ تنش اجتماعی شکل گرفت. روستائیان تحصن کردند، راه‌ها را بستند و بسیار اتفاقات دیگر. ما که پیش‌بینی کرده بودیم و پیش‌بینی ما درست از آب درآمد. منطق می‌گوید وقتی یک پیش‌بینی درست از آب درمی‌آید باید به آن توجه کرد. بااین‌وجود بعدازاین‌که این اتفاق افتاد، دوباره مطلب نوشتم و اعلام کردم این اشتباه را در معرفی محل جدید تکرار نکنید. اصول قانونی و علمی را رعایت کنید. باز همان شیوه ناصحیح را تکرار کردند. لذا این‌طور نیست که ما به‌تازگی منتقد باشیم، قبل از این‌که مرصع را تعیین کنند انتقاد کردیم، بعدازاین‌که مرصع متوقف شد به خاطر همان ناهنجاری‌هایی که پیش‌بینی کرده بودیم و بروز پیدا کرد، دوباره هشدار دادیم اما مجددا همان رویه اشتباه در مورد سردهات در پیش‌گرفته شده است».
رمضانی معتقد است، موضوع پسماندهای شهرک روی و سایر تخلفات محیط زیستی، حوزه‌هایی هستند که پول کثیف کلانی تولید می‌کنند و لذا برخورد با گزارش دهندگان این نوع مفاسد به بهانه‌های مختلف در دستور کار مدیران متخلف قرار می‌گیرد. مسئولین در حوزه همین پسماندهای شهرک روی سعی کرده‌اند مصاحبه‌هایی که انجام می‌دهند بسیار بااحتیاط باشد و رقم‌های بالایی را ذکر نکنند تا باعث تشویش اذهان عمومی نشود. رئیس دادگستری زنجان اعلام کرده است پسماندهای شهرک روی حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد. درحالی‌که رقم‌ها بسیار بالاتر است. زمانی که در یک حوزه ۱۰۰۰ میلیارد تومان ارزش مالی وجود داشته باشد معلوم است چنانچه فسادی در آن اتفاق بیفتد پول کثیف تولید می‌شود و این می‌تواند بسیاری کارها را رقم بزند. از طرفی می‌گویند، فاز نخست آماده‌سازی بیش از ۶ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت و در فازهای بعدی نیز همین هزینه‌ها انجام خواهد شد. ما می‌گوییم رقم بسیار بالاتر است. حتی اگر ۶۰۰ میلیارد‌تومان هم هزینه شود آیا این مبلغ یک کار خلاف قانون را توجیه می‌کند یا نشان می‌دهد اتفاقا شدت تخلف بسیار بالاست؟ به‌عنوان مثال یک قاچاقچی می‌گوید من برای قاچاق نمی‌توانستم از پراید استفاده کنم ناچار شدم پول هنگفتی بدهم لندکروز بگیرم. درست است اینجا بگوییم چون او بسیار هزینه کرده پس اجازه بدهیم قاچاق کند؟ »
آیا یک شرکت می‌تواند هم کارفرما باشد و هم پیمانکار؟
وی در خصوص حکم نهایی قوه قضائیه در اعطای تملک این پسماندها به دولت و اقدام دولت در واگذاری آن به بخش خصوصی می‌گوید: « آیا دولت می‌تواند بدون اجرای روند قانونی این را به بخش خصوصی واگذار کند؟ تا جایی که من از قانون اطلاع دارم خیر. اکنون مسئله این است که چه طور در موضوع پسماندهایی با این حجم و ارزش و کارکرد اقتصادی، همه کارها اعم از کارفرمایی و پیمانکاری را باید یک شرکت خصوصی به عهده بگیرد؟ در حال حاضر شرکت بهین فرآور دارد این کار را انجام می‌دهد. شرکت بهین فرآور را تعدادی از شرکت‌های مستقر در همان شهرک روی ایجاد کرده‌اند. چرا دولت اجازه داده است شرکت بهین فرآور هم کارفرما باشد و در این مقام مطالعات ارزیابی انجام دهد و از آن دفاع کند و هم پیمانکار پروژه باشد؟ مناقصات و مزایده‌ها کجا هستند؟ شرکت‌های متقاضی انجام کار باید صلاحیتشان تأیید شده باشد و دارای رتبه‌بندی باشند و درنهایت دولت بر اساس صلاحیت این شرکت‌ها مناقصه برگزار کند و این‌طور نیست که بتواند هر شرکتی را در مناقصه و مزایده راه بدهد. روند کار و مستندات را ارائه دهند تا ببینیم آیا بهین فرآور با مزایده و مناقصه روی کار آمده است یا خیر».
طی روند قانونی و علمی، راه‌حل مناسب مدیریت پسماند
این فعال محیط‌زیست در ادامه راه‌حل مناسب برای مدیریت پسماند را طی روند قانونی و علمی دانسته و با تأکید بر این‌که اساسا برای مدیریت پسماند یک شیوه وجود ندارد و متناسب با ویژگی‌های پسماند و سرزمین از شیوه‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد، عنوان می‌دارد: « ما بارها در مصاحبه‌ها و نوشته‌ها گفته‌ایم برای تصمیم‌گیری در مورد پسماندهای شهرک روی ۳ مطالعه نیاز است.
یک:مطالعه الگوی مناسب مدیریت پسماند است و همیشه گفته‌ایم چرا شما تصمیم گرفتید این پسماندها را منتقل کنید؟ کدام مطالعه شما را به این نتیجه رسانده است؟ فرض را بر این بگیریم که مطالعه‌ای انجام شده است و انتقال پسماند به‌عنوان بهترین راه به تصویب رسیده است، در این شرایط تازه وارد مطالعه مرحله دوم می‌شویم که مطالعات مکان‌یابی است. در این مرحله بر روی کل پهنه در اختیار که می‌تواند در مورد آن تصمیم‌گیری کرد مطالعه انجام می‌دهند و مشخص می‌کنند طبق استاندارهای مشخص کدام نقطه‌ها شرایط حداقلی لازم برای حجمی از پسماند به مدت حداقل ۲۵ سال را دارد. نتایج نشان می‌دهد به‌عنوان مثال در کل پهنه استان زنجان ۵ نقطه وجود دارد که شرایط حداقلی لازم را به لحاظ مکانی، زمانی و ویژگی‌های ساختاری دارا هستند. لذا وارد مرحله سوم که مطالعات ارزیابی است می‌شوند. اما چنانچه مطالعه مرحله دوم نشان بدهد، جایی وجود ندارد، آن صنعت باید به سمت تعطیل شدن برود و واحدها تغییر فعالیت داده و فعالیت دیگری را جایگزین کنند که پسماند دیگری تولید نشود. در مطالعات ارزیابی نیز باید برای همه آن گزینه‌های مکانی که مطالعات مکان‌یابی ارائه داده بود، طراحی عملیات کنند. یعنی چنانچه بخواهیم در گزینه اول مدیریت پسماند کنیم چه اقداماتی باید انجام بدهیم و چه تبعات و الزاماتی خواهد داشت. گزینه دوم چه طور؟ سوم چه طور؟ و الی آخر. بعد این گزینه‌ها و طرح‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کنند که کدام آثار مخربش ازنظر اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی کمتر و قابل جبران تر و اقتصادی‌تر است. گاهی گفته می‌شود ،شما محیط‌زیستی‌ها به مسائل اقتصادی توجه نمی‌کنید. اتفاقا برعکس. در حوزه محیط‌زیست زمانی که به اقتصاد توجه می‌شود همه مؤلفه‌های آن را در نظر می‌گیرند، نه‌تنها از منظر منافع صاحب شرکت یا صاحب سرمایه یا بخش دولتی. می‌گوییم حتی منافع یک کودک در ۵۰ سال آینده نیز باید در نظر گرفته شود و در محاسبات بیاید. کل مطالبه ما این است که طبق این روند بررسی‌ها اتفاق بیفتد و تصمیم‌گیری بشود. نه این‌که بگویند شما عزیزان منتقد و کارشناس در حوزه محیط‌زیست می‌گویید سردهات و مرصع نه پس ما پسماند را به کجا منتقل کنیم؟ صورت این سؤال اشتباه است. اصلا قرار نیست من‌فرد یا هیچ فرد دیگری جایی را معرفی کند. معرفی محل، شیوه و الگو کار منتج از یک مطالعه و پژوهش است نه نظر یک فرد یا حتی توافق بیرون آمده از یک جلسه چندین نفره که هیچ‌کدام از افراد آن اطلاعات و تخصص لازم را ندارند.
حال آقایان می‌گویند انتخاب سایت سردهات تصمیم کارگروه استانی بوده است. ما در اینجا یک معضل همیشگی داریم. بسیار زیاد اتفاق می‌افتد زمانی که به یک دستور اشتباه اعتراض می‌شود، به‌عنوان مثال گفته می‌شود این دستور را رئیس‌جمهور داده است. اما مسئله این است زمانی که دستور اشتباهی را کسی صادر کرده آن مرجع باعث توجیه این دستور اشتباه نمی‌شود بلکه نشان می‌دهد آن مرجع اشتباه کرده و خطا متوجه اوست. هر کارگروهی اعم از کارگروه استانی، یا نه جلسه شورای‌عالی محیط‌زیست و یا حتی هیئت دولت این تصمیم را گرفته است و نمی‌تواند با ارائه مستندات اثبات کند روند قانونی کار طی شده است یا خیر، متهم آن کارگروه است.
برچسب ها
پسماند , زنجان , زهره سادات موسوی
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=37773
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای دفع پسماند «روی» بلای جان زنجانی‌ها بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.