وضعیت خوب نیست. در میان ضرورت امیدواری، حماسه‌سرایی و شکرگزاری نسبت به مسیر طی شده، نباید از واقع‌گرایی نیز که عبارت است از مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب غافل شد. برای دلگرمی، روشن‌بینی، احساس آرامش و غرور، نشانه کم نیست. اما برای حسرت و افسوس هم بهانه زیاد است. در سالروز ولادت پیامبر خدا و امام جعفر صادق علیهماالسلام، وضع مسلمانان به‌گونه‌ای نیست که قلب این دو بزرگوار را شاد کند. این حقیقتی است که تلخ بودنش سبب نمی‌شود در کلام همیشه امیدآفرین و مثبت‌گرای رهبر انقلاب کتمان شود: «امروز کشورهای اسلامی پُرشمار هستند و حدود دو میلیارد مسلمان در دنیا زندگی می‌کنند اما نمی‌توان روی این مجموعه نام «امت» را نهاد زیرا امت مجموعه‌ای است که هماهنگ و باانگیزه به سمت یک هدف حرکت می‌کنند ولی ما مسلمانان امروز متفرّق هستیم». این یعنی باید بپذیریم که تا فردای روشن مسلمانان یا همان تمدن نوین اسلامی فاصله زیادی داریم؛ مگر اینکه امدادی الهی به دادمان برسد. 

برای مفهوم امت در تاریخ اسلام زحمات زیادی کشیده شده است. حضرت زهرا سلام‌الله علیها در خطبه فدکیه، امامت را نعمتی برای رهایی از تفرقه معرفی می‌کنند. دفاع ایشان هم دفاع از محور وحدت بود؛ کسی که بدون او جامعه اسلامی دچار فتنه‌هایی سهمگین و پیاپی می‌شد و شد. شخص رسول خدا نیز همپای معرفی دائمی امیر‌مؤمنان به عنوان وصی خویش، از معرفی منافقان اجتناب ورزیدند تا امت در حیرت و تفرقه فرو نرود. حتی قیام سید و سالار شهیدان علیه‌السلام با اینکه ظاهرا یک خروج بود؛ اما امت را از سردرگمی و گیجی بزرگی خارج کرد. احیای دین در تاریخ اسلام همواره متناظر با احیای امت بوده است. جامعه از هم‌پاشیده، دین‌دار نمی‌تواند باشد. در واقعه حره که مردم مدینه در معرض تجاوز بی‌قیدانه و بی‌رحمانه حکومت یزید بودند؛ آن خانه‌ای که دارالسلام بود و حتی زنان و دختران خود بنی‌امیه را هم از گزند عمال حکومت در امان می‌داشت، خانه امام زین‌العابدین علیه‌السلام بود. در مجموع وقتی به سیره اهل بیت عصمت می‌نگریم در می‌یابیم که دفاع آنان از حق همواره در راستای حفظ انسجام اجتماعی بوده و نگهبانی از مفهوم امت اسلامی بوده است.

آنچه به کلیت مسلمانان در عصر و زمانه ما نمره مردودی می‌دهد؛ فاجعه غزه است. مقاومت فلسطین هرچند تا اینجای کار با ایستادگی حماسی و شورانگیز خود، رژیم غاصب را از نیل به اهدافش محروم ساخته است؛ اما تنهاست. مقاومت نه‌تنها آنچنان که باید از کشورهای مسلمان حمایت دریافت نمی‌کند؛ بلکه اساس یکی از نگرانی‌های عمده‌اش عادی‌سازی و یکرنگی کشورهای اسلامی با رژیمی است که بعد از ۷۰ سال هنوز از سوی مردم به عنوان یک کشور عادی «در هیچ کجای جهان» شناخته نمی‌شود! پس از عادی‌سازی و در سال ۲۰۲۳ تجارت بین رژیم غاصب و ۷ کشور مسلمان که با عادی‌سازی همراه شده بودند، با رشد ۱۶ درصدی نسبت به ۲۰۲۲ از ۴ میلیارد دلار گذشت. بعد از هفتم اکتبر و آغاز جنایات وحشیانه رژیم علیه مسلمانان غزه، این تجارت دوجانبه تنها ۴ درصد کاهش یافت. دردآور آنکه تجارت اسرائیل با جهان خارج، ۱۸ درصد کاهش داشته است!

این عدم اتحاد کشورهای اسلامی در حالی است که دشمن هم متحد است و هم ما را به صورت یکپارچه می‌بیند. یعنی برای دشمن، مسلمان فلسطینی یا سوری یا ایرانی یا حجازی فرق چندانی نمی‌کند در حقیقت؛ اما به صورت موقت شاید دشمنی خود را با بعضی کشورها و ملت‌ها فعلا به حالت تعویق درآورده باشد. باید دانست که کشورهای اسلامی کشورهای ضعیفی نیستند. آن‌ها برخوردار از ثروت عظیمی‌اند که عمده آن را نفت و گاز تأمین می‌کند. حتی کشورهای غیرنفتی مانند امارات و ترکیه در صنعت جهانی گردشگری قطب‌هایی شناخته‌شده به حساب می‌آیند و ثروتمندند. با این حال، حامی مردم فلسطین امروز یمن است! کشوری هرچند سلحشور و سرفراز؛ اما فقیر و رنج‌کشیده. تنها دولتی که به شکل رسمی در حال مبارزه با اسرائیل است، جمهوری اسلامی ایران و دیگر اعضای محور مقاومت را تقریبا احزاب و سازمان‌های کوچک‌تر از دولت تشکیل می‌دهند. 

این یعنی مسلمان بودن مردم غزه، برای به میدان آمدن تمام کشورهای اسلامی که از قدرت اقتصادی، ژئوپلوتیکی، نظامی و جمعیتی قابل توجهی برخوردارند کافی نیست. این یعنی فرقی نداشت مردم غزه مسلمان باشند یا نه؛ در هر صورت جهان اسلام حرکتی نمی‌کرد. اما هر تهدید، فرصتی است. شاید بحران امروز غزه فرصتی برای رفاقت نوین کشورهای اسلامی باشد. برای این مهم فعالیت نرم لازم است. به بیان رهبر انقلاب «اگر به مدت ۱۰ سال مطبوعات جهان اسلام درباره اتحاد اسلامی مقاله بنویسند، شاعران شعر بگویند، استادان دانشگاه تحلیل، و عالمان دینی حکم صادر کنند، بدون تردید وضع بکلی عوض می‌شود و با بیداری ملتها، دولتها نیز ناچار به حرکت در مسیر خواست آنها می‌شوند». 

این یعنی فعالیت همزمان هنر، رسانه، علم و فقه. کار هنر و رسانه تبلیغ و تبیین است؛ کار علم تحلیل است و کار فقه تجویز. در کشور ما فقه برای دفاع از وحدت فعال شده است اما کافی نیست. برخی از اقشار را باید با هنر و رسانه همراه کرد. وحدت دولت‌ها، زیر سایه وحدت ملت‌ها اجتناب‌ناپذیر می‌گردد. تحریم رژیم اشغالگر که به طور جدی در ملت‌های مسلمان آغاز شد، باید به صورت یک مطالبه ملی و مردمی از دوَل اسلامی در بیاید. تحریم اسلامی اسرائیل، مقدمه شکل‌گیری یک پیمان اقتصادی بزرگ در جهان اسلام و شکست هیمنه نظام سرمایه‌داری است.