شناسه خبر : 85358
پرینتخانه » اجتماعی, مطالب روزنامه, ویژه
تاریخ انتشار : 14 اردیبهشت 1402 - 6:55 |
«رسالت» بررسی می‌کند
دروغ بزرگِ پیش‌بینی زلزله
با وقوع زلزله مرگبار در هر نقطه‌ای از جهان، زمزمه‌ها درباره احتمال وقوع آن در کشور ما هم به گوش می‌رسد. تاکنون بارها زنگ خطر زلزله در تهران به صدا درآمده و کارشناسان هشدار داده‌اند که این شهر مستعد زلزله‌های 7 ریشتری و بیشتر است. اما پس‌ازآنکه سال گذشته زلزله مهیب و هولناکی جنوب شرق ترکیه و بخش‌هایی از استان‌های مرکزی و شمالی سوریه را لرزاند، پرسشی در ذهن افکار عمومی شکل گرفت که آیا می‌توان با پیش‌بینی زلزله میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش داد؟
گروه اجتماعی
با وقوع زلزله مرگبار در هر نقطه‌ای از جهان، زمزمه‌ها درباره احتمال وقوع آن در کشور ما هم به گوش می‌رسد. تاکنون بارها زنگ خطر زلزله در تهران به صدا درآمده و کارشناسان هشدار داده‌اند که این شهر مستعد زلزله‌های ۷ ریشتری و بیشتر است. اما پس‌ازآنکه سال گذشته زلزله مهیب و هولناکی جنوب شرق ترکیه و بخش‌هایی از استان‌های مرکزی و شمالی سوریه را لرزاند، پرسشی در ذهن افکار عمومی شکل گرفت که آیا می‌توان با پیش‌بینی زلزله میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش داد؟
علت طرح این پرسش پیش‌بینی وقوع زمین‌لرزه در ترکیه و سوریه بود. فرانک هوگربیتس، ستاره‌شناس هلندی که ازنظر علمی هم چندان شناخته شده نیست، در صفحه رسمی‌اش در توییتر پیش‌بینی کرده بود: دیر یا زود یک زلزله حدود ۵/۷ ریشتری در جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه و لبنان رخ می‌دهد. گمانه‌زنی هوگر بیتس درست از آب درآمد و در توییتر هم دنبال‌کنندگان بسیاری پیدا کرد.
هیجان درستی این پیش‌بینی بر اساس یک تحلیل غیر مستند موجب شد تا این ستاره‌شناس هلندی در ادامه سلسله پیش‌بینی‌های خود، از وقوع زمین‌لرزه‌ای با مقیاس ۶ تا ۷ ریشتر در روزهای بیست‌ونهم تا سی‌ام آوریل ۲۰۲۳ یا همان نهم و دهم اردیبهشت‌ماه در منطقه زاگرس خبر دهد، اما این پیش‌بینی به وقوع نپیوست و با واکنش گسترده صاحب‌نظران همراه شد. فریبرز ناطق الهی، زلزله‌شناس معتقد است: «سندیت این نوع گفتار همان‌قدر اعتبار دارد که فردی غیرمتخصص در زلزله بگوید من می‌دانم زلزله‌ای برای تهران با بزرگی مثلا ۷ در سه روز آینده خواهد آمد؟ تا این شخص مطالعات خود را مکتوب؛ با دلیل و بر پایه علوم متداول برای قضاوت در مجامع علمی این فن ارائه نکند عملا مثل همین حالا فاقد اعتبار است و باید متوجه بود که یک حدس درست آن‌هم با بیانی زیرکانه در میان صدها یا بیشتر حدس غلط ایشان اصلا چقدر اعتبار می‌تواند داشته باشد؟»
پیش‌بینی کنندگان زلزله، چه متخصص و چه غیرمتخصص، نمودی از یک نیاز اجتماعی را نشان می‌دهند، که اگر نیازی در جامعه نبود، بساط مدعیان پیش‌بینی، گرم نمی‌شد. این موضوع تازگی ندارد و پیوسته محل پرسش بوده و باتوجه به آسیب‌ها و تلفات زلزله، طبیعی است که از خود بپرسیم؛ آیا می‌توان پیش از وقوع این رخداد، زمان و مکان دقیق آن را اعلام کرد؟
بسیاری از دانشمندان براین عقیده‌اند که هرلحظه امکان وقوع زلزله در هر نقطه از زمین هست اما امکان پیش‌بینی دقیق زلزله وجود ندارد. دراین‌باره فریبرز ناطق‌الهی می‌گوید: «امروزه بر اساس علمی که در دنیا وجود دارد، زلزله را از منظر مکانی می‌شناسیم و می‌دانیم که گسل‌های زمین در کدام مناطق قرارگرفته و کدام مناطق ظرفیت لرزه‌زایی دارد. می‌توان گفت که در تمام دنیا مناطق زلزله‌خیز شناسایی شده و متخصصان این حوزه گسل‌ها را می‌شناسند و نقشه‌هایی برای پیش‌بینی وجود دارد. ازنظر زمانی به این دلیل که طبیعت رخداد زلزله، یک طبیعت آماری و احتمالاتی است، تنها می‌توان براساس یک بازه زمانی آن را مشخص کرد.»
وی بابیان اینکه در تمام دنیا علم زلزله‌شناسی در یک حد است، تصریح می‌کند: «برای هر گسلی با توجه به پیشینه تاریخی آن، می‌توان مطالعات آماری و احتمالاتی انجام داد و برای مثال یک زلزله برای هر ۱۸۰ سال یک دوره بازگشت دارد و ممکن است که یک زلزله در یک منطقه با همان مقیاس دوباره رخ دهد. این تنها کاری است که می‌توان برای پیش‌بینی زلزله انجام داد و در هیچ جای دنیا علمی قوی‌تر از این وجود ندارد؛ سایر موارد اقدامات و مباحثی است که با علم ارتباطی ندارد. افراد بسیاری ادعا دارند که می‌توانند از راه‌های مختلف و غیرعلمی زلزله را پیش‌بینی کنند و ادعا می‌کنند از صدای حیوانات یا آب‌های زیرزمینی می‌توانند وقوع زلزله در یک منطقه را پیش‌بینی کنند، اما به‌طورقطع هیچ‌کدام از این پیش‌بینی‌ها علمی نیست و بر اساس آن تاکنون زلزله‌ای رخ نداده است.»
این زلزله‌شناس درباره پیش‌بینی‌های محقق هلندی درباره وقوع زلزله در ایران، تصریح می‌کند: «این فرد هلندی که ادعای وقوع زلزله در کشور را دارد، زلزله‌شناس نیست و منجم بوده و با مطالعاتی که هیچ پایه و اساس علمی برای آن تعریف نکرده، در نقاط مختلف دنیا احتمال وقوع زلزله را پیش‌بینی کرده است و همیشه در داستان‌هایی که تعریف می‌کند ادعا دارد که بعدها مطالعات را ارائه می‌کند و هیچ‌گاه هم آن را ارائه نکرده است.»
داستان سازی در مورد زلزله!
نکته حائز اهمیت آن است که بدانیم زلزله‌ها دوره بازگشت دارد و هرچند سال تکرار می‌شود، این محقق هلندی می‌گوید با مطالعه ستاره‌ها تغییراتی در منطقه مشخصی مشاهده می‌کند که مدعی است بر این اساس، زلزله در آن منطقه رخ می‌دهد. این پیش‌بینی نیز مانند مواردی است که افراد غیرمتخصص داشته‌اند و در یک بازه زمانی پیش‌بینی می‌کنند که در یک منطقه احتمال وقوع زلزله وجود دارد. ناطق الهی در این زمینه به خبرگزاری ایمنا می‌گوید: «با گسترش فضای مجازی و تأثیر آن بر مردم، برخی افراد در خصوص وقوع زلزله داستان‌سازی می‌کنند، لازم است بدانیم حدود ۲۰ سال پیش نیز مواردی مشابه پیش‌بینی‌های این فرد هلندی در کشور رخ داده است و برای مثال یک نفر در پاکستان پیش‌بینی می‌کرد که در روزهای خاصی احتمال زلزله در کشور وجود دارد، اما هیچ‌گاه بر اساس پیش‌بینی‌هایی که افراد در جای‌جای دنیا برای وقوع زلزله در کشور داشته‌اند، شاهد رخداد زلزله‌ای بر اساس آن نبوده‌ایم. این فرد هلندی در فضای مجازی برای پیش‌بینی اتفاقی و تصادفی زلزله ترکیه بسیار معروف شد. هر زلزله‌شناسی می‌تواند با اطمینان علمی پیش‌بینی‌هایی برای وقوع زلزله داشته باشد که ممکن است رخ دهد یا هیچ‌گاه به وقوع نپیوندد، بااین‌حال، آن شخص بدون اطمینان علمی یک پیش‌بینی انجام داد و از چندین پیش‌بینی که کرده و رخ نداده بود، این بار پیش‌بینی زلزله ترکیه درست از آب درآمد و به وقوع پیوست. این فرد از زمان روی دادن زلزله ترکیه، به‌طور پیوسته برای مناطق مختلف جهان زلزله پیش‌بینی و خود را مطرح می‌کند، حدود یک ماه پیش برای خوزستان اعلام زلزله کرده بود که هیچ اتفاقی رخ نداد. اگر زلزله‌هایی که پیش‌بینی می‌کند اتفاق هم بیفتد، به‌طور کامل تصادفی است و براساس مبانی علمی نیست، در کشور چین نیز سال‌ها پیش یک زلزله پیش‌بینی شد که بر اساس آن شهر را تخلیه کردند و اتفاق هم افتاد، اما بارها پیش‌بینی‌های دیگری برای رخداد زلزله داشتند که هیچ‌گاه رخ نداد.»
پیش‌بینی‌های اتفاقی و تصادفی
ناطق الهی خاطرنشان می‌کند: «ده‌ها مرتبه هم اگر این‌گونه پیش‌بینی‌ها درست از آب درآید، تصادفی است و بر مبنای علوم شناخته شده نیست. گاهی اوقات نیز از شبه‌علم و علوم غریبه استفاده می‌شود که این موارد ثابت شده نیست، برخی با توسعه شبکه‌های مجازی و با استفاده از این موارد برای معروف شدن، آرامش مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
گروهی از متخصصان معتقدند به لحاظ نظری واضح است که اگر پارامترهای دخیل در تنش‌های پوسته زمین را بدانیم باید بتوانیم زلزله‌ها را پیش‌بینی کنیم. عقیده عمومی در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ این بود که با بررسی دقیق سابقه حرکات گسل‌ها، الگوهایی قابل پیش‌بینی به دست خواهند آمد. علاوه بر این تصور می‌شد که الگوهای غیرعادی کوتاه‌مدت رفتار حرکات گسل‌ها پیش از زمین‌لرزه قابل پیش‌بینی هستند و لذا می‌توان ساعت‌ها و روزها پیش از وقوع زمین‌لرزه به مردم اطلاع داد تا نواحی خطرناک را تخلیه کنند. اما امروز روشن شده است که پیش‌بینی وقوع زمین‌لرزه بسیار پیچیده‌تر از آنی است که در ابتدا تصور می‌شد. امروزه می‌دانیم که زلزله‌ها چه ازلحاظ زمانی و چه ازلحاظ مکانی گه گاهی و پراکنده هستند.
گفته می‌شود، یکی از موانع عمده در پیش‌بینی دقیق زلزله این است که گسل‌ها جدا از هم عمل نمی‌کنند. هنگامی‌که در یک گسل شکست رخ می‌دهد، تنش حاصل می‌تواند به گسل دیگری منتقل شود و این امر ادامه می‌یابد. تغییر کشش درون پوسته زمین الگوهایی با تغییر تدریجی دارد که دانشمندان اطلاع دقیقی از آن ندارند. بنابراین امکان پیش‌بینی وقوع زلزله وجود ندارد. دانشمندان تاکنون روش‌های متعددی به کار گرفته‌اند که البته هیچ‌یک از آن‌ها توانایی تخمین دقیق زمان، مکان و شدت زلزله را ندارد. در این زمینه دانشمندان تنها با الگوی زلزله‌های رخ‌داده، به‌طور تقریبی سرعت لایه‌ها در اطراف گسل را تخمین می‌زنند و پیش‌بینی حدودی از زمان وقوع زمین‌لرزه بعدی می‌دهند که خطای زیادی دارد. در برخی از مدرن‌ترین مراکز دنیا، مطالعاتی در خصوص آب‌وهوا و درک حیوانات از وقوع زلزله در آینده نزدیک، در حال انجام است که البته هنوز به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. به‌عبارت‌دیگر، کار بر روی پیش‌نشانگرهای زلزله، مانند رفتار حیوانات قبل از رخداد زلزله، گاز رادون، میدان مغناطیسی و الکترومغناطیسی زمین، سطح آب زیرزمینی و پایش رفتار گسل‌ها و مطالعه بر روی نرخ لرزه‌خیزی آن‌ها و مواردی از این قبیل، مجموعه‌ای از کارهای پژوهشی ارزشمندی است که باید مراکز علمی و پژوهشی به‌طور مستمر بر روی آن‌ها تمرکز کنند. این امر باید به‌طور مجموعه‌ای و در ارتباط باهم صورت پذیرد تا شاید در آینده، نتایج مناسبی را در بر داشته باشد. اما نکته شایان‌ذکر این است که مطالعه بر روی پیش‌نشانگرهای زلزله، به‌منزله پیش‌بینی آنی و کوتاه‌مدت زلزله نیست و تا رسیدن دانش بشری به آن حد که بتوان زلزله را با بزرگی و زمان و مکان دقیقی پیش‌بینی کرد، فاصله قابل‌توجهی وجود دارد.
«در حال حاضر هیچ فردی توانایی و علم پیش‌بینی زلزله در دنیا را ندارند.» این را مسعود مجرب، عضو انجمن مخاطره شناسی ایران می‌گوید و اشاره می‌کند به اینکه «در سال ۱۹۷۵ در كشور چین برای اولین و آخرین بار وقوع زلزله در این كشور پیش‌بینی شد، به‌طوری‌که این پیش‌بینی نتیجه وضوح بیش‌ازحد نشانگرهای زلزله بود؛ درحالی‌که سال‌ها بعدازآن، زلزله در چین کشته‌های بسیاری را بر جای گذاشت.»
مجرب بابیان اینکه تمامی فرضیه‌ها و پیش‌بینی‌ها در خصوص وقوع زلزله همواره با عدم قطعیت موضوع همراه هستند، عنوان می‌کند: «وجود اطلاعات اندك از تاریخ زلزله در دنیا امكان الگوسازی و پیاده‌سازی الگوهای زلزله‌ای را از كارشناسان امر سلب می‌کند. پیش‌بینی زلزله وقتی اتفاق می‌افتد كه بزرگی، زمان و مكان زلزله برای كارشناسان امر قابل‌تشخیص باشد.»
شگردهای پیش‌بینی کنندگان زلزله
منظور از پیش‌بینی زلزله، تعیین بزرگی، زمان و مکان وقوع زلزله آتی به‌طور نقطه‌ای یا در یک بازه‌ای معین از زمان، مکان و بزرگی است که بتوان اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای کاهش خسارت و صدمات زلزله پیش‌بینی شده آتی انجام داد. به‌عبارت‌دیگر ارزش پیش‌بینی در آن است که اندازه زلزله، حدود زمانی رخداد پیش‌بینی‌شده و مکان وقوع زلزله، در یک بازه باریک‌تری باشد، در غیر این صورت پیش‌بینی زلزله ارزش کاربردی نخواهد داشت و به یک بازی با کلمات برای حصول اهداف دیگر و احیانا، اهداف منفعت‌طلبانه تبدیل خواهد شد.
«روشن ساختن صحت و اعتبار ادعای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله» عنوان مقاله‌ای است که سال‌ها پیش از سوی علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با رویکرد عمومی و برای گروه‌های هدف غیرمتخصص زلزله و زمین‌شناسی و به‌ویژه مردم حساس به زلزله نگاشته شده و او در این مقاله شگردهای پیش‌بینی کنندگان زلزله را شرح داده است.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وسیع‌تر گرفتن منطقه پیش‌بینی‌شده برای رخداد زلزله را از نخستین ترفندهای زیرکانه‌ای دانسته که در پیش‌بینی زلزله‌ها، از آن استفاده می‌شود: «مثلا اعلام می‌شود که زلزله‌ای در استان‌های کرمان ،سیستان و بلوچستان، فارس و هرمزگان خواهد آمد! یا اینکه در استان‌های خراسان شمالی و جنوبی و رضوی و یزد. واضح است که هرچقدر پنجره مکانی بزرگ‌تر باشد، احتمال رخداد زلزله در آن بیشتر خواهد بود و لذا پیش‌بینی‌ها و به عبارت بهتر ادعاهای پیش‌بینی، مصادیق بیشتری خواهند داشت. اگر کسی ادعا کند، پیش‌بینی می‌شود فردا درروی کره زمین زلزله‌ای رخ خواهد داد، این ادعا، آیا اعتباری دارد؟ آیا اساسا این ادعا، پیش‌بینی تلقی می‌شود؟ مسلما نه! چراکه ذکر بدیهیات است. مثل این است که کسی بگوید پیش‌بینی می‌شود فردا آفتاب از شرق طلوع خواهد کرد. مسلم است که در کره زمین، روزانه زلزله‌ای ولو خرد، رخ می‌دهد، و گفتن اینکه پیش‌بینی می‌شود فردا در کره خاکی ما زلزله‌ای خواهد آمد، مضحک به نظر می‌رسد. بنابراین، هرچقدر وسعت مکانی پیش‌بینی زلزله بزرگ‌تر باشد، پیش‌بینی، کم اعتبارتر و بی‌اعتبارتر خواهد بود. در زلزله‌های اخیر ایران‌زمین نیز مشاهده می‌گردد که پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، از همین شگرد «وسیع کردن پنجره مکانی شمول رخداد زلزله، با هدف بالا بردن احتمال وقوع زلزله»، به‌خوبی استفاده می‌کنند و مردم عادی و افراد غیرمتخصص را با توجه به عطشی که در دوران اوج تب زلزله در کشور، برای این قبیل مطالب موجود است، جذب می‌کنند.»
بیت‌اللهی، وسیع‌تر گرفتن بازه بزرگی زلزله را یکی دیگر از ترفندهایی عنوان کرده که احتمال درستی ادعای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله را بیشتر پوشش خواهد داد: «به‌طور مثال اعلام می‌کنند که زلزله‌ای با بزرگی ۲ تا ۵ و یا ۲ تا ۴ رخ خواهد داد. بدیهی است که اگر گفته شود زلزله‌ای با بزرگی ۱ تا ۷/۵ در منطقه یا مناطقی رخ خواهد داد، در این صورت بالاخره در آن محدوده زلزله‌ای ولو کوچک یا متوسط که به‌طور طبیعی هم رخ می‌دهند، رخ خواهد داد و پیش‌بینی مدعیان درست از آب درخواهد آمد. در اینجا هم پیش‌بینی‌کنندگان کمال استفاده را از این ترفند بزرگ گرفتن حدود مکانی شمول پیش‌بینی زلزله، کرده‌اند و می‌کنند.»
وسیع‌تر گرفتن محدوده زمانی پیش‌بینی رخداد زلزله، شگرد دیگر پیش‌بینی کنندگان زلزله است که مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تشریح می‌کند: «همانند مکان وقوع زلزله، در حوزه زمان نیز پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، پنجره زمانی وقوع زلزله‌ای را که پیش‌بینی کرده‌اند تا می‌توانند پهن‌تر می‌گیرند تا احتمال وقوع در آن محدوده زمانی، بیشتر گردد. به‌عنوان‌مثال اعلام می‌کنند که در مدت چند ماه یا حتی چند سال آینده، زلزله‌ای رخ خواهد داد. مسلما هر چه قدر بازه زمانی تعیین‌شده برای پیش‌بینی زلزله، وسیع‌تر باشد، اعتبار پیش‌بینی هم پایین‌تر خواهد آمد. اگر اعلام شود که ظرف سال و یا سال‌های آتی زلزله‌ای در یک منطقه رخ خواهد داد، عملا به‌جز التهاب مستمر و ممتد مردم، تأثیر دیگری نخواهد داشت.»
پیشگامان پیش‌بینی زلزله، شگرد بازی با اعداد را نیز به‌خوبی یاد گرفته‌اند و مهارت خوبی در این زمینه دارند، که دراین‌باره مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح می‌دهد: «به‌عنوان‌مثال پیش‌بینی می‌کنند که در جایی زلزله‌ای با ۵ ریشتر ظرف چند روز و یا چند هفته آتی خواهد آمد، زلزله‌ای دیگر با بزرگی ۲ یا ۳ می‌آید(که البته همیشه هم می‌آمد!)، می‌گویند این همان پیش‌بینی ما بوده که با اندکی خطا همراه شده است. این افراد از واژه «درصد» هم خوب استفاده می‌کنند، مثلا ادعا می‌کنند در چندین استان کشور، با احتمال ۷۰ درصد، زلزله‌ای با بزرگی ۲ تا ۵ خواهد آمد. مسلما این درصد کاربرد فرار از پاسخگویی در صورت نیامدن زلزله را برای شخص مدعی فراهم می‌کند، نکته مهم این است که واقعا این درصد و برآورد احتمالاتی بر پایه کدام موازین علم احتمالات است؟، ۷۰ درصد را می‌شود ۸۰ درصد هم کرد و یا ۶۰ درصد، کدام مبنای محاسبات چنین اعدادی را نتیجه داده است تا ادعای پیش‌بینی زلزله را داشته باشند؟ معلوم نیست. باید ذکر شود، حسب اطلاعات نگارنده و آشنایی با روش‌های محاسباتی آماری و احتمالاتی که خیلی در کارهای تخصصی ما عجین شده است، پیش‌بینی آنی و کوتاه‌مدت زلزله با درصد و احتمال، فاقد پایه محاسباتی است و صرف اینکه ادعاهای پیش‌بینی زلزله را به درصد بیان می‌کنند، با این هدف است که هر دو طرف وقوع و یا عدم وقوع زلزله را ملاحظه کرده باشند.»
گاهی پیش‌بینی‌کنندگان، زلزله‌ای را پیش‌بینی می‌کنند که رخ نمی‌دهد، بیت‌اللهی معتقد است: «این موضوع هم فراگیر است اما در این خصوص مردم خیلی پرسشگری نمی‌کنند. ازنظر محاسباتی و صحت سنجی و راستی آزمایی روش‌های پیش‌بینی زلزله‌ها، موارد عدم وقوع نیز به‌اندازه موارد وقوع زلزله در محاسبه میزان موفقیت روش ارزش دارند. پیش‌بینی‌کنندگان زلزله نیز شگرد روشنی در این خصوص دارند، سکوت! افراد علمی موارد نقض روش‌های خود را برمی‌شمرند و صادقانه آن‌ها را طرح می‌کنند که بر پایه درستی پیشرفت‌های علمی ادامه یابد. افرادی که بیشتر کارشان به شامورتی‌بازی شبیه است تا کار علمی، مسلما از ذکر هزاران مصداق منفی کار خود اجتناب می‌ورزند، اما باید در مورد قضاوت کار این افراد، موارد نقض نیز به همان جدیت موردتوجه قرار گیرد تا اعتبار پیش‌بینی‌های این افراد برای همگان بدون هیچ پیش قضاوتی، روشن گردد.»
براین‌اساس نشان دادن موارد نقض، تشریح شگردها و ترفندهای زیرکانه مدعیان پیش‌بینی زلزله بر عهده متخصصان مسلط به ملاحظات اجتماعی است که بینش و سلیقه و دانش عمومی مردم را هدایت نمایند تا خود مردم به یک جمع‌بندی متکی بر استدلال برسند. به اذعان دکتر اسماعیل بایرام نژاد، رئیس مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، طرح این موضوع که «در زاگرس طی چند روز آینده زمین‌لرزه‌ای رخ خواهد داد به‌طورحتم این پیش‌بینی محسوب نمی‌شود، چراکه ما در زاگرس جدا از بزرگی لرزه‌ای هرروز شاهد زمین‌لرزه هستیم.»
بی‌گمان بالارفتن فرهنگ و دانش عمومی در خصوص زلزله، خودبه‌خود جلوی شایعات مختلف را خواهد گرفت و بازار افرادی که تحت عناوین مختلف اعم از پیش‌بینی زلزله و یا موارد دیگر، در پی تجارت خود هستند را از رونق خواهد انداخت.
بایرام نژاد پیرو ترفندهای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، به خبرگزاری ایرنا می‌گوید: «یک‌زمانی ممکن است ادعا شود که در یک سال آینده در آسیا زمین‌لرزه‌ای با بزرگی۳ تا ۷ رخ خواهد داد اما این پیش‌بینی محسوب نمی‌شود چراکه به شکل قطعی هرازگاهی در سال مناطقی از قاره‌های مختلف دچار این زمین‌لرزه‌ها می‌شوند و احتمال اینکه این پیش‌بینی محقق شود بسیار زیاد است.»
رئیس مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با اشاره به اینکه، طبق آمار موجود ماهانه بیش از یک زلزله با بزرگی پنج، هر دو سه سال یک زلزله با بزرگی۶ و هر ۷ تا ۸ سال زمین‌لرزه‌ای به بزرگی۷ ریشتر را در ایران شاهد هستیم، عنوان می‌کند: این‌ها دیگر نیازی به پیش‌بینی ندارد، این‌ها را تجربه کردیم و پیش‌بینی محسوب نمی‌شود.
با وقوع زلزله مرگبار در هر نقطه‌ای از جهان، زمزمه‌ها درباره احتمال وقوع آن در کشور ما هم به گوش می‌رسد. تاکنون بارها زنگ خطر زلزله در تهران به صدا درآمده و کارشناسان هشدار داده‌اند که این شهر مستعد زلزله‌های ۷ ریشتری و بیشتر است. اما پس‌ازآنکه سال گذشته زلزله مهیب و هولناکی جنوب شرق ترکیه و بخش‌هایی از استان‌های مرکزی و شمالی سوریه را لرزاند، پرسشی در ذهن افکار عمومی شکل گرفت که آیا می‌توان با پیش‌بینی زلزله میزان تلفات و خسارت‌ها را کاهش داد؟
علت طرح این پرسش پیش‌بینی وقوع زمین‌لرزه در ترکیه و سوریه بود. فرانک هوگربیتس، ستاره‌شناس هلندی که ازنظر علمی هم چندان شناخته شده نیست، در صفحه رسمی‌اش در توییتر پیش‌بینی کرده بود: دیر یا زود یک زلزله حدود ۵/۷ ریشتری در جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه و لبنان رخ می‌دهد. گمانه‌زنی هوگر بیتس درست از آب درآمد و در توییتر هم دنبال‌کنندگان بسیاری پیدا کرد.
هیجان درستی این پیش‌بینی بر اساس یک تحلیل غیر مستند موجب شد تا این ستاره‌شناس هلندی در ادامه سلسله پیش‌بینی‌های خود، از وقوع زمین‌لرزه‌ای با مقیاس ۶ تا ۷ ریشتر در روزهای بیست‌ونهم تا سی‌ام آوریل ۲۰۲۳ یا همان نهم و دهم اردیبهشت‌ماه در منطقه زاگرس خبر دهد، اما این پیش‌بینی به وقوع نپیوست و با واکنش گسترده صاحب‌نظران همراه شد. فریبرز ناطق الهی، زلزله‌شناس معتقد است: «سندیت این نوع گفتار همان‌قدر اعتبار دارد که فردی غیرمتخصص در زلزله بگوید من می‌دانم زلزله‌ای برای تهران با بزرگی مثلا ۷ در سه روز آینده خواهد آمد؟ تا این شخص مطالعات خود را مکتوب؛ با دلیل و بر پایه علوم متداول برای قضاوت در مجامع علمی این فن ارائه نکند عملا مثل همین حالا فاقد اعتبار است و باید متوجه بود که یک حدس درست آن‌هم با بیانی زیرکانه در میان صدها یا بیشتر حدس غلط ایشان اصلا چقدر اعتبار می‌تواند داشته باشد؟»
پیش‌بینی کنندگان زلزله، چه متخصص و چه غیرمتخصص، نمودی از یک نیاز اجتماعی را نشان می‌دهند، که اگر نیازی در جامعه نبود، بساط مدعیان پیش‌بینی، گرم نمی‌شد. این موضوع تازگی ندارد و پیوسته محل پرسش بوده و باتوجه به آسیب‌ها و تلفات زلزله، طبیعی است که از خود بپرسیم؛ آیا می‌توان پیش از وقوع این رخداد، زمان و مکان دقیق آن را اعلام کرد؟
بسیاری از دانشمندان براین عقیده‌اند که هرلحظه امکان وقوع زلزله در هر نقطه از زمین هست اما امکان پیش‌بینی دقیق زلزله وجود ندارد. دراین‌باره فریبرز ناطق‌الهی می‌گوید: «امروزه بر اساس علمی که در دنیا وجود دارد، زلزله را از منظر مکانی می‌شناسیم و می‌دانیم که گسل‌های زمین در کدام مناطق قرارگرفته و کدام مناطق ظرفیت لرزه‌زایی دارد. می‌توان گفت که در تمام دنیا مناطق زلزله‌خیز شناسایی شده و متخصصان این حوزه گسل‌ها را می‌شناسند و نقشه‌هایی برای پیش‌بینی وجود دارد. ازنظر زمانی به این دلیل که طبیعت رخداد زلزله، یک طبیعت آماری و احتمالاتی است، تنها می‌توان براساس یک بازه زمانی آن را مشخص کرد.»
وی بابیان اینکه در تمام دنیا علم زلزله‌شناسی در یک حد است، تصریح می‌کند: «برای هر گسلی با توجه به پیشینه تاریخی آن، می‌توان مطالعات آماری و احتمالاتی انجام داد و برای مثال یک زلزله برای هر ۱۸۰ سال یک دوره بازگشت دارد و ممکن است که یک زلزله در یک منطقه با همان مقیاس دوباره رخ دهد. این تنها کاری است که می‌توان برای پیش‌بینی زلزله انجام داد و در هیچ جای دنیا علمی قوی‌تر از این وجود ندارد؛ سایر موارد اقدامات و مباحثی است که با علم ارتباطی ندارد. افراد بسیاری ادعا دارند که می‌توانند از راه‌های مختلف و غیرعلمی زلزله را پیش‌بینی کنند و ادعا می‌کنند از صدای حیوانات یا آب‌های زیرزمینی می‌توانند وقوع زلزله در یک منطقه را پیش‌بینی کنند، اما به‌طورقطع هیچ‌کدام از این پیش‌بینی‌ها علمی نیست و بر اساس آن تاکنون زلزله‌ای رخ نداده است.»
این زلزله‌شناس درباره پیش‌بینی‌های محقق هلندی درباره وقوع زلزله در ایران، تصریح می‌کند: «این فرد هلندی که ادعای وقوع زلزله در کشور را دارد، زلزله‌شناس نیست و منجم بوده و با مطالعاتی که هیچ پایه و اساس علمی برای آن تعریف نکرده، در نقاط مختلف دنیا احتمال وقوع زلزله را پیش‌بینی کرده است و همیشه در داستان‌هایی که تعریف می‌کند ادعا دارد که بعدها مطالعات را ارائه می‌کند و هیچ‌گاه هم آن را ارائه نکرده است.»
داستان سازی در مورد زلزله!
نکته حائز اهمیت آن است که بدانیم زلزله‌ها دوره بازگشت دارد و هرچند سال تکرار می‌شود، این محقق هلندی می‌گوید با مطالعه ستاره‌ها تغییراتی در منطقه مشخصی مشاهده می‌کند که مدعی است بر این اساس، زلزله در آن منطقه رخ می‌دهد. این پیش‌بینی نیز مانند مواردی است که افراد غیرمتخصص داشته‌اند و در یک بازه زمانی پیش‌بینی می‌کنند که در یک منطقه احتمال وقوع زلزله وجود دارد. ناطق الهی در این زمینه به خبرگزاری ایمنا می‌گوید: «با گسترش فضای مجازی و تأثیر آن بر مردم، برخی افراد در خصوص وقوع زلزله داستان‌سازی می‌کنند، لازم است بدانیم حدود ۲۰ سال پیش نیز مواردی مشابه پیش‌بینی‌های این فرد هلندی در کشور رخ داده است و برای مثال یک نفر در پاکستان پیش‌بینی می‌کرد که در روزهای خاصی احتمال زلزله در کشور وجود دارد، اما هیچ‌گاه بر اساس پیش‌بینی‌هایی که افراد در جای‌جای دنیا برای وقوع زلزله در کشور داشته‌اند، شاهد رخداد زلزله‌ای بر اساس آن نبوده‌ایم. این فرد هلندی در فضای مجازی برای پیش‌بینی اتفاقی و تصادفی زلزله ترکیه بسیار معروف شد. هر زلزله‌شناسی می‌تواند با اطمینان علمی پیش‌بینی‌هایی برای وقوع زلزله داشته باشد که ممکن است رخ دهد یا هیچ‌گاه به وقوع نپیوندد، بااین‌حال، آن شخص بدون اطمینان علمی یک پیش‌بینی انجام داد و از چندین پیش‌بینی که کرده و رخ نداده بود، این بار پیش‌بینی زلزله ترکیه درست از آب درآمد و به وقوع پیوست. این فرد از زمان روی دادن زلزله ترکیه، به‌طور پیوسته برای مناطق مختلف جهان زلزله پیش‌بینی و خود را مطرح می‌کند، حدود یک ماه پیش برای خوزستان اعلام زلزله کرده بود که هیچ اتفاقی رخ نداد. اگر زلزله‌هایی که پیش‌بینی می‌کند اتفاق هم بیفتد، به‌طور کامل تصادفی است و براساس مبانی علمی نیست، در کشور چین نیز سال‌ها پیش یک زلزله پیش‌بینی شد که بر اساس آن شهر را تخلیه کردند و اتفاق هم افتاد، اما بارها پیش‌بینی‌های دیگری برای رخداد زلزله داشتند که هیچ‌گاه رخ نداد.»
پیش‌بینی‌های اتفاقی و تصادفی
ناطق الهی خاطرنشان می‌کند: «ده‌ها مرتبه هم اگر این‌گونه پیش‌بینی‌ها درست از آب درآید، تصادفی است و بر مبنای علوم شناخته شده نیست. گاهی اوقات نیز از شبه‌علم و علوم غریبه استفاده می‌شود که این موارد ثابت شده نیست، برخی با توسعه شبکه‌های مجازی و با استفاده از این موارد برای معروف شدن، آرامش مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.»
گروهی از متخصصان معتقدند به لحاظ نظری واضح است که اگر پارامترهای دخیل در تنش‌های پوسته زمین را بدانیم باید بتوانیم زلزله‌ها را پیش‌بینی کنیم. عقیده عمومی در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ این بود که با بررسی دقیق سابقه حرکات گسل‌ها، الگوهایی قابل پیش‌بینی به دست خواهند آمد. علاوه بر این تصور می‌شد که الگوهای غیرعادی کوتاه‌مدت رفتار حرکات گسل‌ها پیش از زمین‌لرزه قابل پیش‌بینی هستند و لذا می‌توان ساعت‌ها و روزها پیش از وقوع زمین‌لرزه به مردم اطلاع داد تا نواحی خطرناک را تخلیه کنند. اما امروز روشن شده است که پیش‌بینی وقوع زمین‌لرزه بسیار پیچیده‌تر از آنی است که در ابتدا تصور می‌شد. امروزه می‌دانیم که زلزله‌ها چه ازلحاظ زمانی و چه ازلحاظ مکانی گه گاهی و پراکنده هستند.
گفته می‌شود، یکی از موانع عمده در پیش‌بینی دقیق زلزله این است که گسل‌ها جدا از هم عمل نمی‌کنند. هنگامی‌که در یک گسل شکست رخ می‌دهد، تنش حاصل می‌تواند به گسل دیگری منتقل شود و این امر ادامه می‌یابد. تغییر کشش درون پوسته زمین الگوهایی با تغییر تدریجی دارد که دانشمندان اطلاع دقیقی از آن ندارند. بنابراین امکان پیش‌بینی وقوع زلزله وجود ندارد. دانشمندان تاکنون روش‌های متعددی به کار گرفته‌اند که البته هیچ‌یک از آن‌ها توانایی تخمین دقیق زمان، مکان و شدت زلزله را ندارد. در این زمینه دانشمندان تنها با الگوی زلزله‌های رخ‌داده، به‌طور تقریبی سرعت لایه‌ها در اطراف گسل را تخمین می‌زنند و پیش‌بینی حدودی از زمان وقوع زمین‌لرزه بعدی می‌دهند که خطای زیادی دارد. در برخی از مدرن‌ترین مراکز دنیا، مطالعاتی در خصوص آب‌وهوا و درک حیوانات از وقوع زلزله در آینده نزدیک، در حال انجام است که البته هنوز به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. به‌عبارت‌دیگر، کار بر روی پیش‌نشانگرهای زلزله، مانند رفتار حیوانات قبل از رخداد زلزله، گاز رادون، میدان مغناطیسی و الکترومغناطیسی زمین، سطح آب زیرزمینی و پایش رفتار گسل‌ها و مطالعه بر روی نرخ لرزه‌خیزی آن‌ها و مواردی از این قبیل، مجموعه‌ای از کارهای پژوهشی ارزشمندی است که باید مراکز علمی و پژوهشی به‌طور مستمر بر روی آن‌ها تمرکز کنند. این امر باید به‌طور مجموعه‌ای و در ارتباط باهم صورت پذیرد تا شاید در آینده، نتایج مناسبی را در بر داشته باشد. اما نکته شایان‌ذکر این است که مطالعه بر روی پیش‌نشانگرهای زلزله، به‌منزله پیش‌بینی آنی و کوتاه‌مدت زلزله نیست و تا رسیدن دانش بشری به آن حد که بتوان زلزله را با بزرگی و زمان و مکان دقیقی پیش‌بینی کرد، فاصله قابل‌توجهی وجود دارد.
«در حال حاضر هیچ فردی توانایی و علم پیش‌بینی زلزله در دنیا را ندارند.» این را مسعود مجرب، عضو انجمن مخاطره شناسی ایران می‌گوید و اشاره می‌کند به اینکه «در سال ۱۹۷۵ در كشور چین برای اولین و آخرین بار وقوع زلزله در این كشور پیش‌بینی شد، به‌طوری‌که این پیش‌بینی نتیجه وضوح بیش‌ازحد نشانگرهای زلزله بود؛ درحالی‌که سال‌ها بعدازآن، زلزله در چین کشته‌های بسیاری را بر جای گذاشت.»
مجرب بابیان اینکه تمامی فرضیه‌ها و پیش‌بینی‌ها در خصوص وقوع زلزله همواره با عدم قطعیت موضوع همراه هستند، عنوان می‌کند: «وجود اطلاعات اندك از تاریخ زلزله در دنیا امكان الگوسازی و پیاده‌سازی الگوهای زلزله‌ای را از كارشناسان امر سلب می‌کند. پیش‌بینی زلزله وقتی اتفاق می‌افتد كه بزرگی، زمان و مكان زلزله برای كارشناسان امر قابل‌تشخیص باشد.»
شگردهای پیش‌بینی کنندگان زلزله
منظور از پیش‌بینی زلزله، تعیین بزرگی، زمان و مکان وقوع زلزله آتی به‌طور نقطه‌ای یا در یک بازه‌ای معین از زمان، مکان و بزرگی است که بتوان اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای کاهش خسارت و صدمات زلزله پیش‌بینی شده آتی انجام داد. به‌عبارت‌دیگر ارزش پیش‌بینی در آن است که اندازه زلزله، حدود زمانی رخداد پیش‌بینی‌شده و مکان وقوع زلزله، در یک بازه باریک‌تری باشد، در غیر این صورت پیش‌بینی زلزله ارزش کاربردی نخواهد داشت و به یک بازی با کلمات برای حصول اهداف دیگر و احیانا، اهداف منفعت‌طلبانه تبدیل خواهد شد.
«روشن ساختن صحت و اعتبار ادعای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله» عنوان مقاله‌ای است که سال‌ها پیش از سوی علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با رویکرد عمومی و برای گروه‌های هدف غیرمتخصص زلزله و زمین‌شناسی و به‌ویژه مردم حساس به زلزله نگاشته شده و او در این مقاله شگردهای پیش‌بینی کنندگان زلزله را شرح داده است.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وسیع‌تر گرفتن منطقه پیش‌بینی‌شده برای رخداد زلزله را از نخستین ترفندهای زیرکانه‌ای دانسته که در پیش‌بینی زلزله‌ها، از آن استفاده می‌شود: «مثلا اعلام می‌شود که زلزله‌ای در استان‌های کرمان ،سیستان و بلوچستان، فارس و هرمزگان خواهد آمد! یا اینکه در استان‌های خراسان شمالی و جنوبی و رضوی و یزد. واضح است که هرچقدر پنجره مکانی بزرگ‌تر باشد، احتمال رخداد زلزله در آن بیشتر خواهد بود و لذا پیش‌بینی‌ها و به عبارت بهتر ادعاهای پیش‌بینی، مصادیق بیشتری خواهند داشت. اگر کسی ادعا کند، پیش‌بینی می‌شود فردا درروی کره زمین زلزله‌ای رخ خواهد داد، این ادعا، آیا اعتباری دارد؟ آیا اساسا این ادعا، پیش‌بینی تلقی می‌شود؟ مسلما نه! چراکه ذکر بدیهیات است. مثل این است که کسی بگوید پیش‌بینی می‌شود فردا آفتاب از شرق طلوع خواهد کرد. مسلم است که در کره زمین، روزانه زلزله‌ای ولو خرد، رخ می‌دهد، و گفتن اینکه پیش‌بینی می‌شود فردا در کره خاکی ما زلزله‌ای خواهد آمد، مضحک به نظر می‌رسد. بنابراین، هرچقدر وسعت مکانی پیش‌بینی زلزله بزرگ‌تر باشد، پیش‌بینی، کم اعتبارتر و بی‌اعتبارتر خواهد بود. در زلزله‌های اخیر ایران‌زمین نیز مشاهده می‌گردد که پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، از همین شگرد «وسیع کردن پنجره مکانی شمول رخداد زلزله، با هدف بالا بردن احتمال وقوع زلزله»، به‌خوبی استفاده می‌کنند و مردم عادی و افراد غیرمتخصص را با توجه به عطشی که در دوران اوج تب زلزله در کشور، برای این قبیل مطالب موجود است، جذب می‌کنند.»
بیت‌اللهی، وسیع‌تر گرفتن بازه بزرگی زلزله را یکی دیگر از ترفندهایی عنوان کرده که احتمال درستی ادعای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله را بیشتر پوشش خواهد داد: «به‌طور مثال اعلام می‌کنند که زلزله‌ای با بزرگی ۲ تا ۵ و یا ۲ تا ۴ رخ خواهد داد. بدیهی است که اگر گفته شود زلزله‌ای با بزرگی ۱ تا ۷/۵ در منطقه یا مناطقی رخ خواهد داد، در این صورت بالاخره در آن محدوده زلزله‌ای ولو کوچک یا متوسط که به‌طور طبیعی هم رخ می‌دهند، رخ خواهد داد و پیش‌بینی مدعیان درست از آب درخواهد آمد. در اینجا هم پیش‌بینی‌کنندگان کمال استفاده را از این ترفند بزرگ گرفتن حدود مکانی شمول پیش‌بینی زلزله، کرده‌اند و می‌کنند.»
وسیع‌تر گرفتن محدوده زمانی پیش‌بینی رخداد زلزله، شگرد دیگر پیش‌بینی کنندگان زلزله است که مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تشریح می‌کند: «همانند مکان وقوع زلزله، در حوزه زمان نیز پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، پنجره زمانی وقوع زلزله‌ای را که پیش‌بینی کرده‌اند تا می‌توانند پهن‌تر می‌گیرند تا احتمال وقوع در آن محدوده زمانی، بیشتر گردد. به‌عنوان‌مثال اعلام می‌کنند که در مدت چند ماه یا حتی چند سال آینده، زلزله‌ای رخ خواهد داد. مسلما هر چه قدر بازه زمانی تعیین‌شده برای پیش‌بینی زلزله، وسیع‌تر باشد، اعتبار پیش‌بینی هم پایین‌تر خواهد آمد. اگر اعلام شود که ظرف سال و یا سال‌های آتی زلزله‌ای در یک منطقه رخ خواهد داد، عملا به‌جز التهاب مستمر و ممتد مردم، تأثیر دیگری نخواهد داشت.»
پیشگامان پیش‌بینی زلزله، شگرد بازی با اعداد را نیز به‌خوبی یاد گرفته‌اند و مهارت خوبی در این زمینه دارند، که دراین‌باره مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح می‌دهد: «به‌عنوان‌مثال پیش‌بینی می‌کنند که در جایی زلزله‌ای با ۵ ریشتر ظرف چند روز و یا چند هفته آتی خواهد آمد، زلزله‌ای دیگر با بزرگی ۲ یا ۳ می‌آید(که البته همیشه هم می‌آمد!)، می‌گویند این همان پیش‌بینی ما بوده که با اندکی خطا همراه شده است. این افراد از واژه «درصد» هم خوب استفاده می‌کنند، مثلا ادعا می‌کنند در چندین استان کشور، با احتمال ۷۰ درصد، زلزله‌ای با بزرگی ۲ تا ۵ خواهد آمد. مسلما این درصد کاربرد فرار از پاسخگویی در صورت نیامدن زلزله را برای شخص مدعی فراهم می‌کند، نکته مهم این است که واقعا این درصد و برآورد احتمالاتی بر پایه کدام موازین علم احتمالات است؟، ۷۰ درصد را می‌شود ۸۰ درصد هم کرد و یا ۶۰ درصد، کدام مبنای محاسبات چنین اعدادی را نتیجه داده است تا ادعای پیش‌بینی زلزله را داشته باشند؟ معلوم نیست. باید ذکر شود، حسب اطلاعات نگارنده و آشنایی با روش‌های محاسباتی آماری و احتمالاتی که خیلی در کارهای تخصصی ما عجین شده است، پیش‌بینی آنی و کوتاه‌مدت زلزله با درصد و احتمال، فاقد پایه محاسباتی است و صرف اینکه ادعاهای پیش‌بینی زلزله را به درصد بیان می‌کنند، با این هدف است که هر دو طرف وقوع و یا عدم وقوع زلزله را ملاحظه کرده باشند.»
گاهی پیش‌بینی‌کنندگان، زلزله‌ای را پیش‌بینی می‌کنند که رخ نمی‌دهد، بیت‌اللهی معتقد است: «این موضوع هم فراگیر است اما در این خصوص مردم خیلی پرسشگری نمی‌کنند. ازنظر محاسباتی و صحت سنجی و راستی آزمایی روش‌های پیش‌بینی زلزله‌ها، موارد عدم وقوع نیز به‌اندازه موارد وقوع زلزله در محاسبه میزان موفقیت روش ارزش دارند. پیش‌بینی‌کنندگان زلزله نیز شگرد روشنی در این خصوص دارند، سکوت! افراد علمی موارد نقض روش‌های خود را برمی‌شمرند و صادقانه آن‌ها را طرح می‌کنند که بر پایه درستی پیشرفت‌های علمی ادامه یابد. افرادی که بیشتر کارشان به شامورتی‌بازی شبیه است تا کار علمی، مسلما از ذکر هزاران مصداق منفی کار خود اجتناب می‌ورزند، اما باید در مورد قضاوت کار این افراد، موارد نقض نیز به همان جدیت موردتوجه قرار گیرد تا اعتبار پیش‌بینی‌های این افراد برای همگان بدون هیچ پیش قضاوتی، روشن گردد.»
براین‌اساس نشان دادن موارد نقض، تشریح شگردها و ترفندهای زیرکانه مدعیان پیش‌بینی زلزله بر عهده متخصصان مسلط به ملاحظات اجتماعی است که بینش و سلیقه و دانش عمومی مردم را هدایت نمایند تا خود مردم به یک جمع‌بندی متکی بر استدلال برسند. به اذعان دکتر اسماعیل بایرام نژاد، رئیس مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، طرح این موضوع که «در زاگرس طی چند روز آینده زمین‌لرزه‌ای رخ خواهد داد به‌طورحتم این پیش‌بینی محسوب نمی‌شود، چراکه ما در زاگرس جدا از بزرگی لرزه‌ای هرروز شاهد زمین‌لرزه هستیم.»
بی‌گمان بالارفتن فرهنگ و دانش عمومی در خصوص زلزله، خودبه‌خود جلوی شایعات مختلف را خواهد گرفت و بازار افرادی که تحت عناوین مختلف اعم از پیش‌بینی زلزله و یا موارد دیگر، در پی تجارت خود هستند را از رونق خواهد انداخت.
بایرام نژاد پیرو ترفندهای پیش‌بینی‌کنندگان زلزله، به خبرگزاری ایرنا می‌گوید: «یک‌زمانی ممکن است ادعا شود که در یک سال آینده در آسیا زمین‌لرزه‌ای با بزرگی۳ تا ۷ رخ خواهد داد اما این پیش‌بینی محسوب نمی‌شود چراکه به شکل قطعی هرازگاهی در سال مناطقی از قاره‌های مختلف دچار این زمین‌لرزه‌ها می‌شوند و احتمال اینکه این پیش‌بینی محقق شود بسیار زیاد است.»
رئیس مرکز لرزه‌نگاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با اشاره به اینکه، طبق آمار موجود ماهانه بیش از یک زلزله با بزرگی پنج، هر دو سه سال یک زلزله با بزرگی۶ و هر ۷ تا ۸ سال زمین‌لرزه‌ای به بزرگی۷ ریشتر را در ایران شاهد هستیم، عنوان می‌کند: این‌ها دیگر نیازی به پیش‌بینی ندارد، این‌ها را تجربه کردیم و پیش‌بینی محسوب نمی‌شود.
برچسب ها
پیش بینی زلزله , زلزله , زلزله در ایران
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=85358
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای دروغ بزرگِ پیش‌بینی زلزله بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.