گروه اجتماعی
پربارشی سال‌های ۹۸ و ۹۹ را به فال نیک گرفتیم و این امید در دل خیلی‌هایمان زنده شد که اگر همین‌طور باران ببارد، سایه سیاه خشکسالی ازسرمان کم می‌شود اما کافی بود وزارت نیرو، آمار و اطلاعاتی  ارائه کند تا خوشی ما چندان دوام نیاورد، طبق این آمار، «میزان بارندگی‌ها در کشور از اول مهرماه سال گذشته (آغاز سال آبی) تا ۱۵ فروردین امسال ۱۲۴ میلی‌متر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۸ درصد و در مقایسه با میانگین درازمدت (۵۲ ساله) ۳۳ درصد کمتر شده است.»  
مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی هم می‌گوید، امسال خشکسالی بسیار وخیم و شدیدی در جنوب و شرق کشور حاکم خواهد بود. به گفته احد وظیفه، رئیس این مرکز ،پیش‌بینی صورت گرفته به این دلیل است که فرصت بارندگی‌ها تمام‌شده و عامل دیگر نگران‌کننده در خصوص پیش‌بینی خشکسالی پیش رو هم گرمای بیش‌ازحد هوا در روزهای پایانی اسفند گذشته است.
همزمان رضا اردکانیان وزیر نیرو هم از کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها در سال آبی خبر داده است. اردکانیان با اشاره به کاهش ۳۳ تا ۳۴ درصدی میزان بارش‌ها تاکنون و احتمال استمرار این وضعیت و رسیدن به ۴۰ درصد از برداشت ۱۰ درصدی از مخازن آب سدها به‌منظور مدیریت در فصل گرم سال سخن گفته است. درعین‌حال پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور  نیز نشان می‌دهد که به‌احتمال‌زیاد در ماه‌های آینده کم‌بارشی سال گذشته جبران نخواهد شد و خشکسالی شدیدی در مناطق شرقی و جنوبی کشور ادامه دارد.اطلاعات مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، نیز همچنین نشان می‌دهد که سال ۱۳۹۹، همه مناطق کشور درگیر خشکسالی بوده‌اند و حتی در برخی مناطق نزدیک به ۱۰۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت باران باریده ‌است. یعنی می‌توان گفت تقریبا در بسیاری از مناطق کشور در سال گذشته هیچ خبری از باران نبوده ‌است، بنابراین و برخلاف آنچه برخی مسئولان دولتی و کارشناسان حوزه محیط‌زیست و شرایط جوی گفته‌ بودند ترسالی آغاز نشده  و به نظر نمی‌رسد که روزهای خوب محیط‌زیست و کشاورزان فرارسیده باشد.
 همه استان‌های کشور در ۶ ماه گذشته با کم‌بارشی روبه‌رو بوده‌اند
بر اساس گزارش مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، به شکل میانگین و بلندمدت هرسال آبی تا ابتدای فروردین در کشور ۴/۱۶۵میلی‌متر باران می‌بارد، اما از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر) تا تاریخ ۳۰ اسفند سال ۱۳۹۹ در کشور ۲/۱۰۸ میلی‌متر باران باریده است؛۶/۳۴ میلی‌متر باران کمتر ازآنچه هرسال در ایران به‌طور میانگین باران می‌بارد.
این گزارش همچنین نشان‌دهنده وجود خشکسالی برای بیشتر استان‌های ایران در سال گذشته و سال پیش رو است.بر همین اساس و با مقایسه میزان بارندگی از ابتدای مهرماه تا اوایل فروردین سال ۹۹ نشان می‌دهد که همه استان‌های کشور در ۶ ماه گذشته با کم‌بارشی روبه‌رو بوده‌اند. این بارندگی کم در برخی مناطق میزان کمی با میانگین بلندمدت بارندگی در کشور فاصله ندارد، اما در برخی مناطق اعداد بسیار نگران‌کننده هستند. ازجمله این استان‌ها سیستان و بلوچستان است که با خشکسالی شدید مواجه بوده ‌است.براساس این گزارش استان سیستان و‌ بلوچستان در سال گذشته با شدیدترین خشکسالی هواشناسی روبه‌رو شده است. میزان بارندگی در این استان تا تاریخ ۳۰ اسفند، ۹۲/۹درصد کمتر از میانگین بوده است. استان سیستان و بلوچستان سال‌هاست که با بحران آب روبه‌رو است. در این استان از ابتدای مهرماه تا آخر اسفند تنها ۵ میلی‌متر باران باریده، عددی که به گفته رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، وحشتناک است وزندگی هزاران نفر را با بحران‌های بزرگی روبه‌رو کرده است.بعد از سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان در 
سال ۹۹ با شدیدترین خشکسالی روبه‌رو شده است. به‌طوری‌که از ابتدای سال آبی در این استان ۹/۱۱میلی‌متر باران بارید؛ ۶/۹۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت آن.
به گفته احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، با توجه به این‌که فرصت بارندگی‌ها تمام‌شده و برای دو هفته ابتدای فروردین هم‌بارشی در مناطق جنوبی و شرقی پیش‌بینی‌نشده است، می‌توانیم بگوییم که امسال خشکسالی بسیار وخیم و شدیدی در جنوب و شرق کشور حاکم است. با بررسی هرکدام از شاخص‌ها به این نتیجه می‌رسیم که وضعیت برای این مناطق بسیار ناراحت‌کننده‌ است.»عامل مؤثر و نگران‌کننده بعدی در مورد خشکسالی سال پیش رو، دمای هوا در کشور است. در بیشتر مناطق کشور میانگین دما در سال آبی بیشتر از میانگین بلندمدت ثبت‌شده و تنها در استان گلستان و خراسان جنوبی شرایط با سایر کشور فرق داشته است. به طول کلی از اول مهرسال ۱۳۹۹ تا ۳۰ اسفند، دمای کشور ۰/۶ درجه گرم‌تر از میانگین بوده است.به نظر نمی‌رسد در ماه‌های آینده نیز بارش زیادی اتفاق بیفتد. براساس  پیش‌بینی‌های بلندمدت سازمان هواشناسی هم  تا سه ماه آینده بارندگی‌ها در کل کشور کمتر از نرمال و در  نیمه جنوبی و شرقی به‌شدت زیر نرمال خواهد بود.
رضا اردکانیان وزیر نیرو هم روز چهارشنبه یازدهم فروردین‌ماه گفت: « نیمی از سال آبی پشت سر گذاشته‌شده است که این سال از ابتدای مهرماه تا پایان اسفندماه است و در این ۶ ماه به نسبت متوسط درازمدت حدود  ۳۳ تا ۳۴ درصد کاهش دارد. پیش‌بینی‌هایی که برای فصل بهار شده است، حکایت از آن دارد که بارش‌های فصل بهار هم نسبت به متوسط درازمدت بیش از ۴۰ درصد کاهش خواهد داشت و درمجموع سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ (اول مهر ۹۹ تا پایان شهریور ۱۴۰۰) سالی است که به نسبت متوسط بلندمدت بارش‌ها کم است و اگر بارش نرمال و طبیعی را در طول ۱۲ ماه ۲۵۰ میلی‌متر فرض کنیم امسال این رقم به حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ میلی‌متر کاهش پیدا می‌کند.»
 گذشت نیمه سال آبی و بارش‌های زیر نرمال
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور با اشاره به این‌که کم‌بارشی امسال ذخیره آبی کشورمان را به‌شدت کاهش داده است، در رابطه با اثرات این اتفاق به « رسالت » می‌گوید: « سال آبی برخلاف سال شمسی از اول فروردین شروع نمی‌شود، بلکه از ۱ مهرماه شروع‌شده و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه دارد. بنابراین ازنظر زمانی حدود نصف سال بارش یا سال زراعی را طی کردیم . ازنظر اهمیت ازآنجاکه در باقی‌مانده سال و در فصل گرم بارش قابل‌ملاحظه‌ای در اقلیم ایران نداریم عملا ۹۵ درصد فرصت زمانی بارش گذشته است و تنها حدود یک ماه فرصت بارندگی در کشور است چراکه از نیمه دوم اردیبهشت و اوایل خرداد به بعد دیگر بارندگی آن‌چنانی صورت نمی‌گیرد. بر این اساس مقدار بارشی که تاکنون در کشور ثبت‌شده است به‌طور نسبی به‌شدت پایین‌تر از مقدار نرمال است.  بخش‌های جنوبی مثل جنوب فارس، هرمزگان و سیستان و بلوچستان در زمستان و بهار هیچ بارشی نداشتند اما در برخی استان‌های غربی مثل ایلام، لرستان و کرمانشاه یک مقدار بارندگی بوده که آن نیز به‌شدت زیر نرمال گزارش‌شده است. خب این مسئله بر رویشگاه‌ها و علوفه برای دامداری مخصوصا عشایر اثر می‌گذارد، آورده رودخانه‌ها و به دنبال آن ورودی سدها بسیار کم خواهد شد و ازآنجایی‌که رفته‌رفته دریچه سدها برای مصارف کشاورزی باز می‌شود، روی خروجی سدها نیز تأثیر می‌گذارد و منابع آبی کاهش پیدا می‌کند.  این عوارض و عواقبی است که ما با آن‌ها دست‌به‌گریبان خواهیم بود.» وی درخصوص ورود به دوره خشکسالی نیز اظهار می‌دارد: « دوره خشک یا دوره‌تر معمولا به چند سال پیاپی گفته می‌شود. 
در این خصوص واقعا کسی نمی‌تواند با قطعیت بگوید سال بعد هم مثل امسال خواهد بود یا بهتر و یا بدتر می‌شود.  برای سال بعد هیچ پیش‌بینی نمی‌شود کرد. امسال که شرایط بارندگی بسیار نامناسب بود. چند ماه آینده نیز شرایط تقریبا زیر نرمال است. این فرصتی هم که از نیمه فروردین تا آخر اردیبهشت است، بارندگی‌ها باز به‌طور نسبی به‌خصوص در شمال شرق کشور ضعیف‌تر از نرمال پیش‌بینی‌شده است. درواقع می‌توان گفت در همه جای کشور بارش‌ها ضعیف‌تر از نرمال است و متأسفانه با کمبودهای شدیدی که داریم بارندگی هم اگر باشد نمی‌تواند خشکسالی شدید و نسبتا شدید را در کشور جبران کند. » 
 گزارشات تغییر اقلیم تنها یک‌چشم انداز است
وظیفه، گزارشاتی که از تغییرات اقلیم حکایت می‌کنند را تقریبی و درواقع مجموعه یکسری تخمین‌ها در این حوزه دانسته و بیان می‌دارد: 
«  به‌عنوان‌مثال آی پی سی سی (Intergovenmental Panel on Climate Change ) 
(هیئت بین دول تغییر اقلیم )  گزارش‌های ارزیابی دارد که هرچند سال یک‌بار ارائه می‌دهد. در این گزارش‌ها برآورد شده است که مناطق بیابانی یا جنب‌حاره‌ای دنیا رو به خشک‌تر شدن و بیابانی شدن پیش می‌روند. یا مثلا برای تغییرات دمای هوا چند سناریو دارند. گرم شدن دمای کره زمین به‌اندازه ۲/۶ درجه، ۴ درجه،  ۶/۵ درجه و  ۸ درجه چهار سناریوی آی پی سی سی است که بهترین آن همان ۲/۶درجه است و بدترین سناریو این است که تا آخر قرن میلادی حاضر دمای کره زمین ۸ درجه گرم می‌شود که در این حالت جهنمی برای زمین بر پا می‌شود. در کنفرانس کاپ ۱۵ ( COP ) که در پاریس تشکیل شد و آقای ترامپ از آن خارج شد و نتایج آن را قبول نداشت، کشورها متعهد شدند حداکثر افزایش به بیش از نرمال بلندمدت قبل از عصر صنعتی، محدود به ۱/۵درجه شود. یعنی درواقع اقداماتی انجام دهند تا تولید گازهای گلخانه‌ای کم شده و با استفاده از انرژی‌های پاک گرمایش زمین را محدود به همان ۱/۵ درجه کنند تا به‌موجب آن اثرات نامطلوب تغییر اقلیم کشورها را از پا درنیاورد. البته این وضعیت هنوز کنترل نشده است و همچنان دی‌اکسید کربن دنیا در حال افزایش است. حتی پاندمی موجود و به‌نوعی خوابیدن کشورها در قفل شدن و قرنطینه نیز آنچنان اثری نداشته و گفته می‌شود حداکثر ۵ درصد تأثیر داشته است.  بنابراین هنوز در آینده کوتاه‌مدت چشم‌انداز روشنی برای این وضع نیست. خب در این سناریو اقلیم منطقه خاورمیانه و کلا کشورهای جنب‌حاره‌ای رو به خشک‌تر شدن می‌رود. این‌یک سناریو کلی است. مثلا این هیئت سناریو دارد برای ۲۰، ۵۰ یا ۷۰ سال بعد. می‌توان گفت این‌ها پیش‌بینی نبوده و چشم‌انداز هستند.
 در همین چشم‌انداز خشک‌تر شدن می‌بینیم که کشور ما در دو سال گذشته بسیار پرباران بود یعنی سال ۹۹ حدود ۳۰۰ و سال ۹۸، بالای ۳۰۰ میلی‌متر بارندگی داشتیم. می‌توان گفت این‌ها نگرش‌هایی طولانی‌مدت هستند که منجر به اتخاذ استراتژی طولانی‌مدت و اعمال سیاست‌هایی در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی توسط کشورها برای سازگاری با اقلیم شود. جروبحث‌های امروزه سیاست‌گذاران در دنیا و در سطح سازمان ملل نیز ناظر به همین تعیین سیاست‌هاست. اما به نظر من در کشور ما  این موضوع آنچنان که باید موردتوجه نیست و موضوع تغییر اقلیم حتی در سطح هیئت دولت نیز چندان مطرح نشده است. به‌گونه‌ای که می‌بینیم آن تعهداتی که کشور ما در کنفرانس کاپ ۱۵ پاریس دارد، هنوز در مجلس نیز تصویب نشده است.  اما درهرصورت برای زمان کوتاه سه، چهار ماه آینده می‌توانیم بگوییم شرایط کم‌وبیش کمتر از نرمال است. سال بعد را هم واقعا خدا می‌داند شاید سال‌خشکی باشد، شاید هم‌نه. در حال حاضر لانینا که درواقع تغییرات دمای سطح آب اقیانوس آرام است تقریبا در فاز منفی بوده و لانینای سطح آب، سرد است .
 در این حالت تغییراتی در گردش‌های جوی روی سطح اقیانوس آرام و اقیانوس هند صورت می‌گیرد  که گردش‌های جوی روی سطوح زیرین شمال اقیانوس هند که منبع رطوبت برای ایران است را متغیر می‌کند. به‌گونه‌ای که جریان‌های مرطوب کمتر به سامانه‌های جوی فعال روی ایران وارد می‌شوند. حالا امیدواریم این فاز سرد تغییر پیدا کند چراکه  تنها در این صورت سال آینده شرایط بهتری از امسال را تجربه خواهیم کرد.» 
  تنها راه مقابله با خشکسالی، سازگاری است
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با تأکید بر این‌که جلو خشکسالی را نمی‌توان گرفت اما می‌توان راه‌کارهایی برای سازگاری با آن اتخاذ کرد، عنوان می‌دارد: « تنها کاری که ما قدرت انجام آن راداریم این است که خود را با اقلیم سازگار کنیم. یعنی بپذیریم کشور کم‌بارشی هستیم که تغییرات سالیانه بارش‌ها در آن بسیار زیاد است. لذا باید برای روش زندگی و فعالیت اقتصادی‌مان شامل کشاورزی، صنعت و شهرسازی به‌درستی و متناسب با پتانسیل‌های طبیعی منطقه‌ای که در آن هستیم، برنامه‌ریزی کنیم. به‌عنوان‌مثال چنانچه  قرار است صنعتی را ایجاد کنیم که مصرف آب بالایی دارد، این صنعت را نه در وسط کویر که آب کم است، بلکه کنار دریا ایجاد کنیم که بتوان با طرح شیرین سازی آب، نیاز آبی  آن را تأمین کرد. مثلا صنایع فولاد را به‌جای این‌که در شهری مثل اصفهان برپا کنیم، در شهرهایی مثل هرمزگان یا جنوب سیستان و بلوچستان ایجاد کنیم. این شاید یک رویکرد بلندمدت و چندساله باشد. اما برای کوتاه‌مدت چه‌کارهایی می‌توان انجام داد؟ در کوتاه‌مدت فرد فرد ما در جایگاه کشاورز، روستایی، زن خانه‌دار و غیره مسئول هستیم  از آبی که حالا طبق سیستم لوله‌کشی یا کانال‌کشی یا هر روش دیگری در اختیارداریم به بهترین شکل استفاده کنیم و از هدر دادن آن خودداری کنیم. این نهایت سعی‌ای است که می‌توانیم انجام دهیم. امیدواریم شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که امسال خیلی سخت نگذرد چراکه به‌هرحال بارندگی‌ها به‌خصوص در استان‌های جنوب‌شرق، مرکز و جنوب کشور به‌شدت پایین‌تر از نرمال بوده است. شاید بتوان گفت در سیستان‌و‌بلوچستان، جنوب استان فارس یا هرمزگان چنین شرایطی کم‌سابقه یا حتی بی‌سابقه بوده است. دولت و ملت باید دست‌به‌دست هم بدهند تا کمترین آسیب‌پذیری را در این شرایط داشته‌باشیم.» 
 اظهارنظر در مورد ورود به دوره خشکسالی یا ترسالی علمی نیست
وی اظهارنظر کارشناسان به‌صورت رسمی در خصوص ورود به دوره ترسالی یا خشکسالی را ازآنجاکه بر نگرش جامعه و به‌تبع آن نوع مصرف آب توسط آن‌ها تأثیر می‌گذارد، چندان درست و علمی ندانسته و بیان می‌دارد: « دو سال پیش که بارندگی‌ها خوب بود، یادم است در میزگردی که خبرگزاری مهر برگزار کرده بود شرکت کردم که در آنجا یکی از دوستانی که عضو هیئت‌علمی هم بود،  از ورود به دوره ترسالی سخن می‌گفت. در آنجا گفتم طرحی چنین چیزی اصلا علمی و منطقی نیست. زیرا زمانی که کم‌بارشی یا خشکسالی می‌شود، پژواکی که در رسانه‌ها دارد کم‌کم افکار جمعی چه در سطح دولت و چه در سطح مصرف روزانه مردم را به سمت صرفه‌جویی و چاره‌جویی برای این موضوع می‌برد. اما زمانی که به‌صورت رسمی اظهارنظر می‌کنیم وارد ترسالی شدیم خود یک اثر منفی در نگرش افراد دارد. به‌گونه‌ای که افراد گمان می‌کنند هر چه قدر دوست دارند می‌توانند مصرف کنند یا کشاورزان ممکن است بگویند حالا که دوره ترسالی داریم مثلا کشت خود را از گندم به برنج تغییر دهیم.  چنین تغییراتی ممکن است در کشور ایجاد کند. درحالی‌که این موضوع اصلا بر اساس شواهد تجربی و علمی متقنی نبود و تنها به‌صرف این‌که دو سال بارندگی خوب شد پس بگوییم وارد ترسالی شدیم ابدا درست نیست. این‌که اکنون عده‌ای می‌گویند ما وارد دوره خشکسالی شدیم نیز اصلا درست نیست . واقعا نمی‌توان در خصوص تغییرات اقلیم برای چند سال آینده نظر قطعی داد. یکسری شاخص‌های بزرگ‌مقیاسی است که تغییرات فصلی و سالانه و ماهانه را نشان می‌دهند و این شاخص‌ها حتی بر یکدیگر اثر متقابل نیز دارند اما فیزیک این مسائل آنچنان شناخته‌شده نبوده و اصولا پیش‌بینی پذیری اقلیمی چندان کار ساده‌ای نیست. اما یکسری روندهایی وجود دارد. مثلا می‌دانیم کشور ما هم خودش در منطقه کم بارش واقع‌شده و هم‌روند گرم شدن و خشک شدن از ۵۰ و ۷۰ سال گذشته به این‌طرف شروع‌شده است. اما در درون این روند، همواره نوساناتی وجود داشته است. یعنی دو یا سه سال ترسالی داشته‌ایم و یک، دو یا پنج سال خشکسالی بوده است و این‌گونه نبوده است که تغییرات همواره به یک‌جهت بوده باشد. »