خطری سلامت جامعه را تهدید می‌کند؟
گروه اجتماعی
کشورهای همسایه در ماه‌های اخیر از ورود برخی فرآورده‌های کشاورزی ایران به دلیل ناسالم بودن و تبعیت نکردن از شیوه‌نامه‌های بهداشتی جلوگیری کرده‌اند و این موضوع بازار گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌ها را داغ‌کرده است. طی ماه‌های گذشته، کیوی از هند، سیب‌زمینی از ترکمنستان و ازبکستان و فلفل دلمه‌ای از روسیه برگشت‌خورده‌اند. مسئلهای که شائبه‌های بسیاری را به ذهن متبادر کرده است؛ آیا سلامت مصرف‌کنندگان درخطر است؟ آیا استفاده بی‌رویه و نادرست از سموم و کودهای شیمیایی و نبود نظارت از دلایل اصلی برگشت خوردن محصولات کشاورزی بوده است؟ بی‌گمان مرجوع شدن محصولات می‌تواند علت سیاسی هم داشته باشد و برخی از کارشناسان در گفت‌وگو با ما تأکید کرده‌اند، ادعای استاندارد نبودن یا آلودگی، بیشتر به یک بهانه شبیه است و دلایل سیاسی در ماجرای اخیر سهم پررنگی دارد. صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی نیز این مسئله را تأیید کرده است که: «کیوی صادراتی به هند به علت آلودگی برگشت نخورد بلکه مسئله کلان اقتصادی یا سیاسی مطرح بوده است.»
چه کسی مسئول نظارت است؟
بااین‌حال، طی روزهای اخیر اظهارات مختلفی رسانه‌ای شده و نگرانی مردم از سلامت این محصولات، نهادهای دولتی را به واکنش واداشته است و دراین‌بین، وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت را به دیگری نسبت داده‌اند و یا از عدم نظارت سایر نهادهای مسئول انتقاد کرده‌اند. اما نظارت بر محصولات کشاورزی، مطابق با قوانین، در هنگام کاشت و پرورش بر دوش وزارت جهاد کشاورزی نهاده شده و پس از خروج از مزرعه بر عهده وزارت بهداشت و زیرمجموعه‌های آن ازجمله سازمان غذا و دارو است.
محمدجعفر ملکوتی- استاد دانشکده کشاورزی دراین‌باره می‌گوید: «اگر محصولات کشاورزی به دلیل بقایای سم برگشت بخورند، سازمان حفظ نباتات و مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی مسئول جوابگویی است. اگر دلیل آن بقایای نیترات باشد که به معنای مصرف نامتعادل کود است، مؤسسه تحقیقات خاک و آب مسئول است.»
استفاده از سموم و کودهای شیمیایی بی‌کیفیت، ادعایی است که رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد عنوان کرده است. او گفته: «سموم کشاورزی از چین وارد می‌شوند و از کیفیت لازم برخوردار نیستند و احتمال دارد در واردات آن‌ها از رانت استفاده‌شده باشد.»
قاسم رضائیان، عضو هیئت‌مدیره و دبیر انجمن واردکنندگان سم و کود نیز به تجارت نیوز می‌گوید: واردات سموم از دو کشور چین و هند صورت می‌گیرد. صادرات سموم از این دو کشور تنها به ایران صورت نمی‌گیرد بلکه تمامی کشورها از این دو کشور سموم را وارد می‌کنند.
از طرفی، کودی که در ایران تولید می‌شود، به اذعان محسن سیروس، نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی مطابق با استانداردهای جهانی است: «هیچ‌گونه ضعفی در تولیدات داخل نسبت به استانداردهای جهانی وجود ندارد. حتی در بسیاری از تولیدات نیز از سایر کشورها پیشرو هستیم.»
او علت را در ارزان بودن کود و عدم رعایت میزان مصرف آن توسط کشاورزان می‌داند که بیش از نیاز زمین، کود مصرف می‌کنند.
مصرف بیش‌ازاندازه کود
مهدی حسینی، رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود در گفت‌وگو با ایلنا بر این مسئله صحه گذاشته است که ۲۳ درصد از سموم مصرف‌شده در کشور در گروه پرخطر و ۷۷ درصد آن در گروه متوسط و کم‌خطر قرار می‌گیرند و علت را ناآگاهی کشاورزان می‌داند که از سموم پرخطر استفاده می‌کنند.
محمدجعفر ملکوتی با اشاره به استفاده بیش‌ازاندازه کود در محصولات کشاورزی، توضیح داده است: «مصرف کود در ایران بسیار غیرمتعادل شده است و مصرف کود و کود ازته مثل اوره وقتی بیش‌ازاندازه استفاده شود، باعث مشکلات فراوانی خواهد شد. در دنیا ۷۶ درصد کود براساس کود نیتروژن است. در کشور ما ۱۸درصد فسفاته و ۱۲ درصد پتاسه است. بنابراین برگشت محصولات کشاورزی ایران از برخی کشورها به دلیل مصرف بیش‌ازاندازه کود است. چون اوره در داخل تولید می‌شود و از حمایت دولت برخوردار است، باقیمت ارزان‌تری نسبت به سایر کودها و ریزمغزی‌ها در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد. قیمت کودهای فسفاته، پتاسه و ریزمغزی‌ها در بازار آزاد ۵ تا ۱۰ برابر شده است و کشاورزان رغبتی به استفاده از کودهای مهم ندارند.
طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر مقدار مصرف کود در سال ۹۹ که ملکوتی به آن استناد کرده است، کودهای نیتروژنی به میزان حدود دو میلیون و ۳۵۰ هزار تن و کودهای فسفاته حدود ۱۱۲ هزار تن و کودهای پتاسه ۸۲ هزار تن توزیع‌شده است و به گفته این استاد دانشکده کشاورزی «مصرف نامتعادل کودها و زیادی مصرف کود اوره و کمی مصرف کودهای پتاسه و روی یکی از دلایل تجمع نیترات در برخی از محصولات کشاورزی خصوصا غده ابو ریشه‌ای می‌باشد. علت سرطان‌های گوارشی که در جامعه افزایش‌یافته است، به دلیل محصولات کشاورزی نیترات دار است.»
اما مسعود بصیری، سرپرست دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد کشاورزی، از مصرف بی‌رویه کود حرفی به میان نیاورده و از «تغییر استاندارد» کشورهای همسایه سخن گفته است: «روسیه اخیرا سطح استاندارد محصولات وارداتی به کشور خود را تغییر داده است و این برگشت خوردن محصولات فقط شامل حال ایران نشده بلکه به محصولات صادرشده از ترکیه و چین نیز ایراداتی گرفته است.»
«عباس محمدی» که دانش‌آموخته رشته کشاورزی است، در رابطه با حواشی مرجوع شدن محصولات کشاورزی و شفاف‌سازی پیرامون این مسئله به «رسالت» توضیح می‌دهد: «آنچه در دانشکده‌های ما به دانشجو می‌آموزند، دست‌کاری شدید در سامانه کره زمین است و در بخش کشاورزی، پاشیدن سم و کودهای شیمیایی جزء اصول جدانشدنی از جزوه‌های درسی است. برگشت خوردن محصولات کشاورزی به این دلیل بوده است که بیش‌ازحد مجاز در تولید محصول، از کود شیمیایی و سم استفاده می‌شود. گلخانه‌ها نیز که صیفی‌جات را پرورش می‌دهند، مرتب در حال سمپاشی‌اند، درحالی‌که برای بهترین سموم نیز ۱۵ روز زمان لازم است تا میزان اثرش از روی گیاه و محصول کاهش یابد و بعد مورد مصرف قرار گیرد، اما خیار و گوجه‌فرنگی و بسیاری از صیفی‌جات دیگر هرروز از گلخانه چیده می‌شود و عجیب است که هرروز و یا در فواصل زمانی کوتاه، کودپاشی و سمپاشی می‌شود و کشاورزان ما نیاموخته‌اند که می‌توانند از راه‌های دیگری برای مبارزه با آفات استفاده کنند و این راه‌ها در کشور ما، کمتر شناخته‌شده است. هم‌اکنون در شمال کشور، آمار ابتلا به سرطان از میانگین کشوری بالاتر است و شنیده‌های ما نشان می‌دهد که آمار بسیاری از سرطان‌ها در ایران از میانگین جهانی بالاتر است و در اینجا می‌توان سرطان روده بزرگ و دستگاه گوارش را مثال زد که بی‌ارتباط با مصرف بی‌رویه سموم نیست. بنابراین در کشور ما، یک همبستگی میان مسئله کشاورزی با بیماری سرطان وجود دارد.»
کیفیت سموم چینی مناسب نیست
اما سید رضا نورانی- رئیس انجمن ارگانیک ایران ادعاهای مطرح‌شده را نادرست خوانده و به «رسالت» می‌گوید: «متأسفانه بدون سند و دلیل در حال ضربه زدن به کشورمان هستیم و بدون آنکه مطلع باشیم، خبری جعلی را آب‌وتاب می‌دهیم. ماجرای فلفل‌های دلمه‌ای که از مرز داغستان برگشت‌خورده و در روسیه ممنوع شده، مربوط به خردادماه امسال است که به اداره جهاد کشاورزی اعلام کردند از سه سمی که نام می‌بریم در تولید محصولات گلخانه‌ای استفاده نکنید و از طرفی گفته‌اند ازاین‌پس باید در صدور تمامی محموله‌هایی که به روسیه صادر می‌شود، هم محصولات و هم صادرکنندگان شناسنامه‌دار باشند و گواهی باقیمانده سموم نیز ضمیمه شود. اما متأسفانه وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه به تولیدکنندگان اطلاع‌رسانی نکرده است. درنتیجه کالا بدون گواهی باقیمانده سموم صادرشده و به دلیل نقص مدارک، مرجوع شده است. بنابراین به مصرف سم بی‌رویه ارتباطی ندارد؛ چراکه ۹ کانتینر فلفل دلمه‌ای صادراتی ما در مسکو موردبررسی آزمایشگاهی قرارگرفته و گواهی این آزمایش‌ها موجود است و حکایت از آن دارد که هیچ باقیمانده سمومی در این محصول مشاهده نشده، بنابراین اظهاراتی که مبنی بر استفاده از سم بی‌رویه رسانه‌ای شده، بی‌انصافی در حق تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و یا محصولات گلخانه‌ای است. مورد دیگر مربوط به مرجوع شدن کیوی از هند بوده که گفته‌شده دارای قارچی به نام شپشک توت بوده و اگر در این محصول، سم به‌کار رفته بود که شپشک نداشت. در تولید کیوی مرسوم است که هیچ‌گونه سمی استفاده نشود. ما بهترین نوع کیوی را تولید می‌کنیم و در این محصول، هیچ باقیمانده سمی وجود ندارد و فاقد آلودگی شیمیایی است و بر سالم بودن آن تأکیددارم. در مسئله مبارزه با آفات هم، سازمان حفظ نباتات مسئولیت دارد و باید بر سمومی که وارد می‌شود، بیشتر دقت و نظارت کند. کیفیت سموم چینی پایین است و امروز باتوجه به آنکه تحریم هستیم و بسیاری از کشورها کالایی به ما عرضه نمی‌کنند، به‌ناچار در مزارع و باغات از سموم بی‌کیفیت استفاده می‌شود.»
مسئول انجمن ارگانیک ایران: با سموم و کودهای شیمیایی مخالفم
نورانی در ادامه، بابیان اینکه در تولید سیب‌زمینی باید نظارت بیشتری صورت بگیرد تا اوره کمتری مصرف شود و یا میزان مصرف در حد استانداردهای جهانی باشد، می‌گوید: «ازبک‌ها نیز به ما گفته‌اند که سیب‌زمینی ایران سالم است ولی به دلیل آنکه همراه با خاک بوده؛ به دلیل ترس از آلودگی، محموله صادراتی را پس فرستاده‌اند اما در مورد سیب‌زمینی‌هایی که از ترکمنستان برگشت‌خورده، رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد مطرح کرده است، سموم همچنان در این محصول باقیمانده که باید موردبررسی قرار بگیرد، احتمال دارد این مسئله درست باشد. به هر ترتیب باید بر روی تمامی باغات و مزارع نظارت لازم صورت بگیرد تا شاهد هیچ‌گونه آلودگی‌ای نباشیم و مردم ما باید محصولات سالم و بدون باقیمانده سموم را مصرف کنند. به‌عنوان مسئول انجمن ارگانیک ایران با سموم و کودهای شیمیایی مخالفم و باید در تولیدات خود، به میزان حداقلی از این سموم استفاده کنیم تا مورد بازخواست جوامع بین‌المللی و داخلی قرار نگیریم. برهمین اساس از وزارت جهاد کشاورزی درخواست می‌کنم که بر روی بحث مبارزه با آفات بررسی بیشتری داشته باشند.»
*****
امین محمودی- کارشناس کشاورزی و محیط‌زیست نیز تحلیل خود را در این رابطه به «روزنامه رسالت» ارائه کرده که در ادامه ازنظر می‌گذرانید.
این روزها مرجوع شدن کالاها و محصولات کشاورزی ایرانی از کشورهای دیگر نقل محافل داخلی و خارجی شده، به‌طوری‌که ابتدا روسیه فلفل دلمه ایرانی را برگشت زد و سپس مرجوع شدن کیوی از هند، نخل‌های خرما از قطر و سیب‌زمینی از ترکمنستان و ازبکستان مطرح شد.
تحلیل ظاهری موضوع
فلفل دلمه از روسیه
برگشت فلفل دلمه از روسیه به استفاده کشاورزان داخلی از چند نوع سم برای تولید این محصول مربوط می‌شود. به‌طوری‌که این کشور هشدارهای لازم را به وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص داده است. ولی این وزارتخانه وقعی به این موضوع ننهاده و حتی کشاورزان و تولیدکنندگان این محصول را از قوانین و استانداردهای وارداتی روسیه آگاه نکرده است.
سیب‌زمینی از ازبکستان و ترکمنستان
هرچند علت برگشت سیب‌زمینی از ترکمنستان و ازبکستان را وجود سم‌های چینی در تولید این محصول عنوان می‌کنند ولی این خبر کذب است و ایران به ترکمنستان هیچ‌گونه صادرات سیب‌زمینی نداشته و علت برگشت سیب‌زمینی از ازبکستان هم توسط خود ازبک‌ها میزان خاک بالا در گونی‌های سیب‌زمینی عنوان‌شده است.
کیوی از هند
وجود ذرات سفید ریز روی کیوی یا سفیدک در محصول صادرشده به هند علت برگشت کیوی عنوان‌شده، این در حالی است که باغداران از این موضوع اطلاعی نداشتند چون اماراتی‌ها به‌راحتی همین محصول را از ایران خریداری می‌کنند.
سه دلیل احتمالی برگشت محصولات
ممکن است در ابتدا، سموم مورداستفاده به‌عنوان علت برگشت محصولات کشاورزی مطرح شود که این امر در سراسر جهان شایع بوده و به‌منزله بی‌کیفیت بودن محصول تولیدشده قلمداد نمی‌شود.
سپس ممکن است سموم واردشده به کشور تقلبی باشد و کشورهای صادرکننده سمی را به ایران تحویل دهند که آن سمی نباشد که در ابتدا به طرف‌های ایرانی معرفی‌شده و یا دز آن کم‌وزیاد شود. اما احتمالی که منطقی‌تر به نظر می‌رسد، این است که ایران طی سالیان اخیر بازار صادراتی ترکیه و اسرائیل را در منطقه از آن خودکرده است بنابراین طبیعی است که مافیای اقتصادی و صادرکنندگان محصولات این کشور آرام ننشسته و با دیپلماسی و نفوذ توانسته‌اند محصولات باکیفیت ایرانی را مرجوع کرده و محصولات خود را به کشورهای مقصد صادر کنند چون تاکنون سابقه نداشته این حجم از محصول کشاورزی صادراتی ایران در یک بازه مشخص و کوتاه مرجوع شود.
تحلیل اصلی و دلایل برگشت این محصولات
بی‌تردید مرجوع شدن کالاهای یک کشور درروند مبادلات بین‌المللی امر بسیار مرسوم است حال‌آنکه رسانه‌ها این امر را به غیراستاندارد بودن کالاها ربط می‌دهند. ایران ازلحاظ امنیت غذایی در وضعیت بسیار خوبی به سر می‌برد از طرف دیگر محصولات کشاورزی تنها محصولاتی هستند که قابلیت تحریم کردن توسط کشورهای بیگانه را ندارند به همین دلیل ایران در سال‌هایی که با کمبود شدید منابع ارزی روبه‌رو بوده به‌وسیله صادرات همین محصولات توانسته بخش عظیمی از منابع ارزی خود را به‌دست بیاورد بنابراین بیراه نیست که رسانه‌های بیگانه و فارسی‌زبان وابسته به دشمنان ایران ازجمله بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال و… هرروز در تلویزیون‌های خود و سایر شبکه‌های اجتماعی مطالبی برای بی‌کیفیت بودن محصولات کشاورزی ایران مطرح می‌کنند.
از طرف دیگر این رسانه‌های بیگانه معتقدند علت اصلی این امر به خرید کود و سم هندی و چینی برمی‌گردد بنابراین مردم نباید این محصولات را خریداری کنند چون کیفیت‌شان از محصولات صادراتی نیز پایین‌تر است.
این امر در حالی مطرح می‌شود که چین و هند دو کشوری بودند که در زمان تحریم‌های آمریکا و متحدان غربی به همراه روسیه بیشترین کمک‌ها را به ایران کردند بنابراین رسانه‌ها به دنبال بدبین کردن این کشورها در نزد ایرانیان و عدم مصرف کالاهای کشاورزی توسط مردم هستند تا کشاورزی ایران دیگر توسعه پیدا نکرده و آن‌ها بتوانند با ضربه زدن به امنیت غذایی ایرانیان به کشورمان آسیب بزنند.
پاسخ به چند ابهام و پرسش پیرامون محصولات مرجوعی
۱- محصولات مرجوعی در داخل توزیع می‌شوند؟
موج خبرهای مرجوع شدن کالاها و محصولات کشاورزی ایران هرچند بسیاری از کشاورزان و تولیدکنندگان را ناراحت کرده ولی مردم را نیز به ترس و اضطراب انداخته، چون مردم قاعدتا فکر می‌کنند که محصولات صادراتی کیفیت‌شان بهتر از محصولات داخلی بوده و وقتی کشورهای دیگر آن را تأیید نکرده‌اند، پس محصولات داخلی چه کیفیتی دارند؟
از طرف دیگر آن‌ها می‌ترسند که این محصولات مرجوعی معدوم نشده و در بازار کشور نیز عرضه شود و از این طریق مردم به بیماری‌های ناگواری ازجمله سرطان مبتلا شوند!
بااین‌حال در بحث سیب‌زمینی و نخل، کشورهای دیگر علت مرجوعی را وجود سم تلقی نکردند ولی در موضوع کیوی و فلفل دلمه به استفاده کشاورزان ایرانی از ۴ سم تأیید کرده‌اند. در این زمینه باید تصریح کرد که آفت‌ها یا بیماری گیاهی محصولات کشاورزی ازجمله سفیدک که علت اصلی برگشت کیوی از هند تلقی شده نمی‌تواند تهدیدی برای سلامتی انسان باشد چون هندی‌ها به دلیل جلوگیری از انتقال این آفت و بیماری به محصولات کشاورزی‌شان این محموله را ممنوع اعلام کردند.
از سوی دیگر با توجه به پیشرفت تکنولوژی، کیوی مرجوع شده با آفت زدایی بهداشتی در کشور می‌تواند مورداستفاده عموم قرار گیرد و هیچ‌گونه مشکلی ندارد، به‌طوری‌که کارشناسان معتقدند؛ مصرف محصولات آفت‌زده یا بیمار، آسیب خطرناکی برای انسان به همراه ندارد. درهرصورت، اگر وجود سموم و فلزات سنگین خطرناک خارج از استانداردهای تعریف‌شده در محصولات کشاورزی تأیید شود، این محصولات باید معدوم شده و مورداستفاده مردم قرار نگیرد، چراکه به بدن انسان زیان می‌رسانند.
درمجموع، سموم تولیدی در کشورمان و همچنین سموم وارداتی به‌هیچ‌وجه برای جامعه مضر نیستند، هرچند در خبرها می‌شنویم که علت اصلی وجود سم‌های تقلبی و بی‌کیفیت چینی است ولی این موضوع حقیقت ندارد چون سمومی که وارد کشور می‌شود در مراحل مختلف تحت کنترل کیفیت قرار می‌گیرد.
به‌طوری‌که کیفیت این سموم ابتدا در کشور تأیید می‌شود و اگر خارج از کیفیت فائو و استاندارد کشورهای اروپایی باشد به‌هیچ‌وجه وارد ایران نمی‌شود. به‌هرروی اگر بقایای سموم و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی موجود باشد، قاعدتا باید در کشور ما آزمایش‌های لازم بر روی آن صورت بگیرد و اگر با استانداردهای سه‌گانه ایران، فائو و اروپا منافات داشته و بالاتر از حد مجاز بود باید معدوم شود ولی در غیر این صورت مشکلی ایجاد نمی‌کند و مانند سایر محصولات غذایی داخلی مصرف می‌شود.
آفت‌کش‌ها
بیش از ۹۰ درصد آفت‌کش‌هایی که در کشور ما وجود دارد، جزء سموم کم‌خطر هستند و استانداردهای آن رعایت می‌شود.
کودها
درزمینه کودی که برای محصولات کشاورزی مورداستفاده قرار می‌گیرد باید اشاره‌کنم این کود یکی از استانداردترین کودهای کشاورزی در دنیاست، به همین دلیل عمده محصولات کشاورزی تولیدشده در داخل کشور نیز محصولات باکیفیتی ازلحاظ شاخص‌های بین‌المللی هستند. کشورهای روسیه و هندوستان که محصولات کشاورزی را مرجوع کرده‌اند، علت را استفاده بسیار کشاورزان از این کودها اعلام کرده‌اند چون کود در کشورمان ارزان بوده و کشاورزان برای برداشت محصول بیشتر از کود بیشتری استفاده می‌کنند به همین دلیل بیشتر زمین‌های کشاورزی در ایران میزان بالایی از فسفات را در خود جای‌داده‌اند.
این امر نیز به دلیل میزان اوره و مواد زائد فراوانی است که در ریشه گیاهان، محصولات کشاورزی نفوذ پیداکرده و یا در زمین کشاورزی جذب‌شده است، طبیعتا این امر می‌تواند برای سلامتی مصرف‌کنندگان خطرات زیادی داشته باشد.
وجود نیترات در محصولات کشاورزی به دلیل مصرف نامتعادل کود است به‌طوری‌که مصرف کود در ایران بسیار غیرمتعادل شده و مصرف کود و کود ازته مثل اوره وقتی بیش‌از اندازه استفاده شود، باعث مشکلات فراوانی خواهد شد و آن‌طور که مشخص است طی سالیان گذشته برگشت محصولات کشاورزی ایران از برخی کشورها به دلیل مصرف بیش‌ازاندازه کود است.
۲- کدام سازمان‌ها متولی امر هستند؟
نبود متولی نظارت بر تولیدات کشاورزی، توسعه صادرات غیرنفتی، عدم آموزش کشاورزان علت برگشت خوردن محصولات کشاورزی است به‌طوری‌که حتی کشاورزان معتقدند سازمان حفظ نباتات هیچ‌گونه مکاتبه‌ای با آن‌ها برای عدم استفاده از کود و سم در این محصولات نداشته است.
بنابراین اگر می‌خواهیم همچنان محصولات کشاورزی خود را به دیگر کشورها صادر کنیم باید مطابق استانداردهای آن‌ها محصول را تولید کنیم و سازمان حفظ نباتات و قرنطینه نیز باید تعاملات خود با کشورهای هدف صادراتی را بیشتر کند.
مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی، میزان استفاده از سموم برای تولید محصولات مختلف کشاورزی را تعیین و بر رعایت مقررات آن نظارت می‌کند، بنابراین سازمان حفظ نباتات و درمجموع دولت متولی انجام این کار نبوده، بلکه این سازمان وظیفه دارد با تعیین ضوابط و مقررات، کمک‌حال تولیدکنندگان و صادرکنندگان در حوزه فنی مهندسی باشد.
طبق قانون وظیفه سازمان حفظ نباتات صدور گواهی بهداشتی برای این محموله صادراتی است. این گواهی به‌معنای آن است که محصول مذکور عاری از بیماری، آفت و علف‌های هرز است.
کشاورز , محصولات کشاورزی
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.