اخبار ویژه »
شناسه خبر : 38398
پرینتخانه » اجتماعی, مطالب روزنامه
تاریخ انتشار : 15 بهمن 1399 - 7:00 |
اظهارات متفاوت و متناقض در مورد واردات واکسن اضطراب و نگرانی جامعه را در پی داشته است ؛
حکایت واکسن و بازی با سلامت روان
کمتر از یک‌سال است که در جبهه نبرد با کرونا، آن‌قدر که در توانمان بوده ایستادگی کرده‌ایم. در این مدت، تمام هم‌وغممان واکسن بوده و دارویی اثربخش که بتواند در برابر این ویروس قد علم کند اما کمتر توجه‌مان به سمت‌وسوی «سلامت روان» جامعه جلب شده و مسئولان هم بسیار کمتر به نتایج اظهاراتشان بر روح و روان مردم اندیشیده‌اند.
گروه اجتماعی
کمتر از یک‌سال است که در جبهه نبرد با کرونا، آن‌قدر که در توانمان بوده ایستادگی کرده‌ایم. در این مدت، تمام هم‌وغممان واکسن بوده و دارویی اثربخش که بتواند در برابر این ویروس قد علم کند اما کمتر توجه‌مان به سمت‌وسوی «سلامت روان» جامعه جلب شده و مسئولان هم بسیار کمتر به نتایج اظهاراتشان بر روح و روان مردم اندیشیده‌اند. البته القائات غلط بیرونی مبنی براین‌که، ایران اقدامی برای خرید واکسن انجام نداده، این سلامت را می‌تواند بیش از پیش مخدوش کند، آن هم در بزنگاهی حساس که اطلاعاتی یکدست و صدایی واحد به گوش نمی‌رسد. بی‌تردید جهان در حال تغییر و پوست‌اندازی است و ناخواسته سبک زندگی ما نیز متأثر از کرونا و نبرد فراگیر با این ویروس، شکل تازه‌ای به خود گرفته است؛ انواع پیامدهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر زندگی میلیون‌ها نفر از مردم دنیا سایه افکنده و لازم است در کنار تدابیر درمانی باهدف مواجهه مؤثر با این ویروس، به موضوع «سلامت روان» هم پرداخته شود و اکنون به رغم تمهیدات لازم برای تهیه واکسن، به دلیل عدم یکصدایی از سوی صاحب‌نظران و مقامات مسئول در حوزه نظام سلامت، موضوع بهداشت روان به حاشیه رانده‌شده و کمتر منتقد یا مقام مسئولی برای یک‌لحظه به این فکر می‌کند که دعوا و جنجال‌آفرینی نسبت به واردات واکسن از کشوری مشخص و کشاندن اختلاف نظرها در متن خبرهای اصلی رسانه‌ها، چه به‌روز «روان» مردم می‌آورد. اختلاف سلیقه و طرح مباحث علمی یا غیرعلمی در مورد واکسن که کدام‌یک تأییدیه سازمان جهانی را دارد و کدام‌یک ندارد و اعلام نظر برخی مدیران یا نمایندگان مجلس که اگر فلان واکسن وارد شود، ما آن را تزریق نخواهیم کرد، چه دردی از دردهای این مردم خسته و داغدیده از کرونا دوا می‌کند، جز این‌که بدتر به آن‌ها ترس و ناامیدی تزریق می‌شود، بنابراین چنین مسئله‌ای با طولانی شدن روزهای مقابله با کرونا و به دنبال آن تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و اضطراب‌های روحی و روانی به دلیل تبعات اقتصادی، توجه جدی دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیرندگان را می‌طلبد. سلامت روان از آن دست مفاهیم شیک و کم‌کاربرد نیست که صرفا زینت‌بخش عبارت‌ها و کلمات باشد، اتفاقا اهمیت این مفهوم، پس از شیوع گسترده کرونا به عنوان مرضی فراگیر و جهان‌شمول، بیش از پیش نمایان شده است.
بیان اظهارات شبهه‌افکن و متناقض ممنوع
سلامت روان در بهترین حالت همواره بعد از سلامت جسم موردتوجه بوده، تا بدان جا که اهمیت به آن در انبوه مشکلات پیرامون، مقوله‌ای ویترینی به نظر می‌رسد درحالی‌که تجارب روزهای دشوار خانه‌نشینی و محدودیت‌های ارتباطی نشان داد، سلامت روان از اولویتی غیرقابل‌انکار برخوردار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در مورد ضرورت سلامت روان آنچه حیاتی به نظر می‌رسد این است که؛ برای رسیدن به سلامت روان توأم با شادی و نشاط و آرامش در زندگی، چاره‌ای نیست جز این‌که حداقل‌هایی از نیازهای ضروری فرد تأمین شود. در همین خصوص کارشناسان در عرصه علوم اجتماعی و روانشناسی گوشزد می‌کنند که باید شرایط و زیرساخت حال خوب داشتن در جامعه فراهم شود به‌گونه‌ای که احتیاجات اساسی برآورده شود و یا در مورد واکسن به جای شبهه افکنی و اظهارات متناقض، یکصدا سخن گفته شود تا سلامت روان افراد جامعه بیش از این آسیب نبیند و این نگرانی مثل کلافی پیچیده در درون افراد انباشته نشود.
یکی ازکامل‌ترین تعاریف بهداشت روان، از سوی سازمان بهداشت جهانی ارائه‌شده است:«بهداشت روانی به معنای حالتی از سلامتی است که در آن هر فرد توانایی‌های خودش را می‌شناسد، می‌تواند با استرس و فشار زندگی کنار بیاید، فعالیت کارآمد و مؤثر دارد و قادر است نقش مؤثری در جامعه خود ایفا کند.»
به‌طورکلی مختل شدن روند عادی زندگی روزمره، افراد را مستعد زودرنجی، خستگی جسمی و روحی، خشم، عدم تعادل روحی و افسردگی می‌کند. خاصیت و ویژگی همه‌گیری‌ها همین است که تنها یک پدیده جسمانی نیستند. آن‌ها به لحاظ اختلالات روانی نیز بر افراد اثر می‌گذارند. در این میان، افراد مبتلا به بیماری‌های روانی ممکن است به ویژه در برابر اثرات وحشت و تهدید گسترده، آسیب‌پذیر باشند، به همین دلیل است که متخصصان حوزه سلامت روان تأکید می‌کنند در هنگام شیوع ویروس کرونا از سلامت روان خود مراقبت کنید. این متخصصان ازجمله راهکارهای مراقبت از سلامت روان را پایبندی به کارهای روزمره خود دانسته و گفته‌اند، برای کسب آرامش بیشتر از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تای‌چی استفاده کنید. در خانه فعالیت بدنی داشته باشید. نرمش ساده باعث افزایش سطح هورمون‌های اندروفین و سروتونین شده و به افراد جامعه احساس بهتری می‌دهد.
آنان می‌گویند، طبیعی است که هنگام مطالعه خبرهایی مبنی بر دستیابی یا خرید واکسن، احساس شکنندگی و آسیب‌پذیری داشته باشید اما نباید از اخبار دوری کنید و صرفا در صورت آزارهای روانی، خواندن آن‌ها را محدود کنید. مهم است که احساسات را کنترل و به دیگران یادآوری کنید که آن‌ها نیز در کنار سلامت جسمی، از سلامت روحی خود مراقبت کنند.
داشتن برنامه روزمره در تمامی ایام سال برای همه ما ضرورت دارد، اما افرادی که دچار اضطراب و اندوه و دیگر مشکلات روحی و روانی شده‌اند، به داشتن چنین برنامه‌ای توصیه می‌شوند. برنامه‌ای ساده تا در کنار کارهایی که در طول روز انجام می‌دهند به کارهای موردعلاقه خود نیز بپردازند. گرچه کرونا سبب شده، سلامت روان در معرض تهدید قرار بگیرد و این نگرانی که نکند ما به واکسن دست پیدا نکنیم، شرایط افراد جامعه را به لحاظ روانی تهدید کند، اما همان‌طور که اشاره کردیم، شنیدن اخبار از کانال‌های خبری مختلف که بعضا مسائلی غیرواقعی را مطرح می‌کنند، بر هراس و نگرانی ما و مخدوش شدن سلامت روان می‌افزاید و گفته‌های متفاوت و شائبه انگیز برخی مسئولان هم این هراس‌ها را مضاعف می‌کند. بگذارید این تناقضات روزهای اخیر را در کنار هم بگذاریم تا بهتر به فهم این مسئله پی ببریم که چقدر حرف‌های دوگانه و ناقض یکدیگر از زبان مسئولان مطرح‌شده و بالطبع جامعه ما در این شرایط، تکلیف خودش را به درستی نمی‌داند.
چشم‌انداز مبهم دستیابی به واکسن خارجی
سعید نمکی، وزیر بهداشت اعلام کرده واکسیناسیون کرونا از ۲۲ بهمن برای گروه‌های پرخطر آغاز خواهد شد اما در ادامه سخنانش ذکر کرده که هنوز واکسنی به ایران وارد نشده و تازه قرار است
۱۶ بهمن‌ماه اولین محموله واکسن کرونا به کشور وارد شود! در اقدامات مؤثر و دلسوزانه وزیر بهداشت تردیدی نیست و شاید اگر هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های این وزارتخانه و پای کار بودن مرد اول این مجموعه نبود، آمار تلفات و مبتلایان ما، شانه به شانه کشوری مثل آمریکا بود اما در این روزها صداهای مختلفی شنیده‌شده، آن هم در این شرایط حساس که جامعه بیش از هر زمان دیگری، گوش به زنگ رسیدن واکسن و مراحل تولید آن در داخل است و این موضوع می‌تواند بر میزان اضطراب‌ها و نگرانی‌ها بیفزاید.
حسن روحانی در قامت رئیس دولت هم، چهارم بهمن‌ماه در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرد در ماه جاری واکسیناسیون کرونا در کشور آغاز می‌شود اما به جز واکسن روسی، هنوز منبع مشخصی برای واردات واکسن وجود ندارد و مسئولان نهادهای مختلف هرروز اظهارات متفاوتی مطرح می‌کنند که فقط ابهام و تردید را افزایش می‌دهد.
تزریق واکسن کرونا در برخی کشورها آغازشده و این مسئله حساسیت و کنجکاوی مردم ما را درباره زمان و چگونگی ارائه واکسن کرونا افزایش داده است.
پس از ممنوعیت واردات واکسن‌های انگلیسی و آمریکایی، در نوزدهم دی‌ماه، گزینه‌های مختلفی برای تهیه واکسن از کشورهای چین، روسیه، هند، کوبا و سوئد رسانه‌ای و اختصاص سهمیه برای خرید ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دز از سوی کوواکس هم مطرح شد و به گفته حسین قناعتی، رئیس اتاق فکر ستاد مقابله با کرونای تهران، سهمیه کوواکس تا پایان امسال در دسترس قرار نخواهد گرفت و این موضوعی است که از سوی مقامات مسئول بیان‌نشده است!
تکلیف مردم مشخص نیست
تاکنون برای پیشگیری از ابتلای جامعه به بیماری کووید۱۹ دو سناریوی اصلی مطرح بوده است؛ یکی تولید داخلی و دیگر خرید و واردات آن از طریق سامانه توزیع عادلانه واکسن سازمان بهداشت جهانی موسوم به کوواکس. موضوع تولید داخلی روند خود را طی می‌کند و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا خردادماه این واکسن عرضه شود اما در مورد کوواکس اماواگرهایی در میان است. روز گذشته کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو مطرح کرده، «تاکنون و تا چند هفته دیگر، کوواکس توزیع واکسن ندارد و امیدواریم با این سازوکار موضوع توزیع دور از تبعیض و عادلانه واکسن در کشورها که از اهداف شکل‌گیری این سازوکار است، محقق شود. قبل از رسیدن واکسن‌های این اتحادیه طبیعتا از طرق ممکن و موجود واکسن‌های مورد تأیید سازمان غذا و دارو نیز وارد خواهد شد لکن عرضه، بسیار محدودتر از تقاضاست و تا همین جای ماجرا نیز تولیدکنندگان نسبت به برنامه عرضه وعده داده‌شده به کشورهای خریدار تأخیر دارند و این تأخیرها در اروپا، بریتانیا و آمریکای شمالی به مناقشه بین دولت‌ها و شرکت‌ها انجامیده است.» به نظر می‌رسد تکلیف مردم ما همچنان مشخص نیست، دستکم تا رسیدن به واکسن داخلی، باید هرروز، مجموعه‌ای از اظهارات متضاد و گنگ را در مورد واردات واکسن خارجی و ابهامات آن شنید. درست است که طبق اظهارات سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، در مدیریت بحران باید یک فرماندهی واحد وجود داشته باشد و آن ستاد ملی کروناست، اما دستکم این فرماندهی واحد در موضوع کرونا وجود نداشته است. از سوی هریک از اعضای این ستاد تا رئیس سازمان نظام پزشکی و سایر صاحب‌نظران، گفتارهای متفاوتی مطرح می‌شود و تا به اینجای کار، شاهد یک فرماندهی واحد که حرف اول و آخر را بزند و سایرین پشت سر او بایستند و موافقتشان را اعلام کنند، نبوده‌ایم و این موضوع بسیار نگران‌کننده است و فارغ از بی‌اعتمادی‌ای که ممکن است در سطح جامعه ایجاد شود، زمینه تنش‌های روانی و آسیب‌های فکری را فراهم می‌کند و این‌ها پیامد کمی نیست.
کدام واکسن خوب، کدام بد؟ مرجع تشخیص واکسن مطمئن کیست؟
تصور کنید که ۲ گزینه تقریبا جدی‌تر برای واردات واکسن در پیش رودارید؛یکی واکسن‌های تولیدشده در چین و دیگری واکسن آسترازنکای سوئد اما ناگهان اعلام کنند، نخستین محموله واکسن روسی اسپوتنیک ۱۶ بهمن‌ماه وارد کشور می‌شود که از شواهد و قرائن پیداست، این واکسن هم رأس این تاریخ به کشور وارد نمی‌شود و البته باوجوداین‌که اثربخشی آن بیش از ۹۰ درصد اعلام‌شده، انتقادها نسبت به واردات این واکسن هم بالاگرفته و مناقشه بر سر آن به کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا هم کشیده شده است.
«کیانوش جهانپور»، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و سخنگوی سازمان غذا و داروی این وزارتخانه پنج‌شنبه، نهم بهمن اعلام کرده که مجوز اضطراری استفاده از واکسن روسی کرونا در کمیسیون تخصصی این سازمان صادرشده است، اما عضو کمیته علمی ستاد مبارزه با کرونا در مخالفت با واردکردن واکسن روسی گفته است: «از نظر ما واکسنی استاندارد است که مورد تأیید یکی از منابع بین‌المللی باشد که یکی از آن‌ها سازمان بهداشت جهانی و دیگری سازمان غذا و داروی اتحادیه اروپاست؛ در صورتی که این واکسن تأییدیه هیچ کشوری را ندارد زیرا به دلیل تعصبات حاضر نیستند اطلاعات واکسن را در اختیار دیگر کشورها قرار دهند.»
مینو محرز در گفت‌وگو با روزنامه «جهان صنعت» تهیه و واردات واکسن روسی را شانس بد مردم ایران عنوان کرده و گفته است که او به‌هیچ‌عنوان از این انتخاب راضی نیست و به عنوان یکی از اعضای کادر درمان این واکسن را تزریق نمی‌کند زیرا تاکنون هیچ اطلاعاتی از آن منتشرنشده است. این جدال‌ها ادامه دارد و کیانوش جهانپور در یک پیام توییتری عنوان می‌کند، واکسن روسی« اسپوتنیک وی» اولین واکسن موفق ثبت‌شده کرونا در جهان است. گروهی دیگر همچنان ابراز مخالفت می‌کنند که این واکسن ابتدا در روسیه و بعد در چند کشور دیگر ثبت ملی شده و اطلاعات نهایی مربوط به آن هنوز به سازمان بهداشت جهانی ارائه نشده است. رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ایران هم در واکنش به خرید واکسن کرونای «اسپوتنیک وی» گفته که «او هم واکسن روسی نمی‌زند.»
حسینعلی شهریاری، ۱۱ دی‌ماه در گفت‌وگو با اعتماد آنلاین، پیشنهاد داده که واکسن‌های خارجی را ابتدا مسئولان بزنند و درصورتی‌که مشکلی نداشت برای عموم مردم استفاده شود.
به گفته این نماینده مجلس، «وقتی از انجام مراحل کامل کارآزمایی بالینی واکسن اطمینان نداریم، نباید آن واکسن روی مردم ما آزمایش شود.» اما این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که کشورهایی ازجمله آرژانتین و مجارستان، مکزیک، امارات متحده عربی، پاکستان، بلاروس، بولیوی و الجزایر شروع به استفاده از این واکسن کرده‌اند و وزارت بهداشت ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرده که واکسن روسی کرونا،«اسپوتنیک‌وی»را تأیید کرده است. طبق این بیانیه، این مجوز بر اساس داده‌های روسیه از مرحله سوم آزمایش‌های بالینی واکسن اسپوتنیک وی صادرشده است. نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا نیز در مصاحبه‌ای که بخشی از آن را در صفحه توییترش منتشر کرده، گفته است: آزمایش‌هایی که در ونزوئلا بر روی واکسن روسی کرونا، اسپوتنیک وی، صورت گرفته نشان می‌دهد این واکسن «۱۰۰ درصد» مؤثر است. وزیر بهداشت هم همواره مطرح کرده از مطمئن‌ترین منابع واکسن وارد می‌کنیم اما در کشور ما، نه در مورد کرونا و نه درباره سایر مسائل، یک نفر به‌تنهایی اظهارنظر نمی‌کند، بلکه از منابع و بخش‌های مختلف، هرکس سخنی را می‌گوید و نظری را رسانه‌ای می‌کند. هیچ‌کس به این فکر نمی‌کند که هر اعلام نظری می‌تواند تبعات و عواقبی بر روی جامعه داشته باشد. انعکاس هر حرف و سخنی از هر تریبونی، روان‌های پریشان و آشفته مردم ما را پریشان‌تر و آشفته‌تر می‌کند. شبکه‌های اجتماعی و بنگاه‌های خبرپراکنی هم به دنبال همین‌اند که از هر فرد علمی و غیرعلمی، سخنی را گل بگیرند و همان را در رسانه خود بولد کرده و با روح و روان مخاطب بازی کنند.
چند صدایی و سرنوشت نامعلوم واکسن
گرچه وزیر بهداشت در قامت فرمانده این وزارتخانه گفته، مردم حرف درست و علمی را در رابطه با واکسن از زبان او بشنوند و گرچه واکسن روسی را تأیید کرده و خباثت‌ها دراین‌باره را خیانت ملی دانسته، اما آن‌قدر چند صدایی زیاد است که کسی صدای «سعید نمکی» و فریادهایش را نمی‌شنود. او ۱۲ بهمن‌ماه، با اشاره به این سخن که برخی می‌گویند، قرار است «واکسن نامرغوب وارد کنند و من آن را نمی‌زنم»، توضیح داده، «این حرف‌ها چیست که می‌گویید و دل مردم را خالی می‌کنید. این چه خباثتی است. مگر بی‌غیرت شده‌ایم که برویم واکسن نامرغوب وارد کنیم. به‌خدا این حرف‌ها خیانت ملی است.» طرح این سخنان موجب شد تا پرسش‌هایی به ذهنمان خطور کند، ازجمله این‌که چه کسی باید مرجع تشخیص واکسن باشد، چه کسی باید حرف اول و آخر را دراین‌باره بزند، نظر چه کسی مهم‌تر و بهتر است؟ این‌ها پرسش‌هایی است که پاسخی قطعی ندارد، درنتیجه اطلاع‌رسانی بهنگام و درستی صورت نمی‌پذیرد و مردم از دهان هر مسئول و کارشناسی یک‌سخنی را می‌شنوند و همان را باور می‌کنند و فشارهای گسترده‌ای را به لحاظ روحی متحمل می‌شوند. بی‌تردید برای داشتن ملت متحد، قوی و تاب‌آور باید به آن‌ها این امکان را داد که حرفی واحد را بشنوند اما به‌گونه‌ای بین سخنان و سیاست‌ها و اقدامات مسئولان تناقض و تضاد وجود دارد که گویی چندین گروه در حال حکمروایی هستند. جامعه‌شناسان معتقدند که یکی از مؤلفه‌های حکمرانی خوب، انتشار شفاف اطلاعات و حفظ اعتماد عمومی به‌منظور جلب همراهی مردم و افکار عمومی باهدف تسهیل انجام وظایف دولت‌هاست. به‌دلیل دسترسی‌های گسترده مردم به اطلاعات از منابع متکثر و متنوع وبعضا رسانه‌های بیگانه، بی‌توجهی به این امر مهم سبب سردرگمی مردم و بروز فشارهای عصبی در آنان خواهد شد. در این یک سال که همه‌گیری کووید ۱۹ زندگی روزمره بشر را به میزان قابل‌توجهی دچار تغییر کرده و چالش‌های بسیاری را برای تمامی اقشار جامعه به وجود آورده است، افراد بیش از هر زمان دیگر دچار انزوای اجتماعی و مشکلات ناشی از آن شده‌اند و با شنیدن خبرهای متناقض و بلاتکلیفی در مورد واردات واکسن، بیشتر روحیه خود را می‌بازند و روانشان آسیب می‌بیند. ترس، نگرانی و استرس همواره در مواجهه با موقعیت‌های نامطمئن و ناشناخته امری نرمال محسوب می‌شود که این مسئله نیز در مواجهه با همه‌گیری ویروس کرونا درحد طبیعی و نرمال بوده است که با انجام اقداماتی می‌توان این مهم را به لحاظ فردی و اجتماعی به حداقل رساند اما موضوع مهم‌تر وعده‌ها و نحوه اطلاع‌رسانی مسئولان است، اگر آن‌ها در بیان اظهارات خود کمی سنجیده‌تر عمل کرده و کارشناسان نیز دقت و همراهی لازم را داشته باشند، حس بدبینی به آسیب‌های روحی، روانی منجر نخواهد شد. اگر واکسنی موردنقد است، باید آن را در محافل خصوصی در بوته نقد و بررسی قرار داد و نتایج و تصمیماتی که اخذ می‌شود از سوی فرماندهی واحد رسانه‌ای شود.
کمتر از یک‌سال است که در جبهه نبرد با کرونا، آن‌قدر که در توانمان بوده ایستادگی کرده‌ایم. در این مدت، تمام هم‌وغممان واکسن بوده و دارویی اثربخش که بتواند در برابر این ویروس قد علم کند اما کمتر توجه‌مان به سمت‌وسوی «سلامت روان» جامعه جلب شده و مسئولان هم بسیار کمتر به نتایج اظهاراتشان بر روح و روان مردم اندیشیده‌اند. البته القائات غلط بیرونی مبنی براین‌که، ایران اقدامی برای خرید واکسن انجام نداده، این سلامت را می‌تواند بیش از پیش مخدوش کند، آن هم در بزنگاهی حساس که اطلاعاتی یکدست و صدایی واحد به گوش نمی‌رسد. بی‌تردید جهان در حال تغییر و پوست‌اندازی است و ناخواسته سبک زندگی ما نیز متأثر از کرونا و نبرد فراگیر با این ویروس، شکل تازه‌ای به خود گرفته است؛ انواع پیامدهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر زندگی میلیون‌ها نفر از مردم دنیا سایه افکنده و لازم است در کنار تدابیر درمانی باهدف مواجهه مؤثر با این ویروس، به موضوع «سلامت روان» هم پرداخته شود و اکنون به رغم تمهیدات لازم برای تهیه واکسن، به دلیل عدم یکصدایی از سوی صاحب‌نظران و مقامات مسئول در حوزه نظام سلامت، موضوع بهداشت روان به حاشیه رانده‌شده و کمتر منتقد یا مقام مسئولی برای یک‌لحظه به این فکر می‌کند که دعوا و جنجال‌آفرینی نسبت به واردات واکسن از کشوری مشخص و کشاندن اختلاف نظرها در متن خبرهای اصلی رسانه‌ها، چه به‌روز «روان» مردم می‌آورد. اختلاف سلیقه و طرح مباحث علمی یا غیرعلمی در مورد واکسن که کدام‌یک تأییدیه سازمان جهانی را دارد و کدام‌یک ندارد و اعلام نظر برخی مدیران یا نمایندگان مجلس که اگر فلان واکسن وارد شود، ما آن را تزریق نخواهیم کرد، چه دردی از دردهای این مردم خسته و داغدیده از کرونا دوا می‌کند، جز این‌که بدتر به آن‌ها ترس و ناامیدی تزریق می‌شود، بنابراین چنین مسئله‌ای با طولانی شدن روزهای مقابله با کرونا و به دنبال آن تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و اضطراب‌های روحی و روانی به دلیل تبعات اقتصادی، توجه جدی دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیرندگان را می‌طلبد. سلامت روان از آن دست مفاهیم شیک و کم‌کاربرد نیست که صرفا زینت‌بخش عبارت‌ها و کلمات باشد، اتفاقا اهمیت این مفهوم، پس از شیوع گسترده کرونا به عنوان مرضی فراگیر و جهان‌شمول، بیش از پیش نمایان شده است.
بیان اظهارات شبهه‌افکن و متناقض ممنوع
سلامت روان در بهترین حالت همواره بعد از سلامت جسم موردتوجه بوده، تا بدان جا که اهمیت به آن در انبوه مشکلات پیرامون، مقوله‌ای ویترینی به نظر می‌رسد درحالی‌که تجارب روزهای دشوار خانه‌نشینی و محدودیت‌های ارتباطی نشان داد، سلامت روان از اولویتی غیرقابل‌انکار برخوردار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در مورد ضرورت سلامت روان آنچه حیاتی به نظر می‌رسد این است که؛ برای رسیدن به سلامت روان توأم با شادی و نشاط و آرامش در زندگی، چاره‌ای نیست جز این‌که حداقل‌هایی از نیازهای ضروری فرد تأمین شود. در همین خصوص کارشناسان در عرصه علوم اجتماعی و روانشناسی گوشزد می‌کنند که باید شرایط و زیرساخت حال خوب داشتن در جامعه فراهم شود به‌گونه‌ای که احتیاجات اساسی برآورده شود و یا در مورد واکسن به جای شبهه افکنی و اظهارات متناقض، یکصدا سخن گفته شود تا سلامت روان افراد جامعه بیش از این آسیب نبیند و این نگرانی مثل کلافی پیچیده در درون افراد انباشته نشود.
یکی ازکامل‌ترین تعاریف بهداشت روان، از سوی سازمان بهداشت جهانی ارائه‌شده است:«بهداشت روانی به معنای حالتی از سلامتی است که در آن هر فرد توانایی‌های خودش را می‌شناسد، می‌تواند با استرس و فشار زندگی کنار بیاید، فعالیت کارآمد و مؤثر دارد و قادر است نقش مؤثری در جامعه خود ایفا کند.»
به‌طورکلی مختل شدن روند عادی زندگی روزمره، افراد را مستعد زودرنجی، خستگی جسمی و روحی، خشم، عدم تعادل روحی و افسردگی می‌کند. خاصیت و ویژگی همه‌گیری‌ها همین است که تنها یک پدیده جسمانی نیستند. آن‌ها به لحاظ اختلالات روانی نیز بر افراد اثر می‌گذارند. در این میان، افراد مبتلا به بیماری‌های روانی ممکن است به ویژه در برابر اثرات وحشت و تهدید گسترده، آسیب‌پذیر باشند، به همین دلیل است که متخصصان حوزه سلامت روان تأکید می‌کنند در هنگام شیوع ویروس کرونا از سلامت روان خود مراقبت کنید. این متخصصان ازجمله راهکارهای مراقبت از سلامت روان را پایبندی به کارهای روزمره خود دانسته و گفته‌اند، برای کسب آرامش بیشتر از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تای‌چی استفاده کنید. در خانه فعالیت بدنی داشته باشید. نرمش ساده باعث افزایش سطح هورمون‌های اندروفین و سروتونین شده و به افراد جامعه احساس بهتری می‌دهد.
آنان می‌گویند، طبیعی است که هنگام مطالعه خبرهایی مبنی بر دستیابی یا خرید واکسن، احساس شکنندگی و آسیب‌پذیری داشته باشید اما نباید از اخبار دوری کنید و صرفا در صورت آزارهای روانی، خواندن آن‌ها را محدود کنید. مهم است که احساسات را کنترل و به دیگران یادآوری کنید که آن‌ها نیز در کنار سلامت جسمی، از سلامت روحی خود مراقبت کنند.
داشتن برنامه روزمره در تمامی ایام سال برای همه ما ضرورت دارد، اما افرادی که دچار اضطراب و اندوه و دیگر مشکلات روحی و روانی شده‌اند، به داشتن چنین برنامه‌ای توصیه می‌شوند. برنامه‌ای ساده تا در کنار کارهایی که در طول روز انجام می‌دهند به کارهای موردعلاقه خود نیز بپردازند. گرچه کرونا سبب شده، سلامت روان در معرض تهدید قرار بگیرد و این نگرانی که نکند ما به واکسن دست پیدا نکنیم، شرایط افراد جامعه را به لحاظ روانی تهدید کند، اما همان‌طور که اشاره کردیم، شنیدن اخبار از کانال‌های خبری مختلف که بعضا مسائلی غیرواقعی را مطرح می‌کنند، بر هراس و نگرانی ما و مخدوش شدن سلامت روان می‌افزاید و گفته‌های متفاوت و شائبه انگیز برخی مسئولان هم این هراس‌ها را مضاعف می‌کند. بگذارید این تناقضات روزهای اخیر را در کنار هم بگذاریم تا بهتر به فهم این مسئله پی ببریم که چقدر حرف‌های دوگانه و ناقض یکدیگر از زبان مسئولان مطرح‌شده و بالطبع جامعه ما در این شرایط، تکلیف خودش را به درستی نمی‌داند.
چشم‌انداز مبهم دستیابی به واکسن خارجی
سعید نمکی، وزیر بهداشت اعلام کرده واکسیناسیون کرونا از ۲۲ بهمن برای گروه‌های پرخطر آغاز خواهد شد اما در ادامه سخنانش ذکر کرده که هنوز واکسنی به ایران وارد نشده و تازه قرار است
۱۶ بهمن‌ماه اولین محموله واکسن کرونا به کشور وارد شود! در اقدامات مؤثر و دلسوزانه وزیر بهداشت تردیدی نیست و شاید اگر هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های این وزارتخانه و پای کار بودن مرد اول این مجموعه نبود، آمار تلفات و مبتلایان ما، شانه به شانه کشوری مثل آمریکا بود اما در این روزها صداهای مختلفی شنیده‌شده، آن هم در این شرایط حساس که جامعه بیش از هر زمان دیگری، گوش به زنگ رسیدن واکسن و مراحل تولید آن در داخل است و این موضوع می‌تواند بر میزان اضطراب‌ها و نگرانی‌ها بیفزاید.
حسن روحانی در قامت رئیس دولت هم، چهارم بهمن‌ماه در جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرد در ماه جاری واکسیناسیون کرونا در کشور آغاز می‌شود اما به جز واکسن روسی، هنوز منبع مشخصی برای واردات واکسن وجود ندارد و مسئولان نهادهای مختلف هرروز اظهارات متفاوتی مطرح می‌کنند که فقط ابهام و تردید را افزایش می‌دهد.
تزریق واکسن کرونا در برخی کشورها آغازشده و این مسئله حساسیت و کنجکاوی مردم ما را درباره زمان و چگونگی ارائه واکسن کرونا افزایش داده است.
پس از ممنوعیت واردات واکسن‌های انگلیسی و آمریکایی، در نوزدهم دی‌ماه، گزینه‌های مختلفی برای تهیه واکسن از کشورهای چین، روسیه، هند، کوبا و سوئد رسانه‌ای و اختصاص سهمیه برای خرید ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دز از سوی کوواکس هم مطرح شد و به گفته حسین قناعتی، رئیس اتاق فکر ستاد مقابله با کرونای تهران، سهمیه کوواکس تا پایان امسال در دسترس قرار نخواهد گرفت و این موضوعی است که از سوی مقامات مسئول بیان‌نشده است!
تکلیف مردم مشخص نیست
تاکنون برای پیشگیری از ابتلای جامعه به بیماری کووید۱۹ دو سناریوی اصلی مطرح بوده است؛ یکی تولید داخلی و دیگر خرید و واردات آن از طریق سامانه توزیع عادلانه واکسن سازمان بهداشت جهانی موسوم به کوواکس. موضوع تولید داخلی روند خود را طی می‌کند و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا خردادماه این واکسن عرضه شود اما در مورد کوواکس اماواگرهایی در میان است. روز گذشته کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو مطرح کرده، «تاکنون و تا چند هفته دیگر، کوواکس توزیع واکسن ندارد و امیدواریم با این سازوکار موضوع توزیع دور از تبعیض و عادلانه واکسن در کشورها که از اهداف شکل‌گیری این سازوکار است، محقق شود. قبل از رسیدن واکسن‌های این اتحادیه طبیعتا از طرق ممکن و موجود واکسن‌های مورد تأیید سازمان غذا و دارو نیز وارد خواهد شد لکن عرضه، بسیار محدودتر از تقاضاست و تا همین جای ماجرا نیز تولیدکنندگان نسبت به برنامه عرضه وعده داده‌شده به کشورهای خریدار تأخیر دارند و این تأخیرها در اروپا، بریتانیا و آمریکای شمالی به مناقشه بین دولت‌ها و شرکت‌ها انجامیده است.» به نظر می‌رسد تکلیف مردم ما همچنان مشخص نیست، دستکم تا رسیدن به واکسن داخلی، باید هرروز، مجموعه‌ای از اظهارات متضاد و گنگ را در مورد واردات واکسن خارجی و ابهامات آن شنید. درست است که طبق اظهارات سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، در مدیریت بحران باید یک فرماندهی واحد وجود داشته باشد و آن ستاد ملی کروناست، اما دستکم این فرماندهی واحد در موضوع کرونا وجود نداشته است. از سوی هریک از اعضای این ستاد تا رئیس سازمان نظام پزشکی و سایر صاحب‌نظران، گفتارهای متفاوتی مطرح می‌شود و تا به اینجای کار، شاهد یک فرماندهی واحد که حرف اول و آخر را بزند و سایرین پشت سر او بایستند و موافقتشان را اعلام کنند، نبوده‌ایم و این موضوع بسیار نگران‌کننده است و فارغ از بی‌اعتمادی‌ای که ممکن است در سطح جامعه ایجاد شود، زمینه تنش‌های روانی و آسیب‌های فکری را فراهم می‌کند و این‌ها پیامد کمی نیست.
کدام واکسن خوب، کدام بد؟ مرجع تشخیص واکسن مطمئن کیست؟
تصور کنید که ۲ گزینه تقریبا جدی‌تر برای واردات واکسن در پیش رودارید؛یکی واکسن‌های تولیدشده در چین و دیگری واکسن آسترازنکای سوئد اما ناگهان اعلام کنند، نخستین محموله واکسن روسی اسپوتنیک ۱۶ بهمن‌ماه وارد کشور می‌شود که از شواهد و قرائن پیداست، این واکسن هم رأس این تاریخ به کشور وارد نمی‌شود و البته باوجوداین‌که اثربخشی آن بیش از ۹۰ درصد اعلام‌شده، انتقادها نسبت به واردات این واکسن هم بالاگرفته و مناقشه بر سر آن به کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا هم کشیده شده است.
«کیانوش جهانپور»، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و سخنگوی سازمان غذا و داروی این وزارتخانه پنج‌شنبه، نهم بهمن اعلام کرده که مجوز اضطراری استفاده از واکسن روسی کرونا در کمیسیون تخصصی این سازمان صادرشده است، اما عضو کمیته علمی ستاد مبارزه با کرونا در مخالفت با واردکردن واکسن روسی گفته است: «از نظر ما واکسنی استاندارد است که مورد تأیید یکی از منابع بین‌المللی باشد که یکی از آن‌ها سازمان بهداشت جهانی و دیگری سازمان غذا و داروی اتحادیه اروپاست؛ در صورتی که این واکسن تأییدیه هیچ کشوری را ندارد زیرا به دلیل تعصبات حاضر نیستند اطلاعات واکسن را در اختیار دیگر کشورها قرار دهند.»
مینو محرز در گفت‌وگو با روزنامه «جهان صنعت» تهیه و واردات واکسن روسی را شانس بد مردم ایران عنوان کرده و گفته است که او به‌هیچ‌عنوان از این انتخاب راضی نیست و به عنوان یکی از اعضای کادر درمان این واکسن را تزریق نمی‌کند زیرا تاکنون هیچ اطلاعاتی از آن منتشرنشده است. این جدال‌ها ادامه دارد و کیانوش جهانپور در یک پیام توییتری عنوان می‌کند، واکسن روسی« اسپوتنیک وی» اولین واکسن موفق ثبت‌شده کرونا در جهان است. گروهی دیگر همچنان ابراز مخالفت می‌کنند که این واکسن ابتدا در روسیه و بعد در چند کشور دیگر ثبت ملی شده و اطلاعات نهایی مربوط به آن هنوز به سازمان بهداشت جهانی ارائه نشده است. رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ایران هم در واکنش به خرید واکسن کرونای «اسپوتنیک وی» گفته که «او هم واکسن روسی نمی‌زند.»
حسینعلی شهریاری، ۱۱ دی‌ماه در گفت‌وگو با اعتماد آنلاین، پیشنهاد داده که واکسن‌های خارجی را ابتدا مسئولان بزنند و درصورتی‌که مشکلی نداشت برای عموم مردم استفاده شود.
به گفته این نماینده مجلس، «وقتی از انجام مراحل کامل کارآزمایی بالینی واکسن اطمینان نداریم، نباید آن واکسن روی مردم ما آزمایش شود.» اما این اظهارات در شرایطی مطرح می‌شود که کشورهایی ازجمله آرژانتین و مجارستان، مکزیک، امارات متحده عربی، پاکستان، بلاروس، بولیوی و الجزایر شروع به استفاده از این واکسن کرده‌اند و وزارت بهداشت ارمنستان در بیانیه‌ای اعلام کرده که واکسن روسی کرونا،«اسپوتنیک‌وی»را تأیید کرده است. طبق این بیانیه، این مجوز بر اساس داده‌های روسیه از مرحله سوم آزمایش‌های بالینی واکسن اسپوتنیک وی صادرشده است. نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا نیز در مصاحبه‌ای که بخشی از آن را در صفحه توییترش منتشر کرده، گفته است: آزمایش‌هایی که در ونزوئلا بر روی واکسن روسی کرونا، اسپوتنیک وی، صورت گرفته نشان می‌دهد این واکسن «۱۰۰ درصد» مؤثر است. وزیر بهداشت هم همواره مطرح کرده از مطمئن‌ترین منابع واکسن وارد می‌کنیم اما در کشور ما، نه در مورد کرونا و نه درباره سایر مسائل، یک نفر به‌تنهایی اظهارنظر نمی‌کند، بلکه از منابع و بخش‌های مختلف، هرکس سخنی را می‌گوید و نظری را رسانه‌ای می‌کند. هیچ‌کس به این فکر نمی‌کند که هر اعلام نظری می‌تواند تبعات و عواقبی بر روی جامعه داشته باشد. انعکاس هر حرف و سخنی از هر تریبونی، روان‌های پریشان و آشفته مردم ما را پریشان‌تر و آشفته‌تر می‌کند. شبکه‌های اجتماعی و بنگاه‌های خبرپراکنی هم به دنبال همین‌اند که از هر فرد علمی و غیرعلمی، سخنی را گل بگیرند و همان را در رسانه خود بولد کرده و با روح و روان مخاطب بازی کنند.
چند صدایی و سرنوشت نامعلوم واکسن
گرچه وزیر بهداشت در قامت فرمانده این وزارتخانه گفته، مردم حرف درست و علمی را در رابطه با واکسن از زبان او بشنوند و گرچه واکسن روسی را تأیید کرده و خباثت‌ها دراین‌باره را خیانت ملی دانسته، اما آن‌قدر چند صدایی زیاد است که کسی صدای «سعید نمکی» و فریادهایش را نمی‌شنود. او ۱۲ بهمن‌ماه، با اشاره به این سخن که برخی می‌گویند، قرار است «واکسن نامرغوب وارد کنند و من آن را نمی‌زنم»، توضیح داده، «این حرف‌ها چیست که می‌گویید و دل مردم را خالی می‌کنید. این چه خباثتی است. مگر بی‌غیرت شده‌ایم که برویم واکسن نامرغوب وارد کنیم. به‌خدا این حرف‌ها خیانت ملی است.» طرح این سخنان موجب شد تا پرسش‌هایی به ذهنمان خطور کند، ازجمله این‌که چه کسی باید مرجع تشخیص واکسن باشد، چه کسی باید حرف اول و آخر را دراین‌باره بزند، نظر چه کسی مهم‌تر و بهتر است؟ این‌ها پرسش‌هایی است که پاسخی قطعی ندارد، درنتیجه اطلاع‌رسانی بهنگام و درستی صورت نمی‌پذیرد و مردم از دهان هر مسئول و کارشناسی یک‌سخنی را می‌شنوند و همان را باور می‌کنند و فشارهای گسترده‌ای را به لحاظ روحی متحمل می‌شوند. بی‌تردید برای داشتن ملت متحد، قوی و تاب‌آور باید به آن‌ها این امکان را داد که حرفی واحد را بشنوند اما به‌گونه‌ای بین سخنان و سیاست‌ها و اقدامات مسئولان تناقض و تضاد وجود دارد که گویی چندین گروه در حال حکمروایی هستند. جامعه‌شناسان معتقدند که یکی از مؤلفه‌های حکمرانی خوب، انتشار شفاف اطلاعات و حفظ اعتماد عمومی به‌منظور جلب همراهی مردم و افکار عمومی باهدف تسهیل انجام وظایف دولت‌هاست. به‌دلیل دسترسی‌های گسترده مردم به اطلاعات از منابع متکثر و متنوع وبعضا رسانه‌های بیگانه، بی‌توجهی به این امر مهم سبب سردرگمی مردم و بروز فشارهای عصبی در آنان خواهد شد. در این یک سال که همه‌گیری کووید ۱۹ زندگی روزمره بشر را به میزان قابل‌توجهی دچار تغییر کرده و چالش‌های بسیاری را برای تمامی اقشار جامعه به وجود آورده است، افراد بیش از هر زمان دیگر دچار انزوای اجتماعی و مشکلات ناشی از آن شده‌اند و با شنیدن خبرهای متناقض و بلاتکلیفی در مورد واردات واکسن، بیشتر روحیه خود را می‌بازند و روانشان آسیب می‌بیند. ترس، نگرانی و استرس همواره در مواجهه با موقعیت‌های نامطمئن و ناشناخته امری نرمال محسوب می‌شود که این مسئله نیز در مواجهه با همه‌گیری ویروس کرونا درحد طبیعی و نرمال بوده است که با انجام اقداماتی می‌توان این مهم را به لحاظ فردی و اجتماعی به حداقل رساند اما موضوع مهم‌تر وعده‌ها و نحوه اطلاع‌رسانی مسئولان است، اگر آن‌ها در بیان اظهارات خود کمی سنجیده‌تر عمل کرده و کارشناسان نیز دقت و همراهی لازم را داشته باشند، حس بدبینی به آسیب‌های روحی، روانی منجر نخواهد شد. اگر واکسنی موردنقد است، باید آن را در محافل خصوصی در بوته نقد و بررسی قرار داد و نتایج و تصمیماتی که اخذ می‌شود از سوی فرماندهی واحد رسانه‌ای شود.
برچسب ها
کرونا , واکسن کرونا
به اشتراک بگذارید
https://resalat-news.com/?p=38398
تعداد دیدگاه : دیدگاه‌ها برای حکایت واکسن و بازی با سلامت روان بسته هستند
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.