نفیسه امامی 
در روزهای اخیر که مذاکرات سیاسی در راستای احیای برجام در وین در حال انجام است، نرخ دلار با شیب ملایمی در حال حرکت در مدار نزولی است و با سیگنال‌هایی که از این روند مخابره می‌شود، انتظارات برای کاهش نرخ دلار شکل گرفته است. درحالی‌که پایان سال قبل قیمت دلار به ۲۳ هزار و ۹۶۰ تومان رسید، اکنون دلار به کانال ۲۰ هزار تومان بازگشته است و قیمت هر دلار آمریکا دیروز شنبه ۱۸ اردیبهشت‌ماه برای خرید ۲۰ هزار و ۲۳۴ تومان و برای فروش به ۲۰ هزار و ۶۴۳ تومان رسید. 
به نظر کارشناسان در صورت رسیدن به توافق قابل‌قبول و لغو تحریم‌ها، میزان فروش نفت ایران افزایش پیدا می‌کند و با آزادسازی منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در سایر کشورها و افزایش صادرات غیرنفتی نرخ دلار کاهش می‌یابد. به همین علت سیگنال‌های مثبت یا منفی که از مذاکرات مخابره می‌شود، بر نرخ ارز خود را نمایان می‌کند.
نرخ دلار آمریکا از ابتدای سال قبل با نرخ ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان فروخته شد و به‌تدریج روند صعودی پیدا کرد تا جایی‌که در پاییز سال قبل به بالای ۳۰ هزار تومان نیز رسید، اما به‌تدریج نرخ آن رو به کاهش گذاشت. بعضی از کارشناسان افزایش نقدینگی، بالا رفتن انتظارات تورمی و کاهش درآمد ارزی ایران را از دلایل مهم در این جهش نرخ ارز عنوان می‌کنند. هرچند برگزاری انتخابات آمریکا و امیدواری به کاهش فشار حداکثری و گشایش روزنه‌ای برای اقتصاد نیز یکی از عوامل مهم بر نرخ دلار در ماه‌های گذشته بود. 
مذاکرات سیاسی به‌شدت در بازار ارز ایران سایه افکنده است و دولت هم در ماه‌های پایانی عمر خود به دنبال پایین آوردن هر چه بیشتر قیمت دلار و تحویل آن به دولت بعدی است، اما مشخص نیست آیا این خواسته محقق می‌شود یا خیر؟ صرف‌نظر از دلایل اقتصادی و سیاسی نوسان کنونی قیمت ارز در بازار آزاد، این افزایش و کاهش نرخ پیامدهای نامناسبی برای اقتصاد ایران به همراه دارد. 
به‌طور سنتی از گذشته در ایران حساسیت زیادی نسبت به نوسان قیمت ارز وجود داشته است و تلاطم نرخ دلار همیشه اثرات روانی مستقیم در اقتصاد به‌جای گذاشته است. در شرایط فعلی وجود متغیرهای سیاسی و جو روانی ناشی از آن امکان پیش‌بینی پذیر بودن نرخ ارز را با اماواگر روبه رو کرده است که این مسئله اولین ضربه و آسیب را به اقتصاد کشور وارد می‌کند و میزان سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری را از همه فعالان اقتصادی سلب می‌نماید. 
   آثار منفی کاهش شدید ارز برای اقتصاد 
کامران ندری، کارشناس و تحلیلگر اقتصادی در گفت‌وگو با «رسالت» درباره ادامه روند نزولی نرخ ارز بیان کرد: علت اصلی پایین آمدن نرخ ارز وجود انتظارات کاهشی در میان مردم است. اکنون گشایش‌هایی درروند انجام مذاکرات برای احیای برجام انجام شده است، زیرا آمریکای دوران بایدن سخت‌گیری‌های دوران ترامپ را ندارد. 
ندری اضافه کرد: انتظار می‌رود با برداشته شدن تحریم‌ها، امکان فروش نفت هم افزایش پیدا کند و منابع ارزی زیاد شوند و به پایین آمدن نرخ دلار منجر گردد. با رفع تحریم‌ها فروش نفت از ۵۰۰ هزار بشکه در روز به بیش از دو میلیون بشکه می‌رسد که این میزان فروش، ارز زیادی را به کشور وارد می‌کند. 
وی با اشاره به افزایش فروش نفت و بالا رفتن درآمد ارزی کشور گفت: با لغو تحریم‌ها، افزایش میزان صادرات غیرنفتی و دسترسی به منابع ارزی کم‌هزینه‌تر می‌شود و نرخ ارز را کاهش می‌دهد، لذا اکنون‌که نرخ دلار بالاست، بیشتر افراد اقدام به فروش می‌کنند و متقاضیان ارز در ماه‌های آینده و با پایین آمدن نرخ، خریداری می‌کنند. اکنون تقاضا در بازار ارز کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر عرضه افزایش داشته است. 
این کارشناس ارزی به گفته رئیس‌جمهور مبنی بر کاهش نرخ دلار تا ۱۵ هزار تومان اشاره کرد و افزود: درصورتی‌که ایران بیش از دومیلیون بشکه در یک روز نفت بفروشد و جلوی واردات هم گرفته شود، درآمد ارزی دولت بالا می‌رود و می‌توان احتمال رسیدن نرخ دلار به ۱۵ هزار تومان و یا همان محدوده را داد، اما سؤال اینجاست که آیا رسیدن نرخ ارز به این محدوده برای اقتصاد آثار مثبتی به همراه دارد یا خیر؟ اغلب کارشناسان اقتصادی معتقدند کاهش شدید نرخ ارز می‌تواند آثار منفی برای اقتصاد به همراه داشته باشند. اقتصاد کشور از ۱۰ ماه گذشته با ارز ۲۵ هزارتومانی حرکت کرده است و اگر به‌یک‌باره ارز به ۱۵ هزار تومان برسد، می‌تواند مسئله‌ساز شود. 
ندری با اشاره به تجربه سال ۹۷ و رفت‌وبرگشت دلار از ۲۰ به ۱۰ هزار تومان گفت: صعود و نزول دلار در سال ۹۷ طی چند روز رخ داد و خرید و فروشی در نرخ بالا صورت نگرفت، اما وضعیت اکنون متفاوت است. در اقتصاد ما خیلی از محصولات بر مبنای دلار ۲۴ یا ۲۵ هزار تومان خریداری‌شده‌اند که فروش آن‌ها با کاهش نرخ ارز، آسیب‌زننده است، زیرا در همین زمان افرادی هستند که کالا را با نرخ دلار ۲۰ هزارتومانی خریداری می‌کنند و به فروش می‌رسانند. 
  سایه سنگین مذاکرات بر بازار ارز
علیرضا عباسی دیگر کارشناس ارزی بابیان این‌که  بازار ارز دارای فضایی سیاسی و انتظاری است به «رسالت» گفت: اکنون بازار ارز ایران تابعی از نظام عرضه و تقاضا نیست و آنچه‌که وجود دارد سایه سنگین مذاکرات خارجی است. به همین علت با کوچک‌ترین خبر مثبت، بازار ارز نزولی و با اولین تنش و یا خبر منفی بازار جهش قیمت پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: انجام مذاکرات انتظار تورمی را کاهش داد و از سوی دیگر تقاضای ارز به کالاهای ضروری کاهش پیدا کرده است و بسیاری از ثبت سفارش کالاهای واسطه‌ای و غیرضروری با تأخیر انجام می‌شود. وجود چنین شرایطی بازار را تابعی از نظام عرضه و تقاضا نمی‌کند. 
عباسی بابیان این‌که دولت درصدد است طی ماه‌های آینده ارز را با قیمت پایین به دولت بعد تحویل دهد، افزود: طبیعی است دولت در حال حاضر باانگیزه سیاسی اقدام به کاهش قیمت دلار کند. در شرایطی که اقتصاد به‌شدت به منابع ارزی نیازمند است، اتخاذ تصمیمات صرفا سیاسی برای نرخ ارز هم اقدام صحیحی نیست. 
وی پایین آمدن زیاد نرخ ارز را برای اقتصاد کشور مفید ندانست و گفت: نظام اقتصادی با کاهش نرخ ارز در بخش‌های واردات کالا و صادرات محصولات کامودیتی محور و صنعتی که با نرخ ارز قیمت‌گذاری می‌شوند، تحت تأثیر قرار می‌گیرد که می‌تواند نتایج مخربی برای اقتصاد ملی رقم بزند. ازاین‌رو با توجه به این‌که نرخ ارز بیش از یک سال در حدود ۲۵ هزار تومان بود و کاهش یک‌باره آن به کمتر از ۲۰ هزار تومان می‌تواند به بورس و صادرات آسیب برساند. 
عباسی یادآور شد: مصارف ارزی کشور به‌شدت کنترل‌شده و تقاضای ارزی سرکوب‌شده است، اما با توجه به توقف مسافرت‌های خارجی و فرار سرمایه، بخشی از تقاضای ارزی مسکوت مانده است که بعد از مهار کرونا، جهشی در تقاضای تأمین ارز برای مسافرت‌های خارجی ایجاد می‌گردد. از سوی دیگر در یک سال اخیر به دلیل اتفاقاتی که برای بورس رخ داد و ضرر زیادی که سرمایه‌گذاران خرد متحمل شدند، موج جدیدی به سمت رمزارزها هدایت شدند که منبع جدیدی برای صرف منابع ارزی است و می‌توانند خروج گسترده ارز را از کشور ایجاد کند. این کارشناس ارزی در پایان اظهار کرد: با توجه به تقاضای نهفته و جاری برای تأمین نیازهای عمومی و واردات کشور و با توجه به منابعی که بعد از توافق آزاد می‌شود، به نظر نمی‌رسد نظام عرضه و تقاضا به‌صورت طبیعی نرخ دلار را به کانال کمتر از ۲۰ هزار تومان هدایت کند.