جایگزینی دلار نه تنها در ایران بلکه در بیشتر کشورهای دنیا مورد توجه قرار گرفته و به نظر می رسد بسیاری از کشورها تلاش می کنند تا وابستگی خود را به دلار کاهش دهند . در این میان سوال این است که ایران چه گزینه هایی را به جای دلار انتخاب می کند . 
جهانی شدن و تسلط دلار آمریکا که شکوفایی و قدرت جهانی غرب را در ۷۶ سال گذشته تضمین کرده، می‌تواند با تحریم‌هایی که آمریکا علیه سایر کشورها اعمال می‌کند تضعیف یا حتی نابود شود. در طول سال های گذشته، یک جایگزین برای سیستم مالی تحت رهبری آمریکا با قدرت هژمونیکمتر که توسط کشورهای کمتر قدرتمند طراحی شده ممکن است جایگزین سیستم موجود شود.
بعد از ایران ، آمریکا بر روسیه و بسیاری دیگر از کشورها  تحریم های متعددی را اعمال  کرد اما حالا این تحریم‌ها ملل مختلف را وادار کرده تا به دنبال جایگزینی برای دلار آمریکا باشند.
بلومبرگ با اشاره به این که استفاده از دلار توسط آمریکا به عنوان سلاح، کشورها را تشویق کرده خود را از سلطه دلار بیرون بکشند، در این باره  نوشت: برخی از اقتصادهای بزرگ دنیا به‌دنبال راه‌هایی برای دور شدن از ارز آمریکا هستند
پایگاه اینترنتی اوراسیا ریویودر این باره نوشت : به نظر می رسد که آمریکا از آسیب اقتصادی که به روسیه در پی حمله مسکو به اوکراین وارد کرده است، بسیار خرسند است. اما اقتصاددانان هشدار می‌دهند که واشنگتن نسبت به آسیبی که این تحریم‌ها بر همان سیستم‌هایی که پس از جنگ جهانی دوم برای گسترش و تقویت قدرت خود در سراسر جهان ایجاد کرده بود، چشم بینایی ندارد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه دارایی خیلی از کشورها توسط آمریکا و دیگر کشور ها به دلیل این تحریمها از دسترس خارج می شود و درحقیقت به تصرف کشور غیر در می آید موجب شد تا بسیاری از کشورها  نگران دارایی های ارزی خود در کشورهای قدرتمند شوند و به همین دلیل است که  اقتصاددان خاطرنشان می کند که کشورها ممکن است محل فعالیت بانک هایشان را محدود کنند تا آسیب پذیری خود را در برابر چنین تهدیدهایی کاهش دهند.
 نگاهی به روند دلار زدایی 
بر اساس گزارش  تارنمایwww.longfinance.net ، آگاهی روزافزونی وجود دارد که دلار آمریکا قدرت زیادی برای آلوده کردن اقتصاد جهانی به تورم خود و تأثیر افزایش نرخ بهره این کشور دارد که هر دو آنها به طور عمده از اهداف مدیریت داخلی در آمریکاست. راجان، اقتصاددان هندی هشدار داد که کشورها ممکن است به دنبال جایگزینی برای دلار و شبکه پیام‌رسانی مالی سوئیفت باشند که منجر به «تجزیه سیستم پرداخت جهانی» شود.
تام اوکانر در  نیوزویک،نیز در این باره نوشت که تحریم‌ها تاثیرگذارترین ابزار آمریکا در امور بین‌الملل،یعنی قدرت دلار آمریکا را تنزل داده است.
همچنین  بن استیل، مدیر اقتصاد بین‌الملل در شورای روابط خارجی در این زمینه گفت : چین و روسیه، و حتی شرکای غربی مانند ترکیه و هند، می‌خواهند با ارزهای ملی خود در زمانی که منافعشان مناسب باشد، تجارت کنند. وی افزود: چین یک پروژه رمزارز بلندپروازانه برای کمک به کشورها برای دور زدن سیستم بانکی جهانی تحت تسلط آمریکا دارد.
وب سایت  www.longfinance.net  می گوید که با شروع جنگ تجاری بین آمریکا و چین، روند «دلارزدایی» شتاب زیادی به خود گرفت. 
هم اکنون شرکت‌های سراسر دنیا بخش قابل‌توجهی از بدهی خود را با ارزهای داخلی می‌فروشند تا مانع قدرت گرفتن بیشتر دلار شوند. در واقع همه به دنبال جایگزینی برای دلار هستند گویی که شورشی علیه پادشاهی پول ملی آمریکا در دنیا به راه افتاده است.
 توافق های انجام شده 
در سال ۲۰۱۳، استرالیا و چین توافق کردند که با ارزهای ملی تجارت کنند. در همان سال، برزیل و چین توافق کردند که با ارزهای برزیل و چین تجارت کنند. از سال ۲۰۱۱، چین با استرالیا، روسیه، ژاپن، برزیل و ایران قراردادهایی برای تجارت با ارزهای ملی منعقد کرده است. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰، سهم دلار در تجارت دوجانبه چین و روسیه به کمتر از ۵۰ درصد رسید. در سال ۲۰۱۵، چینCIPSیا(سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی) را برای پرداخت‌های ارزی و تجاری و به عنوان جایگزینی برای سوئیفت راه‌اندازی کرد
از پایان سال ۲۰۱۹، اتحادیه اروپا «ابزار حمایت از مبادلات تجاری (INSTEX) » را یک وسیله ویژه (SPV) برای تسهیل مبادلات غیر دلاری و غیر سوئیفتی با ایران برای دور زدن تحریم های آمریکا ایجاد کرد. در ۳۱ مارس ۲۰۲۰، اولین معامله اینستکس ایران و اتحادیه اروپا برای پوشش واردات تجهیزات پزشکی ایران برای مقابله با کووید-۱۹ منعقد شد. از مارس ۲۰۱۸، چین خرید نفت را به یوان با پشتوانه طلا را آغاز کرد.
تلاش فعلی چین برای دلارزدایی شامل توسعه یک رمزارز است. این ابتکار برای توسعه یک سیستم پرداخت داخلی است که می تواند در سطح جهانی مورد استفاده قرار گیرد. 
هند و روسیه قرار است تجارت تسلیحاتی را به روبل و روپیه انجام دهند تا تحریم های آمریکا علیه مسکو را دور بزنند.
 مولفه های تغییر 
هنگامی که یک کشور قصد دارد ارز خود را جایگزین دلار کند مولفه هایی وجود دارد که فرآیند جایگزینی دلار را به نتیجه می رساند.
اعتمادپذیر بودن کشور مورد نظر باعث می شود که ارز کشور منتخب بخشی از سبد ارزی کشورها را به خود اختصاص دهد.
به عنوان مثال چین کشوری است که پتانسیل جایگزینی دلار را دارد و اگر به این نقطه برسد با توجه به حجم تجارت گسترده ای که در جهان دارد و مولفه هایی که سایر کشورهای دیگر ندارند می تواند بدیلی برای دلار باشد.
موضوع دیگری که در این راستا مطرح است پرستیژ کشور منتخب در عرصه جهانی است. اگر در سال های آتی چین بتواند این پرستیژ را در عرصه جهانی به دست آورد به نوعی که کشورها احساس کنند چین در سیاست های اقتصادی، شتاب زده عمل نمی کند ارز این کشور می تواند گزینه ای برای جایگزینی دلار باشد.
همچنین یورو به‌عنوان ارز ذخیره احتمالی جهان، مزایای درخورتوجهی دارد. با وجود سابقه‌ سوءمدیریت اقتصادی برخی کشورهای منطقه یورو مانند یونان و اسپانیا، این منطقه از اقتصادهای سالم و قانون‌مندی تشکیل شده که تولید ناخالص داخلی آنها از چین هم بالاتر است.
بر اساس اخبار منتشر شده  ۲/۵ تریلیون دلار یورو در بانک‌های مرکزی جهان ذخیره شده است و این ارز حالا دومین ارز ذخیره بزرگ جهان به حساب می‌آید.
با این حال موانعی پیش‌ روی رشد ذخایریورو وجود دارد. بزرگ‌ترین مانع آن نه اقتصادی، بلکه سیاسی است. قدرت تعیین نرخ سود و سیاست‌های پولی دیگریورو در اختیار شورای حاکم بر بانک مرکزی اروپاست که متشکل از یک هیئت اجرایی ۶ عضوی و رؤسای ۱۹ بانک مرکزی منطقه یورو است
ین ژاپن نیزیکی از نامزدهای دور از ذهن برای تسخیر جایگاه ارز ذخیره جهانی می باشد. 
امانظام مالی ژاپن، علی‌رغم قدرت اقتصادی آن، به دلیل تمایلات انزواطلبانه‌ای نیز مورد تردید قرار دارد . ژاپن پس از جنگ جهانی دوم راهبرد تکیه بر صادرات را برای بازیابی قدرت اقتصادی خود در پیش گرفت و این تمایلات انزواطلبانه هم ریشه در همین زمان و همین راهبرد دارد. علاوه بر این، حجم قابل‌توجهی از اوراق قرضه ژاپن هم در درون این کشور نگهداری می‌شود و همین مسئله، حجم ذخیره‌های مبتنی بر ین را در جهان محدود می‌کند.
اما اولین استدلالی که درباره پتانسیل بیت کوین به‌عنوان یک ابزار ذخیره جهانی وجود دارد ، استفاده‌ شخصی مردم از بیت کوین به‌عنوان یک ذخیره ارزشمند است.
طرفداران بیت کوین به سطوح ناپایدار بدهی جهانی اشاره می‌کنند و بر این باورند که ناتوانی در پرداخت اوراق قرضه دولتی، در سال‌های آینده چشمگیرتر خواهد شد. در صورت بروز این اتفاق، ذخایر بیت کوین به‌ نوعی پشتوانه تبدیل می‌شوند؛یعنی یک دارایی «استوار» که در صورت ورشکستگی اوراق قرضه، همچنان می‌تواند جایگاه خود را حفظ کند.
ایده‌ تبدیل‌شدن بیت کوین به یک ارز ذخیره زمانی قوت گرفت که السالوادور به‌عنوان اولین کشور جهان، بیت کوین را به‌عنوان پول رسمی پذیرفت. نکته‌ تأمل‌برانگیز برای همگان این بود که وقتی یک کشور کوچک، ضعیف و بدون ثبات سیاسی مثل السالوادور که حتی ارز ملی خود را هم ندارد، در استفاده از بیت کوین پیشرو شده، کشورهای دیگر نیز می‌توانند این کار را تکرار کنند.
سناریوهای دیگری هم وجود دارد که می‌تواند بیت کوین را به‌سمت پذیرش گسترده آن در میان ملت‌ها به‌عنوان ارز ذخیره هدایت کند. گرگ فاس (Greg Foss)، مدیر ارشد مالی شرکت ولیدوس پاور (Validus Power) و یکی از معامله‌گران قدیمی، به‌تازگی اظهار کرده که کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان و روسیه می‌توانند پرداخت‌های بیت کوین را هم بپذیرند.
با این حال نباید فراموش کرد رابطه‌ ضعیفی بین استفاده از یک ارز برای معاملات و کاربردی‌بودن آن به‌عنوان یک ابزار ذخیره وجود دارد و متخصصان هم بر این باورند که بیت کوین به‌عنوان یک ارز ذخیره، نواقص زیادی دارد.
بیت کوین همچنین برای کاربرد رسمی در ملت‌هایی که خود یک ارز سالم و قوی دارند چندان جذاب نیست؛ چون قدرت آنها در کنترل عرضه پول را محدود می‌کند. خوب یا بد، مداخله‌ همیشگی و فعالانه در سیاست‌های پولی، از بخش‌های جدانشدنی تاریخ پول است و رهاکردن این مداخله برای کشورهایی مثل آمریکا و ژاپن غیرممکن است.
نگاهی به تصمیمات ایران 
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنانی در مورد این تصمیم مهم ایران فرمودند :  «اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به معنای واقعی محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشورهای دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای آنها الگو خواهند شد.»
۲۹ فروردین سال ۱۳۹۷ بودکه  با تصمیم هیئت دولت، یورو جایگزین دلار در تکالیف ارزی شد ، همچنین  بانک مرکزی موظف شد نرخ برابری ریال  در مقابل یورو را به صورت مستمر اعلام و مدیریت کند
در این  جلسه دولت وقت ، کلیه وزارتخانه ها، سازمان ها و شرکت های دولتی را موظف کرد ارز یورو را به عنوان ارز مبنای گزارشگری و انتشار آمار، اطلاعات و داده‌های مالی خود مورد استفاده قرار دهند.
اخیرا نیز  مصطفی قمری‌وفا، مدیر کل روابط عمومی بانک مرکزی ایران با انتشار پیامی توییتری اعلام کرد  که با راه اندازی نماد معاملاتی روبل روسیه از روز سه‌شنبه (۲۸ تیر/۱۹ ژوئیه) ۱۴۰۱صادرکنندگان ایرانی از طریق بانک‌ها و صرافی‌های کارگزار بازار متشکل معاملات ارز می‌توانند همانند اسکناس دلار و یورو، روبل را با نرخ توافقی در این بازار عرضه کنند
 سیستم های جایگزین 
همه می‌دانند نمی‌توان سلطه دلار را به این زودی‌ها از بین برد، اما قبلاً حتی تصور هم نمی‌شد بتوان از مکانیسم‌های پرداخت دیگری به‌دور از دلار آمریکایا شبکه سوئیفت که زیربنای سیستم مالی جهانی است استفاده کرد.
به همین منظور بسیاری از کشورها بنا را بر آن گذاشته اند که سیستم های مالی مختلفی را جایگزین کنند . به گزارش پایگاه اینترنتیThe Cradle، سرگئی گلازیف، اقتصاددان روسی و عضو شورای مالی ملی بانک روسیه، سیستم مالی جهانی جدیدی را پیشنهاد کرده که زیربنای آن رمزارزها با پشتوانه سبدی از ارزهای خارجی جدید و منابع طبیعی از کشورهای عضو باشد. 
گلازیف در مصاحبه‌ای می‌گوید که این امر جهان را از بدهی‌های غربی و هم از ریاضت اقتصادی ناشی از صندوق بین‌المللی پول آزاد می‌کند.
روسیه   طرح‌هایی را برای ارتقاء ارزهایشان در پرداخت‌های بین‌المللی در نظر دارد که شامل استفاده از فناوری‌های بلاکچین می‌شود. این طرح‌ها به‌دنبال حمله روسیه به اوکراین تسریع شده‌اند. روسیه برای مثال درآمد فروش انرژی خود را به روبل دریافت می‌کند.
رزبانک روسیه تمام عملیات‌های مالی با دلار آمریکا،یورو و درهم را به دنبال تحریم‌های آمریکا علیه این بانک متوقف کرد.
بنگلادش، قزاقستان و لائوس هم مذاکراتی با چین جهت تقویت استفاده از یوآن انجام داده‌اند. هند علناً بین‌المللی شدن روپیه را اعلام کرده و مکانیسم پرداخت دوجانبه با عربستان با ارز داخلی خود را به راه انداخته است.
وزیر امور خارجه روسیه نیز اخیراً طی اظهاراتی اعلام کرد که دلار آمریکا ممکن است به زودی از آمار تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) ناپدید شود، چرا که کشورهای عضو در حال کاهش استفاده از این ارز در تسویه حساب های متقابل هستند.
 مسیر پیش رو 
کارشناسان تاکید دارند که هم اکنون دلار همچنان در آینده قابل پیش بینی بر جهان حکومت می کند . چین خود دارای ذخایر دلاری هنگفتی است و دومین اقتصاد بزرگ جهان است.اما روش های دولت های آامریکا در سال های اخیر سرمایه‌گذاران غیرآمریکایی را مجبور می‌کند دارایی‌های خود را به خارج از آمریکا که زمانی یک منطقه ایمن بوده منتقل کنند.بر این اساس  کارشناسان عقیده دارند که نباید همه امکانات و فرصت‌های مالی جهان در اختیار ارزی قرار بگیرد که به‌عنوان ارز ذخیره جهانی انتخاب می‌شود. شرایطی که به سلطه صدساله‌ دلار منجر شد، یک شرایط خاص به‌ حساب می‌آمد و متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که در قرن بیست و یکم، شاهد سلطه‌ تنها یک ارز یا ابزار مالی در جهان نباشیم.