حاشیه‌های آزمون بزرگ
گروه اجتماعی
پرونده کنکور ۱۴۰۱ بسته‌شده اما ازآنجایی‌که حواشی و شائبه‌های آن هنوز بر سر زبان‌هاست، رئیس‌جمهور، گروهی را به ریاست محمد مخبر برای تحقیق و بررسی دقیق ابعاد این موضوع مأمور کرده و رئیس سازمان سنجش هم با حضور در برنامه تلویزیونی قسم‌خورده که سؤالات قبل از آزمون به بیرون درز نکرده است. احتمالا تخلفات رخ‌داده به آن شدتی که در رسانه‌ها منعکس‌شده، گسترده و فراگیر نیست، اما میزان تخلف هرقدر محدود و اندک باشد، بازهم تصویر بدی از کنکور در ذهن داوطلبان نقش بسته است و برای ترمیم این تصویر مخدوش باید با شفاف‌سازی، اطمینان و اعتماد کنکوری‌ها و خانواده‌ها را جلب کرد.
در همین راستا کمیسیون اصل نود به پرونده انتشار پاسخ سؤالات آزمون تجربی حین برگزاری آزمون ورود کرده و اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی وعده داده‌اند که سریع و شفاف به تخلفات رخ‌داده رسیدگی کنند.
مهرداد ویس‌کرمی، از اعضای این کمیسیون در گفت‌وگو با ایسنا بر عقب‌ماندگی سازمان سنجش نسبت به متقلبان تأکید کرده و علت آن را هم به‌سرعت پیشرفت در تکنولوژی گره‌زده است: «روش‌های تقلب به‌روز شده اما متأسفانه سازمان سنجش در این زمینه در سال‌های گذشته مقداری کُند عمل کرده و از متخلفین و متقلبان مقداری عقب‌مانده است.»
کنکور امسال با کشف وسایل پیشرفته برای تقلب به پایان رسید، از هندزفری نامرئی تا پاک‌کن سیمکارت‌خور، اما این را هم نمی‌توان کتمان کرد که سازمان سنجش طی سال‌های اخیر در مهم‌ترین و حساس‌ترین آزمون خود، ابهامات و حاشیه‌هایی ایجاد کرده و هرسال ادعای لو رفتن سؤالات و دفترچه‌های کنکور در شبکه‌های اجتماعی با نزدیک شدن به زمان برگزاری کنکور، مطرح است.
حالا قرار است، رئیس سازمان سنجش با حضور در جلسه کمیسیون آموزش، مسائل را مبسوط و مفصل و با ارائه جزئیات گزارش دهد. اما شائبه تقلب فقط به آزمون سراسری امسال محدود نمی‌شود، بلکه گزارش‌های منتشرشده در مطبوعات نشان می‌دهد، سال گذشته نیز تقلب اتفاق افتاده و دستکم این شائبه دهان‌به‌دهان چرخیده است. اما سال گذشته، دکتر ابراهیم خدایی، رئیس وقت سازمان سنجش آموزش کشور معتقد بود، تمام موارد مربوط به فروش سؤالات کنکور کلاهبرداری است و شگرد کلاهبرداران این است که ابتدا ۵۰ درصد پول را از داوطلب دریافت کرده و اعلام می‌کنند که ما به سؤالات دسترسی داریم و پس از انتشار سؤالات، ۵۰ درصد باقی پول را دریافت می‌کنیم؛ درصورتی‌که پس از دریافت ۵۰ درصد پول اولیه، تماس‌ها قطع می‌شود و آن‌ها حتی نمی‌توانند جلد دفترچه کنکور را به داوطلبان برسانند.
خدایی به داوطلبان اطمینان داد که تحت هیچ شرایطی سؤالات کنکور قبل از جلسه به بیرون درز نکرده است.
موضوعی که ازنظر مهرداد ویس‌کرمی، مخفی نبوده و مطابق اظهارات این نماینده مجلس، درمجموع تعداد ۲ هزار و ۶۰۰ پرونده مشکوک به تقلب مرتبط به آزمون سال ۱۴۰۰ و پیش از آن وجود داشته که در ۴ دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول پرونده‌هایی هستند که بر اساس گزارشات مردمی تشکیل شدند، دسته دوم شامل پرونده‌هایی می‌شود که به دلیل کشف وسیله‌ای غیرمجاز از داوطلبان سر جلسه آزمون تشکیل‌شده‌اند، دسته سوم پرونده‌هایی هستند که با دلیل عدم همخوانی سوابق تحصیلی افراد با رتبه کنکور تشکیل شدند و دسته چهارم نیز مواردی هستند که پاسخنامه‌های داوطلبان به‌صورت خیلی جدی و معناداری شبیه به یکدیگر بوده و با سوابق داوطلبان همخوانی نداشتند.
ویس‌کرمی تصریح کرده است، در مراحل رسیدگی به پرونده متهمان تقلب، سازمان سنجش از سیستم‌های نهادهای امنیتی نیز کمک گرفته است؛ در مواردی که مدرکی وجود داشته احکامی صادرشده و افرادی که سند و مدرکی علیه‌شان وجود نداشت نیز تبرئه شدند.
سلامت کلیت آزمون
وی با تأکید بر اینکه عمده افراد متهم به تقلب در آزمون‌های سراسری تبرئه شده‌اند، بر اساس آخرین اطلاعات خود می‌گوید: درنهایت از
۲ هزار و ۶۰۰ پرونده، برای ۷۰ نفر حکم صادرشده که از این تعداد نیز ۱۸ نفر پس از اعتراض، تبرئه شده‌اند. در این زمینه اصل بر برائت است؛ حال ممکن است فردی مرتکب تقلب شده باشد اما تا شواهد ، دلایل و قرائن کافی در این زمینه وجود نداشته باشد، نمی‌توان فردی را متخلف شناخت.
مطلب مهمی که در اظهارات این نماینده مجلس وجود دارد، آنجایی است که با صراحت، بر سلامت کلیت آزمون تأکید می‌کند: «چنانچه آمار و پرونده‌های اتهامات تقلب متعلق به سال‌های گذشته را بررسی کنیم، مشاهده می‌کنیم که اگر به‌طور میانگین سالانه یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در کنکور سراسری شرکت کرده باشند، طی ۳ سال گذشته از ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر داوطلب تنها ۲۶۰۰ پرونده تشکیل‌شده که درباره عمده این پرونده‌ها نیز دلیل و مدرک قانع‌کننده‌ای برای اثبات تخلف وجود ندارد؛ این رقم بیانگر آن است که در کلیت آزمون سراسری حتما سلامت وجود دارد. آزمون سراسری آسیب‌هایی دارد و ازنظر به‌روز شدن نیاز به‌سرعت بیشتری دارد اما سلامت کلی آزمون قطعا وجود دارد، باید جلوی آن عناصر محدودی که به دنبال بدون استعداد و یک‌شبه به‌جایی رسیدن هستند، گرفته شود؛ همه باید در این زمینه کمک کنند و ما نیز در کمیسیون آموزش و تحقیقات نیز مطالبه‌گر این موضوع هستیم.»
توضیحات رئیس سازمان سنجش
گزارش‌هایی که در رسانه‌ها انتشاریافته، نشان می‌دهد، «۷۰ مورد تخلف سر جلسه امتحان ثبت‌شده است. اما در موردی عجیب و بی‌سابقه، سؤالات کنکور تجربی حوالی ساعت ۱۰ صبح، یعنی حین برگزاری این آزمون، در فضای مجازی قرارگرفته است. این بدان معناست که سؤالات کنکور تجربی از قبل دراختیار برخی بوده که آن‌ها همان صبح برگزاری آزمون، امکان انتشار آن را داشته‌اند.»
حتی برخی منابع در شبکه‌های اجتماعی پا را فراتر گذاشته و از تقلب ۲۵ هزار نفر داوطلب رشته تجربی خبر داده‌اند، ادعایی که رئیس سازمان سنجش ضمن رد آن اذعان می‌کند که با ۴۸۰ نفر از متخلفان این آزمون برخورد شده و برای آن‌ها پرونده تشکیل‌شده است.
روزهاست که همه نگاه‌ها به‌سوی عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش است. او با حضور در برنامه‌ای تلویزیونی قسم‌خورده که قبل از شروع آزمون سؤالات به بیرون حوزه درز نکرده و بابیان جزئیات، تشریح کرده است:
« اولین عکس از کنکور تجربی بعد از ساعت
۹ و نیم بیرون آمده، عوامل بیرونی این متقلبین ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه می‌خواستند سیگنال پاسخ را به داوطلبان ارسال کنند ولی از آن زمان هر تلاشی کردند که پاسخ‌ها را ارسال کنند سیگنال یابی که ما استفاده کردیم توانست آن‌ها را پیدا کند. این افراد یک تا ۱۰ سال از آزمون محروم می‌شوند.»
پورعباس قبول دارد که تقلب در هر آزمونی ممکن است رخ دهد، اما تقلب به معنای افشای سؤالات قبل از آزمون را امکان‌ناپذیر دانسته و تأکید کرده است: «در سال‌های اخیر روند تقلب به بعد از رسیدن سؤالات به داوطلب رخ‌داده است. تقلبی که قبلا بوده است نگاه به چپ و راست بوده که در سال‌های اخیر تکنولوژی به این مسئله واردشده است. در حال حاضر تقلب این است که داوطلب عکس سؤالات را بیرون می‌فرستد و تقلب آنجا اتفاق می‌افتد که سؤالات حل شوند و به‌وسیله کیت‌های الکترونیک پاسخ‌ها به داوطلب برسند که البته در آزمون‌های چهارشنبه و پنج‌شنبه اتفاق چندانی رخ نداد و فقط یک عکس مخابره شد.»
رئیس سازمان سنجش، حساسیت آزمون روز جمعه را به این دلیل می‌داند که رشته پزشکی یکی از مشاغل مورد اقبال داوطلبان است، از طرفی می‌گوید: «امسال ۹۶۰۰ هزار نفر ظرفیت برای رشته‌های پزشکی تعیین‌شده و برخی حاضرند میلیاردی خرج کنند حتی از مسیر ناصواب به رشته‌های پزشکی برسند. به همین علت آزمون جمعه حساسیت ویژه‌ای داشت و انتظار داشتیم که عکس از جلسه آزمون بیرون بیاید. ابزار عکس گرفتن و ارسال آن خیلی پیچیده است و هنوز ابزاری نداریم که بتوانیم آن را کشف کنیم.»
نمی‌توان قصور سازمان سنجش را نادیده گرفت
عادل برکم از کارشناسان نظام آموزشی، در پاسخ به چرایی و چگونگی وقوع تقلب در آزمون سراسری، به «رسالت» می‌گوید:«هرقدر در موضوعی مشخص، انگیزه‌های مالی و حساسیت‌ها بیشتر باشد و جامعه ضمن نمایش اشتیاق و واکنش خود، بابت آن هزینه بپردازد، طبیعتا برای فساد و سوءاستفاده، جذابیت بیشتری وجود دارد. در حال حاضر کنکور و به‌ویژه آزمون تجربی به دلایل مختلف ازجمله کمبود ظرفیت و وضعیت بازار کار آن‌چنان اهمیت پیداکرده و موردتوجه خانواده‌ها و دانش آموزان قرارگرفته که می‌توان فضای آن را التهاب گونه توصیف کرد، در این شرایط، به‌هرحال فساد راه خودش را پیدا می‌کند و هرقدر ضریب امنیتی را بالا ببرند، به هر طریقی رخ می‌دهد، بااین‌حال نمی‌توان قصور سازمان سنجش را نادیده گرفت. در این شرایط باتوجه به حساسیت کنکور تجربی، سازمان سنجش موظف بوده، امنیت امتحان را فراهم کند. سال اولی هم نبوده که شائبه تقلب و تخلف مطرح‌شده است، تجربه چنین رخدادی در سال‌های گذشته کم‌وبیش وجود داشته و این سازمان وظیفه دارد، مسئله را پیگیری و بابت آن هزینه بدهد. ما نمی‌توانیم با گمانه‌زنی بگوییم سؤالات چگونه لو رفته است، در اینجا سازمان سنجش باید به‌صورت جدی ورود کرده و شفاف‌سازی کند و مجلس هم ملزم است به دلیل بحث امنیت کنکور و تعارض منافع و برگزاری کنکورهای آزمایشی از سوی این سازمان، درخواست تحقیق و تفحص بدهد و موضوع را تا حصول نتیجه پیگیری کند. مسئله فساد در حوزه آموزش هرقدر محدود و کوچک باشد، مقوله‌ای نیست که بتوان به‌راحتی از کنار آن گذشت. اگر برخی داوطلبان با تقلب در پرطرفدارترین صندلی‌های دانشگاه تحصیل کنند و به‌عنوان‌مثال پزشک شوند، آن‌ها جای کسی را غصب کرده‌اند که توانمند و مستعد بوده و بی‌تردید این‌چنین افراد متقلبی، در آینده هم پزشکان فاسد و متقلبی خواهند بود. ضمن آنکه تا سال‌های سال فسادهایی ازاین‌دست تأثیرات خود را بر روان جامعه باقی می‌گذارد. وقتی گروهی سؤالات را خریداری کرده و به‌راحتی از سد کنکور عبور می‌کنند و خبر آن در رسانه‌ها درج می‌شود، حتی اگر تخلف یا تقلب محدود باشد، بازهم امنیت روانی جامعه را مختل می‌کند.»
تقلب گسترده نبوده است
این کارشناس آموزش بابیان اینکه برگزاری آزمون مجدد، راهکاری است که ماده ۱۱ «قانون رسیدگی به تخلفات و جرائم در آزمون‌های سراسری» و مواد ۲۵ تا ۳۳ آیین‌نامه اجرایی آن برای موارد مشکوک پیش‌بینی نموده، عنوان می‌کند: «براین اساس می‌توان برای رشته تجربی که قصور محرزتر بوده، کنکور را دوباره برگزار کرد و هزینه آزمون مجدد باید از جیب همان افرادی پرداخت شود که باعث نابسامانی فعلی شده‌اند. این موضوع برای دانش‌آموزانی که دور از این حلقه‌اند و در وادی تقلب و تخلف نیستند، به لحاظ روانی، اجتماعی و تربیتی تأثیر بدی دارد. بازهم تأکید می‌کنم که این تقلب گسترده نبوده، اما موضوع خبرساز شده و نمی‌توان از اثرات آن بر روی دانش آموزان و خانواده‌ها غافل شد. تصور کنید دانش‌آموزی زحمت‌کشیده و از پذیرش در رشته و دانشگاه خوب بازمانده و دانش‌آموز دیگری که استعداد و تلاش کمتری داشته، توانسته با تخلف و تقلب در رشته و دانشگاه خوبی تحصیل کند، این موضوع، دیر یا زود تبعات خودش را در اجتماع نمایان می‌سازد. وقتی ما به دانش آموزان یاد می‌دهیم که سعادت در درستکاری است، اما از سوی دیگر، خواه‌ناخواه این پیام به آنان القا می‌شود که سعادت و پیشرفت دنیوی در تقلب است، یعنی در اینجا دوگانگی و تضاد تربیتی وجود دارد. حتی اگر فقط یک تقلب رخ‌داده باشد، وقتی رسانه‌ای می‌شود، تمامی داوطلبان خود را آن‌یک نفر درنظر می‌گیرند. اگر این مسئله صحت ندارد و تخلفات محدودی رخ‌داده، سازمان سنجش باید بسیار شفاف و مستدل اعلام کند که چنین چیزی نبوده است. زمانی سازمان سنجش می‌تواند این مسئله را از اساس تکذیب کند که مستنداتش از ادعای تقلب صورت گرفته قوی‌تر باشد. اما واقعیت آن است که در حال حاضر شواهد و مستندات ادعای تقلب از ادله و اظهارات سازمان سنجش قوی‌تر است.»برکم در ادامه باتوجه به حواشی ایجادشده در آزمون سراسری و پیش‌بینی ادامه این حواشی با اجرای مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: «وقتی در برگزاری آزمون سراسری برای ۴ روز حاشیه‌های فراوانی به وجود می‌آید و شائبه تقلب شدت می‌گیرد، چگونه قرار است مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی اجرایی شود؟ مصوبه‌ای که براساس آن، امتحان نهایی ۶۰روز در سال برگزار می‌شود. بی‌تردید گستردگی و تعداد روزهای برگزاری آزمون نهایی بیشتر است. فضای کنکور هم به لحاظ زمانی و هم‌مکانی محدودتر است و از طرفی به دلیل چهارگزینه‌ای بودن پرسش‌ها، می‌توانند تغییراتی در گزینه‌ها اعمال کرده و یا تغییراتی را در ترکیب سؤالات و دفترچه‌ها داشته باشند، اما در امتحان نهایی باتوجه به شکل سؤال و طولانی بودن زمان آزمون و گستردگی مکان آن، نگرانی‌ها بیشتر است، اگرچه در سؤالات تشریحی ممکن است تقلب سخت‌تر باشد، ولی مقابله با تقلب دشوارتر است و نمی‌توان تغییراتی اعمال و دفترچه منحصربه‌فردی ارائه کرد، با درنظر گرفتن شرایطی که طی چند سال اخیر در کنکور پیش‌آمده، محتمل است که در آزمون نهایی هم تقلب رخ دهد. از سویی در این آزمون، تصحیح استانداردی هم وجود ندارد و ممکن است براساس سلیقه مصحح یا ممتحن عمل شود. در سؤالات چهارگزینه‌ای می‌توان از جنبه تصحیح، عادلانه نمره داد. هرچند انتقادات مختلفی دراین‌باره مطرح است، به‌این‌علت که دانش یک فرد در پرسش‌های چهارگزینه‌ای سنجیده نمی‌شود و به واقعیت‌های یادگیری نزدیک نیست و درمجموع می‌توان به کلیت آزمون کنکور خرده گرفت، اما در مقایسه میان امتحان چهارگزینه‌ای با تشریحی، می‌توان گفت که در حالت ایده‌آل چنانچه تقلبی صورت نگیرد، امتحان چهارگزینه‌ای عادلانه‌تر است. این راهم باید اضافه کرد که باتوجه به مسائل پیش‌آمده، تأثیر ۶۰ درصدی و قطعی سوابق تحصیلی امکان تحقق ندارد و باید کمی واقع‌بین بود.»
ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق آموزش متوسطه و کارشناس آموزش‌وپرورش هم در گفت‌وگو با «رسالت» با اشاره به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و احتمال وقوع تقلب در برگزاری آزمون نهایی می‌گوید: «آموزش‌وپرورش باید نگهبانی از گنجینه سؤالات و اجرای آزمون را جدی بگیرد تا تخلف و تقلبی رخ ندهد. می‌توان به‌گونه‌ای عمل کرد که گنجینه‌ای از سؤالات در دسترس باشد و برای هر حوزه امتحانی، دانش آموزان، سؤالات و پاسخنامه‌ها و دفترچه‌های مجزایی داشته باشند. هرچند به دلیل گسترش تکنولوژی این شیوه هم نمی‌تواند خیلی کارآمد باشد و باید راهکارها و ترفندهای دیگری را مدنظر داشت. از طرفی آموزش‌وپرورش باید حوزه‌های امتحانی را متمرکز کند.
اگر هر مدرسه‌ای دارای حوزه اجرا باشد، آسیب‌ها بیشتر خواهد بود. چنانچه حوزه‌ها را بزرگ‌تر و متمرکز کرده و نظارت‌های فیزیکی و فضای مجازی را جدی بگیریم، می‌توان ضریب اطمینان را بالا برد. موضوع دیگری که امتحانات نهایی آموزش‌وپرورش را تهدید می‌کند، این است که برخی شهرهای کوچک، فقط یک یا دو دبیر دارند و ممکن است به دانش آموزان بگویند، مصحح سؤالات ماییم و تحت هر شرایطی نمره می‌دهیم. بنابراین باید در مواردی که یک یا دو دبیر وجود دارد، مصحح را تغییر داد. در غیر این صورت بازهم تخلفی رخ‌داده و حقی تضییع می‌شود، باتوجه به اینکه سؤالات تشریحی به دلیل برداشت مصحح آسیب‌های خودش را دارد.»
آش آن‌قدر هم شور نیست
سحرخیز که سال‌ها عضو هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر در رسیدگی به تخلفات آزمون سراسری بوده است، در ادامه از منظر دیگری به موضوع تقلب نگاه کرده و می‌گوید: «امروزه به دلیل گستردگی فضای مجازی، نوع تقلب و تخلفات با گذشته متفاوت‌تر و پیچیده‌تر است. نکته دیگر اینکه بیشترین تمرکزها بر روی رشته‌های پزشکی است. در سایر رشته‌ها ازجمله فنی و مهندسی رقابت بر سر دانشگاه‌هاست و درواقع خبری از رقابت تنگاتنگ نیست. بنابراین بیشترین پایش و نگهبانی و حراست و امنیت باید بر روی رشته تجربی متمرکز باشد و در اینجا به علت انحصارگرایی‌هایی که وجود دارد، اجازه نمی‌دهند سهمیه‌ها افزایش پیدا کند و سفت‌وسخت گلوگاه را گرفته‌اند؛ این موارد حساسیت شرکت در کنکور تجربی را بالابرده و باید ترفندهایی در نظر گرفت که تخلفات خنثی شود. البته رئیس سازمان سنجش مطرح کرده، تنها راهش برگزاری آزمون به‌صورت الکترونیکی است که باید بسترهای آن فراهم شود. امسال تغییراتی در کنکور اعمال شد، در سال‌های گذشته پاسخنامه به مدت ۴ ساعت برای سؤالات عمومی و اختصاصی در اختیار داوطلب قرار می‌گرفت و آن‌طور که رئیس سازمان سنجش گفته است، متخلفان با استفاده از کلاه، عینک، کراوات، پاپیون و… مجهز به دوربین، از دفترچه سؤالات عکس گرفته و پاسخ آن‌ها را از بیرون دریافت می‌کردند و توسط گیرنده‌ای که در اختیار داوطلبان بود، پاسخ‌ها را به آن‌ها می‌رساندند. همچنین برخی داوطلبان با استفاده از کیت‌های که همراه داشتند سؤالات را با افرادی خارج از حوزه امتحانی در میان گذاشته و پاسخ‌ها را دریافت می‌کردند. اما امسال دفترچه سؤالات و پاسخنامه‌ها کاملا شخصی‌سازی شد و به‌رغم این تغییر، نباید از پشت‌صحنه و مافیایی که برای قبولی، به داوطلبین وعده تضمینی می‌دهد، غافل شد.»
این کارشناس آموزش در خاتمه، برگزاری مجدد آزمون برای رشته تجربی باتوجه به حواشی پیش‌آمده را نادرست خوانده و معتقد است: «با این کار، تابو شکسته می‌شود و شاید چنین مفهومی القا شود که تخلف آن‌قدر گسترده بوده که آزمون دوباره برگزارشده است، درحالی‌که آش آن‌قدر هم شور نبوده و تخلفات گسترده نیست. از سوی دیگر، به فرض برگزاری مجدد، چگونه می‌توان صحت و سلامت این آزمون را تأیید کرد؟ معتقدم جو رسانه‌ای فضا را به سمتی برده که تخلف و تقلب را گسترده نشان دهد، حال اینکه چنین نیست و امکانات فضای مجازی از چنان پیچیدگی‌ای برخوردار است که نمی‌توان تخلف را به صفر رساند. اما در این تردیدی نیست که تصویر بدی در ذهن داوطلبین و خانواده‌هایشان نسبت به کنکور نقش بسته و دراین‌ارتباط رئیس سازمان سنجش باید در مصاحبه‌های متعدد، به‌صورت دقیق شفاف‌سازی کند.»
آزمون سراسری , کنکور
- دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط رسالت در وب منتشر خواهد شد.
- پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.