مصطفی هدایی
روز سه‌شنبه هفته جاری حدود ۸۰ درصد از جایگاه‌های سوخت در کشور از مدار خارج شدند و صاحبان جایگاه نمی‌توانستند برای چند ساعت به خودروها خدمات ارائه کنند. سوخت‌رسانی مختل شد و صف‌های طویلی در جلوی پمپ  بنزین ها تشکیل شد. بلافاصله حمله سایبری به پمپ‌  بنزین‌ها در تیتر اصلی اخبار داخلی و رسانه‌های معاند ضدانقلاب قرار گرفت و هشتگ بنزین در توییتر و اینستاگرم از سوی کاربران زیادی به کار گرفته شد. 
این حادثه برای اولین بار بود که بخش اعظمی از مردم را درگیر خود کرد. پیش‌ازاین نیز حملات سایبری در حوزه‌های مختلفی ازجمله هک تابلوهای راه‌آهن و سیستم اطلاع‌رسانی آن به وقوع پیوسته بود ولی بسیار محدود و جامعه هدف نیز بخش کوچکی از جامعه یا دولت بود.
مسئولان دولتی و شرکت توزیع سوخت تلاش کردند تا در همان ساعات اولیه با خارج کردن جایگاه‌ها از حالت هوشمند به حالت دستی، روند سوخت‌رسانی را پس از توقف چندساعته ادامه دهند و این جایگاه‌ها نیز به‌تدریج با عملیات پشتیبانی و به‌روزرسانی به مدار بازگشتند. در ۲۴ ساعت از شروع حملات سایبری که از سوی سردار جلالی، رئیس پدافند غیرعامل کشور به یک کشور خارجی مرتبط دانسته شد، سیل گسترده‌ای از اخبار متناقص، غیررسمی و شایعه منتشر شد که در صورت عدم مدیریت صحیح می‌توانست منجر به یک چالش شود. برفرض درست بودن حمله سایبری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- جهان به سمت جنگ‌های نامتقارن در حال حرکت است. جنگ‌های کلاسیک تنها در حوزه دولت‌ها تعریف می‌شود. اما ما شاهد ظهور گروه‌های تروریستی و گروه‌های هکری هستیم که بازیگر غیردولتی محسوب می‌شوند. بازیگرانی که می‌توانند بدون هیچ مسئولیتی و حتی شناسایی از سوی دولت‌ها، به کشورها و شرکت‌های مختلف آسیب وارد کنند. حملات سایبری از سوی گروه‌های هکری تنها یک وجهه کار است، در سوی دیگر دولت‌هایی هستند که با به‌کارگیری این گروه‌ها یا تشکیل گروه‌های تحت کنترل، حملات به زیرساخت‌های یک کشور رقیب یا متخاصم را در دستور کار قرار می‌دهند و خود پشت پرده پنهان می‌شوند. این دست از اقدامات در سال‌های آتی افزایش چمشگیری خواهد داشت و یکی از چالش‌های مهم دولت‌ها تنظیم سیستم‌ها و زیرساخت‌ها برای مقابله با چنین حملاتی است. سرمایه‌گذاری در این بخش شروع‌شده ولی جریان سریع پیشرفت مسائل اطلاعاتی و نرم‌افزاری، کار پدافندی در برابر حملات سایبری را سخت می‌کند. ازاین‌رو است که دولت‌ها برای به‌کارگیری هکرهای حرفه‌ای برای مقابله با ترفندهای هکرهای مهاجم اقدام می‌کنند و حتی سرمایه‌گذاری کلانی برای فعالیت نخبگان کشورشان در بخش  IT انجام داده‌اند. ازاین‌رو زیاد نباید در برابر حملات سایبری از سمت یک گروه یا کشور علیه دیگر دولت یا کشور یا شرکتی تعجب کرد؛ چراکه این به بخشی از زندگی بشر در آینده نزدیک تبدیل خواهد شد. 
۲- نکته مهم، فرهنگ‌سازی و آماده‌سازی افکار عمومی در برابر این نوع جدید درگیری‌هاست. جامعه باید بداند که در جهان جدید نقش حملات بیولوژیک، حمله سایبری، جنگ الکترونیک، جنگ فضایی و  … بسیار پررنگ‌تر خواهد شد. کارشناسان و پژوهشگران این حوزه‌ها می‌بایست با حضور در رسانه‌ها و صداوسیما، دوره تبیینی و آموزش شاخص‌ها، معیارها و فرآیندهای نوع جدید جنگ‌ها را آموزش دهند و مردم را با اصطلاحات و ابزارهای موجود آگاه سازند. همچنین آموزش در برابر مقابله با بدافزارها، باج افزارها و … باید به‌صورت ویژه و همیشگی در دستور کار نهادهای آموزشی و فرهنگی قرار گیرد. جهان در حال تغییر است  و باید جامعه را با آن وفق داد. 
۳- شایعه‌سازی و موج‌سواری رسانه‌های بیگانه و ضدانقلاب می‌تواند جنبه‌های خطرناک حملات سایبری را تشدید کند. سوخت‌رسانی که یک اقدام معمول توسط دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی است و به‌مانند رگ‌های بدن در حال خون‌رسانی به ارگان‌های اندام هستند، در صورت توقف یک ایستی را در حرکت ایجاد می‌کند. در کشور ما هم متأسفانه شایعات درباره بنزین زیاد است. از گران شدن آن تا تأثیر افزایش قیمت سوخت بر تمامی کالاهای مصرفی مردم، بنزین در زندگی تأثیر دارد. بنابراین باید علاوه بر مقابله با حملات سایبری، مقابله با شایعه‌سازی نیز در دستور کار قرار گیرد. در ماه‌های اخیر سخن از بنزین ۱۱ هزارتومانی و حذف سهمیه سوخت بود. مقابله با این شایعه باید از سوی اصلی‌ترین فرد قوه مجریه صورت گیرد. رئیس‌جمهور می‌بایست صراحتا اعلام کند برنامه‌ای در این راستا در دولت وجود ندارد و درصورتی‌که دولت می‌خواهد قیمت سوخت را افزایش دهد این عمل می‌بایست با توجیه، آگاه‌سازی و اقناع افکار عمومی انجام شود. افزایش پلکانی قیمت سوخت یکی از طرح‌های مناسبی بود که کنار گذاشته شد و متأسفانه افزایش یکباره آن در سال ۹۸، مصائب بسیاری را به همراه داشت. اشتباه دولت سابق همین بود که پیش از افزایش قیمت، هیچ اقدامی در راستای اقناع‌سازی انجام نداد و حتی به دروغ اعلام شد که دولت برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد. اعتراضات آبان ۹۸ و کشته شدن نزدیک به ۲۰۰نفر، ازجمله تبعات آن تصمیم غلط بود و بانیان آن باید محاکمه شوند. 
۴- اقدام به حمله سایبری در سالروز اعتراضات آبان ماه و همراه شدن رسانه‌های ضدانقلاب ازجمله ایران اینترنشنال و بی‌بی‌سی فارسی در موج سازی و شایعه‌پراکنی در برابر ازکارافتادن جایگاه‌های سوخت، نشان از هماهنگی کامل این دو جریان دارد. دولت یا گروهی که دست به حمله سایبری زده و شبکه‌ها و رسانه‌هایی که وظیفه ضریب دادن و شایعه‌سازی را در اختیار داشتند. یکی از شگردهایی که این رسانه‌های ضدانقلاب به کار می‌گیرند، بمباران گسترده اطلاعات است. این اقدام تا جایی پیش می‌رود که مخاطب دیگر نتواند فکر کند و با اطلاعات گسترده و شایعاتی که در فضای رسانه دریافت می‌کند، عملا خلع سلاح می‌شود. زمانی که این اتفاق افتاد، رسانه می‌تواند هر نوع خبری را به مخاطب تزریق کند و اثرگذاریش را افزایش دهد و ذهن مخاطب را کنترل کند. بلافاصله رویداد روز سه‌شنبه به اعتراضات بنزینی آبان ۹۸ ارتباط داده شد و همچنین با حمله سایبری به تابلوهای اعلانات شهرها، ذهن مخاطب را به سمتی بردند تا یک نفر را مسئول تمام این نابسامانی‌ها معرفی کنند. پروژه مقصرسازی از رهبر انقلاب به‌صورت گسترده و وسیع نزدیک به یک دهه است که از سوی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌شود و در این چند سال تشدید شده است. 
۵- رسانه‌های داخلی و رسمی کشور در این زمان وظیفه سنگینی برعهده دارند. دیگر نمی‌توان جریان اطلاعات را محدود کرد ازاین‌رو باید نبض اخبار و گزارش‌های صحیح، دقیق و میدانی را رسانه‌های رسمی داخلی برعهده گیرند. صداوسیما علاوه‌بر گفت‌وگو با مسئولان برای اطمینان خاطر دادن به مردم، می‌بایست در خیابان‌ها و میادین اصلی حضور پیدا کنند تا واقعیت موجود را گزارش کنند.  سه شنبه علی‌رغم توقف سوخت‌رسانی، هیچ‌گونه اعتراضی شکل نگرفت و مردم با صبر و تحمل در انتظار رفع مشکل بودند که این نشان از فرهنگ بالای جامعه در برابر اختلالات سیستمی دارد. ازاین‌رو باید پیش از شکل‌گیری و تقویت شایعه، آن را در نطفه خفه کرد. برخی از خبرگزاری‌ها علاوه بر اطلاع‌رسانی سریع، اسیر چند خبر ناقص شدند که بلافاصله سعی در رفع آن داشتند ولی تا آن زمان اصل خبر انتشار یافته در فضای غیررسمی و از سوی رسانه‌های ضدانقلاب مورد سوءاستفاده قرار گرفت. بهترین اقدام در این مواقع، دادن اطلاعات دقیق از سوی منابع رسمی ازجمله مسئولان دولتی و امنیتی به رسانه‌هاست تا مرجعیت این رسانه‌ها در نزد افکار عمومی تقویت شود و تنها راه اطلاعات دقیق و صحیح را همین مراجع بدانند. 
۶- گروه‌های هکری ممکن است از این فرصت سوءاستفاده و خود را مسئول چنین حملاتی معرفی کنند. روز  سه شنبه نیز گروهی به نام گنجشک درنده مسئولیت هک سیستم‌های سوخت‌رسانی را برعهده‌گرفته و اتفاقا رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی و چند رسانه معاند دیگر اعلام کردند که این گروه در ایمیلی به آن‌ها مسئولیت را پذیرفته‌اند! به نظر می‌رسد این اقدامات به‌مانند گذشته در راستای انتشار اخبار غلط و گمراه‌کننده باشد و باید نهادهای اطلاعاتی و پدافندی با مشخص کردن دقیق منشأ حملات، تقویت سیستم‌های تدافعی را به شکل گسترده و جدی در دستور کار قرار دهند.